In Windows is het mogelijk om niet alleen je bureaubladachtergrond, maar ook systeemgeluiden te vervangen en te personaliseren. Daarnaast kun je met de juiste aanpassingen en tools problemen met audio oplossen en de geluidskwaliteit verbeteren.

Tip 01: Venster Geluid

Windows heeft standaardgeluiden voor diverse gebeurtenissen, zoals het verbinden van een apparaat, bij een onverwachte fout of wanneer het gebruikersaccountbeheer verschijnt. Voor andere acties, zoals het starten of sluiten van een programma of het minimaliseren van een applicatievenster, zijn standaard geen geluiden ingesteld. Veel gebruikers weten niet dat ze voor bijna 50 gebeurtenissen zelf kunnen kiezen welke geluiden ze willen horen.

Om dit aan te passen, ga je naar het dialoogvenster Geluid. Dit doe je door in Windows naar Instellingen te gaan en vervolgens Systeem / Geluid te kiezen, of door met de rechtermuisknop op het luidsprekericoon in de Windows-taakbalk te klikken en Geluidsinstellingen te selecteren. Klik vervolgens op Meer geluidsinstellingen. In het dialoogvenster Geluid open je het tabblad Geluiden.

Open het dialoogvenster Geluid op het tabblad Geluiden om eigen (systeem)geluiden in te stellen.

Tip 02: Andere geluiden

Op het tabblad Geluiden van het dialoogvenster Geluid staat waarschijnlijk de optie Windows standaard ingesteld en dat mag je voorlopig zo laten.

In de lijst bij Programmagebeurtenissen kies je onder Windows bijvoorbeeld voor Minimaliseren. Selecteer vervolgens een passend geluid in het uitklapmenu bij Geluiden. Tref je hier nauwelijks geluiden aan, klik dan op Bladeren en navigeer naar de map %windir%\media (waarschijnlijk komt dit overeen met C:\Windows\media). Hier bewaart Windows namelijk standaard de systeemgeluiden als wav-bestanden, zoals Windows Minimize.wav of Ring08.wav. Druk op Testen en daarna op Toepassen. Nu hoor je dit geluid telkens als je een applicatievenster minimaliseert. Windows luistert blijkbaar nauw: lukt het niet met het ene geluid, probeer het dan met een ander. Wil je het geluid verwijderen, selecteer dan weer Minimaliseren in de lijst en kies (geen) bij Geluiden. Op een vergelijkbare manier kun je bij ook andere gebeurtenissen het geluid aanpassen of verwijderen.

Je kunt trouwens ook naar een eigen geluidsbestand verwijzen dat je eerst in de map %windir%\media plaatst of op een locatie waar het bestand niet (onbedoeld) verwijderd dreigt te worden. In het kader ‘Wav!’ lees je hoe je audiobestanden kunt inkorten en naar wav kunt omzetten.

Een ander systeemgeluid instellen vergt weinig meer dan enkele muisklikken.

Audacity is een alleskunner: trimmen en converteren is zo gepiept.

Tip 03: Eigen geluidsschema

Als je het standaard-geluidsschema had geselecteerd en je een of meer systeemgeluiden wijzigt, slaat Windows deze wijzigingen automatisch op in een schema genaamd Windows standaard (aangepast). Dit voorkomt verwarring met het originele Windows geluidsschema. Je kunt je aangepaste geluiden ook opslaan in een eigen geluidsschema. Klik hiervoor op Opslaan als en geef een passende naam aan je schema. Dit nieuwe schema verschijnt dan in de selectielijst bij Geluidsschema. Een overbodig schema kun je weghalen met de knop Verwijderen. De schema’s Windows standaard en Geen geluiden kun je overigens niet verwijderen. Selecteer je dit laatste schema, dan verdwijnen de luidsprekericoontjes bij alle programmagebeurtenissen, wat handig is voor wie allergisch is geworden voor het gepiep en gekling van Windows.

Je kunt de geluidswijzigingen in een of meer eigen geluidsschema’s onderbrengen.

Tip 04: Aan- en afmelden

In eerdere versies van Windows kon je geluiden koppelen aan het in- en uitloggen bij Windows via de programmagebeurtenissen Windows aanmelden en Windows afmelden. Deze opties zijn in recentere versies niet direct zichtbaar, maar je kunt ze via een registerwijziging weer beschikbaar maken.

Druk op de Windows-toets+R en voer Regedit uit. Navigeer naar de sleutel Computer\HKEY_CURRENT_USER\AppEvents\EventLabels\WindowsLogoff. Selecteer deze sleutel en dubbelklik in het rechterdeelvenster op ExcludeFromCPL. Wijzig de waarde van 1 naar 0 en bevestig met OK. Herhaal dezelfde stappen voor de sleutel WindowsLogon, die je vlak daaronder vindt. Sluit vervolgens de Register-editor af.

