Tijd voor een frisse start op je pc? Met een schone lei beginnen kan soms heel verfrissend zijn. In dit artikel gaan we in op de hardware en software die je kunt kopen en installeren, zodat je pc weer helemaal up-to-date is.

Hardware

Tip 01: Muis

Tja, aanraakschermen zijn hot, maar in de meeste gevallen heb je toch echt wel een muis nodig om de pc te besturen. Je krijgt er vrijwel altijd eentje bij je pc, maar voldoet deze aan je behoeften? Zit je lang achter de pc, dan is ergonomie belangrijk. En ben je iemand die gek wordt van draden, of zou je het juist veel irritanter vinden om de muis telkens op te moeten laden?

Allemaal afwegingen die je helpen besluiten of een ergonomische, draadloze of juist bedrade muis geschikt voor je is. Wellicht past een muis met trackball (ja, dat bestaat nog) het beste bij jouw scrollgedrag. Ben je fanatiek gamer, dan is de kans groot dat de standaardmuis die je meegeleverd krijgt niet voldoet. Laat je bij de aankoop overigens niet gek maken. Er zijn muizen van een tientje, maar ook van meer dan 350 euro.

©PXimport

Een muis heb je vrijwel altijd in de hand, dus kies er eentje die bij je activiteiten past.

Tip 02: Toetsenbord

Ook op het gebied van toetsenborden is er veel te kiezen. Uiteraard is er, net als bij muizen, de keuze tussen wel of geen kabeltje. Veel ingrijpender is de vorm van het toetsenbord. Want ben je van plan om enorm veel te gaan typen, dan is een ergonomisch toetsenbord (waarbij je handen en polsen in een natuurlijke positie rusten tijdens het typen) geen overbodige luxe. Belangrijk is dat je het toetsenbord fysiek onder je vingers voelt voordat je het aanschaft. Bepaal bij je praktijktest of de toetsen ver genoeg uit elkaar liggen, of er sneltoetsen aanwezig zijn (bijvoorbeeld voor volume of het afspelen en pauzeren van muziek en video), of er pootjes aanwezig zijn om het toetsenbord wat te kantelen (iets dat veel mensen prettig vinden) enzovoort.

Doe je veel aan videobewerking, dan zijn er ook speciale toetsenborden die geconfigureerd zijn voor (en bedrukt zijn met) opties voor specifieke videobewerkingsprogramma's. En zo zijn er ook toetsenborden die specifiek zijn ontworpen voor games.

©PXimport

Er zijn heel specifieke toetsenborden voor specifieke activiteiten.

Tip 03: Luidsprekers

Over de luidsprekers kunnen we kort maar zeer duidelijk zijn: je hoeft echt geen 7.1-speakerset neer te zetten om fatsoenlijk geluid uit je pc te kunnen toveren, maar aan een set van een tientje is doorgaans vrij duidelijk te horen dat hij niet zoveel gekost heeft. Veertig à vijftig euro is een mooie prijs voor luidsprekers.

Zelfs als je geen audiofiel bent is het verstandig om gewoon een fijne set neer te zetten, zodat je je niet zo snel aan het slechte geluid gaat irriteren.

©PXimport

Je hoeft geen surround-set aan te schaffen, maar degelijke luidsprekers zijn wel wenselijk.

Tip 04: Printer/scanner

Hoewel steeds meer communicatie digitaal plaatsvindt, is een printer in een gemiddeld huishouden nog altijd onmisbaar. Gelukkig hoeft een printer helemaal niet duur te zijn, voor een paar tientjes heb je een prima exemplaar. Maar wat voor printer koop je dan eigenlijk? Er zijn veel verschillende modellen op de markt: laserprinters, deskjetprinters, all-in-one-printers (die naast een printer ook een scanner bevatten, dat scheelt weer ruimte op je bureau), printers met automatische documentinvoer (handig als je vaak contracten scant), printers met diascanner, met kaartlezers en zelfs printers die dvd's kunnen lezen. Bedenk van tevoren welke functionaliteiten je wilt hebben en kies aan de hand daarvan een printer uit.

