Normaal gesproken start je pc op vanaf een interne harde schijf. Het is ook mogelijk je pc van een dvd of zelfs van een usb-stick te starten. Er zijn scenario's die zo'n alternatieve opstartmethode zinvol maken. In een vijfdelige reeks gaan we op deze scenario's in. In deel 1 pakken we malware aan.

Nagenoeg elke moderne computer kan van uiteenlopende media opstarten, zoals een cd/dvd of een usb-stick. Wij kiezen voor een usb-stick omdat deze herschrijfbaar, robuuster, duurzamer en sneller is. Bovendien hebben niet alle computers nog een cd/dvd-station (denk aan netbooks). Maar waarom zou je een pc willen opstarten van een medium als een usb-stick?

Opstarten vanaf usb-stick

Daar kunnen we verschillende redenen voor bedenken. Zo kan het gebeuren dat je een malware-infectie op je systeem vermoedt, maar dat je virusscanner niets verdachts aantreft of niet meer functioneert. Een mogelijke verklaring is dat de malware al actief is zodra je Windows opstart. Antivirussoftware opstarten vanuit een schoon systeem (zoals een besturingssysteem op een usb-stick) biedt dan uitkomst.

Een ander scenario: om een of andere reden wil Windows niet meer opstarten, zodat ook je gegevens niet langer bereikbaar zijn. Ook dat laat zich wellicht oplossen met een opstartbare usb-stick.

Andere redenen kunnen zijn: surfen en online bankieren zonder dat je hoeft te vrezen voor een besmet of gekaapt systeem, het BIOS of andere firmware 'flashen' met een tool die een DOS-omgeving vereist, een systeemprogramma uitvoeren dat niet werkt vanuit je reguliere Windows-omgeving (denk aan een partitioneringsprogramma), een Linux-distributie uitproberen zonder die op je harde schijf te installeren enzovoort.

Reeks

We zullen verschillende van deze scenario's behandelen. Het opsporen en verwijderen van potentiële malware zoals rootkits is het onderwerp van dit eerste deel. Handig om achter de hand te hebben liggen in geval van narigheid, of wanneer je onverhoopt moet uitrukken om het systeem van familie of kennissen op te schonen.

Later leggen wij je uit hoe je een usb-stick prepareert voor netwerk- en pc-analyse, veilig internetten, dataherstel en overige portabele apps. Houd dus vooral de website in de gaten.

©PXimport

Een geprepareerde usb-stick: altijd handig om in de kast te hebben liggen!

01 Stick kiezen

We gaan ervan uit dat je over een usb2.0-stick beschikt. De capaciteit hangt natuurlijk af van wat je op die stick wil plaatsen, maar voor onze doeleinden kies je het best voor een stick van 4 GB of meer (voor de prijs hoef je het nauwelijks te laten: zelfs een 32 GB-stick vind je al vanaf circa 12 euro).

©PXimport

Snelle leestijden zijn altijd welkom en daar kunnen best wel opvallende verschillen optreden. Op usbspeed.nirsoft.net vind je een overzicht en een tool om zelf de snelheid van je sticks te testen.

02 Opstartbaar maken

Er zijn diverse tools waarmee je een usb-stick opstartbaar kunt maken. Onze voorkeur gaat uit naar YUMI (Your Universal Multiboot Installer), met name omwille van het gebruiksgemak en de flexibiliteit. De tool heeft geen installatie nodig. Zorg dat je stick in de pc steekt, start het programma op, ga akkoord met de gebruiksovereenkomst en verwijs naar de (juiste!) usb-stick in het uitklapmenu. Eventueel plaats je eerst een vinkje bij Showing All Drives.

Vink dan de optie bij Format X: Drive aan: alle data op de stick wordt overschreven, zodat de stick schoon is.

©PXimport

03 Bij problemen

Meestal kun je rechtstreeks van stap 2 naar stap 7. Maar in een zeldzaam geval gaat er toch iets mis bij het formatteren in stap 2 en duiken er bij het booten achteraf problemen op. In dat geval moet je iets meer moeite doen om de stick met de hand te formatteren. Start de opdrachtprompt als administrator: tik cmd in het Windows-startmenu in en bevestig met Ctrl+Shift+Enter.