Als je nu het dialoogvenster Geluid opent, vind je de opties Windows aanmelden en Windows afmelden terug tussen de programmagebeurtenissen. Je kunt hier nu geluiden aan koppelen, zoals Windows Logon.wav en Windows Logoff Sound.wav.

Liever ook een geluidje bij het aan- en afmelden? Dat kan.

Tip 05: Ander opstartgeluid

In het dialoogvenster Geluid vind je in de lijst met programmagebeurtenissen de optie Geluid van Windows starten afspelen. Dit is het geluid dat je hoort bij het opstarten van Windows. Je kunt deze optie uitschakelen om het geluid niet meer te horen of het vervangen door een eigen geluid. Deze procedure is echter complex en wijzigt het systeem diepgaand. Wil je dit wijzigen, dan is dat op eigen risico. Maak bij voorkeur eerst een herstelpunt!

Voor deze aanpassing is een tool als Resource Hacker nodig. Download en installeer Resource Hacker. Open het programma, ga naar File / Open en navigeer naar het systeembestand C:\Windows\SystemResources\imageres.dll.mun (ervan uitgaande dat je Windows 11 of Windows 10 versie 1903 of hoger gebruikt). Stel de bestandsweergave rechtsonder in op All files (*.*). In het linkerdeelvenster open je vervolgens de sectie WAVE en klik je op 5080 : 1033. Speel het geluid af met Play WAVE. Klik vervolgens met de rechtermuisknop op 5080 : 1033 en kies Replace Resource. Selecteer een geschikt wav-bestand. Bewaar de aangepaste imageres.dll.mun op je bureaublad via File / Save as en sluit Resource Hacker af.

Het Windows-opstartgeluid zit diep verborgen in een systeembestand en vereist een hacktool.

Tip 06: Opnieuw opstarten

Open vervolgens Instellingen in Windows, ga naar Systeem / Systeemherstel en druk op de knop Nu opnieuw opstarten (2x). Na de opstart klik je achtereenvolgens op Problemen oplossen / Geavanceerde opties / Opdrachtprompt. Hier voer je de volgende commando’s uit:

Vervang <je_accountnaam> door je eigen Windows-gebruikersnaam. Verlaat daarna Opdrachtprompt en start door naar Windows. Je zou nu het nieuwe opstartgeluid moeten horen.

Deze procedure houdt in dat je eerst het originele systeembestand hernoemt (in een bestand met de extensie .oud), en vervolgens het originele bestand vervangt door het aangepaste bestand. Houd er rekening mee dat een Windows-update deze wijziging mogelijk ongedaan maakt. Je kunt deze wijziging ook altijd zelf terugdraaien door het vervangende bestand te verwijderen uit C:\Windows\SystemResources en de eerder gekopieerde versie weer te hernoemen naar imageres.dll.mun.

Opnieuw opstarten in een speciale Windows-omgeving is vereist.

Tip 07: Relatief volume

Nu je de gewenste geluiden hebt ingesteld, kunnen mogelijk nog de audio-instellingen binnen Windows geoptimaliseerd worden. We nemen we hier Windows 11 als voorbeeld.

Je kunt bijvoorbeeld het optimale volume voor actieve programma’s zelf instellen. Klik met de rechtermuisknop op het luidsprekerpictogram in de Windows-taakbalk en kies voor Volumemixer openen. Hier kun je naast het algemene volume en het actieve uitvoer- en invoerapparaat, voor diverse apps het relatieve volume regelen met een schuifknop (van 0% tot 100%). Merk hier ook de knop Systeemgeluiden op, waar je het volume desgewenst standaard wat lager kunt instellen. Met de knop Opnieuw instellen onderaan zet je het volume van alle apps in één keer op 100% van het hoofdvolume. Nog iets makkelijker wordt dit met de gratis app EarTrumpet. Na installatie kun je rechtstreeks via een icoon in het Windows-systeemvak het volume van afzonderlijke apps instellen en een aangepaste in- en uitvoer voor deze apps instellen.

Bij audio- of videochatten, zoals met Skype of Teams, kun je het volume van bepaalde geluiden automatisch laten verminderen of uitschakelen. Open hiervoor weer het dialoogvenster Geluid en ga deze keer naar het tabblad Communicatie. Kies hier de gewenste optie, zoals Alle andere geluiden dempen of Het volume van andere geluiden verminderen met 80%. Bevestig met OK.

EarTrumpet laat je met één muisklik het volume van individuele apps instellen.

