Wanneer er weer verkiezingen zijn, laait de discussie weer opnieuw op. Zouden we tegenwoordig niet digitaal of zelfs online moeten stemmen? De geschiedenis van digitaal stemmen gaat echter verder terug dan je misschien zou denken en daar kunnen we veel van leren.

Al in 1892 werd de eerste officiële elektronische stemmachine in Amerika in gebruik genomen. De machine werd gepatenteerd door ene Jacob Myers, die het apparaat met hendelmechanisme aanprees als sneller en minder fraudegevoelig. Zo voorkwam de machine dat er biljetten werden ingeleverd met meer dan één stem. Elektronische machine is overigens een misschien wat optimistische term: Myers’ apparaat gebruikt een mechaniek waarbij balletjes worden verzameld voor iedere stem die wordt uitgebracht. De kandidaat met het meeste aantal balletjes won.

Rond het begin van de twintigste eeuw werden ook Nederlandse politici enthousiast over zulke stemmachines. Stemmen had daarvoor altijd een vertrouwensprobleem gehad. Burgers kregen hun stembiljet altijd thuis toegestuurd en moesten ze dat daar ook invullen. Daar werd vaak misbruik van gemaakt door hooggeplaatste dorpsbewoners. Notarissen of dominees zetten stemmers regelmatig onder druk om toch op een bepaalde manier te stemmen.

De Kieswet uit 1896 moest daar verandering in brengen, doordat het stembiljet pas op het stembureau afgegeven werd. Het was al rond die tijd dat ook in Nederland de eerste roep om stemmachines klonk. Tijdens tentoonstellingen toonden verschillende (Nederlandse) fabrikanten hun voorstellen voor een stemmachine. Die kregen naast lof echter ook veel kritiek. De kosten waren een probleem, maar politici zetten ook vraagtekens bij de stabiliteit van de machine, en vroegen zich af of burgers er wel mee om zouden kunnen gaan.

Eerste stemcomputer in Nederland

In 1903 werd de eerste proef in Nederland met een stemmachine uitgevoerd. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam werd voor het eerst gebruikgemaakt van een stemmachine. Kiezers moesten hun stem uitbrengen op zowel de machine als een stembiljet. Het resultaat stelde flink teleur: er bleek een groot verschil te zitten in de resultaten van de machines en de fysieke stembiljetten. De initiatiefnemers hadden verschillende mogelijke verklaringen: de mensen snapten de machine niet, sommigen vonden het misschien onzin of mogelijk kampte het apparaat daadwerkelijk met problemen.

De plannen voor stemmachines werden een paar jaar op een laag pitje gezet, tot aan de jaren 60. Toen gingen er opnieuw stemmen op om stemmachines in te zitten bij verkiezingen, wederom op basis van het Amerikaanse model. Een fabrikant uit dat land leverde een aantal machines die tijdens de verkiezingen van 1966 voor het eerst werden ingezet. Ook dat liep in het honderd omdat stemmers in sommige gemeentes totaal niet begrepen hoe de machines werkten, en omdat sommige ervan stuk gingen. Toch brachten die verkiezingen één ding met zich mee: de Kieswet werd zo aangepast dat elektronisch stemmen overal mogelijk werd.

©PXimport

Tot dan toe waren stemcomputers vooral nog mechanisch, maar dat is wat anders dan ‘met de computer’. Die trend begon in Nederland in 1991, toen de eerste echte stemcomputers werden ingevoerd. Burgers brachten hun stem uit op een machine met knoppen fysieke knoppen die de uitslag digitaal opsloeg.

Aan het begin van de eeuwwisseling begonnen de eerste critici zich te roeren. De druppel was een beslissing van de Ierse overheid om stemcomputers in de ban te doen. Het land begon in 2002 met een pilot om elektronisch stemmen mogelijk te maken, en zette die in 2004 door tijdens landelijke verkiezingen. Maar kort daarna zette een onafhankelijke commissie vragen bij de betrouwbaarheid van de computers. Actiegroepen kwamen er succesvol tegen in opstand.

