Als er één systeem is waarvan je wilt dat het altijd gegarandeerd veilig is, dan is het wel de stemcomputer. Toch is er veel verdeeldheid onder politici en techneuten over de veiligheid van die apparaten. De discussie of elektronisch stemmen nu wel of niet ingezet moeten worden, sleept al jaren voort.

Eigenlijk is het best raar. Waarom moeten we toch stemmen met een potlood en een vel papier, in deze tijd waarin onze auto’s en koelkasten en brillen van internet worden voorzien? Mede door dat bekende potlood duurt het wachten op de uitslag zo lang dat de verkiezingsavond een avondvullend programma waard is. Welke gemeente heeft de eerste uitslagen binnen? Welk Waddeneiland kiest voor de VVD? Wat stemmen de kleinste gemeentes uit het land?

Zonder stemcomputers gaat tellen op de ouderwetse manier. Met mensen die handmatig kliko’s vol papieren vellen afgaan om rode bolletjes te tellen. En dan nog eens te hertellen. Het is niet gek dat veel burgers liefst een digitale oplossing zouden zien. Dan heb je vrijwel meteen de uitslag paraat. Het scheelt een hoop vrijwilligerswerk, papier, tijd, moeite en kosten.

In het verlengde daarvan zou je zelfs kunnen redeneren dat je nóg een stap verder kunt gaan. We hebben bijna allemaal een telefoon, een computer, internet … Waarom niet gewoon online stemmen? DigiD lijkt veilig genoeg te zijn om in te loggen bij overheidsinstellingen zoals de Belastingdienst, waarom zouden we er dan niet gewoon mee kunnen stemmen?

Stemgeheim

Er is echter veel kritiek op digitaal stemmen. Opvallend genoeg komt die grotendeels van digitale experts, dezelfde mensen die doorgaans enthousiast worden van meer digitalisering. “Veel mensen maken de vergelijking met de belastingaangifte. Als die online kan, waarom zou stemmen dan niet lukken?” zegt Ronald Prins, oud-directeur van Fox-IT tegen de NOS. “Het verschil is dat er overal alarmbellen gaan rinkelen als je aangifte wordt gemanipuleerd. Dan krijg je een brief op je deurmat.” Dat wil je met verkiezingen voorkomen.

De bezwaren tegen stemcomputers zijn tweeledig. Aan de ene kant is er het feit dat het stemgeheim ermee in gevaar kan komen. Je hebt het (grond)recht je stem geheim te houden. Als iemand het op één of andere manier voor elkaar krijgt een stemcomputer af te luisteren en kan achterhalen wat een specifiek iemand heeft gestemd, dan is de computer per definitie ongrondwettelijk. Het andere mogelijke probleem is dat computers te manipuleren zijn. Iemand die het voor elkaar kan krijgen met een computer te rotzooien, kan de resultaten beïnvloeden, bijvoorbeeld door er een ander resultaat uit te laten rollen dan er daadwerkelijk werd ingevoerd.

Paper trail

Als je stemt met papieren biljetten heb je een ‘paper trail’: iets tastbaars zodat je bij twijfel kunt hertellen en verifiëren. Bij de stemcomputer heb je alleen het bonnetje dat uit de machine rolt, en je moet verder vertrouwen dat de software die stem ook daadwerkelijk registreert. Zo bekeken zijn er een aantal voor de hand liggende oplossingen beschikbaar die die problemen moeten oplossen.

Als de broncode van de machines bijvoorbeeld openbaar wordt gemaakt, kunnen experts daarnaar kijken om te controleren of alles nog wel klopt. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) pleitte bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 al voor het gebruik van opensource-software.

©PXimport

Toch is dat volgens veel experts niet genoeg. “De werkelijke bezwaren zijn veel fundamenteler en hebben weinig te maken met securitybugs of beschikbare broncode. Het gebruik van stemcomputers doet fundamentele democratische principes geweld aan”, schreef IT-expert Arjen Kamphuis in een column.

“Het wantrouwen tegen macht en machthebbers kan niet worden opgelost door de broncode van een stemcomputer online te zetten, omdat burgers niet kunnen vaststellen of de gepubliceerde broncode daadwerkelijk draait op de specifieke stemcomputer op de basisschool in hun buurt.” Volgens Kamphuis speelt bovendien ook mee dat ‘99,99 procent van de bevolking geen code-audits kan doen’, en dat zij daarom alsnog moeten vertrouwen op de mening van een handjevol experts.

Het andere probleem, waarbij er geen ‘paper trail’ te volgen is bij een stemcomputer, kan in theorie ook snel worden opgelost. Dat is ook één van de oplossingen waarvoor huidige voorstanders nu pleiten. Privacyorganisatie EFF (de Electronic Frontier Foundation) deed die oproep bijvoorbeeld na de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016.

