Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker én handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: Muzikale bezem

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Wanneer je een grote muziekverzameling hebt, dan sluipen daar onherroepelijk dubbele nummers in, bijvoorbeeld omdat je van een artiest naast alle gewone cd’s ook alle compilatiealbums als mp3 bezit. Als blijkt dat alles op zo’n compilatie in dezelfde vorm al in andere mappen staat, kun je van die nummers net zo goed een playlist maken voor als je eens zin hebt in alleen de hits. Dat scheelt een hoop ruimte.

Wanneer nummers keurig en consequent zijn getagd, is het eenvoudig om dubbele exemplaren aan de hand van die tags te vinden, maar als dat niet zo is, dan struikel je over identieke nummers in verschillende bestandsformaten of met verschillende bitrates. En dan hebben we het nog niet eens over klassieke muziek, waar de verzamelaar vaak meerdere uitvoeringen van hetzelfde werk heeft en misschien alleen zijn favoriet wil behouden. Voor al deze gevallen is er Similarity.

In de standaardinstelling (Find Duplicates) zal Similarity na een klik op de grote afspeelknop een analyse op tags en audio-inhoud laten uitvoeren. En passant neemt het ook meteen afbeeldingen mee (denk aan hoesjes). Daarnaast is er de functie Analyze Files, dat een goede indruk geeft van geluidskwaliteit, zodat je de makkelijker de beste bestanden kunt bewaren.

©PXimport

Tip 02: Speel als een pro

Geschikt voor: iOS

Om in een band te kunnen spelen, moet je heel veel muzieklessen nemen en heel veel oefenen. Niet iedereen heeft daar zin in of tijd voor, en bovendien beschikken we niet allemaal over het vereiste talent. De moderne techniek kan het echter wel dusdanig makkelijk maken dat bijna iedereen iets aangenaams kan laten horen. In de app JamBandit vinden we zo’n stukje techniek.

Elk nummer is opgebouwd uit akkoorden, en bij die akkoorden klinken sommige noten geweldig en andere absoluut niet. Uiteraard heeft de leek geen idee voor welke noot wat geldt. Daarnaast zal het die leek bij heel veel instrumenten niet eens lukken om er überhaupt een fatsoenlijk geluid uit te krijgen. JamBandit lost beide problemen op: alle noten speel je door ergens op het scherm van je iPhone of iPad te tikken en de noten die daarbij geproduceerd worden, passen automatisch bij de gekozen demosong. Je hebt de keuze uit meerdere songs en meerdere instrumenten, dus speel en geniet!

©PXimport

Tip 03: Voorleeskunde

Geschikt voor: iOS, Android

Nederlanders zijn van oudsher geen geweldige sprekers. Zelfs in de Tweede Kamer wordt heel wat afgestunteld als het aankomt op spreekvaardigheid. Toch ontkom je er vaak niet aan, bijvoorbeeld als je wat moet zeggen bij een feestelijke gelegenheid. Meestal wordt er dan een briefje uit de tas of binnenzak tevoorschijn getoverd.

En wat te denken van het hebben van een eigen Youtube-kanaal? Dat is toch een soort kleinschalige tv-zender, dus wil je net zo vlot babbelen als Matthijs van Nieuwkerk. Veel pratende hoofden op tv doen hun kunstje door middel van de teleprompter; een scherm met tekst vlak bij de camera. De tijd dat ze die dingen alleen in Hilversum hadden staan, is allang voorbij, want met Teleprompter Pro Lite (ook voor Android) heeft iedereen toegang tot een app die hetzelfde kan. Je kunt er tekst direct in invoeren of importeren vanuit een Word-document. Vervolgens kies je lettertype en -grootte en stel je een scrolsnelheid in. Daarna staat niets je meer in de weg om iedereen onder tafel te kletsen.