Saillant detail was dat de Ierse computers afkomstig waren van een Nederlandse fabrikant. Nedap (de Nederlandsche Apparatenfabriek) leverde aan Ierland dezelfde machines als die in Nederland werden gebruikt. En dus kwamen ook in ons land actievoerders in actie.

Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet

De bekendste groep die tegen de stemcomputers optrad was Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet (WVSN), een initiatief van hacker (en XS4ALL-oprichter) Rop Gonggrijp. Samen met computerexperts waarschuwde hij dat de stemcomputers die in Nederland werden gebruikt niet veilig waren.

Om daad bij het woord te voegen, wist de groep een stemcomputer op de kop te tikken en daaraan te sleutelen. Dat het überhaupt mogelijk was om zomaar een gemeente op te bellen en vriendelijk te vragen een stemcomputer te lenen, was al een schok. Maar er mankeerde méér aan de computers. Toen die problemen in een reportage van EenVandaag aan het licht kwamen, ging het balletje ook in de politiek pas echt rollen.

Gonggrijp en zijn collega’s haalden de computers als echte hackers uit elkaar en vonden tot hun schrik relatief eenvoudige elektronica. “Er zat geen enkele beveiliging in de computers die kon voorkomen dat je ermee rotzooide”, zegt Gonggrijp in de reportage. Nadat hij uitvogelde hoe de software precies werkte, wist hij snel zelf software te schrijven voor de computer. Om dat te illustreren deed hij een kleine proef waarbij hij een handjevol stemmen uitbracht op het CDA, de VVD, PvdA en GroenLinks. Hij voegde ook een fictieve partij toe, de ‘Frauderende Partij 2006’, maar stemde daar niet op. Hij wist de resultaten vervolgens zo te beïnvloeden dat die laatste partij wél als winnaar uit de machine kwam rollen.

©PXimport

De machine was relatief makkelijk aan te passen voor iedereen die fysieke toegang tot de machine had. De hacker moest daarvoor toegang hebben tot de chip die al bereikbaar was door twee schroeven open te maken. “Binnen vijf minuten heb je die vervangen als je weet wat je moet doen”, zei Gonggrijp

De reportage van EenVandaag toonde niet alleen problemen met de software aan. Ook bleek het makkelijk fysiek toegang tot de stemcomputers te krijgen. Vierhonderd ervan werden vóór de verkiezingen opgeslagen in een loods in Rotterdam, maar de beveiliging daar voldeed niet aan de strenge eisen van de Kieswet. Daarin staat dat stemcomputers ‘streng moeten worden bewaakt’, maar EenVandaag toonde aan dat er geen camera’s in de loods hingen en iemand makkelijk toegang kon krijgen via een dakraam.

Bovendien, zegt Gonggrijp, moeten de machines regelmatig terug naar de fabrikant voor updates en controles. “Iedereen die toegang kan krijgen tot die supply chain kan frauderen met de stemcomputer.”

Nedap en SDU

De vindingen van Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet gingen over een specifieke machine, de Nedap ES3B. Die werd bij de verkiezingen in de jaren 90 in ruim negentig procent van de gemeentes gebruikt. Dat was echter niet de enige stemcomputer met problemen. Naar aanleiding van de reportage van de actiegroep en EenVandaag liet de minister een onderzoek uitvoeren door de AIVD. Dat keek ook naar de andere machines die werden gebruikt. In 35 gemeentes (zo’n tien procent van waar gestemd werd) werd gebruikgemaakt van machines van het bedrijf SDU. Ook die bleken niet erg veilig te zijn. De machines zonden straling uit die van een ‘tientallen meters’ afstand kon worden opgevangen. Zo kon worden bekeken wat er op het scherm te zien was.

