Je hebt enkele documenten of een reeks foto’s liggen die je graag wil digitaliseren. Dat wordt dus scannen, maar hoe doe je dit optimaal en eventueel met tekstherkenning? En wat als je geen scanner of all-in-one-printer hebt? We bekijken verschillende opties.

Het lijkt logisch: scannen doe je met een scanner. Maar wat als je geen scanner hebt? Dan is een all-in-one printer (AIO) een prima alternatief. Zo’n multifunctionele printer kan naast afdrukken namelijk ook scannen, kopiëren en soms faxen. Heb je geen van beide apparaten in huis, dan kun je je toevlucht ook nog nemen tot (de camera van) een tablet of smartphone. Toegegeven, het heeft dan meer weg van fotograferen, maar slimme software laat er vaak handige functies op los, zoals het automatisch rechtzetten van het beeld, het verwijderen van storende elementen als randen, vlekken en kreukels, en het herkennen van tekst (OCR, Optical Character Recognition). Eventueel kun je zelfs foto’s maken met een digitale camera, maar doorgaans vereist dit achteraf nog optimalisatie en eventueel OCR met extra software.

1 Criteria

Als je van plant bent geregeld te scannen en overweegt een scanner aan te schaffen, zijn er enkele aandachtspunten. Zo moet je weten dat er verschillende soorten scanners zijn, zoals de vlakbedscanner (met glazen plaat), documentscanner (met ingebouwde ADF-module; Automatic Document Feed voor het snel scannen van meerdere bladen), fotoscanner (met hoge resoluties en kleurdieptes), film- of diascanner (specifiek voor negatieven of dia’s), draagbare scanner (voor snelle scans onderweg) en een pen- of stiftscanner (voor het scannen van tekstregels).

We gaan hier uit van een betaalbare A4-vlakbedscanner. Reken op prijzen vanaf circa 100 euro, bijvoorbeeld de Epson Perfection V39 II. Belangrijke aspecten, vooral bij het scannen van foto’s, zijn de maximale optische resolutie, uitgedrukt in dpi (dots per inch) en de kleurdiepte. De eerste bepaalt mede hoeveel beelddetails de scanner kan opnemen en de tweede geeft aan hoeveel kleurinformatie deze kan verwerken. De meeste scanners bieden een resolutie van minstens 2400 dpi en een kleurdiepte van 24 bit (tot 16,7 miljoen kleuren) en dit kan volstaan voor de meeste scans. Hogere waarden mogen uiteraard, maar weet dat deze scans grotere bestanden opleveren. Let ook op de scansnelheid en op de softwarefunctionaliteit, zoals de genoemde OCR-functie.

Voor de scanmodule van een AIO-printer gelden vergelijkbare overwegingen.

2 Installatie

Een scanner installeren binnen Windows gebeurt in principe grotendeels automatisch. In de meeste gevallen hoe je alleen maar de scanner op je pc aan te sluiten – meestal via een usb-kabel - en het toestel in te schakelen, waarna Windows het herkent en installeert. Werkt het niet op deze manier, open dan (in Windows 11) Instellingen / Bluetooth en apparaten / Printersen scanners en klik op de knop Apparaat toevoegen. Als het goed is, verschijnt even later het apparaat, klik je nogmaals op Apparaat toevoegen en volg je de verdere instructies. Of je haalt zelf de (meegeleverde of gedownloade) drivers en de bijbehorende software op waarmee je de scanner of de scanfunctie van je AIO-printer installeert.

Wellicht wordt er de nodige scansoftware met je apparaat meegeleverd, maar voor een snelle check kun je ook de standaard geïnstalleerde app (Windows) Scanner starten. Desnoods haal je deze eerst op in de Microsoft Store.

3 Interfaces

Applicaties met een scanfunctie gebruiken vaak de interface TWAIN (Technology Without Any Interesting Name) of WIA (Windows Image Acquisition) om scanners te benaderen. Sommige bieden zelfs beide opties aan (zie ).