Zoek ook online naar de ervaringen met de verschillende merken, het ene merk is bijvoorbeeld gevoeliger voor papierdikte dan het andere. Maar vooral: let op de inktconsumptie en koop een printer met losse kleurencartridges. Zo hoef je niet de hele cartridge te vervangen als bijvoorbeeld alleen geel op is.

©PXimport

Let bij de aankoop van een printer ook op de samenstelling van de cartridges.

Tip 05: Webcam

Het is nu nog lastig voor te stellen, maar niet zo heel lang geleden was de videotelefoon (in de vorm van FaceTime, Skype etc.) nog pure sciencefiction. Voor videogesprekken waren we aangewezen op onze computer. Door de mogelijkheid om te videochatten op een smartphone en tablet, leek de webcam z'n langste tijd gehad te hebben. Maar nu er steeds meer mogelijkheden komen voor gesture-control (oftewel handelingen uitvoeren door gebaren te maken voor de webcam), wordt het juist weer heel interessant.

Gaat het je nog puur om videochatten, dan is een dure webcam zeker niet nodig. Wil je echter gebruik kunnen maken van besturing door middel van gebaren, zoek dan een webcam die daar geschikt voor is.

©PXimport

Dankzij gebaar-besturing zijn webcams terug van weggeweest.

Software

Tip 06: Besturingssysteem

Heb je een Mac, dan is er maar één besturingssysteem dat je kunt gebruiken: OS X. Heb je echter een pc, dan heb je aanzienlijk meer keuzes. Standaard worden nieuwe machines geleverd met Windows 8. Dat is een innovatief besturingssysteem, zo innovatief zelfs dat veel mensen er enorm aan moeten wennen en toch liever gebruikmaken van Windows 7.

Probeer in de winkel even uit welk besturingssysteem je het prettigst vindt, zodat je niet hoeft te werken met iets waaraan je je ergert. Vista is in theorie ook een optie, maar niet aan te raden, omdat dit besturingssysteem op termijn het lot van XP achterna zal gaan. Ben je avontuurlijker aangelegd, dan kun je ook een gratis distributie van Linux proberen.

©PXimport

Windows 8.1 is de nieuwste versie van Windows. Kun je daar niet aan wennen, dan is Windows 7 een prima alternatief.

Tip 07: Virusscanner

Het eerste dat je moet doen zodra het besturingssysteem is geïnstalleerd, is het installeren van antivirus- en antispyware-software. Het oplopen van een virus is tegenwoordig namelijk niet meer een kwestie van pech, maar een kwestie van tijd. Dit geldt overigens ook als je gebruikmaakt van OS X. Inmiddels zijn er namelijk ook behoorlijk wat virussen voor het besturingssysteem van Apple. In Windows Vista, 7 en 8 kun je de gratis software van Microsoft gebruiken genaamd Microsoft Security Essentials en vanaf Windows 8.1 kun je gebruikmaken van Windows Defender.

Heb je liever toch een ander (gratis) pakket? Dan zijn Spybot, AdAware en AVG Free prima alternatieven. Uiteraard kun je ook gebruikmaken van betaalde abonnementen van partijen als Norton en Symantec (ook voor de Mac), die extra mogelijkheden bieden. Wat je ook kiest, installeer in ieder geval een vorm van bescherming, dat is noodzaak.

©PXimport

Een virusscanner installeren is geen overbodige luxe, het is pure noodzaak.

Tip 08: Back-upsoftware

Met de software uit de vorige tip bescherm je je pc tegen virussen en spyware. Maar het voorkomt natuurlijk niet dat je bestanden kwijtraakt wanneer de harde schijf crasht, de computer gestolen wordt, of zich een ander probleem voordoet. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat je altijd een back-up hebt van de meest recente bestanden. OS X heeft daarvoor een prachtig programma, genaamd Time Machine (andere software is in het geval van OS X dan ook echt overbodig).