Naar aanleiding van dat onderzoek trok toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Nicolaï de conclusie dat de computers van SDU niet mochten worden gebruikt in de volgende verkiezingen. Die vonden in november 2006 (Tweede Kamer) en maart 2007 (Provinciale Staten) plaats. In de 35 gemeentes waar voorheen de SDU-computers werden gebruikt, moesten burgers terug naar potlood en papier. Maar dat was het kleine groepje, en niet de machines die WVSN had getest. Die werden namelijk aangepast door de fabrikant, en dat vond de minister voldoende. Zo werd de chip aangepast, zodat die niet zomaar te verwisselen was, en werd er een zegel toegevoegd om te controleren of er met de hardware gerotzooid was.

©PXimport

Einde van de soap?

Dat was niet genoeg voor de minister, die een onderzoekscommissie instelde. In 2007 bracht de Commissie Korthals Altes een adviesrapport uit, genaamd ‘Stemmen met vertrouwen’. Op basis daarvan besloot de regering dat stemcomputers helemaal niet meer zouden worden ingezet in verkiezingen. Sindsdien grijpen we gewoon weer naar het potlood.

De kwestie is nog lang niet voorbij. Bij vrijwel iedere landelijke, provinciale of regionale verkiezing staat er ergens wel een B&W-college, politicus of partij op om te pleiten de stemcomputers tóch weer in te zetten. In 2016 wilde de Kiesraad voor het eerst een experiment uitvoeren met stemmen via internet voor buitenlandse burgers. Datzelfde jaar liet de VVD opnieuw doorschemeren toch weer naar stemcomputers te willen kijken. In 2015 zei ook toenmalig minister Plasterk van Binnenlandse Zaken naar zo’n verkiezing te willen kijken, maar met de toevoeging dat ‘papier wel leidend moest zijn.’

Dat betekent in de praktijk dat er naast een digitale uitslag ook een papieren uitslag moet zijn die gecontroleerd kan worden. En keer op keer zeggen belangengroepen dat het geen goed idee is om stemcomputers te gebruiken. Bovendien blijkt er weinig draagvlak te zijn voor de combinatie stemcomputer en stemprinter, zegt deskundigengroep ‘Elektronisch stemmen en tellen in het stemlokaal’.

Daarmee was er nog geen einde gekomen aan de discussie. Lees hier over recentere ontwikkelingen rond elektronisch stemmen.

Strijken is iedereens favoriete bezigheid. Extra hulp kan dan goed van pas komen en deze compacte strijkoplossing van Philips belooft deze klus makkelijker te maken. Maar hoe ervaren gebruikers dit apparaat in de praktijk? Twaalf testers van Review.nl gingen ermee aan de slag en deelden hun bevindingen over de Philips AIS6020 veelzijdige stoomgenerator met geïntegreerde strijkplank. Wat is hun oordeel?

Partnerbijdrage - in samenwerking met Philips

De Philips All-in-One 6000-serie - de door het testpanel geteste AIS6020 - is een slimme oplossing die ervoor zorgt dat je altijd goed gekleed gat. Met de 3-in-1 combinatie van strijkijzer, stomer en plank verwijder je snel kreuken uit kledingstukken in elke verticale, horizontale of gekantelde positie. De OptimalTEMP-functie zorgt ervoor dat er gegarandeerd geen schroeivlekken op alle strijkbare stoffen komen. De krachtige continue stoom (45g/min) verwijdert 99,9% van alle bacteriën om op te frissen en luchtjes te verwijderen. Twaalf testers van Review.nl hebben deze combinatie aan een grondige test onderworpen.

Combinatie: compact en veelzijdig

Het apparaat combineert een stoomgenerator met een flexibele strijkplank in één compact systeem. De snelle opwarmtijd van 80 seconden en het gebruiksgemak worden door vrijwel alle testers geprezen. "Het stoomstrijkijzer warmt heel snel op, water gaat makkelijk in een fles en je kunt handig mouwen op de schuine plank strijken", aldus P. Brussee, die het apparaat een 8,0 geeft.

©Philips

Het design van de AIS6020 is doordacht vormgegeven. De strijkplank is in hoogte verstelbaar en kan ook schuin worden gezet voor het strijken van mouwen. Ilse P. is enthousiast: "Doordat je recht blijft staan en geen kracht hoeft te zetten is het ook minder belastend." Het lichte gewicht van het strijkijzer wordt door meerdere testers als pluspunt genoemd. Mark waardeert de verschillende instelmogelijkheden: "Je kunt de plank gebruiken als strijkplank maar ook verticaal om even snel iets te stomen." 