©PXimport

Tip 04: Leer programmeren

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Het overgrote merendeel van de computerbezitters is alleen gebruiker, en slechts een fractie ontwikkelt zelf software. Toch is dat laatste helemaal niet zo gek; tenslotte doe-het-zelven we ons ook helemaal suf en houden we op die manier honderden bouwmarkten in stand. Het voordeel van zelf programma’s maken is natuurlijk dat je ze helemaal naar je eigen zin kunt ontwerpen. Aan programmeren kleeft echter het imago dat het moeilijk is (alsof metselen dat niet is!). Een van de vele initiatieven om dat imago weg te nemen is PWCT, dat staat voor Programming Without Coding Technology. Hoewel visuele programmeer-omgevingen doorgaans beperkt zijn in hun mogelijkheden en vooral tot doel hebben de gebruiker de concepten van het programmeren te tonen, kun je met PWCT bijna alles maken. Natuurlijk lukt dat niet al na een paar minuten, maar het programma biedt toegang tot een zeer grote verzameling voorbeeldprogramma’s, tutorials en video’s waarin het gebruik van PWCT uit de doeken wordt gedaan. Samen zorgen deze ervoor dat iedereen die dat wil met een beetje studie en doorzettingsvermogen zijn eigen software kan ontwikkelen.

©PXimport

Tip 05: Opstartbestanden

Geschikt voor: Windows XP, 7, 8(.1), 10

Harde schijven worden steeds groter en processoren steeds sneller, dat weten we allemaal. Dat zorgt ervoor dat programma’s op onze pc steeds complexere dingen kunnen doen, maar vreemd genoeg zorgt dat er ook voor dat bij het opstarten steeds meer processen actief worden. Een paar jaar geleden lag het aantal opstart-items op onze test-pc nog onder de 100, en nu is dat al bijna het dubbele!

Niet alleen vraag je je af of daar niet eens de bezem doorheen kan, maar ook of al die items wel veilig zijn. Een goede opstartmanager komt dan ook altijd van pas, en Autorun Organizer is er zo eentje. Het programma scant de opstartmap en het register, en geeft dan een lange lijst met gevonden programma’s en services. Als we bij installatie toestemming hebben gegeven voor dataverkeer, worden deze ook allemaal aangeboden bij Virustotal. Hierdoor kunnen we in de lijst meteen zien welke items als riskant of zelfs gevaarlijk worden beoordeeld. Daarnaast vertelt Autorun Organizer ons of we het opstarten van onderdelen kunnen uitstellen, zodat onze pc sneller gebruiksklaar is. En … wijzigingen ongedaan maken kan natuurlijk altijd.

©PXimport

Tip 06: Foto’s fraaier

Geschikt voor: elk systeem

In het vorige nummer keken we op deze plaats naar online-fotobewerker Polarr en stelden we vast dat zo’n toepassing op internet handig is voor wie incidenteel een foto wil oplappen of -leuken. Uiteraard zijn er meerdere sites die dat kunstje kennen, de een met meer mogelijkheden dan de ander. Een heel aardige met flink wat functies is BeFunky Free.

Een van de grote verdiensten van deze toepassing is dat hij met lagen kan werken, zodat de meer veeleisende gebruiker foto’s kan mengen op elke manier die maar denkbaar is. Daarnaast zijn er uiteraard de bekende gereedschappen om licht en kleur te verbeteren, maar ook meer geavanceerde zoals Fill Light om foto’s (desgewenst plaatselijk) meer dynamiek te geven.

Als het gaat om het verfraaien van portretten zijn veel functies in de gratis versie uitgeschakeld, maar je kunt bijvoorbeeld wel rode ogen repareren (Fix Redeye) en vlekjes wegwerken (Blemish Fix). BeFunky blinkt uit in effecten waarvan er gelukkig wel veel in de gratis versie actief zijn. Al met al is het dan ook een behoorlijk veelzijdige fotobewerker.

©PXimport

Tip 07: Leesvoer

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Ondanks onze tablets en e-readers lezen we ook nog altijd heel wat af op de pc, en dat in een veelheid aan formaten. Pdf is natuurlijk van oudsher een populaire standaard voor documenten die (ook) veel illustraties bevatten, maar heeft als nadeel dat het een gesloten formaat is. Daarom is er ook de open concurrent DjVu. Helaas kunnen maar weinig pdf-lezers daarmee uit de voeten. Daarnaast lezen we op de pc natuurlijk ook nog in andere formaten, zoals ePub. Wat zou het toch fijn zijn als dat allemaal met één programma kon. Welnu, dat kan, en wel met Sumatra PDF Reader, dat naast de genoemde formaten nog e-bookformaat mobi leest, XPS (de open variant van XML) én helpbestanden in CHM-formaat. Stripliefhebbers kunnen daarnaast aan de slag met archiefbestanden in CBZ- en CBR-formaat.

