Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma’s van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: Plaatwerk

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10, macOS

Ach, die leuke ouderwetse foto-albums waarin het schuin plaatsen van afbeeldingen het hoogtepunt van grafisch ontwerp was; het had wel wat. Nu hebben we natuurlijk allemaal digitale foto’s – dodelijk saaie rechthoeken in strak gelid. Met Collagerator krijg je echter moeiteloos dat klassieke albumgevoel terug. Uiteraard biedt het programma daarbij meer mogelijkheden dan het papieren boek van weleer. Collagerator laat je verschillende soorten collages maken op allerlei groottes. Zo kun je eenvoudig foto’s naar een witte of zwarte pagina slepen (Photo Drop en Photo Drop on black) en die naar eigen inzicht roteren of anderszins aanpassen. Er is echter ook een modus (No Turns of Black Border voor een zwarte achtergrond) waarmee de foto’s weliswaar recht in het gelid lijken te staan maar dat zijn slechts de vensters waarin ze getoond worden. De foto’s zelf kun je in deze modus naar hartenlust roteren, verschuiven, vergroten of verkleinen. Op die manier heb je totale controle over de details die in de collage worden getoond. Tot slot is er nog Mosaic die beide mogelijkheden combineert voor de ultieme controle over het eindresultaat. Kies je A4 als formaat dan kun je de albumpagina’s vervolgens eenvoudig afdrukken.

©PXimport

Tip 02: Meezinger

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10, macOS, Linux

Sinds The Beatles bedachten dat het misschien wel een aardig idee was om songteksten op een lp-hoes te zetten, verscheen bijna geen pop-album meer waarop we niet konden meelezen en -zingen. De komst van de cd leidde weliswaar niet tot het verdwijnen van die teksten maar je moest nu wel eerst een boekje uit een doosje peuteren (en er later ook weer in zien te wurmen) – gedoe! Muziek in digitale vorm bevat helemaal geen teksten meer, maar wie nu mee wil zingen kan gelukkig op allerlei plekken van heel veel muziek de songtekst vinden. Dat gaat misschien wel het makkelijkst met het sublieme programma Lyrics Finder. Sleep er losse nummers of complete mappen naartoe en Lyrics Finder gaat in recordtempo aan de slag om de woorden voor je op te zoeken. We hebben er Engelse, Franse, Duitse en Nederlandse albums op losgelaten en telkens vond het programma de teksten probleemloos. Van die teksten kun je overigens de grootte aanpassen en je kunt ze opslaan als txt-bestand.

©PXimport

Tip 03: Concept

Geschikt voor: Windows XP. Vista, 7, 8.x, 10, macOS, Linux

Kennis kun je op allerlei manieren organiseren. Zo zou je over een bepaald onderwerp een boek kunnen schrijven waarin je allerlei aspecten van dat onderwerp behandelt en verbanden met andere zaken bespreekt. De moderne mens heeft zijn informatie tegenwoordig echter liever in compacte en hapklare brokken en daarvoor is de ‘concept map’ een uitgelezen hulpmiddel. Een concept map is een diagram dat verbanden legt tussen allerlei begrippen en/of allerlei zaken toont die met een onderwerp samenhangen. Dat klinkt weinig informatief, maar wacht… Als je nu aan alle elementen van zo’n diagram aanvullende schermen met uitleg kunt koppelen in de vorm van afbeeldingen, webpagina’s of zelfs complete andere concept maps dan wordt het al een stuk informatiever. Hét gereedschap om zulke diagrammen te maken is CmapTools. Dit programma laat je niet alleen je eigen concept maps ontwikkelen maar biedt ook toegang tot diagrammen van anderen voor zover deze openbaar zijn. Uiteraard is de software ook te gebruiken voor luchtiger zaken zoals een familiestamboom. Let op: er bestaat ook een iets afwijkende iPad-versie.

©PXimport

Tip 04: Uitgerekend

Geschikt voor: elk systeem

Waar eerdere generaties nog leerden rekenen met behulp van een telraam en calculaties maakten met een rekenliniaal, bracht de komst van de zakjapanner een ware revolutie teweeg. Voor wie de uitdrukking niet (meer) kent: de zakjapanner werd zo genoemd omdat de meeste rekenmachines uit het land van de rijzende zon kwamen. Aanvankelijk waren die apparaten nog behoorlijk prijzig maar na verloop van tijd waren de productiekosten zo laag dat je ze bij van alles cadeau kreeg.