©PXimport

Daarna voer je het commando diskpart uit. Achter de nieuwe prompt voer je de opdracht list disk uit. Op basis van de grootte kun je je stick vervolgens identificeren, het schijfnummer lees je af in de kolom Schfnr.

04 Stick leegmaken

Je selecteert je usb-stick met de opdracht select disk . Je krijgt vervolgens de melding Schijf x is nu de geselecteerde schijf. Maar het commando detail disk geeft je veel meer informatie over je usb-stick. De volgende stap is het opschonen van de stick met het commando clean of, grondiger nog, met clean all. Met dit laatste commando overschrijf je namelijk alle sectoren, een proces dat echter lang kan duren.

©PXimport

05 Bestandssysteem kiezen

Er zijn verschillende bestandssystemen mogelijk waarin je de usb-stick kunt formatteren, waaronder FAT32 en NTFS. Een voordeel van NTFS is dat het bestanden van meer dan 4 GB aankan. Maar aangezien wij in de volgende stappen in een (grafische) Linux-omgeving werken, is NTFS geen echte optie. Linux vereist namelijk een FAT(32)-medium om te kunnen booten (en ook een UEFI-stick heeft FAT32 nodig, zie kader UEFI omzeilen). Wij kiezen in daarom voor FAT32.

©PXimport

06 Stick formatteren

Voer de volgende drie commando's uit (telkens gevolgd een Enter): 'create partition primary', 'assign', 'exit'. Er verschijnt nu een Windows-venster waarin je de knop 'Schijf formatteren' aanklikt en bij 'Bestandssysteem' de optie 'FAT32 (standaard)' selecteert. Verwijder bij voorkeur het vinkje bij 'Snelformatteren' en bevestig met 'Starten'. Is de stick groter dan 32 GB, dan moet je uitwijken naar een gratis tool als FAT32 Format. Gebruik tot slot het programma YUMI (stap 2) opnieuw, dit keer zonder vinkje bij de optie 'Format X: Drive'.

©PXimport

07 Distributies bekijken

YUMI mag je stick dan wel opstartbaar maken (lees: van een geschikte bootloader als grub en syslinux voorzien), daar heb je natuurlijk niets aan als daar niet een of ander besturingssysteem aan gekoppeld is.

©PXimport

Ook daarin voorziet YUMI. Meer zelfs, je kunt uit tientallen live-distributies kiezen, opgedeeld in diverse rubrieken. Zo tellen we bijvoorbeeld 76 Ubuntu-varianten, 35 systeemtools en 13 antivirustools. En wie heeft nagedacht over de 'M' in YUMI (van Multiboot) heeft wellicht begrepen dat we verschillende distributies op dezelfde stick kwijt kunnen.

08 Distributie selecteren

Met name bij het detecteren van potentiële malware kan het zinvol zijn verschillende antivirustools te proberen. Immers, wat aan de ene antivirustool ontsnapt, wordt wellicht opgepikt door de andere. Scrol dus naar de rubriek Antivirus Tools en selecteer alvast één antimalware-distributie.

©PXimport

Tot onze favorieten horen AVG Rescue CD, BitDefender Rescue Disk en Kaspersky Rescue Disk, maar het staat je vrij een andere distributie te selecteren. Wij beginnen met Kaspersky, waarna we een vinkje plaatsen bij Download the iso. Immers, het bijhorende iso-bestand staat nog niet op onze schijf.

09 Distributie toevoegen

Bevestig de vraag of je de downloadlink wil lanceren met Ja en wacht tot de download is afgerond. Vervolgens klik je op Browse en wijs je YUMI de weg naar het gedownloade iso-bestand. Staat dat eenmaal klaar, dan druk je op de knop Create en bevestig je je beslissing. Het iso-bestand wordt nu automatisch uitgepakt en aan je stick toegevoegd. Na afloop druk je op Next en bevestig je met Ja als je nog andere distro's aan je stick wil toevoegen. Wij herhalen de procedure alvast voor AVG en BitDefender. Na afloop sluit je YUMI af met Finish.