Sumatra is beschikbaar als 32- en 64bits-uitvoering en heeft voor beide formaten een portable-versie. Voor een documentlezer geven wij echter de voorkeur aan de installatieversie.

©PXimport

Tip 08: Allespakker

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Voor het opslaan van de inhoud van het beeldscherm is ooit de PrintScreen-knop in het leven geroepen (die deze inhoud oorspronkelijk vanuit de tekstschermen van ms-dos ook daadwerkelijk naar een printer stuurde). Met de komst van Windows bood de knop de mogelijkheid de inhoud van het scherm (of een venster) op het klembord te plaatsen om deze vervolgens als plaatje op te slaan. Sindsdien zijn de mogelijkheden van de computer drastisch uitgebreid, maar de functies van PrintScreen groeiden in Windows niet mee. Er zijn dan ook heel wat – al dan niet commerciële – programma’s om meer te kunnen met schermopnamen. Te denken valt aan het vastleggen van willekeurige vormen, de complete inhoud van een venster met schuifbalk, zoals een lange webpagina in de browser, beelden in 3D-games en ook het opnemen van schermvideo’s. Snap 2018 is een programma dat al deze mogelijkheden biedt en daarnaast de nodige bewerkingsfuncties kent voor vastgelegde afbeeldingen of video’s, al zijn in dat laatste onderdeel bepaalde functies alleen toegankelijk in het betaalde Snap 10.

©PXimport

Tip 09: Makkelijke back-up

Geschikt voor: Windows XP, 7, 8(.1), 10

We weten allemaal dat het belangrijk is om back-ups te maken, maar de ene back-up is de andere niet. Wil je een back-up op bestandsniveau? Wil je een partitie dupliceren? Wil je een exact duplicaat van een complete schijf? Aan elke methode kleven voor- en nadelen. DriveImage XML biedt in elk geval een methode die wij prettig in gebruik vinden. Met dit programma maak je back-ups op het niveau van partities. Deze zijn niet incrementeel, zoals dat heet. Dat wil zeggen dat een nieuwe back-upopdracht niet even snel de verschillen met de vorige back-up wegschrijft, maar gewoon weer de hele schijf kopieert. Dat is een nadeel, want het duurt langer dan een incrementele back-up. DriveImage leent zich dan ook vooral voor het slechts af en toe maken van een kopie, bijvoorbeeld op een externe harde schijf. Het aardige daarbij is dat het programma de back-up kan comprimeren (wat wel meer tijd kost). Hoe goed dat lukt, hangt uiteraard van de inhoud van de schijf af.

Is een back-up eenmaal gemaakt, dan kun je hiermee een schijf volledig reconstrueren, maar – en dat is heel prettig – je kunt er ook losse bestanden of mappen uithalen.

©PXimport

Tip 10: Dorstlesser

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Van computeren krijg je dorst, en als het daar niet van is, dan wel van iets anders. Bier is voor velen een goede dorstlesser en is er in onnoemelijk veel soorten en (regionale) varianten. Omdat we leven in een tijd waarin veel mensen een hang naar ambachtelijkheid hebben, doen kleine brouwerijtjes het goed en storten ook steeds meer mensen – vooral mannen – zich op het zelf maken van het edele gerstenat. Maar ja, daar komt heel wat bij kijken! De gemiddelde drankproducent in spe kan dus wel wat hulp gebruiken; Brouwhulp, om precies te zijn. Brouwhulp is een fenomenaal Nederlandstalig programma dat wordt geleverd met een schat aan recepten voor heel veel soorten bier. Omdat iedere (thuis)brouwer weer met andere apparatuur werkt, geef je eerst gegevens daarover op en vervolgens past Brouwhulp zijn recepten daarop aan. Uiteraard kun je ook zelf recepten toevoegen of bestaande wijzigen. Van alle benodigde ingrediënten weet het programma de leverancier te melden. Is het bier eenmaal gebrouwen, dan kan de brouwer er verschillende testjes op loslaten en de uitkomsten daarvan (bijvoorbeeld het alcoholpercentage) vergelijken met de informatie uit het recept.