Inmiddels is natuurlijk ook de fysieke rekenmachine alweer achterhaald en hebben we appjes en programma’s voor dat doel of, nog makkelijker, een online-calculator. Nou ja, een… Op calculator.net vind je er zo’n tweehonderd, zowel voor algemeen als specialistisch rekenwerk. Zo zijn er op de site rekenmachines te vinden op financieel gebied (leningen, hypotheken, rente enzovoort), met betrekking tot gezondheid (BMI, lichaamsvet) en voor uiteenlopende zaken zoals data en tijden, brandstofverbruik en de cupmaat van bh’s. Zelfs voor het alledaagse wiskundige rekenwerk heb je volop keus, bijvoorbeeld met een wetenschappelijke rekenmachine, een calculator speciaal voor breuken, een exemplaar voor berekeningen met driehoeken en ga zo maar door.

©PXimport

Tip 05: Snelle toegang

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Toen Microsoft ooit met Windows begon zat vrijwel alles wat je maar aan hulpprogramma’s nodig had in de mappen Bureau-accessoires en Configuratiescherm. Voor specialisten had je dan nog wat ‘geheime’ gereedschappen in de systeemmap en daarvan moest je de naam kennen want dat was meestal een obscure afkorting. Die situatie is er door de jaren heen niet per se beter op geworden. Je kunt wel zeggen: hoe nieuwer de Windows-versie, hoe meer gereedschapjes deze bevat en hoe meer verspreid ze zijn. Nu gaan achter al die hulpprogrammaatjes en functies natuurlijk ook maar gewoon exe-bestanden schuil en dus zou je die kunnen benaderen met een snelkoppeling. Nijvere internetters hebben dat klusje al voor je geklaard en ze samengebracht onder de naam The Biggest Library of Windows Shortcuts. Ze zijn netjes geordend naar besturingssysteem (Windows 7, 8 of 10) en daarbinnen weer onderverdeeld in categorieën zoals probleemoplossing (Troubleshooting), afsluiten (Shut Down Menu), netwerk en internet, toegankelijkheid (Ease of Access) enzovoort. Zoals je ziet gebruikt de database de Engelstalige Windows-termen maar deze zijn uiteraard gekoppeld aan uw vertrouwde Nederlandstalige Windows-onderdelen.

©PXimport

Tip 06: Geschiedenisles

Geschikt voor: Windows 8(.1), 10

Voor de lezers die wat later hebben ingeschakeld: niet alles zag er altijd zo gelikt uit als tegenwoordig. Dat wil echter niet zeggen dat het allemaal slecht werkte, alhoewel…

Wie pas na de late jaren ‘90 is ingestapt in het computergebeuren, denkt vast dat het grafische besturingssysteem Windows altijd de norm is geweest; tenslotte zijn concurrenten als macOS ook grafisch. Maar nee, het begon allemaal met het tekstgeörienteerde dos en als er al zoiets als vensters bestond dan werden die gemaakt met lijntjes uit het ascii-palet. Ook de oerversie van Word was er in eerste instantie voor dit niet-grafische besturingssysteem.

Wie benieuwd is naar de geschiedenis van de Microsoft-producten waar we nu zo aan gewend zijn, kan terecht in de app Era Of Microsoft. Deze app toont je de complete geschiedenis van al die bekende producten van de software- en later ook hardware-gigant uit Redmond, Washington. Zie hoe de eerste Windows-versies eruitzagen en hoe de systeemeisen steeds zwaarder werden. Bekijk de evolutie van Office en lees alles over Microsofts flirt met allerlei matig succesvolle hardware.

©PXimport

Tip 07: Allesweter

Geschikt voor: Windows 8.1, 10

Er was een periode waarin het kon gebeuren dat de huisbel ging en er iemand voor de deur bleek te staan die je een encyclopedie wilde verkopen; 25 kloeke, in leder gebonden delen voor 4.000 gulden, in termijnen te betalen – geen geld. Gelukkig hebben we nu alweer jaren het onvolprezen Wikipedia.