©PXimport

Van dvd naar iso-bestand

YUMI kan zelf geen image maken van een opstartbare cd/dvd. Hiervoor heb je een ander programmaatje nodig: CDBurnerXP. Stop de cd/dvd in het station, start de tool op en kies Kopieer schijf uit het menu. Druk op 'OK', verwijs bij het bronstation naar je cd/dvd en stip bij 'Doel' de optie 'Harde schijf' aan. Geef een naam en locatie op, stel het 'Bestandstype' in op 'ISO (Enkele track)' en bevestig met 'Kopiëren schijf'. Is het iso-bestand eenmaal klaar, dan kies je in YUMI, onderaan de lijst, voor 'Try an Unlisted ISO', waarna je naar het gewenste iso-bestand verwijst.

10 Bootmenu openen

Het is nu de bedoeling dat je je pc met deze usb-stick opstart. Afhankelijk van het systeem, vereist dat wel bepaalde handelingen. Bij de meeste moderne systemen dien je tijdens het opstarten een of andere toets(combinatie) in te drukken om een speciaal bootmenu op te roepen, waarin je dan te kennen geeft het apparaat vanaf de usb-stick te willen booten. Vaak is dat een functietoets als F10 of F12, maar de handleiding bij je systeem vertelt je ongetwijfeld wat je precies hoort te doen.

©PXimport

11 Bootsequentie aanpassen

Het valt met name bij wat oudere systemen niet uit te sluiten dat je het BIOS in moet om je pc van een alternatief medium te laten opstarten. Meestal kom je in het BIOS door tijdens het opstarten op de Delete-toets te drukken. Eenmaal binnen ga je op zoek naar een optie om de opstartvolgorde (boot sequence) aan te passen.

©PXimport

Niet zelden is dat bij Advanced BIOS features. Je zorgt er dan voor dat het usb-apparaat als eerste in de rij staat. Mogelijk omschrijft je eigen bios dat als 'removable device' of 'external device'. Beschik je over een UEFI-systeem? Lees dan het kader 'UEFI-perikelen' door.

12 YUMI-stick opstarten

We gaan ervan uit dat je verschillende antimalware-distributies op je stick hebt staan. Als het goed is, krijg je dan een grafisch opstartmenu te zien waarin je als eerste optie alsnog de kans krijgt gewoon naar je harde schijf door te starten. Dat is hier niet de bedoeling en dus kies je voor de rubriek Antivirus Tools. Hier zie je dan de geïnstalleerde distributies en hoef je de gewenste distributie alleen maar te selecteren. Verder in dit artikel leggen we kort de werking van Kaspersky, AVG en BitDefender uit.

©PXimport

UEFI-perikelen

Veel nieuwe systemen starten standaard op in de UEFI-modus (Unified Extensible Firmware Interface), de 'opvolger' van het BIOS. Dat is vooral bij systemen met een voorgeïnstalleerde Windows 8 het geval omdat Microsoft dat zo voorschrijft.

Microsoft eist bovendien dat de UEFI-functie Secure Boot is ingeschakeld, zodat alleen besturingssystemen met een door Microsoft ondertekende bootloader kunnen opstarten. Sommige Linux-distributies kunnen daarmee overweg, maar dat is niet altijd het geval.

UEFI omzeilen

Gelukkig kun je Secure Boot in de instellingen van UEFI uitschakelen, raadpleeg de handleiding bij je systeem of gebruik een zoekmachine. Het is echter niet zeker dat het nu wél lukt: mogelijk moet je in de instellingen tijdelijk de BIOS-modus activeren. Tijdelijk, want de kans is reëel dat in die modus een voorgeïnstalleerde Windows niet langer opstart. Of je laat de UEFI-modus geactiveerd en probeert het door met het programmaatje Rufus een UEFI-compatibele bootstick te creëren.

13 Kaspersky (1)

Na de keuze voor Kaspersky krijg je meerdere mogelijkheden, waaronder optie een hardware-informatietool te draaien of om Kaspersky in 'text mode' op te starten. Wij kiezen echter de bovenste optie: Run Kaspersky Rescue Disk from this USB.

©PXimport

Even later start de tool op in een grafische desktopomgeving. Start hier Kaspersky Rescue Disk op en laat de tool eerst zijn databases updaten, via het tabblad My Update Center. Vervolgens hoeft je enkel de locaties aan te duiden die je wil laten scannen. Dat doe je op het tabblad Object Scan, via de knop +Add.