Ook Windows heeft een handige functionaliteit, genaamd Bestandsgeschiedenis in het Configuratiescherm. Wil je dit niet toevertrouwen aan Microsoft? Dan is een programma als TrueImage van Acronis een prachtig alternatief. Zorg er wel voor dat je een externe schijf hebt om de reservekopieën op te slaan, anders ga je alsnog het schip in als de harde schijf crasht.

©PXimport

Zorg dat je software gebruikt voor het maken van reservekopieën, dat kan heel wat ellende schelen.

Tip 09: Bloatware

Deze tip draait niet om installeren, maar juist om het verwijderen van software. Wanneer je een nieuwe pc hebt gekocht, dan staat deze doorgaans vol met software van de leveranciers van de hardware. Daar zitten soms best nuttige dingen tussen (zoals een proefversie van Word of een gratis proefversie van een antivirusprogramma), maar je bent zeker niet verplicht om deze software te blijven gebruiken.

Voordat je je eigen software gaat installeren, is het dan ook verstandig om eerst via Configuratiescherm / Een programma verwijderen, de programma's te verwijderen waar je geen prijs op stelt. Zo begin je echt met een schone lei.

©PXimport

Niet alle software die je bij je 'schone' installatie krijgt, heb je nodig.

Tip 10: Stuurprogramma's

Het ontbreken van stuurprogramma's is iets waar veel mensen tegenaan lopen wanneer ze een computer voorzien van een schone installatie van Windows. Toen je de pc kocht, waren alle stuurprogramma's voor de bijgeleverde hardware al geïnstalleerd. Installeer je echter een schone versie van Windows, dan zijn die stuurprogramma's er niet. En het wordt wel erg lastig om bijvoorbeeld te internetten als het stuurprogramma van je netwerkkaart ontbreekt, waardoor je de benodigde stuurprogramma's ook niet kunt downloaden.

In dat geval is het handig om een reservekopie te hebben van je stuurprogramma's, voordat je een nieuwe versie van je besturingssysteem gaat installeren. Dit kun je bijvoorbeeld met het programma Double Driver doen. Gedetailleerde uitleg daarover vind je hier.

©PXimport

Maak een reservekopie van je stuurprogramma's voordat je Windows opnieuw installeert.

Tip 11: Compressie

Nu de basics zijn besproken, is het tijd om over te gaan op de software waar je daadwerkelijk mee aan de slag kunt. Wanner je software gaat downloaden, zul je merken dat veel software gecomprimeerd is, zodat de bestandsgrootte kleiner is. Zowel Windows als OS X hebben ingebouwde functionaliteiten voor het comprimeren en 'uitpakken' van bestanden. Wellicht wil je meer opties hebben, zoals het comprimeren met een wachtwoord, het comprimeren op meerdere usb-sticks enzovoort.

In dat geval kun je software van derden gebruiken, zoals WinZip of WinRar, al zijn deze programma's niet gratis. Wil je niet betalen? Dan is 7-zip een goede optie.

©PXimport

Gecomprimeerde bestanden nemen minder ruimte in beslag, maar dienen wel uitgepakt te worden.

Tip 12: Videospeler

Windows wordt al jaren geleverd met Windows Media Player, net zoals jein OS X al jaren mediabestanden kunt afspelen met QuickTime. Echter, beide programma's zijn niet heel vergevingsgezind als het gaat om het afspelen van diverse bestandsindelingen. Sterker nog, vanaf Windows 8.1 ondersteunt WMP standaard het afspelen van dvd's niet meer. Dan kun je op zoek gaan naar de juiste codecs, maar het is waarschijnlijk eenvoudiger om een videospeler te installeren die wél alle denkbare bestandsindelingen slikt.