Stoomkracht en gebruiksgemak

 De stoomproductie van de AIS6020 krijgt veel lof. "De stoomstoot is krachtig en kan worden aangepast met de drukknop op het ijzer", merkt Richy op. Het waterreservoir is eenvoudig te vullen met een grote fles die op de voet wordt geplaatst. Tester J. is zeer te spreken over de prestaties: "Het krachtige stoomsysteem zorgt echt voor een glad resultaat in veel minder tijd dan met een traditionele strijkplank."

©Philips

De strijkplank is in verschillende standen te zetten.

Het gebruiksgemak scoort hoog bij de meeste testers. De opbouw is eenvoudig en het systeem is intuïtief te bedienen. "Het is zeker een handig apparaat als je er ruimte voor hebt", noteert een tester die een 7,0 geeft. Hartman benadrukt: "Het installeren en verstellen spreekt voor zich." 

Formaat kent beperkingen

De compacte afmetingen van de strijkplank worden door verschillende testers als beperking gezien. "Voor broeken moet je vaker opschuiven", merkt een reviewer op. Tester H. is wat kritischer op de AIS6020, omdat deze tester een groot gezin van vijf personen heeft: "Strijkplank te klein, gammel, oogt goedkoop." Ook tester Mark wijst op een praktische beperking: "Als de plank verticaal staat en volledig uitgeschoven is heeft het ijzer niet meer heel veel bewegingsvrijheid."

✅ Pluspunten

• Snel op temperatuur
• Krachtige en regelbare stoomproductie
• Compact en ruimtebesparend
• Gebruiksvriendelijk

❌ Minpunten

• Strijkplank aan de kleine kant
• Constructie voelt wat fragiel aan
• Prijzig

Conclusie 

De Philips AIS6020 is een innovatieve strijkoplossing die vooral uitblinkt in gebruiksgemak en snelheid. Met een gemiddelde score van 7,8 wordt hij meer dan ruim voldoende beoordeeld, maar zijn de testers het er vooral over eens dat de strijkplank eigenlijk net wat aan de korte kant is om alle soorten kledingstukken aan te kunnen. Het compacte formaat is hierdoor zowel een voor- als nadeel: ideaal voor kleine ruimtes, maar minder geschikt voor grote stukken wasgoed.

Met Canva kun je eenvoudig professioneel ogende presentaties, socialmediaposts en zelfs websiteontwerpen maken – en dat zonder voorkennis. Dankzij de beschikbare sjablonen ga je snel en moeiteloos aan de slag. Bovendien biedt Canva krachtige AI-functies die je stap voor stap ondersteunen bij het creëren van jouw ontwerp. Klaar om je creativiteit te ontdekken?

Tip 1 Aanmelden bij Canva

Canva is gratis te gebruiken. Het enige wat je moet doen, is je aanmelden voor de dienst. Ga naar www.canva.com en klik op Registreren. Je kiest hier om in te loggen met je Google- of Facebook-account of je klikt op Doorgaan met e-mailadres. Kies je voor de laatste optie, dan kun je in het volgende scherm je naam aangeven. Je krijgt een code in je inbox en vult deze vervolgens in op de website van Canva.

Als eerste vraagt Canva waar je de dienst voor wilt gebruiken. In de meeste gevallen is Persoonlijk de beste optie, maar als je Canva bijvoorbeeld wilt gebruiken in je klas, dan kies je hier beter voor Leraar. Zoals gezegd is Canva gratis te gebruiken, maar bij aanmelding kun je ervoor kiezen om een gratis proefperiode voor Canva Pro uit te proberen. Je moet dan wel alvast betaalgegevens aangeven, dus wij kiezen hier nu maar even voor Misschien later. Als je geen e-mails van Canva wilt krijgen, selecteer je in het volgende scherm Niet nu. Als je wilt weten wat je allemaal met Canva kunt doen, dan vind je onder Aan de slag met Canva een aantal lessen die je kunt volgen.