14 Kaspersky (2)

Voor je de scan laat uitvoeren, doe je er goed aan Settings te selecteren. Je kunt hier bijvoorbeeld het beveiligingsniveau verhogen en via de knop Settings duidelijk maken welke bestanden je wil laten scannen. Op het tabblad Additional kun je bovendien de scanmethode selecteren (Signature en/of Heuristic Analysis) en bij de heuristische scan de grondigheid instellen. Verder is het verstandig de optie Prompt when the scan is complete geselecteerd te laten, zodat je zelf kunt beslissen wat er met potentiële malware moet gebeuren: in quarantaine plaatsen, desinfecteren of desnoods verwijderen.

©PXimport

15 AVG (1)

Twee weten meer dan één en dus gebruiken we ook nog AVG. Blijkt de bovenste optie problemen te geven, dan kun je het nog met een van de twee andere proberen (with Disabled Framebuffer en with Resolution Selection). Even later verschijnt dan een menu waar je de eerste optie selecteert: Scan. Stelt AVG een update voor, ga daar dan zeker op in. Kies in dat geval Online /Update from the Internet. Vervolgens geef je aan wat je precies wil laten scannen: specifieke volumes of mappen, de bootsectoren of het Windows-register.

©PXimport

16 AVG (2)

AVG toont je nu het Options-menu waarin je via de spatiebalk alle gewenste scanopties kunt activeren. Naast de standaardopties raden we je aan ook Scan inside archives aan te stippen. Levert de normale scanronde niets op en vermoed je toch een infectie, dan kun je de scan eventueel opnieuw uitvoeren in Paranoid Mode.

©PXimport

Na afloop van de scanronde krijg je dan een beknopt rapport. Bij malware-detectie kun je dan zelf bepalen wat er met de geïnfecteerde bestanden (individueel of in groep) moet gebeuren: overslaan, hernoemen of verwijderen.

17 BitDefender (1)

We laten nog een derde scanner los op ons systeem, die van BitDefender. Die neemt je vriendelijk met een wizard aan de hand. Allereerst haalt de wizard de nodige updates op. Vervolgens beland je in de antivirusmodule waarin je naast de knop Update Now nog de knoppen Scan Now en Settings aantreft. In dit Settings-menu kun je echter weinig aanpassingen doen. Wel kun je hier bepaalde schijfonderdelen uitsluiten, de maximale grootte van te scannen bestanden aangeven en duidelijk maken dat BitDefender ook archiefbestanden moet doorzoeken.

©PXimport

18 BitDefender (2)

Standaard begint BitDefender meteen aan een complete scan, maar desgewenst kun je dat proces onderbreken. Via de Scan Now-knop krijg je ook nog de gelegenheid aan te duiden welke locaties je precies wil laten scannen.

©PXimport

Naderhand krijg je dan een scanrapport te zien en kun je per geval aangeven welke actie je wil ondernemen. Desinfecteren lijkt ons de meest plausibele optie. Als dat niet lukt, dan kun je altijd nog de besmette bestanden hernoemen of verwijderen. De gevraagde acties voer je door met de knop Fix issues.

AOC en AGON by AOC introduceren een nieuwe reeks monitoren die uiteenloopt van snelle esports-panelen tot ultrawide-schermen en 4K-modellen voor gamers die beeldkwaliteit vooropstellen. Daarmee richt het merk zich niet op één type gebruiker, maar op verschillende speelstijlen en budgetten.

Black Friday is bij uitstek het moment waarop veel gamers kijken naar een upgrade van hun setup. Monitoren verouderen namelijk niet zo snel als andere pc-componenten: een goed scherm kan jaren meegaan en is vaak de belangrijkste kwaliteitsboost die je kunt maken, zowel voor games als voor dagelijks gebruik. Een hogere verversingssnelheid maakt beweging vloeiender, een betere contrastverhouding haalt details naar voren, en een groter scherm kan letterlijk het verschil maken tussen een spel spelen en er middenin zitten. Dat maakt deze periode ideaal om iets te kiezen dat past bij hoe je speelt, werkt of kijkt, zonder dat je meteen het duurste model hoeft te nemen.

Oled voor wie beeld én snelheid belangrijk zijn

Aan de top van de line-up introduceert AOC twee QD-oledmonitoren. De AGON PRO AG276QZD2 heeft een 27-inch QHD-paneel met een verversingssnelheid van 240 Hz en een extreem lage responstijd van 0,03 ms. Dat maakt het scherm vooral geschikt voor competitieve shooters en snelle arena-games, waarbij vloeiende bewegingen en diepe contrasten belangrijk zijn. De adviesprijs is 449 euro.