Wikipedia laat zich uiteraard prima lezen in de browser maar op mobiele apparaten krijg je dan vaak een kalere versie. Voor mobiele apparaten en desktop-pc’s is er de speciale Wikipedia-app. Het sterkste punt van dit programma is dat het de opmaak dusdanig aanpast dat het lijkt alsof je een ouderwetse papieren encyclopedie leest. Dat gebeurt uiteraard wel met de voordelen van de computer, dus infoboxen, tabellen en voetnoten – die afleiden van de lopende tekst – zijn standaard ingeklapt en kun je met een klik opvragen. Ook kun je afbeeldingen gemakkelijk vergroten. Met het app-menu schakel je moeiteloos over van Nederlands (standaard) naar een andere taal.

©PXimport

Tip 08: Luistervink

Geschikt voor: elk systeem

Programma’s en apps zijn natuurlijk prachtig maar wanneer je iets online kunt doen zonder software te downloaden is dat wel zo comfortabel. Zo zijn er heel wat toepassingen verkrijgbaar waarmee je radio kunt luisteren op pc’s of mobiele apparaten. Er gaat echter maar weinig boven www.tunein.com. Op deze site kun je luisteren naar een onvoorstelbare hoeveelheid radiozenders en podcasts van over de hele wereld. Deze kun je doorzoeken of doorbladeren op genre, locatie en taal. Uiteraard biedt dat al heel wat voordelen boven een gewoon radiotoestel maar dat is pas het begin. Hoor je muziek dan zie je meteen waar je naar luistert en kies je bijvoorbeeld een van de zenders van de NPO dan zie je meteen een lijst van podcasts die bij die zender horen én heb je toegang tot specifieke programma’s. TuneIn kent ook een betaalde variant waarmee je geheel reclamevrij kunt luisteren en waarin de liefhebbers van de populairste Amerikaanse sporten (honkbal, American football, ijshockey en basketbal) alle wedstrijden kunnen volgen.

©PXimport

Tip 09: Meesterlijk

Geschikt voor: elk systeem

Wanneer je wekelijks met meerdere mensen aan een project werkt kun je niet zonder professionele en doorgaans betaalde software om zicht te houden op wie wat aan het doen is. Voor het – soms letterlijke - huis-tuin-en-keukenwerk zijn er ook goede gratis opties, bijvoorbeeld Meistertask.

Meisterask is een systeem waarin je alleen of in een groep aan een project kunt werken. Wie nu denkt: “Ik heb niets met projecten”, zou het wel eens mis kunnen hebben want we komen allemaal wel eens in situaties waarin ons doel heel veel organisatiestappen eist. Denk bijvoorbeeld aan een grote verbouwing van het huis of het organiseren van een zilveren bruiloft; dat zijn vaak dingen die je niet in je eentje doet en waarbij je ook makkelijk het overzicht verliest als je ze niet goed organiseert. Met Meistertask kun je met meerderen tegelijk een klus opzetten en elkaar voortdurend op de hoogte houden van de vorderingen. Je kunt daarbij informatie uitwisselen met elkaar en met favoriete externe apps. In die laatste twee zaken schuilen de beperkingen van de gratis versie (maximaal twee apps en bestanden van hooguit 20 MB) maar daar heb je bij privégebruik geen hinder van.

Meistertask is er behalve als online-tool ook beschikbaar als app voor macOS, Windows, iOS en Android.

©PXimport

Tip 10: Babbelaar

Geschikt voor: Windows 8(.1), 10

Apple heeft zijn eigen messaging-systeem maar omdat nu eenmaal niet iedereen in je omgeving een iPhone heeft, blijkt in de praktijk dat de meeste mensen toch WhatsApp gebruiken om berichtjes uit te wisselen en elkaar foto’s en filmpjes te sturen. WhatsApp op de smartphone heeft echter twee nadelen: niet iedereen beheerst het duimtypen dusdanig dat een lang chatbericht snel is ingetypt en we hebben niet allemaal onze telefoon voortdurend onder handbereik. Het zou dan ook prettig zijn als we konden appen vanaf de pc. Zoals je wellicht weet is het mogelijk om browser-toepassing WhatsApp Web te koppelen met de app op je telefoon maar prettiger nog is de WhatsApp Desktop-app in de Windows Store. Heb je deze eenmaal gekoppeld aan je WhatsApp-account (simpel door een QR-code te scannen) dan kun je vanuit dat programma op de gebruikelijke wijze berichten verzenden en ontvangen.

Bijkomend voordeel van het gebruik van WhatsApp Desktop is dat je conversaties eenvoudig naar de pc kunt kopiëren en dat geldt uiteraard ook voor meegestuurde mediabestanden.