Tip 08: Extra geluidsopties

Afhankelijk van je hardware kun je verschillende audio-eigenschappen in Windows optimaliseren. Ga naar Instellingen en kies Systeem / Geluid. Klik op het pijlknopje naast het gewenste uitvoerapparaat. Hier kun je ook een nieuw uitvoerapparaat toevoegen, bijvoorbeeld  via bluetooth of Miracast. Bij elk uitvoerapparaat zie je extra instellingen, zoals het gewenste Audio-uitvoerformaat (bijvoorbeeld 24 bits, 48000 Hz Studio Quality) en het volume van het linker- en rechterkanaal. Er zijn ook opties voor Audioverbeteringen, die je kunt uitschakelen of instellen op Standaardeffecten van het apparaat. Bij Ruimtelijk geluid kun je kiezen voor opties als Windows Sonic for Headphones om het geluid ruimtelijker te laten klinken, wat vooral nuttig is bij games of films. Meer apps voor ruimtelijk geluid vind je in de Microsoft Store, zoals Dolby Access (Dolby Atmos for Headphones) of DTS Sound Unbound. Controleer wel zelf of je hardware hiermee overweg kan.

Om je luidsprekerconfiguratie te testen, open je het tabblad Afspelen in het dialoogvenster Geluid, selecteer je je afspeelapparaat en klik je op Configureren. Kies de meest geschikte configuratie, zoals Stereo of 7.1 Surround, en test elke luidspreker afzonderlijk door erop te klikken.

Afhankelijk van je (uitvoer)apparaat zijn er nog enkele optimalisaties mogelijk.

Audiofielen (met de nodige hardware) weten vast goed weg met apps als Equalizer APO.

Tip 09: Snelle check-up

Je hebt alle (systeem)geluiden naar wens ingesteld en de audio op alle beschikbare manieren geoptimaliseerd en plots gebeurt het: Windows blijft stil of het geluid is ondermaats of valt af en toe weg.

Begin dan met het controleren van het audiovolume via het luidsprekerpictogram in het Windows-systeemvak. Zorg ervoor dat het volume is ingeschakeld en verhoog indien nodig de schuifknop. Open ook de Volumemixer en controleer of het volume van de betreffende app niet op 0% staat. Het kan zijn dat andere apps de audio-uitvoer hebben overgenomen. Sluit deze apps en kijk of het geluid met andere apps en apparaten nu wel functioneert. Controleer ook het ingestelde uitvoerapparaat via Instellingen / Systeem / Geluid. Klik op de pijlknop bij het betreffende apparaat en klik indien nodig op Toestaan en vervolgens op Testen.

Als de problemen aanhouden, controleer dan de verbindingen van alle audiokabels. Voor een bluetooth-verbinding ga je naar Instellingen / Bluetooth en apparaten en controleer je of het apparaat goed is gekoppeld.

Gebruik ook gerust de ingebouwde probleemoplosser van Windows. We beperken ons hier tot Windows 11. Klik met de rechtermuisknop op het luidsprekerpictogram en kies Problemen met geluid oplossen. Klik op Ja voor een geautomatiseerde diagnostiek en volg de verdere instructies van de wizard. In dit dialoogvenster vind je ook links naar online hulpbronnen van Microsoft voor problemen met de microfoon en verbindingsproblemen bij bluetooth-audioapparaten.

Klop gerust ook even bij de ingebouwde probleemoplosser aan.

Tip 10: Grondige controle

Als de stappen in de vorige tip niet werken, controleer dan de audiodrivers. Druk op Windows-toets+X en kies Apparaatbeheer. Open de sectie Besturing voor geluid, video en spelletjes en klik met de rechtermuisknop op het stuurprogramma van je audioapparaat. Als er onlangs een driverupdate is uitgevoerd, kun je terugkeren naar de vorige versie die wel werkte. Ga hiervoor naar Eigenschappen, open het tabblad Stuurprogramma en klik op Vorig stuurprogramma. Probeer ook een driverupdate; klik op Stuurprogramma bijwerken en kies eerst Automatisch zoeken naar stuurprogramma’s. Als dit niet werkt en je hebt een geschikte driver gevonden op de website van de producent, kies dan voor Op mijn computer naar stuurprogramma’s zoeken en volg de instructies. Als laatste redmiddel kun je het apparaat verwijderen, in de hoop dat Windows na een herstart automatisch een goed functionerende driver installeert.

Als het probleem niet door de driver wordt veroorzaakt, druk dan op Windows+R, voer services.msc uit en controleer of de services Windows Audio, Windows Audio Endpoint Builder en Remote Procedure Call (RPC) actief zijn. Als dit niet het geval is, rechtsklik dan op de betreffende service, kies Eigenschappen, wijzig het opstarttype in Automatisch en herstart de pc.