Bij het aanmelden voor Canva kies je hoe je Canva wilt gebruiken. Dit heeft geen invloed op de functies die Canva biedt.

Tip 2 Ontwerp maken

Wij duiken meteen in het diepe door op + Een ontwerp maken te drukken. Het grote voordeel van Canva ten opzichte van bijvoorbeeld Photoshop of een ander ontwerpprogramma is dat je de beschikking hebt over ongelooflijk veel sjablonen. En deze sjablonen heb je in alle soorten en maten en voor alle mogelijke doeleinden. Kies bijvoorbeeld links voor Sociale media, klik bovenin op Instagram en je vindt duizenden goeduitziende sjablonen die je kunt openen, bewerken en naar je eigen hand zet. Uiteraard kun je ook met een leeg document beginnen, maar vanwege de vele sjablonen raden we je dit niet aan.

Laten we eerst een gewoon document maken. Klik op Docs en vervolgens op Alles bekijken. Op het moment van schrijven zijn er meer dan 2100 sjablonen. Boven de resultaten vind je een aantal filters, klik op Alle filters en links verschijnt een menu waar je nog veel meer opties hebt. Zoek je een specifiek sjabloon, dan kun je ook boven een zoekterm aangeven, zoals bruiloft of uitnodiging. De meeste resultaten bevatten Engelse teksten, maar die kun je later wijzigen. Klik op een sjabloon om meer informatie te zien. De meeste sjablonen zijn door professionele ontwerpers gemaakt en je kunt deze gebruikers volgen of op de naam klikken om meer designs van ze te zien. Onder de naam van het sjabloon zie je ook de grootte van het document.

Zie wie een sjabloon heeft gemaakt en open het sjabloon om het te bewerken.

Tip 3 Teksten wijzigen

Klik op Pas deze sjabloon aan om het voorbeeld te openen. Laten we eerst de sjabloonteksten aanpassen. Zodra je met je muis over een tekst gaat, zie je het tekstvak oplichten met een paarse rand. Dubbelklik op de tekst en gebruik je toetsenbord om de tekst in dit tekstvak te wijzigen. Wil je de eigenschappen van de tekst wijzigen, dan doe je dit boven in het menu. Verander bijvoorbeeld het lettertype, de tekengrootte, kleur of uitlijning van de tekst in het tekstvak. Als je op Effecten klikt, dan wordt er een menu aan de linkerkant geopend waar je verschillende soorten schaduwen of andere teksteffecten kunt selecteren. Ook de vorm of een eventuele achtergrond van de tekst is hier te wijzigen. Denk er wel aan dat je het design van het sjabloon hier wel mee kunt verstoren, ga dus spaarzaam om met teksteffecten. Zelf een tekstvak toevoegen kan uiteraard ook. Klik op Tekst en kies voor Voeg een tekstvak toe. Klik links op één van de tekststijlen of pas alle instellingen aan door bovenin het lettertype, de kleur of stijl te wijzigen. Links kun je onder Lettertypecombinaties ook een vooringestelde letter- en vormgevingscombinatie kiezen.

Canva biedt talloze effecten voor je teksten.

Tip 4 Afbeeldingen bewerken

Wil je een tekstvak verplaatsen, dan ga je met de cursor eroverheen totdat de rand paars wordt. Sleep het vak nu naar een andere positie. Je kunt een tekstvak vergrendelen, zodat je het niet per ongeluk kunt wijzigen of verplaatsen door op het slotje boven het element te klikken. Hier vind je ook de optie om een tekstvak (of ander element) te dupliceren of iets te verwijderen. Alle wijzigingen worden overigens meteen opgeslagen, je hoeft dus niet bang te zijn dat je bewerkingen verliest. Je moet uiteraard wel een actieve internetverbinding hebben.