Wie een groter beeldoppervlak wil, komt uit bij de AGON PRO AG326UD. Dit model biedt een 31,5-inch UHD-paneel met dezelfde QD-oledbeeldkwaliteit, maar dan met meer schermruimte voor RPG's en openwereldspellen. Dankzij PiP- en PbP-ondersteuning leent het scherm zich ook goed voor creatief werk of multitasken. De adviesprijs van dit scherm bedraagt 649 euro.

Snelle QHD-schermen voor het middensegment

Onder de oledtoplaag brengt AOC verschillende QHD-modellen die snelheid combineren met een vriendelijker prijskaartje. De Q27G4ZR is een 27-inch Fast IPS-monitor met een verversingssnelheid tot 260 Hz, bedoeld voor gamers die een competitief voordeel zoeken zonder meteen de hoofdprijs te betalen. Wie liever een betere HDR-ervaring heeft, kan terecht bij de Q27G3XMN/BK met miniLED-achtergrondverlichting en DisplayHDR 1000-ondersteuning. Voor wie vooral een degelijke allround QHD-monitor wil, is er de Q27G4XF met 180 Hz en een ergonomische standaard.

Ultrawide en curved voor meer immersie

Voor spelers die het liefst worden ondergedompeld in hun gamewereld, introduceert AOC twee curved-modellen die je blik letterlijk verbreden. De CU34G4 beschikt over een 34-inch ultrawide-paneel met UWQHD-resolutie en een gebogen 1500R-vorm, waardoor het beeld licht om je heen krult. Dat geeft een natuurlijker kijkhoek en maakt het makkelijker om details in je perifere zicht op te pikken; handig in simulators, openwereldgames en story-driven gameplay waarin overzicht en sfeer veel toevoegen.

De CQ32G4VE doet iets vergelijkbaars, maar dan in een traditionelere beeldverhouding: 31,5 inch met QHD-resolutie en eveneens 180 Hz. Daarmee is het een toegankelijke optie voor wie wel de gebogen kijkervaring wil, maar niet per se ultrawide hoeft. In beide gevallen ligt de nadruk minder op pure reactietijd en meer op beleving.

4K met flexibiliteit voor zowel scherpte als reactietijd

Tussen alle nieuwe modellen valt de U27G4R vooral op door zijn flexibiliteit. Dit 27-inch scherm toont 4K-games met een verversingssnelheid van 160 Hz, wat zorgt voor scherpe details zonder aan snelheid in te boeten. Maar het meest bijzondere is de Dual Mode: met één instelling kan de gebruiker schakelen naar Full HD bij 320 Hz. Daarmee biedt het scherm twee speelstijlen in één apparaat: één voor wanneer je beeldkwaliteit en detail wilt, en één voor wanneer elke milliseconde telt in competitieve matches. HDMI 2.1-ondersteuning maakt 'm bovendien geschikt voor PS5 en Xbox Series X, zonder kunstgrepen of compatibiliteitsgedoe.

Betaalbaar instappen met hoge verversingssnelheid

Onder aan de line-up bevinden zich twee modellen die vooral gericht zijn op toegankelijkheid zonder dat de speelervaring eronder lijdt. De 27G4HRE (27 inch) en 24G4HRE (24 inch) bieden allebei een verversingssnelheid van 200 Hz, waardoor bewegingen soepel en responsief blijven, ook bij competitieve titels of snelle camerabewegingen. De beeldkwaliteit is eenvoudiger en de resolutie lager dan bij de duurdere modellen, maar dat is precies het idee: zoveel mogelijk hertzen per euro. Met adviesprijzen van 109 euro en 89 euro openen deze schermen de deur voor gamers die hun eerste gamingmonitor willen kopen of voor wie een tweede scherm zoekt voor een slaapkamer, werkkamer of LAN-omgeving.

Niemand ontkomt aan ouder wordende ogen. Kleine letters, fel wit licht en drukke schermen maken het werken op de pc steeds vermoeiender. Windows 11 biedt gelukkig een schat aan verborgen opties om de tekst te vergroten, het contrast te verhogen en je vermoeide ogen rust te geven.