Mogelijk is je audiodriver corrupt en aan vervanging toe.

De kinderen hebben vriendjes te spelen, bij de buren zijn ze aan het klussen of je bent gewoon even toe aan wat tijd voor jezelf: met een hoofdtelefoon televisie kijken kan soms precies zijn wat je nodig hebt. Maar hoe verbind je jouw draadloze hoofdtelefoon of oordoppen met een tv?

Lees ook: Beter geluid via je bluetooth-koptelefoon? Dit moet je weten over codecs

Welke hoofdtelefoons kun je met je tv verbinden?

Voordat je nu meteen een draadloze koptelefoon gaat aansluiten, is het slim om eerst even te kijken wat bij jouw tv de mogelijkheden zijn voor een bekabelde optie. De meeste televisies hebben namelijk een hoofdtelefoonaansluiting. Alleen die is niet altijd even handig in gebruik. Bij veel nieuwe tv's zit de 3,5mm-aansluiting op een onhandige plek, zoals aan de achterkant. Geen ideale locatie als je tv aan de muur hangt. En een kabel van drie meter door de woonkamer is ook niet bepaald praktisch. 

Gelukkig hebben nieuwe tv's – reken vanaf 2018-2019 – bijna altijd bluetooth aan boord (Sommige tv's, zoals Samsungs vanaf 2022, kunnen zelfs met twee bluetooth-hoofdtelefoons verbinden). Het kan op een budgetmodel dat later verscheen nog ontbreken, maar over het algemeen zal het op een recente televisies aanwezig zijn. 

Daardoor kun je een draadloze koptelefoon aansluiten, of dat nu een over-ear model met grote oorkussens is of oordopjes. Hoewel er verschillende generaties bluetooth zijn (momenteel versie 5.4), is de technologie zo ontwikkeld dat oudere apparaten goed blijven werken. Zelfs een draadloze koptelefoon van tien jaar geleden zou moeten werken. Met bepaalde nieuwe in-ears en hoofdtelefoons kun je bij het tv-kijken zelfs rekenen op ruimtelijke audio.

©Sonos

De Sonos Ace-koptelefoon is uniek omdat hij samenwerkt met een Sonos-soundbar, niet met de tv.

Bluetooth-koptelefoon + tv: wat moet je weten?

Elke tv-fabrikant heeft een eigen smart-tv-platform en menu-indeling. Sommige merken, zoals Panasonic en Philips, gebruiken zelfs verschillende software per model. Nieuwere tv's draaien bovendien op recentere versies, waarin details kunnen verschillen of opties anders worden weergegeven. Bij LG zie je dat bijvoorbeeld terug in de laatste WebOS-updates, waarbij de menu's opnieuw zijn ingedeeld. Daardoor is het lastig om één uitleg te geven die voor alle tv's klopt.

Om een hoofdtelefoon te kunnen koppelen met een tv, moet het audiotoestel in pairing-modus staan. Meestal doe je dat door een bluetooth-knopje lang ingedrukt te houden. Dit knopje vind je op de hoofdtelefoon zelf of op het laaddoosje van je oortjes. Check de handleiding van je oordopjes of koptelefoon wanneer je niet zeker weet waar die button op jouw model zit.

Koppelen met een Android TV of Google TV

Er zijn gelukkig veel tv's met Android TV (de nieuwere versie heet Google TV) waarbij het verbinden van een hoofdtelefoon met je tv op dezelfde manier verloopt. Onder meer Philips, Sony en TCL gebruiken deze software. Druk op de Home-knop (het huisje-icoon) op je afstandsbediening en selecteer rechts boven het tandwiel-icoon om naar de instellingen te gaan. 

©Jamie Biesemans

De bluetooth-pairingfunctie in Google TV.

Bij Google TV krijg je dan een venster te zien met verschillende opties, waaronder bluetooth. Druk hierop om het scherm Afstandsbedieningen en accessoires te openen. Is je tv nog uitgerust met Android TV? Dan kom je eerst bij een lijst met instellingen terecht. Scrol naar beneden tot je Afstandsbedieningen en accessoires ziet staan en klik hierop.

Zet in dit scherm bluetooth aan. Druk dan op Accessoire koppelen. Als je hoofdtelefoon in pairingmodus staat, dan zie je het toestel rechts verschijnen. Klik erop en bevestig in het volgende scherm dat je wilt Koppelen. Daarna zou de verbinding gelegd moeten worden.  