TWAIN is een al wat oudere standaard die nog breed ondersteund wordt door scanners en fotobewerkingssoftware. TWAIN biedt doorgaans een uitgebreide functionaliteit, met meer geavanceerde instellingen en controle over het scanproces.

WIA is een wat nieuwer framework van Microsoft met eenvoudiger en beperkter opties. Het zit geïntegreerd in Windows, zodat er geen extra software of drivers nodig zijn. WIA is vooral geschikt voor eenvoudige en snelle scans.

Zowel de reeds vermelde app Scanner als Paint, dat standaard in Windows zit, gebruikt WIA. Bij Scanner heb je nauwelijks instelmogelijkheden, terwijl je bij Paint de typische WIA-interface te zien krijgt. Ga hiervoor naar Bestand, kies Importeren naar Canvas / Vanscanner of camera en selecteer je scanner. In het WIA-dialoogvenster kun je het gewenste scantype instellen: Kleurenafbeelding, Zwart-witafbeelding, Zwart-witafbeelding of tekst, of Aangepaste instellingen. Voor deze laatste klik je op Dekwaliteit van de gescande foto aanpassen, waarna je Helderheid, Contrast, Resolutie(dpi) en Type afbeelding kunt instellen.

4 Office-scan (start)

Wellicht wil je ook graag rechtstreeks vanuit je favoriete kantoorsuite kunnen scannen. In de gratis suite LibreOffice is dit zonder meer mogelijk. Open een kantoorapplicatie, zoals Writer of Impress, ga naar het menu Invoegen en kies Media /Scannen / Bron selecteren. Afhankelijk van je situatie krijg je hier zelfs twee interfaces voor je scanner: TWAIN en WIA. Selecteer de gewenste interface en bevestig met Selecteren.

In de kantoorsuite Microsoft 365 is de scanoptie helaas al een tijd niet meer beschikbaar. Met een kort VBA-script (Visual Basic for Applications) kun je deze functionaliteit gelukkig weer toevoegen. We nemen Word als voorbeeld, maar het kan dus ook in Excel en PowerPoint.

Om te beginnen, zorg ervoor dat het tabblad Ontwikkelaars zichtbaar is. Ga hiervoor naar Bestand / Opties, open de sectie Lint aanpassen, zet in het deelvenster Hoofdtabbladen een vinkje bij het onderdeel Ontwikkelaars en bevestig met OK.

Open vervolgens het tabblad Ontwikkelaars en klik op Macro’s. In het dialoogvenster vul je een macronaam in (bijvoorbeeld Scan) en bij Macro’sin kies je het best Normal.dotm (algemene sjabloon), zodat de macro standaard beschikbaar is in alle nieuwe documenten. Klik op Maken, open het tabblad Extra, kies Verwijzingen en zet een vinkje bij Microsoft Windows Image Acquisition Library v2.0. Bevestig met OK.

5 Office-scan (code)

In het codevenster typ of plak je de volgende code, net boven de laatste regel End Sub:

Klik op het diskette-icoon en sluit het dialoogvenster af.

Om via de macro te scannen, open je opnieuw het tabblad Ontwikkelaars, druk je op de knop Macro’s, selecteer je de macro en klik je op Maken. Als het goed is komt nu het WIA-dialoogvenster in beeld en kun je rechtstreeks vanuit Word scannen.

6 Foto’s

Je weet nu al hoe je je scanner kunt benaderen vanuit verschillende applicaties, maar waarop moet je nu zoal letten bij het scannen? Laten we beginnen met foto’s.

Maak deze eerst schoon, bijvoorbeeld met een statisch stofwisdoekje, en leg elke foto recht op de scanplaat, om softwarematige optimalisaties naderhand te voorkomen. Kies de meest geschikte interface voor het scannen, wellicht TWAIN, of de software van je scannerproducent. Scan je zwart-witfoto’s, stel de software dan in op grijswaarden (maar niet op zwart-wit) om mogelijke kleurenzweem te vermijden.