Ook daar kun je echter vraagtekens bij zetten. Hoeveel stemmers bekijken bijvoorbeeld überhaupt of hun papiertje overeen komt met hun stem? Maar belangrijker: je weet natuurlijk nooit of de stemcomputer de stem ook daadwerkelijk heeft geregistreerd. Ook in dat geval moet je maar vertrouwen op de software. Wanneer controleer je dan of de ‘paper trail’ overeenkomt met de elektronische uitslag? Altijd? Dan kost een stemming alsnog net zoveel tijd en geld als bij een volledig papieren telling, of zelfs meer. Of dubbelcheck je alleen als je de uitslag niet vertrouwt? “De aanname is juist dat de computer goed telt. Er zal dus een bestuurlijke en politieke drempel zijn om überhaupt zo’n hertelling aan te vragen”, schrijft Kamphuis.

Helemaal niet goedkoper

Stemmen met computers is overigens ook duurder dan stemmen met potlood en papier. Dat concludeerde de stichting Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet al in 2005 op basis van documenten die het bij de gemeente Amsterdam had opgevraagd. Daaruit bleek dat de verkiezingen in de stad ruim een miljoen euro duurder uitvielen dan wanneer er gewoon ouderwets met potlood werd gestemd.

De Commissie Van Beek concludeerde een aantal jaar geleden hetzelfde toen het onderzoek deed naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2012. Waar de ‘analoge’ verkiezingen nog zo’n 42 miljoen euro kostten, zou het bedrag voor een elektronische verkiezing zes tot tien miljoen euro hoger uitvallen.

©PXimport

Dat zijn bovendien alleen de kosten van de verkiezing zelf. De aanvankelijke investering die moet worden gedaan om de stemcomputers aan te schaffen komt daar nog bovenop. Die is niet gering. De commissie raadt aan dat gemeentes gemiddeld drie stemprinters en één stemmenteller aanschaffen, en schatte dat die kosten tussen de 150 en 250 miljoen zouden liggen.

De werkelijkheid bleek duurder. Toen de Tweede Kamer offertes opvroeg bij verschillende marktpartijen, bleken de aanschafkosten tussen de 260 en 365 miljoen te liggen, schreef de minister van Binnenlandse Zaken in 2017 in een kamerbrief. Daaraan werd nog toegevoegd dat de kosten voor “de begeleiding en aansturing van de ontwikkeling van de stemprinter en stemmenteller, de acceptatietesten, de opbouw van deskundigheid, de controle dat gemeenten hetgeen is voorgeschreven ook daadwerkelijk uitvoeren, evaluaties etc.” daar nog bovenop komen.

Al met al lijken er niet veel redenen te zijn om stemcomputers serieus in te voeren. Ze maken verkiezingen duurder en zorgen niet per se voor een hogere opkomst. Experts zijn tegen: ze waarschuwen dat de integriteit van de uitslag en het stemgeheim in gevaar komen. De waarborgen om dat te voorkomen, zoals een extra papieren stembiljet en opensource-broncode, lijken weinig toe te voegen. De vraag blijft dus vooral: waarom zou het eigenlijk nodig zijn om met computers te stemmen?

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.

Wil je dit jaar met Halloween echt indruk maken? Met de airfryer maak je in een mum van tijd griezelig lekkere hapjes die niet alleen heerlijk smaken, maar er ook angstaanjagend (leuk) uitzien. Van knakworst-mummies en spinnenpizza's tot spookachtige cupcakes en pittige Halloweenpompoentjes: 4x luguber lekkers uit de airfryer.

Knakworst-mummies

Ingrediënten (voor 6 stuks)

☐ 6 knakworsten of hotdogworsten
☐ 1 blik croissantdeeg
☐ 1 ei
☐ Suikeroogjes of mosterd of ketchup

Bereiding

• Verwarm de airfryer voor op 180 graden Celsius.
• Rol het croissantdeeg uit. Snijd het deeg met een scherp mesje in repen van ongeveer 1 centimeter dik.
• Tel hoeveel reepjes deeg je hebt en deel dit aantal door 6, zodat al je mummies evenveel windsel krijgen.
• Leg de deegreepjes op een bord en leg de knakworst of hotdogworst erop.
• Sla elk reepje kruislings over de worst heen; je pakt hem dus als het ware in. Zorg wel dat je bovenaan wat ruimte overlaat, voor zijn gezichtje.
• Kwast de knakworstmummies in met losgeklopt ei en leg ze in de airfryer.
• Bak de mummies in 10-12 minuten goudbruin en krokant.
• Laat iets afkoelen en snijd eventueel nog wat extra 'windsel' in met een scherp mesje.
• Decoreer met twee snoepoogjes. Heb je die niet, maak dan ogen met een klein drupje mosterd of ketchup.