Verbinden met een LG-tv met WebOS

Bij LG verloopt het koppelen van een hoofdtelefoon met de tv net iets anders, afhankelijk van de softwareversie. Op recente versies druk je op de adstandsbediening op het tandwiel-knopje, ga je met de cursor naar Geluidsuitgang en druk je rechts tot je bij Bluetooth-apparaat komt. Klik dan op Apparatenlijst. Als je hoofdtelefoon in de pairing-stand staat, dan zie je hem in de lijst verschijnen. Klik hierop om de koppeling te leggen. Bij oudere LG's kan dit duidelijke hulpartikel van LG je wellicht helpen.

©Jamie Biesemans

WebOS2024. Hier zie je de audio-functie.

Hoe koppel je een headset met een Samsung-tv?

Bij Samsung ga je via de afstandsbediening naar de Instellingen en kies je Alle Instellingen. Kies dan de lijst Geluid en klik vervolgens op de optie Geluidsuitvoer. In het volgende scherm kies je voor Luidsprekerlijst Bluetooth. De tv zoekt dan naar bluetooth-apparaten. Selecteer je koptelefoon (die uiteraard in pairing-modus moet staan). Klik op Connect of Verbind.

Bij nieuwe Samsung-tv's kun je én de tv-speaker én een bluetooth-hoofdtelefoon tegelijkertijd gebruiken, elk met een eigen volumeniveau. Dat is handig als iemand in je gezin net wat slechter hoort bijvoorbeeld. Deze functie heet Multi-uitgang geluid.

Wat als je telefoon niet wordt weergegeven?

 Dat je hoofdtelefoon bij het pairen niet verschijnt in de lijst van apparaten op je tv, kan verschillende eenvoudige redenen hebben. Staat de koptelefoon wel echt in de pairing-modus? Sta je met de hoofdtelefoon niet te ver weg? Als de hoofdtelefoon echt heel oud is (denk twaalf jaar of ouder), kan het wel eens zijn dat er een compatibiliteitsprobleem optreedt. Dan zul je toch een andere headset moeten zoeken.

Wat als je tv geen bluetooth heeft?

Misschien heeft je televisie geen bluetooth-functie voor hoofdtelefoons. Of is er te veel vertraging op het geluid bij het kijken (lipsync-problemen). Dan heb je nog wel wat opties.

Er bestaan externe bluetooth-adapters die je op de bekabelde hoofdtelefoonuitgang van je tv kunt aansluiten, bijvoorbeeld van Logitech of Marmitek. Sommige tv's, met name Android TV's, werken zelfs met bluetooth usb-adapters, zoals van Creative of Sennheiser. 

Ten slotte bestaan er ook nog altijd speciale draadloze tv-hoofdtelefoons die je op de hoofdtelefoonuitgang of de optische uitgang van de tv aansluit. Onder meer Philips en Sennheiser bieden ze aan.

Heb je een Apple TV én AirPods? Dan kun je ook de oordoppen van Apple aansluiten op de mediaspeler en ruimtelijke audio beleven bij video die je via de Apple TV afspeelt. Draadloze oordoppen of een hoofdtelefoon kun je ook op andere mediaspelers aansluiten, zoals de nVidia Shield, of op een AV-receiver. En dan is er nog Sonos: hun Sonos Ace-koptelefoon is bijna uniek omdat je het kunt koppelen met een Sonos-soundbar.

Je mag je virtuele of fysieke toetsenbord nog zo snel kunnen bedienen, het gaat toch sneller wanneer je tekst of commando’s inspreekt in plaats van typt. We bekijken enkele mogelijkheden, zowel op Windows-computers als op Android-smartphones.

Er zijn natuurlijk apparaten met ingebouwde spraakassistenten die geschikt zijn om handsfree op gesproken opdrachten te reageren. Deze slimme apparaten kunnen onder meer informatie opzoeken, muziek afspelen of smarthome-apparaten bedienen. Denk aan smartspeakers, zoals Apple HomePod Mini, Google Nest en Amazon Echo. Ook smart displays, zoals Google Nest Hub of Amazon Echo Show, zijn handig. Daarnaast staan smarthome-hubs, zoals Amazon Echo Plus of Aeotec Smart Home Hub (met SmartThings-platform), en wearables als Apple Watch of Galaxy Watch voor je klaar. Deze apparaten gebruiken de bekende spraakgestuurde systemen: Google Assistent, Amazon Alexa, Apple Siri of Samsung Bixby.

Maar ook voor software kan spraakinvoer jou kostbare tijd besparen. Open applicaties, zoek informatie op het web of stel e-mails op: je stem is alles wat je nodig hebt. 