Als je design-elementen van een sjabloon wilt veranderen, dan werkt dit in principe op dezelfde manier als een tekstvak; je hebt alleen een paar andere menu-onderdelen tot je beschikking. Elk element is te selecteren zodra je er met je cursor overheen beweegt, tenzij een element is vergrendeld. Sommige ontwerpen maken gebruik van afbeeldingen of vormen die meerdere keren zijn gekopieerd, maar met een verschillende mate van doorzichtigheid. Klik op een element en druk vervolgens op het transparantie-pictogram. Met de schuif eronder bepaal je de mate van doorzichtigheid. Met de knop ernaast spiegel je een element horizontaal of verticaal. Wil je een element draaien, dan selecteer je het en kies je voor de draaiknop die naast het element verschijnt.

Je kunt een element uitrekken door aan één van de bolletjes te trekken. De lengte en breedte van een afbeelding worden altijd evenveel vergroot of verkleind. Als je aan één van de zijdes trekt, dan wordt de afbeelding in het element vergroot of verkleind, maar het element zelf blijft even groot. Dit kan er dus voor zorgen dat een afbeelding in een element wordt afgesneden.

Tekstvakken zijn op dezelfde manier te vergroten en te verkleinen. Je kunt elementen ook naar de voor- of achtergrond verplaatsen door op Positie te klikken. Onder Ordenen vind je eveneens opties voor uitlijning van een element.

Pas de transparantie van een afbeelding aan of draai het element.

Tip 5 Vormen en plaatjes

Als je zelf een visueel onderdeel wilt toevoegen, klik dan links op Elementen. Hier heb je de keuze uit geometrische vormen, illustraties, foto’s, diagrammen, tabellen en zelfs bewegende stickers, audio en video voor presentaties. Al deze elementen zijn gratis te gebruiken, tenzij er een kroontje in de rechterbenedenhoek staat. Dit betekent dat ze alleen toegankelijk zijn voor pro-gebruikers. Sleep een onderdeel naar een pagina en er wordt automatisch een element aangemaakt met het onderdeel erin. Wil je de afbeelding als achtergrond gebruiken voor een pagina, klik er dan met de rechtermuisknop op en kies voor Afbeelding als achtergrond instellen.

Is het onderdeel een foto, dan kun je erop klikken en bovenin voor Bewerken kiezen. Links wordt de bewerkstudio geopend. Hier voeg je effecten toe, pas je filters toe of gebruik je apps die een foto kunnen bewerken. Helemaal bovenin zie je ook Magic Studio. Dit is een op AI-gebaseerde bewerkoptie waarmee je achtergronden kunt verwijderen uit foto’s of objecten kunt weghalen. Met de gratis versie van Canva kun je deze opties een paar keer uitproberen, maar heb je geen volledige toegang.

Canva levert heel veel afbeeldingen gratis mee en je kunt ze op allerlei manieren aanpassen.

Tip 6 AI-opties

Er zitten nog veel meer AI-opties in Canva. Zo is het mogelijk om afbeeldingen te genereren op basis van tekstomschrijvingen, iets wat je wellicht al kent van andere AI-afbeeldingsgeneratoren zoals Dall-E. Klik op Elementen en kies voor Genereer je eigen plaatje onder AI-afbeeldinggenerator. Voeg een zo duidelijk mogelijke ‘prompt’ in en kies één van de stijlen eronder. Onder Beeldverhouding kies je de vorm van het te genereren plaatje. Kies vervolgens voor Afbeelding genereren. Onderaan zie je hoeveel credits je nog over hebt. Met de gratis versie heb je vijftig credits om de dienst uit te proberen, daarna moet je een betaald abonnement nemen. Naast afbeeldingen kun je dezelfde AI-optie ook voor illustraties gebruiken. Hiervoor klik je bovenin op Illustraties. Nog interessanter wordt het als je weet dat je ook video’s kunt genereren op deze manier. Deze optie zie je als je op Video’s klikt. Voor video’s heb je overigens maar vijf credits en deze optie is nog in de bètafase.

Met Magic Media genereer je zelf afbeeldingen.