©PXimport

Tip 11: Letterzetter

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Wie zelf weleens nieuwsbrieven, uitnodigingen, kaarten, posters of diploma’s maakt, weet dat je nooit genoeg goede lettertypen kunt hebben. Elk lettertype heeft nu eenmaal een eigen uitstraling en als je een lettertype gebruikt dat niet bij de boodschap past, dan kan die boodschap weleens in het water vallen. Zie hier voor een selectie fraaie voorbeelden daarvan.

Gelukkig zijn er volop websites waar we lettertypen (in het Engels ‘fonts’) kunnen downloaden, maar zelf maken is natuurlijk ook een optie. Het ontwerpen van een font houdt een beetje het midden tussen kunst en wetenschap, en is dan ook een leuke bezigheid voor wie van creatief puzzelen houdt. Een van de allerbeste programma’s om lettertypen mee te ontwerpen, is FontForge. Hiermee kun je volledig schaalbare fonts maken (die dus in allerlei groottes kunnen worden getoond). Hoewel het programma wat overweldigend kan ogen, is er goede Engelstalige documentatie hier te vinden. Een prettige bijkomstigheid is dat je bestaande Windows-fonts kunt openen om die als uitgangspunt te gebruiken.

©PXimport

Tip 12: 1000 Woorden

Geschikt voor: Windows XP, 7, 8(.1), 10

Een plaatje zegt meer dan duizend woorden, aldus een bekend gezegde. Of het er precies duizend zijn, weten we niet, maar zeker is wel dat er een grote kern van waarheid in zit. Probeer maar eens een eenvoudige computerconfiguratie te beschrijven: de pc wisselt data uit met het modem en het modem kan – net als de pc – data naar de printer sturen. Oké, dat waren slechts 21 woorden, maar dat worden er al snel meer als die configuratie ingewikkelder wordt. In zo’n geval is een diagram, waarin de apparatuur compleet met onderlinge verbindingen wordt weergegeven, een stuk overzichtelijker. En uiteraard blijft het niet bij computersystemen of netwerken. Een van oudsher geliefde vorm is het stroomdiagram, waarin je op heel duidelijke wijze kunt aangeven hoe je een taak moet uitvoeren. Ook daarmee houdt het nog lang niet op; we kennen het organigram om een organisatie in kaart te brengen, het schakelschema voor elektrische- of elektronische schakelingen en ga zo maar door. Met Dia maak je dit soort schema’s eenvoudig zelf, desnoods op meerdere lagen. Standaard zijn er symbolen voor allerlei toepassingen, maar je kunt Dia ook nog uitbreiden.

©PXimport

Gevaarlijk?

©PXimport

Niet te snel klikken

©PXimport

Veel mensen denken dat een luchtreiniger vooral nuttig is in het voorjaar en de zomer, als het pollenseizoen in …uhm volle bloei staat. Maar ook – of juist – in de herfst is zo’n apparaat een echte hulp voor een gezonder binnenklimaat in huis. Hoe dat precies zit, lees je in dit artikel.

Open deur: minder ventilatie = minder frisse lucht

Waar in de zomer ramen en deuren openstaan, houden we in de herfst juist alles vaker dicht. Dat houdt de warmte binnen, maar doordat de lucht minder goed circuleert blijven vocht, stof en geuren langer hangen. In badkamers, keukens en woonkamers met goed sluitende kozijnen merk je dat direct: de lucht voelt wat bedompter aan en ruikt sneller muf. Een luchtreiniger helpt dat te voorkomen door fijnstof, pollen en andere kleine deeltjes actief uit de lucht te filteren. Zo blijft het binnenklimaat merkbaar frisser, ook wanneer de ramen dicht blijven.