Windows

We zien dat veel powerusers graag de microfoon gebruiken. Ze typen niet alleen met hun stem, ze spreken ook hardop opdrachten uit. Als het je alleen om de dicteerfunctie gaat, dan is er de app Spraakinvoer. Wil je ook besturingsopdrachten inspreken? Gebruik dan Spraaktoegang.

Tekst dicteren

Het meest eenvoudig is de app Spraakinvoer, die overigens uitstekend in het Nederlands werkt. Hiermee gebruik je de stem als supersnel toetsenbord. In Windows 11 is deze dicteerfunctie verder verbeterd. Je hoeft hem niet eens aan te zetten en de functie werkt standaard in de taal waarop Windows is ingesteld.

Bij Vlaamse lezers werkt deze functie niet werkt als het systeem op Nederlands (België) staat. Je moet hiervoor eerst de taalinstelling wijzigen in Nederlands (Nederland). Probeer het eens in het programma Kladblok. Spraakinvoer werkt op elke plaats waar je kunt typen. Dat doe je door Windows-toets+H in te drukken. Er volgt een geluidssignaal en daarna begin je te spreken. Alles wat je zegt, wordt getypt. Als je een tablet of een touchscreen gebruikt, tik je op de knop Microfoon op het schermtoetsenbord om met dicteren te beginnen.

Met Windows-toets+H verschijnt Spraakinvoer.

Interpunctie

Op het scherm verschijnt een klein venster met een microfoon waarmee je ziet dat Spraakinvoer actief is. Links van het microfoonpictogram staat een tandwieltje om de instellingen aan te passen. Je kunt zo onder meer een andere microfoon selecteren. Standaard plaatst deze tool de leestekens op basis van je intonatie. Je kunt ook interpunctie dicteren zoals: punt, enkel aanhalingsteken open, enkel aanhalingsteken sluiten, komma, beletselteken en dubbele punt.

Als je op het vraagteken naast het microfoonpictogram klikt, kom je op een ondersteuningspagina waar alle interpunctiecommando’s staan. Deze commando’s werken het beste als je even pauze houdt voordat je uitroepteken, vraagteken of een ander leesteken dicteert.

Als je problemen ondervindt om je spraak betrouwbaar te laten verstaan, overweeg dan een betere microfoon aan te schaffen. De geluidskwaliteit is vaak niet optimaal met de ingebouwde microfoon van een laptop. Met een goede headset of een behoorlijke desktopmicrofoon gaat het waarschijnlijk veel beter.

Alle interpuncties uit de lijst van de ondersteuningspagina kun je dicteren.

Opdrachten geven

Om mondelinge besturingsopdrachten te geven is er de app Spraaktoegang. Je start de app met de zoekfunctie. Als je de tool regelmatig wilt gebruiken, dan voeg je hem via de rechtermuisknop toe aan de taakbalk.

Een grote beperking van deze app is dat hij nog steeds alleen Engelse taalvarianten ondersteunt, zelfs in Windows 11. Wanneer je de app activeert, zie je bovenaan het beeldscherm een horizontale balk. In deze balk lees je dat Voice access nog in de slaapmodus is. Om de functie wakker te maken zeg je Voice access wake up of klik je op de microfoonknop.

In slaapstand voert Windows geen commando’s uit, maar het systeem kan wel meeluisteren. Als je dat niet wilt, schakel je de microfoon uit door de microfoonknop in de balk lang in te drukken, of je zegt het commando Turn off microphone. Om de app af te sluiten, klik je met de rechtermuisknop op de functiebalk of je zegt Close voice access.

In het midden van de balk lees je de opdrachten die je hebt uitgesproken. Rechts staat nog een tandwieltje voor de instellingen en onder het vraagteken zit wederom een overzicht van alle mogelijke commando’s. In het midden van het scherm open je de Voice access guide. Hier kun je eventueel een nieuwe microfoon selecteren. Hier verschijnt ook de waarschuwing dat de app in het Engels wordt geopend.

Spraaktoegang moet je nog wel even in de bovenste balk wakker maken.

Mogelijke opdrachten

Via het vraagteken leer je dat je met Voice access programma’s kunt openen en sluiten (Open Word, Quit Word), maar ook in de applicaties zelf kun je allerlei dingen doen (Maximize windows, Stop scrolling, Go to desktop). Tegelijk is het mogelijk om tekst in te voeren en vorm te geven. Je kunt tekst kopiëren en plakken (Copy that, Copy previous paragraph, Paste here).

Heb je een venster met verschillende keuzemogelijkheden? Gebruik dan het commando Show numbers. Hiermee verschijnt er bij elk aanklikbaar element een nummer. Op die manier hoef je alleen nog maar het nummer van je keuze uit te spreken. Om te navigeren op een pagina gebruik je Page Down, Page up, Scroll down en Scroll up. Met die laatste worden slechts enkele regels omlaag of omhoog geschoven. Het is uiteraard wennen aan deze manier van werken, maar de Engelse commando’s kennen de meeste computergebruikers wel.