©PXimport

Tip 11: Schermhulp

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8(.1), 10

Voor het maken van een schermafdruk zijn heel wat programma’s beschikbaar. De reden voor dit grote aanbod is dat deze toch tamelijk elementaire functie in Windows door de jaren heen weinig is doorontwikkeld.

Een van de uitgebreidste vervangers voor het vastleggen van je beeld is PicPick. Hiermee maak je probleemloos een schermafdruk van het hele scherm, een venster (ook scrollend – denk aan een webpagina), een rechthoek of een willekeurig gebied. Daar houdt het echter niet op. Met deze schermafdruk kun je vervolgens aan de slag in een behoorlijk uitgebreide beeldbewerker om onderdelen te verscherpen, te vervagen (bijvoorbeeld om te anonimiseren), van aantekeningen en pijlen te voorzien enzovoort.

Wie serieus ontwerpwerk doet, vindt in PicPick daarnaast allerlei handige hulpjes zoals een palet-editor, een kleurkiezer, een vergrootglas, een meetlint en een gradenboog. Heb je een vastgelegde afbeelding naar wens bewerkt, dan kun je deze vervolgens direct vanuit het programma uploaden naar allerlei sociale media, doorsturen naar Office-toepassingen, opslaan bij verschillende clouddiensten en nog veel meer.

Het Nederlandstalige PicPick - met de look van Microsoft Office - is alleen gratis voor niet-commercieel gebruik en is er ook als portable-versie.

©PXimport

Tip 12: Superverkenner

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8(.1), 10

Omdat Microsoft door de jaren heen niet de moeite heeft genomen om Verkenner te voorzien van een dubbel venster, zijn heel wat mensen overgestapt op alternatieven zoals Total Commander. Het voordeel daarvan is uiteraard dat veelvoorkomende handelingen zoals kopiëren en verplaatsen met zo’n dubbel venster veel prettiger verlopen. Daarbij kun je zo makkelijker mappen vergelijken dan wanneer je meerdere instanties van Verkenner moet openen.

Maar als werken met twee vensters zo fijn is, hoe prettig is het dan niet met vier? Dat – en meer – gaat eenvoudig met het fraaie Tablacus Explorer. Het prettige van dit programma is dat je het veel meer naar eigen inzicht kunt inrichten dan met Verkenner het geval is terwijl je exact dezelfde functionaliteit hebt. Bovendien kun je in Tablacus – de naam geeft het al een beetje weg – ook tabbladen gebruiken zoals in de browser. Die flexibiliteit maakt het werken met bestanden tot een feest.

Alsof dat allemaal nog niet genoeg reden is om met Tablacus aan de slag te willen, biedt het programma ook nog add-ons. Deze kun je eenvoudig vanuit het programma zelf zoeken en installeren. Sommige van deze add-ons breiden de functionaliteit van Tablacus uit terwijl andere meer controle geven over het uiterlijk.

©PXimport

Gevaarlijk?

Niet te snel klikken

©PXimport

Liquid Glass is een nieuwe manier waarop Apple de vormgeving van knoppen, tabbladen, iconen en widgets neerzet. Alles krijgt een glasachtige uitstraling: halfdoorzichtig en met kleuren die meekomen uit je wallpaper of de inhoud van een app. Het reageert bovendien vloeiend op beweging, omdat het beeld steeds in realtime wordt opgebouwd. Zo ontstaat een herkenbare stijl die op al je Apple-apparaten hetzelfde aanvoelt.

Op je iPhone zie je Liquid Glass meteen terug in het toegangsscherm, het Dock, de zoekbalk en appmappen. Iconen ogen daarbij gelaagd en glanzend of zelfs helemaal doorzichtig. Wil je dat proberen, houd dan je beginscherm ingedrukt tot de iconen bewegen, tik op Wijzig, kies Pas aan en zet Helder aan. Tik daarna ergens op het scherm om te bevestigen. Je ziet direct hoe de achtergrond subtiel door de iconen heen komt. Vind je het toch minder prettig, dan kun je op dezelfde plek altijd terug naar Automatisch of Donker.

Op welke toestellen en vanaf welke versie?

Liquid Glass is onderdeel van iOS 26, dat vanaf 15 september beschikbaar is voor alle ondersteunde iPhones. Extra downloads zijn niet nodig. Apple geeft aan dat iPhone 11 en iPhone SE (2e generatie) en nieuwer worden ondersteund.