Een uitstekende optie is dan VLC media player. Dat is een minimalistisch ogende maar zeer krachtige speler die zowel geschikt is voor OS X als Windows.

©PXimport

Wil je zonder problemen alle videobestanden kunnen afspelen, installeer dan VLC media player.

Tip 13: Fotobewerking

Bij fotobewerking denkt men vaak aan het geavanceerde werk dat men verricht om een fotomodel geschikt te maken voor de cover van een modetijdschrift. In werkelijkheid zul je af en toe ook zo'n programma nodig hebben om bijvoorbeeld even een plaatje te verkleinen, van een tekstje te voorzien enzovoort. OS X heeft daarvoor iPhoto en Windows heeft Paint, maar beide programma's zijn vrij basaal.

Moet je dan grof geld neertellen voor Photoshop (Elements)? Absoluut niet. GIMP is een fantastisch programma dat erg op Photoshop lijkt, maar volledig gratis is, zowel voor Windows als voor OS X.

©PXimport

Een fotobewerkingsprogramma is wel zo handig, maar hoeft gelukkig niet duur te zijn.

Tip 14: Videobewerking

En hoe zit het dan met video's? Zelfs als je twee korte filmpjes (die je bijvoorbeeld met je smartphone gemaakt hebt) aan elkaar wilt lijmen, heb je een pakket voor videobewerking nodig. Voor Windows kun je het gratis pakket Windows Movie Maker gebruiken.

Voor OS X download je iMovie uit de Mac App Store, als je nu een nieuwe Mac koopt is iMovie zelfs al geïnstalleerd. Voor de basisbewerkingen zijn deze programma's fantastisch. Wilt je echter meer, zoals werken in lagen, meerdere geluidssporen en speciale effecten, dan zul je naar de professionelere alternatieven moeten kijken, zoals Pinnacle Studio of het nog zwaardere Adobe Premiere.

©PXimport

Met een gratis programma als iMovie kun je prima filmpjes in elkaar draaien.

Tip 15: Browser

Wil je het internet op, dan heb je daar een browser voor nodig. Er zijn veel browsers waar je uit kunt kiezen. De drie marktleiders zijn Internet Explorer, Firefox en Chrome, of Safari als je een Mac hebt. Internet Explorer is standaard geïnstalleerd in Windows en Safari in OS X. Het is niet aan ons om te zeggen welke browser beter is, dat is voornamelijk een kwestie van voorkeur.

Het is dan ook helemaal geen slecht idee om ze alle drie eventjes uit te proberen om te kijken welke het beste bevalt. Alle drie geïnstalleerd laten kan ook, voor als je bijvoorbeeld een website treft die het in een bepaalde browser niet lekker doet.

©PXimport

Kies de browser die bij jou past, de drie bekendste zijn allemaal prima.

Tip 16: Mail

Vroeger had je per definitie e-mailsoftware nodig om je mails te kunnen lezen. Zakelijk is dat nog steeds vaak het geval, maar in een tijd waarin veel consumenten een e-mailadres hebben van Outlook.com of Gmail (of iCloud in het geval van Apple-gebruikers) is een e-mailprogramma eigenlijk niet meer zo noodzakelijk.

Je kunt natuurlijk altijd gebruikmaken van de software die standaard met het besturingssysteem wordt meegeleverd (in zowel Windows als OS X heet dit programma Mail), maar eigenlijk is het minstens zo handig om gewoon gebruik te maken van de online interface van de betreffende diensten. Voor consumenten is de professionele versie van Outlook of een gratis alternatief zoals Thunderbird dan ook eigenlijk wat achterhaald.

©PXimport

Mailsoftware is niet echt meer noodzakelijk. Je kunt het prima online af.