Zeg het nummer van de keuze op het scherm dat je wilt aanklikken.

Microsoft 365

Dicteren

In Microsoft 365-apps, zoals Word en Outlook, kun je zowel in de desktop- als online versies tekst dicteren. Onder meer het Nederlands wordt ondersteund.

In Word ga je naar Start, dan selecteer je Dicteren in de rubriek Spraak en klik je op de microfoon. Via het tandwielpictogram kun je automatische interpunctie instellen. Een vergelijkbare optie vind je in Outlook (de klassieke editie) bij het opstellen van een nieuw bericht.

Hier staat ook een optie om de automatische interpunctie uit te schakelen. Word heeft zelfs een vorm van censuur. Wanneer de optie Gevoelige woordgroepen filteren aan staat, worden scheldwoorden automatisch door sterretjes vervangen.

Met deze instelling worden scheldwoorden en schuttingtaal bedekt met sterretjes.

Audio omzetten

Een andere bijzondere manier van spraakinvoer die we terugvinden in Word is de optie om gesproken tekst netjes te transcriberen. Word tovert dan de audio om in getypte tekst, met tijdcodes. Bovendien maakt de transcriptie onderscheid tussen de verschillende sprekers. Deze optie werkt in de Windows-versie, maar niet in de macOS-variant. Die laatste groep kan wel de online versie van Microsoft 365 gebruiken, want daar functioneert de transcriptiefunctie zelfs beter.

In het tabblad Start moet je op het pijltje Dicteren klikken, dan vind je de opdracht Transcriberen. Hierdoor gaat er rechts een zijbalk open waar je eerst de taal selecteert die je gebruikt. De lijst met talen is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat in de keuzelijst net onder Deens.

Wil je audio inladen of wil je rechtstreeks een opname beginnen?

Lezen en beluisteren

Daarna zijn er twee mogelijkheden. Of je maakt meteen een opname, of je importeert een bestaand geluidsbestand. In het eerste geval klik je op de knop Audio starten. Zorg dat het rechterdeelvenster open blijft tijdens de opname. Je kunt de opname onderbreken via de pauzeknop. Ben je klaar, dan gebruik je de functie Nu opslaan en transcriptie maken. De opname wordt altijd opgeslagen in OneDrive. Het resultaat kun je dan lezen én beluisteren.

De opgenomen of ingesproken tekst wordt netjes uitgetypt en bewaard.

Met de knop Toevoegen aan document plaats je de tekst in het geopende Word-venster. Heb je bijvoorbeeld met het programma Geluidsrecorder een monoloog of een dialoog opgenomen, dan gebruik je de knop Audio uploaden om het geluidsbestand naar de Microsoft-servers sturen. Opnieuw verdeelt Word de tekst per spreker en plaatst het programma tijdstempels. Waarschijnlijk staan er toch onvolmaaktheden in de tekst, maar je krijgt toch een goed idee van wat er is gezegd.

Alle transcripties kun je lezen en beluisteren, bovendien zie je ook de tijdcodes.

AI-chatbots

Desktop

AI wordt steeds prominenter, ook in Windows en Microsoft 365. Het gaat hier specifiek om Copilot, een AI-assistent gebaseerd op de GPT-technologie van OpenAI. Een volledige Copilot-ervaring in de Nederlandstalige Windows 11-versies laat nog even op zich wachten, maar je kunt de functies nu al verkennen in de Edge-browser, aangemeld met je Microsoft-account.

Druk op de knop Copilot of gebruik Ctrl+Shift+. om het zijvenster te openen. Klik op het microfoonpictogram onderaan en spreek een prompt in om de chatbot te activeren.

Lees ook: Productiever en creatiever: dit kan Copilot voor jou betekenen

Voor thuisgebruik in Microsoft 365-applicaties, zoals Word, PowerPoint, Excel en Outlook (met Microsoft-e-mailadres), heb je een Microsoft 365 Personal- of Familie-abonnement nodig, gecombineerd met een Copilot Pro-account. Je kunt Copilot Pro een maand gratis proberen. Daarna betaal je ongeveer 22 euro per gebruiker per maand. Hiermee krijg je ook de Pro-versie in Edge. De verschillen tussen de gratis en betaalde versie vind je op de zojuist vermelde site.

Naast Copilot kun je ook de AI-chatbot Gemini gebruiken om prompts in te spreken. Dit werkt eveneens vanuit andere browsers, zoals Chrome.

Ook in Edge kun je met je stem een prompt sturen naar AI-chatbot Copilot.