In Windows 11 pas je zonder extra software de beeldkwaliteit eenvoudig en snel aan, zodat alles weer prettig leest. Het type monitor of het tijdstip van de dag maakt daarbij niet uit. Bovendien profiteer je van nieuwe hulptechnologieën zoals live-ondertiteling en de Verteller met helder geluid.

Eerst pak je de algehele schaalinstelling aan, want die bepaalt hoe leesbaar alle vensters, apps en pictogrammen zijn. Klik op Start, ga naar Instellingen /Systeem /Beeldscherm. Onder het kopje Schaal stel je met het keuzemenu een percentage in, bijvoorbeeld 125 of 150. Gebruik daarna de optie Aangepaste schaal, via het pijltje rechts van het keuzemenu, als de standaardpercentages niet bevallen: typ bijvoorbeeld 138 en kies Toepassen.

Scrol in het menu Beeldscherm iets omlaag naar Resolutie; kies altijd de aanbevolen waarde om te voorkomen dat de letters korrelig worden. Zodra schaal en resolutie kloppen, vormt dit de basis voor verdere verfijning, daarmee bespaar je jezelf voortaan eindeloos turen en inzoomen.

Rustiger beeld

Fel wit licht werkt als een spotlight op vermoeide netvliezen, daarom verdient de ingebouwde donkere modus je aandacht. Ga naar Instellingen /Persoonlijke instellingen /Kleuren. Selecteer in het vervolgkeuzemenu Donker; Windows past zowel de taakbalk als systeemvensters onmiddellijk aan, zodat grote witte vlakken verdwijnen.

Vind je dat nog niet uitgesproken genoeg? Activeer dan een contrastrijk thema. Scrol omlaag naar Contrastthema’s en druk op Bewerken. Kies bijvoorbeeld Woestijn voor zachte beige tinten of Schemering voor hoog contrast met paarse accenten. Klik op Opslaan als en vervolgens Toepassen zodat je altijd kunt terugkeren naar het standaardthema zonder instellingen kwijt te raken. Controleer tot slot of de websites zich aanpassen door in Edge het instellingenvenster te openen, naar Vormgeving te gaan en Donker als standaardthema te kiezen. Zo genieten je ogen overal van een rustiger beeld, terwijl kleuren toch voldoende onderscheid blijven bieden voor tabellen, grafieken en programmeervensters, zelfs tijdens een lange avond achter het scherm.

Haarscherpe letters

Zelfs met de juiste schaal kan tekst nog wazig lijken, vooral op oudere monitoren. Windows 11 bevat daarom de ClearType-tuner waarmee je de pixelweergave precies op je beeldscherm afstemt. Typ ClearType in het zoekvak op de taakbalk en selecteer ClearType-tekst aanpassen. Vink ClearType inschakelen aan, klik op Volgende en doorloop de vijf testpagina’s. Lees steeds aandachtig welk tekstblok het scherpst oogt en bevestig na elke keuze met Volgende. Zodra je op Voltooien klikt, slaat Windows de subpixelmatrix permanent op, zodat letterranden niet meer rafelen.

Wil je daarnaast een groter basislettertype? Open dan Instellingen / Toegankelijkheid /Tekstgrootte. Schuif de balk naar rechts, controleer het voorbeeld en druk op Toepassen. Deze instelling schaalt alleen letters op, niet het volledige venster, zodat lay-outs intact blijven.

Maak ook gebruik van het nieuwe variabele systeemlettertype Segoe Fluent. Schakel naar Persoonlijke instellingen, open Lettertypen en klik op de downloadlink voor Segoe UI Variable als die nog ontbreekt. Dankzij het variabel gewicht en de breedte blijft de tekst leesbaar bij elke resolutie en zoomfactor. Dat is vooral nuttig voor programmeeromgevingen en uitgebreide spreadsheets, ook tijdens presentaties op grote projectieschermen.

Nachtlamp optimaal afstellen

Blauw licht verstoort niet alleen de slaapcyclus, maar prikkelt ook vermoeide ogen. Windows 11 beschikt over de instelbare functie Nachtlamp die de kleurtemperatuur automatisch naar warm oranje verschuift.

Open Instellingen /Systeem /Beeldscherm. Schakel de schuifregelaar Nachtlamp in. Klik vervolgens op het pijltje ernaast om het vervolgmenu te openen; hier bepaal je met een eenvoudige schuif hoe warm het scherm wordt. Een waarde rond 45 maakt het beeld zachter zonder dat foto- en videokleuren onherkenbaar worden.