©ID.nl

Spinnenpizza's

Ingrediënten (voor 6 tot 8 stuks)

☐ Pak of rol kant-en-klaar pizzadeeg
☐ 200 ml tomatensaus
☐ 200 gram geraspte kaas
☐ Zwarte olijven zonder pit
☐ Eventueel: oregano

Bereidingswijze

• Verwarm de airfryer voor op 180 graden Celsius.
• Rol het pizzadeeg uit en steek er cirkels uit met een diameter van 10 tot 15 centimeter.
• Verdeel de tomatensaus erover met een lepel. Gebruik ongeveer 1 eetlepel saus per pizza.
• Strooi de geraspte kaas erover, ongeveer 25 gram per pizza.
• Voeg eventueel voor wat extra smaak een klein beetje oregano toe.
• Leg de pizzabodems in de mand van de airfryer.
• Bak de pizzaatjes in 8-10 minuten gaar en bruin.
• Haal de pizza's uit de airfryer en versier ze. Daarvoor snijd je per pizza 1 olijf door de lengte doormidden; dit wordt het lijfje.
• Snijd voor het hoofd 1 olijf door de breedte doormidden.
• Voor de pootjes snijd je 1 olijf over de korte kant in 4 stukken, zodat je 4 ringetje hebt. Snijd die doormidden, zodat je 8 pootjes hebt.

©ID.nl

Spoken-cupcakes

Ingrediënten (voor 6 stuks)

☐ 150 gram zelfrijzend bakmeel
☐ 100 gram bruine basterdsuiker
☐ 2 eieren
☐ 100 ml plantaardige olie
☐ 75 ml karnemelk
☐ 1 el speculaaskruiden
☐ 1 tl kaneel
☐ 1 el geraspte appel
☐ Kant-en-klare topping (wit)
☐ Wat gesmolten chocolade of chocoladedecoratiestift

Bereiding

• Verwarm de airfryer voor op 160 graden.
• Meng in een kom de eieren, olie en karnemelk.
• Voeg de droge ingrediënten toe: bakmeel, basterdsuiker, speculaaskruiden, kaneel. Mix tot een glad beslag. Schep er tot slot de geraspte appel door.
• Schep het beslag in maximaal 6 cupcakevormpjes en zet ze in de mand van de airfryer.
• Bak de cupcakes in 15-18 minuten gaar en bruin. Prik met een satéprikker, als deze er schoon uitkomt zijn ze klaar.
• Laat ze afkoelen.
• Maak er met de topping met behulp van een spuitzakje en spuitmondje een toef op in de vorm van een spookje.
• Voeg met de gesmolten chocolade of de decoratiepen per spook twee oogjes en een opengesperd mondje toe.

©ID.nl

Pittige Halloweenpompoentjes

Ingrediënten (voor 16 stuks)

☐ 8 jalapeño-pepers
☐ 100 gram roomkaas (naturel)
☐ 50 gram geraspte cheddar
☐ 1 teentje knoflook (fijngehakt)
☐ 1 lente-ui (fijn gesneden)
☐ Zout en peper
☐ Olijfolie
☐ Optioneel: paprikapoeder of chilivlokken voor extra pit

Bereiding

• Snijd de jalapeñopepers in de lengte doormidden en verwijder de zaadlijsten en pitjes. Laat de steeltjes eraan zitten.
• Meng in een kom de roomkaas, cheddar, knoflook, lente-ui, zout, peper en eventueel wat paprikapoeder of chilivlokken.
• Vul elke peperhelft met dit kaasmengsel en strijk het oppervlak glad met de achterkant van een lepel.
• Snijd met een klein mesje, satéprikker of tandenstoker voorzichtig gezichtjes in de bovenkant van de nog koude vulling: twee ogen, een neusje en een grijns.
• Zet de pepers daarna 5 tot 10 minuten in de koelkast, zodat de vulling wat opstijft en de uitgesneden gezichtjes beter zichtbaar blijven tijdens het bakken.
• Verwarm de airfryer voor op 180 graden Celsius.
• Bestrijk de buitenkant van de pepers licht met olijfolie en leg ze in de mand van de airfryer.
• Bak ze in 8 tot 10 minuten, tot de kaas gesmolten en lichtbruin is.
• Laat de Halloweenpompoentjes een paar minuten afkoelen voordat je ze serveert.