Minder allergieklachten

Wie gevoelig is voor huisstofmijt of schimmelsporen, merkt dat klachten vaak toenemen in de herfst. Dat komt doordat vocht en temperatuur in huis precies de omstandigheden bieden waarin deze allergenen goed gedijen. Een luchtreiniger helpt door de lucht continu in beweging te houden en allergenen te vangen. Wat je wel moet weten: schimmelsporen worden door een filter grotendeels uit de lucht gehaald, maar de bron – vaak vochtige muren of slecht geventileerde ruimtes – moet je nog steeds aanpakken. Zonder die bronbestrijding blijft het probleem terugkomen. Een luchtreiniger helpt dus vooral bij de symptomen, niet bij de oorzaak.

©Philips

Ventileren en luchtvochtigheid

Een luchtreiniger is geen vervanger voor ventilatie. Ventileren blijft nodig om koolstofdioxide, vocht en geur af te voeren. Wie de ramen regelmatig openzet en daarnaast een luchtreiniger laat draaien, houdt de lucht zowel vers als schoon. De luchtreiniger pakt de fijne stofdeeltjes aan, terwijl ventilatie zorgt dat nieuwe zuurstof binnenkomt.

In de herfst speelt ook de luchtvochtigheid een rol. Door de verwarming kan de lucht binnen te droog worden, en daar doet een luchtreiniger weinig aan. Wil je het binnenklimaat prettig houden, combineer hem dan met een luchtbevochtiger.

Betere lucht, beter binnenklimaat

Een luchtreiniger is geen wondermiddel, maar wel een apparaat dat in de herfst meer doet dan veel mensen denken. Hij haalt stof, pollen en schimmelsporen uit de lucht, helpt muffe geur te voorkomen en ondersteunt de ventilatie in huis. Zeker in goed geïsoleerde woningen, waar de lucht snel stil komt te staan, merk je het verschil. De lucht voelt frisser aan, je ademt prettiger en het binnenklimaat blijft in balans – precies wat je nodig hebt in het seizoen waarin we het liefst binnen blijven.

Mediabestanden, zoals foto’s, audio en diverse documenten, bevatten vaak extra informatie over het bestand zelf, de zogeheten metadata. Niet al die gegevens hoeven natuurlijk voor iedereen leesbaar te zijn. Hoe pas je die gegevens aan, en kun je ze ook helemaal verwijderen?

Metadata betekent letterlijk gegevens over gegevens. Het gaat namelijk om informatie die iets over het bestand zelf zegt, maar geen deel uitmaakt van de hoofdinhoud. Bij foto’s kan dit bijvoorbeeld de opnamedatum zijn, maar ook de locatie, cameramodel en instellingen. Muziekbestanden bevatten dan weer gegevens zoals titel, artiest, album, jaartal, albumhoes en songteksten. In video’s vind je informatie terug zoals gebruikte software, resolutie en lengte. Ook in pdf’s en Office-documenten als pdf zitten vaak extra data, zoals auteursnaam, aanmaakdatum en revisies.

Metadata zijn vaak erg handig. Je kunt je vakantiefoto’s bijvoorbeeld automatisch sorteren op locatie of datum, en als fotoliefhebber kun je instellingen zoals iso of sluitertijd analyseren. In muziekbestanden toont je mediaspeler alle informatie in de afspeellijst (inclusief gesynchroniseerde lyrics) en kun je snel tracks per genre of jaar terugvinden. Bij documenten zie je naast de auteur onder meer ook wanneer het bestand is aangemaakt en welke revisies zijn doorgevoerd.

Waarom bewerken?

Metadata zijn dus zeker handig, maar soms bevatten ze informatie die je liever niet deelt of die simpelweg niet klopt. Denk aan foto’s die je online plaatst: je wilt dan meestal geen locatiegegevens meegeven zoals je thuisadres. En misschien ook liever niet welk toestel je gebruikt of dat je bewerkingen hebt uitgevoerd. Anderzijds wil je voor archiveringsdoelen misschien nog trefwoorden toevoegen of locatiegegevens invoeren bij foto’s die je binnenshuis nam.