Tip 7 Meerdere pagina’s

Een document hoeft natuurlijk niet maar één pagina te bevatten. Door onderaan op + Pagina toevoegen te klikken, wordt er een pagina aan je document toegevoegd. Dit is dan een lege pagina zonder opmaak. Bovenin heb je de mogelijkheid om de achtergrond van je pagina aan te passen. Klik hiervoor op het kleuren-pictogram. Naast standaardkleuren kun je onder Fotokleuren kleuren kiezen die Canva uit elementen van je eerste pagina haalt.

Wil je de complete vormgeving van de eerste pagina gebruiken, dan is het slimmer om bovenaan de eerste pagina op het Pagina dupliceren-pictogram te klikken. Welke optie je ook kiest, bovenaan een pagina wijzig je de titel als je op Paginatitel toevoegen klikt. Je kunt in dit menu ook een complete pagina vergrendelen, verwijderen of verbergen. Als je een pagina verbergt, kun jij het nog wel zien, maar als je het document downloadt, dan is deze pagina niet zichtbaar.

De optie om kleuren te kiezen op basis van je sjabloon is handig.

Tip 8 Notities en reacties

Naast onderdelen van je document te wijzigen, is het met Canva ook mogelijk om notities en reacties aan je document toe te voegen. Klik onderin op Notities en voeg een commentaar aan de huidige pagina toe. Naast notities kun je ook reacties toevoegen; dit is bedoeld voor specifieke elementen. Handig als je nog niet helemaal tevreden bent over een lettertype, een afbeelding of de positie van een element en je dit nog wilt aanpassen in het uiteindelijke ontwerp. Klik op een element en kies voor het reactie-pictogram. Voeg een reactie in en druk op de verzenden-knop. Je kunt een emoji of sticker toevoegen of iemand taggen, als je samen werkt aan een document.

Reacties voeg je per element toe.

Tip 9 Delen en downloaden

In Canva is het heel makkelijk om samen aan documenten te werken, de andere persoon moet wel een Canva-account hebben. Klik op Delen en voeg onder Mensen met toegang het e-mailadres toe van diegene die aan het document mag werken. Als je een adres hebt aangegeven, kun je erachter kiezen of diegene alleen Mag bekijken of ook Mag bewerken. Een andere optie is dat een persoon alleen reacties mag achterlaten. In dit geval kies je voor Kan reactie achterlaten. Deze laatste optie is handig als je iemand wel om zijn mening wilt vragen, maar deze persoon het design of de inhoud niet kan veranderen.

Wil je in plaats van samenwerken gewoon een koppeling sturen naar mensen, dan doe je dit ook via het menu Delen. Je kiest nu onder Samenwerkingslink voor Iedereen met de koppeling. Kies nu bijvoorbeeld voor Mag bekijken en er wordt een koppeling gemaakt zodra je op Koppeling kopiëren klikt. Met Ctrl+V kun je nu overal deze koppeling plakken.

Wil je je gemaakte document downloaden, dan klik je onderin het deel-menu op Downloaden. Onder Bestandstype kies je bijvoorbeeld voor PDF – Standaard als je het document als digitaal pdf-bestand aan een mail wilt toevoegen. Wil je dat notities zichtbaar zijn in het bestand, dan vink je Gebruik notities aan. Klik op Downloaden en het bestand wordt naar je pc gedownload.

Je kunt makkelijk samenwerken aan documenten in Canva.

Tip 10 Apps ontdekken

Het is onmogelijk om alle functies in Canva te behandelen, maar één optie willen we je niet onthouden en dat is de mogelijkheid om apps binnen Canva te draaien. Klik links op Apps en je ziet tientallen apps weergegeven. Klik op een app om meer informatie te ontdekken over een app en kies voor Openen om de app binnen Canva te gebruiken. Zo zijn er apps om je te helpen bij het vinden van goede kleurcombinaties, kun je verscheidene fotobewerkings-apps binnen Canva draaien en zijn er apps om logo’s mee te creëren.

Heb je niet genoeg aan de standaard Canva-functies? Neem dan een kijkje in de talloze apps die er beschikbaar zijn.