Tip 17: Office-pakket

OS X en Windows worden beide geleverd met een basale tekstverwerker, namelijk WordPad voor Windows, Teksteditor voor OS X. Basaal is hierbij echter een belangrijke kanttekening, want ze kunnen niet alle bestandsindelingen openen en complexe opmaakfunctionaliteit bevatten ze ook niet. Dus zodra je documenten iets grafischer moeten worden, is een programma als Microsoft Word (Windows) of Pages geen overbodige luxe. Failliet ga je er overigens niet aan.

Pages krijg je gratis bij een nieuwe Mac en kost anders € 17,99. Voor het complete Office-pakket van Microsoft betaal je tegenwoordig een tientje per maand. Toch te duur? Dan is OpenOffice voor beide besturingssystemen een prima gratis alternatief.

©PXimport

De basisprogramma's van OS X en Windows hebben niet veel opties voor opmaak. Pages en Word hebben dat wel.

Tip 18: Cloud-software

Eerder in dit artikel hebben we het even gehad over het maken van reservekopieën van je bestanden. We raadden aan om dat op een externe schijf te doen. Dat is de snelste manier, maar hebt je geen haast, dan is het ook interessant om eens te kijken naar clouddiensten, zoals Dropbox en OneDrive. Beide diensten geven je gratis enkele gigabytes opslagcapaciteit, met de mogelijkheid om bestanden rechtstreeks vanuit de Windows Verkenner of Finder online op te slaan. Dan kun je dus altijd bij je bestanden, ook vanaf een andere locatie, hetgeen natuurlijk nóg praktischer is. Synchroniseren gaat, afhankelijk van je internetverbinding, natuurlijk wel langzamer dan bij een aangesloten externe schijf.

©PXimport

In plaats van op een externe schijf, kun je bestanden ook in de cloud opslaan.

Tip 19: Muziek

De pc is uiteraard ook een handig medium om je muziekbibliotheek mee te beluisteren, mits je daar handige software voor hebt. Sinds Windows 8 gebruikt Microsoft hier geen Windows Media Player meer voor, maar de app Muziek (met optioneel het XBOX Music-abonnement). Heel gelukkig worden wij daar echter niet van. Naast iTunes (van concurrent Apple) vinden we Spotify toch echt het beste programma voor de muziekliefhebber.

iTunes is vooral handig als je een snelle en handige manier zoekt om muziek te kopen. Spotify is vooral bedoeld voor het streamen van muziek, waarbij je geen aparte nummers hoeft aan te schaffen, je betaalt een vast bedrag per maand. Beide programma's ondersteunen ook het importeren van muziekbestanden van je harde schijf.

©PXimport

iTunes is een ideaal programma voor het kopen van muziek en Spotify voor het streamen.

Tip 20: Streamen

Als we het dan toch over streamen hebben ... waarom staat er eigenlijk geen programma voor het branden van dvd's en cd's in deze lijst? Om de simpele reden dat dat een beetje achterhaald is. Apple levert z'n laptops en iMacs zelfs niet eens meer met optisch station, en ook bij Windows-laptops ontbreekt het station steeds vaker. Bestanden meenemen gaat het snelst op een usb-stick en wanneer je video of muziek af wilt spelen op je televisie, dan kun je dat tegenwoordig gewoon streamen. Mocht je tv dat niet ondersteunen, dan kun je altijd nog een mediaspeler als tussenstation gebruiken.

Om content naar je tv of andere apparaten te streamen, dien je software te installeren die de betreffende media presenteert op een manier die de andere apparaten begrijpen. Een populair programma daarvoor is Twonky Server, maar dit programma kost 14,95 euro. Zoek je een gratis alternatief, dan is PS3 Media Server een fijn programma. Beide programma's dien je alleen maar te installeren, waarna je de media kunt delen en een (geschikte) tv de bestanden direct kan zien.

©PXimport

Dankzij streaming-software, tover je je muziek- en filmcollectie met gemak op je (geschikte) tv.