In veel muziekbestanden zitten onjuiste tags, zoals verkeerd gespelde album- of artiestnamen. Of je wilt ontbrekende albumhoezen of lyrics aanvullen, of extra tags toevoegen om je collectie beter te structureren per jaar, genre of tracknummer.Bij documenten kan het juist gaan om het verbergen van de auteur of doorgevoerde aanpassingen, of om het wissen van revisies met gevoelige inhoud. Soms wil je ook bepaalde metadata eenduidiger gebruiken in meerdere bestanden, bijvoorbeeld voor professionele doeleinden.

Locatiegegevens in foto's

Laten we starten met foto’s en in het bijzonder met locatiegegevens, want deze kunnen voor veel gebruikers belangrijk zijn. De kans is groot dat je smartphone deze informatie standaard bewaart bij elke foto. Je kunt dit controleren en aanpassen. Op Android open je de camera-app, tik je op het tandwielpictogram voor Instellingen, zoek je naar Locatie opslaan, GPS-tags of Geotagging en schakel je de functie uit. Op sommige toestellen kun je ook instellen dat telkens eerst om je toestemming wordt gevraagd.

Op een iPhone open je Instellingen en ga je naar Privacy en beveiliging. Tik op Locatievoorzieningen, scrol naar Camera en kies Nooit of Vraag volgende keer of wanneer ik deel, om telkens zelf te beslissen.

Bij de meeste digitale fotocamera’s werkt het net zo. Ze gebruiken een gps-module of bluetooth met je smartphone om locatiegegevens toe te voegen. Via het menu kun je deze functie ook hier uitschakelen.

Locatie aanpassen

Sommige apps en diensten verwijderen locatiegegevens automatisch uit foto’s. WhatsApp bijvoorbeeld stript standaard alle metadata. Toch is het veiliger om gevoelige informatie vooraf zelf te wissen. Op een iPhone doe je dat vanuit de Foto’s-app: selecteer de foto, tik op het info-icoon of veeg omhoog. Je ziet een kaart met locatie, en via Pas aan kun je de locatie wijzigen of instellen op Geen locatie. Met Voeg een locatie toe kun je ook zelf gegevens toevoegen. Op Android is dit wat lastiger. Google Foto’s biedt geen optie om locatiegegevens te verwijderen of aan te passen als die al in de EXIF-metadata zitten. Zelf locatiegegevens toevoegen kan wel, maar slechts beperkt. Externe apps bieden dan meer mogelijkheden.

Photo Metadata Remover geeft je de mogelijkheid om een of meerdere foto’s tegelijk te strippen van locatie en andere metadata. Je kiest de bronmap en de doellocatie voor de opgeschoonde bestanden. Wil je metadata wijzigen in plaats van verwijderen, dan gebruik je een gratis app als Photo EXIF Editor - Metadata. Open een fotomap, selecteer een foto en je ziet een reeks EXIF-tags, zoals Geolocation, Captured time, Aperture en Exposure time. Tik op een tag om deze aan te passen. Bij Geolocation krijg je een kaart te zien waarop je een nieuwe locatie aanduidt, die je bevestigt met het vinkje en het diskette-icoontje.

Losse bestanden in XnView

Het is prettiger om de metadata van je foto’s op je pc te bewerken. In beperkte mate kan dat via Verkenner: klik met rechts op een foto, kies Eigenschappen, open het tabblad Details en beweeg je muis over de kolom Waarde om te zien welke items je kunt aanpassen. Voor meer mogelijkheden zijn er gratis externe tools beschikbaar. We denken bijvoorbeeld aan de uitgebreide opdrachtregeltool ExifTool, de flexibele fotobeheerder XnView MP of het Adobe Lightroom-alternatief darktable.Hier focussen we op de handigste functies binnen XnView MP. Start de tool (ook als portable versie beschikbaar) en open een foto via het menu Bestand of de ingebouwde bestandsbrowser. Icoontjes op de miniatuur tonen welke metadata aanwezig zijn (xmp, ipct-iim en exif). Helemaal onderaan vind je het tabblad Info met de metadata op aparte tabbladen. Op het tabblad Kaart bekijk je de locatie. Controleer in het menu Beeld of alle gewenste opties bij Info panelen zijn aangevinkt.