Schakel Nachtlamp instellen in en zet daarna Schema op Zonsondergang tot zonsopgang als je pc locatiegegevens mag gebruiken. Werk je op een geïsoleerd netwerk, kies dan Aangepast schema en vul je gebruikelijke werktijden in. Windows onthoudt de laatste handmatige wijziging, dus als je incidenteel een kleurkritische taak uitvoert, kun je de nachtlamp vanuit het Actiecentrum tijdelijk uitschakelen door op de tegel Nachtlamp te klikken. Vergeet niet dat de functie per monitor instelbaar is; bij een multi-monitoropstelling profiteer je optimaal door alle schermen dezelfde temperatuur te geven. Dan hoef je nooit meer handmatig te schuiven tijdens een laat avondje.

Nooit meer zoeken

Het muispijltje kwijtraken kost frustratie én tijd. Ga daarom naar Instellingen, open Bluetooth en apparaten en kies Muis. Klik op Aanvullende muisinstellingen, selecteer het tabblad Aanwijzers en wijzig het schema naar Windows Zwart (extra groot)(systeemschema) voor maximale zichtbaarheid. Bevestig met OK. De aanwijzer ligt nu duidelijk boven drukke achtergronden.

Ga vervolgens naar Tekstcursor in het menu Toegankelijkheid in de hoofdinstellingen van Windows 11. Zet de schakelaar Tekstcursorindicator aan, kies een opvallende kleur en vergroot de indicatorbreedte tot twee pixels. Wanneer je nu een Word-document bewerkt, verschijnt naast de dunne verticale streep een helder blokje dat direct opvalt. Met deze instellingen zie je veel sneller waar je typt. Bovendien spaar je je ogen doordat minder heen-en-weerbeweging nodig is tijdens intensief bureaubladwerk.

Snel inzoomen

Wanneer zelfs vergrote fonts tijdelijk onvoldoende zijn, biedt de Vergrootglas-tool soelaas. Druk op Windows-toets+Plus om het hulpmiddel direct te starten. Een zwevende balk verschijnt; hier stel je met Plus en Min het zoomniveau per stap van tien procent in. Voor volledige schermvullende vergroting selecteer je Volledig scherm; beweeg de muis dan om desoriëntatie te voorkomen.

Heb je snel een getal in Excel nodig, typ dan Ctrl+Alt+I voor de Inverted-weergave; de kleuren keren om, waardoor hoog contrast ontstaat zonder de rest van Windows te beïnvloeden. Sluit het Vergrootglas met Windows-toets+Esc om resources vrij te maken. Door deze sneltoetsen in het geheugen te prenten, schakel je binnen seconden tussen normaal en ingezoomd beeld zonder losse hulpmiddelen of browserplug-ins.

Verteller en ondertitels

Zelf lezen is niet altijd de snelste optie; af en toe laten voorlezen ontlast bovendien je ogen. Windows 11 levert daarom Verteller mee. Druk op Ctrl+Windows-toets+Enter om de schermlezer te starten. Een blauwe rand markeert het actieve element. Gebruik Ctrl+Caps Lock+K om de huidige paragraaf te laten voorlezen en pauzeer met Ctrl. Stel het spreektempo in door Caps Lock+Plus of Caps Lock+Min te drukken totdat de stem comfortabel klinkt. Ga naar Instellingen /Toegankelijkheid en klik op Verteller voor meer instellingen. Denk aan het automatisch aanzetten van de Verteller voordat je bent ingelogd en de knop die je gebruikt om het te bedienen.

Als je liever zelf leest maar wel ondertiteling wilt in vergaderingen, activeer dan de functie Live bijschriften via Ctrl+Windows-toets+L. Windows toont boven in beeld realtime tekst van elk audiosignaal, ook offline. Binnen het Ondertitels-venster klik je op Instellingen, en vervolgens op Voorkeuren / Bijschriftstijl voor extra opties voor lettergrootte en uiterlijk. Combineer beide tools door Verteller het ondertitelingsvenster te laten voorlezen. Zo krijg je tegelijk visuele en auditieve feedback en verminder je vermoeidheid na lange Teams-sessies op elke werkdag.