Mobiel

Op mobiele apparaten, zowel Android als iOS, kun je AI-chatbots als apps installeren en prompts via je stem sturen. Dit geldt voor apps als Copilot (Microsoft), ChatGPT (OpenAI) en Gemini (Google).

Let bij deze laatste wel op: Gemini wil Google Assistent namelijk vervangen als standaardspraakassistent. Om Google Assistent opnieuw als primaire assistent in te stellen, open je de Gemini-app, tik je op je profielfoto en kies je Switch to Google Assistant.

Vermeldenswaardig is nog dat de ChatGPT-app, naast een microfoonknop, ook een koptelefoonpictogram bevat. Hiermee kun je volledige gesprekken voeren met de chatbot. Na afloop wordt het transcript van je gesprek automatisch weergegeven in het promptvenster van de chatbot.

De app Gemini wil zich opdringen als de nieuwe spraakassistent.

Google Assistent

Starten

Het lijkt erop dat Google op termijn de oude Google Assistent – trouwens ook beschikbaar op iOS, op speakers en smart-displays als Google Nest (Hub) en JBL Authentics – volledig gaat integreren in de nieuwe Gemini-app. Toch kan het nuttig zijn om voorlopig de oude assistent te behouden. Met Google Assistent kun je namelijk je apparaat op verschillende manieren aansturen, iets wat met Gemini nog niet mogelijk is.

We tonen eerst kort hoe je de app configureert. Je kun je Google Assistent openen met ingedrukte startknop of door ‘Hey Google’ of ‘OK Google’ te zeggen, mits je deze optie hebt ingeschakeld. Start de app, zeg ‘Assistent instellingen’, open Voice Match en schakel Hey Google in. Spreek enkele opdrachten in, zodat de app je stem herkent. Na afloop is de functie gereed.

In de instellingen kun je bij Languages ondersteunde talen als Nederlands (Nederland), Nederlands (België) en/of English (United States) selecteren. Indien gewenst kun je ook (Assistent responses on) Lock screen activeren; test dan wel even of de app alleen op jouw stem reageert.

De assistent is nu klaar voor gebruik. Experimenteer gerust met gesproken instructies als OK, Google, Speel muziek, Lager volume, Start WhatsApp, Bel contactpersoon, Start een stopwatch, Maak een afspraak in mijn agenda of Ik ga slapen. Met de laatste instructie kan een wekker worden ingesteld of zijn kalmerende sfeergeluiden te horen.

De Hey Google-functie moet je wellicht eerst nog even activeren en instellen.

Snelle acties

Google Assistant ondersteunt ook shortcuts, oftewel snelle acties, waarmee je veelgebruikte acties kunt vereenvoudigen via een spraakcommando. Open Google Assistent en ga naar de instellingen door bijvoorbeeld op je profielfoto rechtsboven te tikken. Scrol naar beneden tot je Shortcuts ziet en tik daarop. In het venster Snelle acties ga je naar het tabblad Ontdekken en kies je Alles bekijken. Hier vind je diverse snelle acties voor geïnstalleerde apps.

Tik op het plusknopje naast een gewenste actie om deze toe te voegen. Door bijvoorbeeld Nieuw document te activeren, kun je voortaan simpelweg ‘OK Google, Nieuw document’ zeggen om een nieuw document in Google Documenten te openen. De toegevoegde acties vind je op het tabblad Je snelle acties, waar je de spraakcommando’s kunt aanpassen en ongewenste shortcuts ook kunt verwijderen.

Kies zelf de spraakopdracht voor het uitvoeren van een actie.

Routines

Je kunt nog verder gaan door zelf een routine te maken, waarbij je meerdere acties combineert in één spraakopdracht, die vervolgens in de opgegeven volgorde worden uitgevoerd. Scrol in de instellingen naar Routines en bekijk enkele standaardroutines zoals Bedtijd of Goedemorgen, ter lering en vermaak.

Via de knop Nieuw kun je zelf routines aanmaken. Kies bijvoorbeeld Persoonlijk, tik op Starter toevoegen en selecteer Als ik het de Google Assistent vraag. Voer je spraakopdracht in en bevestig met Starter toevoegen. Tik daarna op Actie toevoegen, selecteer een categorie zoals Informatie en herinneringen krijgen of Smarthome-apparaten aanpassen, en stel een actie in. Bevestig met Klaar en voeg eventueel extra acties toe. Controleer de Configuratie en klik op Opslaan: je routine is nu klaar voor gebruik.

Meerdere acties met één spraakopdracht? Creëer een routine!

Voor gevorderden: Nooit meer afgeluisterd: aan de slag met lokale stembediening