In het menu Metagegevens kies je bij Opschonen welke soorten metadata je wilt verwijderen. Andere opties, die geen verdere toelichting behoeven, zijn GPS-gegevens bewerken en Tijdstempel wijzigen. Met IPTC bewerken en XMP bewerken pas je metadata aan via meerdere tabbladen. Klik hier op Schrijven om je wijzigingen toe te passen. In het Info-paneel zul je merken dat veel aanpassingen tegelijk op zowel ITPC-IIM- als XMP-niveau doorgevoerd worden.

Batch-aanpassingen in XnView

Met XnView MP kun je metadata ook in meerdere foto’s tegelijk aanpassen of verwijderen. Open Hulpmiddelen / Reeks converteren (Ctrl+U) en voeg bestanden of een hele map toe met Bestanden toevoegen of Map toevoegen. Ga daarna naar het tabblad Acties, klik op Actie toevoegen, kies Metagegevens en selecteer een optie als IPTC-IMM/XMP, Metagegevens wissen of XMP. We gaan even uit van deze laatste. Vul de tagvelden die verschijnen naar wens in.

Op het tabblad Uitvoer bepaal je waar de gewijzigde bestanden terechtkomen (dit hoeft zeker niet de bronmap te zijn). Bevestig met Converteren om de aangepaste metadata op te slaan in de geselecteerde foto’s. Je controleert dit via het Info-paneel op het tabblad XMP (onder meer bij het onderdeel dc). Op vergelijkbare manier kun je ook IPTC-IIM-metadata aan meerdere foto’s toevoegen of aanpassen.

Metadata in audio

Net als bij foto’s kunnen ook audiobestanden metadata opslaan, in verschillende headers en op uiteenlopende manieren. Het bekendste formaat is ID3 (voornamelijk bij mp3), met informatie als titel, artiest, album, genre en jaar. De latere versie, ID3v2, ondersteunt ook songteksten, albumhoezen en eigen velden. Andere populaire formaten zijn APE en Vorbis Comments, onder meer gebruikt bij FLAC- en OGG-bestanden.

Zoals eerder genoemd zijn er verschillende praktische redenen om metadata in audiobestanden aan te passen of toe te voegen. Twee uitstekende en gratis tools hiervoor zijn TagScanner en Mp3tag. We nemen deze laatste als voorbeeld. Laat je niet afschrikken door de naam: de tool ondersteunt verschillende audio- en metadataformaten, waaronder de drie hierboven genoemde.

Losse bestanden in Mp3tag

Download en installeer Mp3tag onder Windows (eventueel als portable versie) en start de app. Sleep een audiobestand naar het hoofdvenster en selecteer het. In het linkerdeelvenster zie je de metadata zoals Titel, Artiest, Album en Jaar. In de kolom Tag verneem je het type metadata, bijvoorbeeld Vorbis Comment, ID3v2.4 of APE. Je past de metadata aan door in een tagveld te klikken en de inhoud te wijzigen of aan te vullen. Klik met rechts op het veld met het cd-icoon, kies Cover toevoegen en verwijs naar een geschikte afbeelding. Gebruik Bestand / Tag opslaan (Ctrl+S) om je wijzigingen te bewaren.

Je kunt ook metadata ophalen via online databases. Mp3tag ondersteunt standaard drie bronnen: freedb (of beter: opvolger gnudb, aangezien freedb niet langer operationeel is), Discogs en MusicBrainz. Deze opties vind je in het menu Tagbronnen. Bij het eerste gebruik van Discogs meld je je aan met een gratis account en autoriseer je Mp3tag met een code. Voor MusicBrainz en freedb is dat niet nodig, al vul je voor freedb wel bij voorkeur een (willekeurig) e-mailadres in via Bestand / Opties bij Tagbronnen / Freedb (de overige gegevens kun je ongewijzigd laten). Je kunt nu allerlei metadata, inclusief coverart, opvragen via deze bronnen.