Wil je nagaan of jouw toestel in aanmerking komt, open Instellingen, kies Algemeen en tik op Software-update. Zie je iOS 26 staan, dan kun je meteen bijwerken. Maak vooraf een back-up en update je apps. Voer de update bij voorkeur uit via wifi en zorg dat de batterij minstens halfvol is, of sluit je iPhone aan op de oplader. Wil je controleren of de installatie geslaagd is, ga dan in Instellingen naar Algemeen, open Info en bekijk het versienummer.

Ook iPadOS 26 en macOS Tahoe 26 ondersteunen Liquid Glass, zodat de uitstraling op je iPad en Mac aansluit bij die van je iPhone. Apple heeft dezelfde stijl bovendien doorgetrokken naar watchOS en tvOS, waardoor al je apparaten er herkenbaar en consistent uitzien.

©Apple

Zo maak je Liquid Glass rustiger

Liquid Glass helemaal uitschakelen kan niet, maar je kunt het effect wel verzachten. Open Instellingen, tik op Toegankelijkheid, kies Weergave en tekstgrootte en zet Maak minder doorzichtig aan. Achtergronden worden dan donkerder, waardoor contrast en leesbaarheid verbeteren zonder dat de glaslook verdwijnt.

Wil je nog meer verschil zien, zet op dezelfde pagina ook Verhoog contrast aan. Voor een snelle manier ga je in Instellingen naar Toegankelijkheid, open je Activeringsknop en vink je Maak minder doorzichtig aan. Je kunt de functie dan via het bedieningspaneel eenvoudig aanpassen.

Vind je vooral de transparante iconen te overheersend, houd dan opnieuw je beginscherm ingedrukt, tik op Wijzig, kies Pas aan en ga terug naar Automatisch of Donker. Donkere achtergronden en de Donkere modus (te vinden bij Beeldscherm en helderheid) dempen het glaseffect eveneens, bijvoorbeeld buiten in fel zonlicht. Zo houd je in elke situatie zelf de regie over hoe nadrukkelijk Liquid Glass aanwezig is.

Verzendlijsten in Microsoft Word zijn handig om brieven, documenten en zelfs etiketten te personaliseren. Er is wel een probleem wanneer het gaat om datums, daar zal Word automatisch de Amerikaanse datumnotatie gebruiken en niet de Nederlandse. Op deze manier los je dat op.

Schakelopties

Wanneer je in Word een gegevenslijst uit Excel gebruikt om brieven samen te voegen via Afdruk samenvoegen, dan gebeurt er iets vreemds. Alle datums die in Excel correct staan genoteerd (bijvoorbeeld 7 september 2025) worden dan omgedraaid met een slash (bijvoorbeeld 9/7/2025). In de Amerikaanse datumnotatie staat de maand namelijk altijd vooraan. Het gaat om een bug in Word, maar gelukkig kun je dit oplossen met zogenaamde schakelopties. Schakelopties zijn codes die je aan een samenvoegveld toevoegt om de weergave van de gegevens aan te passen. Voor datumnotaties gebruik je de schakeloptie: \@ (de datum/tijd-weergave).

Veldweergave aanpassen

Nadat je de samenvoegvelden in het Word-document hebt geplaatst, klik je met de rechtermuisknop op het samenvoegveld van de datum. In het contextueel menu kies je de opdracht Andere veldweergave. Je kunt ook dit veld ook selecteren met de sneltoets Alt+F9. Hierdoor wordt het datumveld op een andere manier weergegeven. Veronderstel dat het veld de naam «datum» heeft, dan zal het nu verschijnen als {MERGEFIELD “Datum”}. Plaats de cursor achter de naam van het samenvoegveld, maar vóór de accolade } en plak of typ dan de onderstaande code afhankelijk van hoe je de datum wilt zien.

Het eindresultaat ziet er dan bijvoorbeeld als volgt uit: {MERGEFIELD datum \@ “dd-MM-yyyy”}. Voor maanden gebruik je de hoofdletter M, de kleine letter m staat voor minuten.

Voorbeeld bekijken

Daarna klik je opnieuw met de rechtermuisknop op het samenvoegveld en weer selecteer je de opdracht Andere veldweergave. Klik dan nogmaals met de rechtermuisknop op het samenvoegveld en kies de optie Veld bijwerken. In het Lint bij het tabblad Verzendlijsten klik je op de knop Voorbeeld van het resultaat, en nu zul je zien dat de datum correct wordt weergegeven.