Tip 21: Videochatten

Videochatten mag dan niet zo populair meer zijn als vroeger, maar als je geen smartphone met camera hebt, dan ben je hiervoor nog steeds aangewezen op de computer. Er zijn tegenwoordig veel programma's waarmee je een videochat tot stand kunt brengen, maar geen hiervan heeft zo'n grote groep gebruikers als Skype.

Het grote voordeel is dat je vanaf je computer ook kunt videochatten met gebruikers die wél Skype op hun smartphone of tablet hebben, zodat je alle kanten op kunt. Heb je een Mac, dan kun je natuurlijk ook FaceTime gebruiken, maar dat kan dan alleen met andere Apple-gebruikers. Skype is daar flexibeler in.

©PXimport

In de wereld van videochats (op de pc) is er nog altijd maar één koning: Skype!

Tip 22: Bestandsbeheer

Hoewel het beheren van bestanden zo'n beetje de meest essentiële taak van het besturingssysteem is, noemen we deze toch vrij laat in deze checklist, omdat zowel Windows als OS X worden geleverd met een prima programma voor het beheren van je bestanden, respectievelijk Windows Verkenner en Finder. Dat wil niet zeggen dat je geen alternatieven hebt. Een fijn gratis alternatief voor OS X is XtraFinder.

Dit programma lijkt in de basis erg op Finder, maar heeft daarnaast ook veel weg van de Windows Verkenner. Een interessant alternatief voor Windows is MultiCommander. Dit programma werkt in principe hetzelfde als Windows Verkenner, heeft alle opties en knoppen in beeld en niet verborgen in menu's, zodat je niet zo hoeft te zoeken.

©PXimport

Kun je niet aan Finder wennen? Dat hoeft ook niet, er zijn genoeg alternatieven.

Tip 23: Pdf-software

Wellicht heb je nog nooit een pdf hoeven maken in je leven. De kans is echter een stuk groter dat je wel met enige regelmaat een pdf hebt moeten openen, bijvoorbeeld in de vorm van een factuur van een product dat je online hebt gekocht. Zowel in OS X als in Windows kun je pdf's openen met behulp van de ingebouwde software. Deze software is echter niet heel geavanceerd.

Aantekeningen maken, opmerkingen invoegen enzovoort maakt geen onderdeel uit van de basissoftware. Hoef je alleen een pdf te lezen en af te drukken, dan is de standaardsoftware voldoende. Wil je iets meer doen, dan is Adobe Reader een handig programma dat je gratis kunt installeren voor zowel Windows als OS X, waarmee je bijvoorbeeld wél opmerkingen kunt invoegen.

©PXimport

Als je meer wilt met pdf's dan alleen lezen en afdrukken, is Adobe PDF Reader een prima programma.

Tip 24: Systeemonderhoud

Heb je eenmaal alles geïnstalleerd? Dan heb je in de gaten dat het best een tijdje duurt voordat je het hele systeem naar wens hebt ingericht. Dat is nuttig, maar je zit er natuurlijk niet op te wachten om dat elke week opnieuw te doen. Daarom is het zaak om te zorgen dat je systeem goed onderhouden wordt. Dat kan door regelmatig reservekopieën terug te zetten, maar er zijn ook programma's die je helpen om te voorkomen dat het besturingssysteem echt een zooitje wordt.

Je kunt ook software installeren om de boel netjes te houden. Advanced System Optimize is hiervoor een handig programma, maar daar tel je wel 30 euro voor neer. Gratis alternatieven zijn CCleaner (vroeger CrapCleaner) voor Windows. Voor OS X vinden wij Onyx handig. Dit soort programma's voorkomt niet dat je computer uiteindelijk een rommeltje wordt, maar ze helpen je wel om je pc langer overzichtelijker te houden.

©PXimport

Goed systeemonderhoud voorkomt dat je op korte termijn weer alles opnieuw moet installeren.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.