Batch-aanpassingen in Mp3tag

Soms wil je metadata van meerdere muziekbestanden tegelijk aanpassen of toevoegen, bijvoorbeeld nummers van dezelfde cd. Dat kan ook in Mp3tag: sleep een map met nummers naar het hoofdvenster of open die via Bestand / Map toevoegen. Selecteer de bestanden die je tegelijk wilt aanpassen; met Ctrl+A selecteer je alles. In het linkerdeelvenster verschijnt dan standaard <houden> bij tagvelden die al ingevuld zijn. Laat je <houden> staan, dan wijzigt Mp3tag dat veld niet. Klik je op het pijlknopje, dan kun je <wissen> kiezen om het veld te legen, een bestaande tag selecteren of zelf iets invoeren. Bevestig ook hier met Ctrl+S om je wijzigingen op te slaan.

Je kunt metadata ook automatisch laten invullen op basis van bestandsnamen. Die bevatten soms bruikbare informatie terwijl de metatags zelf leeg zijn. Selecteer de juiste bestanden en kies Converteren / Bestandsnaam - Tag. Pas het veld Formattering aan zodat het overeenkomt met de structuur van je bestandsnamen, bijvoorbeeld %track% - %artist% - %title%. Onderaan zie je de overeenkomende tags. Klik op Voorbeeld en bevestig met OK. Het omgekeerde kan trouwens ook, via Tag - Bestandsnaam.

Metadata in documenten

Niet alleen mediabestanden bevatten metadata, dit geldt net zo goed voor ‘gewone’ documenten. Deze informatie kan bijvoorbeeld handig zijn bij het ordenen, zoals op auteur of trefwoorden, en bij het archiveren en zoeken. We beperken ons hier tot twee populaire formaten: pdf en docx. Om de metadata van een pdf te bekijken, open je die in een gratis applicatie als Adobe Acrobat Reader. Klik met rechts op het document en kies Document properties (Ctrl+D). Op het tabblad Description kun je tags invullen zoals Title, Author, Subject en Keywords.

Voor docx-bestanden kun je Verkenner gebruiken: klik met rechts op het bestand, kies Eigenschappen en blader op het tabblad Details door de metadata. Je kunt dit uiteraard ook rechtstreeks in Microsoft Word doen: open het document, ga naar Bestand, kies Info en klik op Alle eigenschappen weergeven.

Documenten bewerken

Bij docx-bestanden kun je metadata niet alleen bekijken, maar vaak ook aanpassen, zowel via Verkenner als in Word. Beweeg je muiscursor over een veld en verschijnt er een kader, dan kun je de inhoud wijzigen of wissen. Wil je meerdere metadata tegelijk verwijderen, dan kies je beter een andere aanpak. Dit kan via het tabblad

Details in het eigenschappenvenster van het bestand. Klik onderaan op Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen. In het dialoogvenster staat standaard ingesteld dat er een kopie wordt gemaakt zonder eigenschappen, maar je kunt ook de optie De volgende eigenschappen uit dit bestand verwijderen kiezen. Vink dan de gewenste metadata aan of klik op Alles selecteren, en bevestig met OK.

Je kunt ook bewerken vanuit Word: ga naar Bestand, kies Info en klik op Controleren op problemen / Document controleren. Laat alle onderdelen aangevinkt en klik op Controleren. Vervolgens kies je Alles verwijderen bij de onderdelen die je uit het document wilt halen. Rond af met Sluiten.

PDF-bestanden bewerken

Voor het gratis bewerken van metadata in een pdf-bestand gebruik je bijvoorbeeld PDF24 Creator. Start de tool na installatie. In de toolbox onderaan zie je onder meer de knoppen Remove PDFMetadata en Edit PDF metadata. Sleep een of meerdere pdf’s naar het venster. Met de eerste knop verwijder je alle metadata in één keer, met de tweede pas je velden aan zoals Title, Author, Subject en Keywords. Je kunt hiermee helaas geen eigen metadata toevoegen.

Dat kan wel met een zeldzame gratis (online-)tool zoals Sejda. Klik op Change metadata (ook Remove all metadata is hier beschikbaar), vul de gewenste velden in of klik op + Add new field, en geef een naam en waarde op. Bevestig met Add Field en Update PDF Metadata, en download de aangepaste pdf. Je kunt deze eigen velden bekijken met Acrobat Reader, via Document properties op het tabblad Custom.