Let ook op de scanresolutie. Hogere resoluties geven meer details, maar duren langer en creëren grotere bestanden. Om je een idee te geven: een print van 15 × 10 cm op 300 dpi levert een digitale afbeelding van ongeveer 1800 × 1200 pixels (op (tot circa 1,5 MB), op 600 dpi wordt dit al 3600 × 2400 pixels (tot circa 5 MB) en op 2400 dpi maar liefst 14400 × 9600 pixels (tot circa 60 MB). Er is een vuistregel die stelt dat hoe kleiner de foto is, hoe hoger je de scanresolutie instelt.

De vraag is ook wat je met het scanresultaat wilt doen. Meestal zit je goed met 300 dpi, maar voor uitvergrotingen kun je gerust tot 600 dpi of meer gaan.

Afhankelijk van de scansoftware zijn er meerdere bestandsformaten beschikbaar. Jpg is vooral geschikt voor foto’s met veel kleurnuances, maar gebruikt wel verliesgevende compressie. Png is ideaal voor afbeeldingen met tekst, grafieken of transparantie, met maximale kwaliteit door verliesloze compressie. Ook het tiff-formaat werkt trouwens met verliesloze compressie.

7 Documenten

Ook bij het scannen van documenten is de resolutie van belang. Ook hier kun je doorgaans met 300 dpi volstaan. Wil je OCR toepassen, dan kun je eventueel wat hoger gaan, maar om documenten te archiveren of bijvoorbeeld via e-mail te delen, is 200 dpi gewoonlijk voldoende. Gaat het alleen om tekst, dan kun je de scanmodus instellen op Zwart/Wit.

Stel dat je inderdaad tekstherkenning wilt toepassen op gescande tekstdocumenten. Met wat geluk beschikt de software van je scanner een OCR-module, zoals onze eigen AIO-printer (HP Color LaserJet Pro). Maar wat als dat niet het geval is? Dan kun je (bijvoorbeeld) de gratis pdf-suite PDF24 Tools gebruiken. Druk op de blauwe downloadknop bovenaan om de desktopapplicatie op te halen en te installeren.

8 PDF24 Tools

Open de app PDF24 vanuit het Windows-startmenu. In het startvenster zie je bijna 50 knoppen, met verschillende bewerkingsopties voor je (al dan niet gescande) pdf-documenten.

Nu is vooral de knop PDF OCR belangrijk. Je kunt deze zelfs gebruiken wanneer je eigen scansoftware geen pdf’s kan creëren, maar bijvoorbeeld alleen jpg, png of tiff. Overigens kun je zo’n bestandsformaat ook eerst omzetten naar pdf via de knop Converteren naarPDF, maar dit is dus niet nodig.

Klik op Bestanden toevoegen en selecteer een of meer scanbestanden. Deze worden weergegeven in het programmavenster. Als je klaar bent, kies dan in het rechterpaneel eerst de gewenste Taal (enkele tientallen, waaronder Dutch). Profiel stel je bij voorkeur in op Beste kwaliteit en DPI kun je op 300 ingesteld laten. Eventueel plaats je een vinkje bij de opties Achtergrond verwijderen, Pagina’s rechtzetten (als het document scheef gescand is) en/of Pagina’s automatisch draaien (bijvoorbeeld bij zowel staande als liggende pagina’s). Wijs een uitvoermap toe en klik op de knop Starten. Je kunt de voortgang volgen en zien hoeveel woorden de OCR-module heeft herkend. Bewaar het resultaat met Bestanden opslaan.

Wanneer je zo’n pdf met je favoriete pdf-reader opent, kun je bijvoorbeeld met de ingebouwde zoekfunctie naar (herkende) woorden zoeken.

9 Smartphone

Als je geen scanner of AIO-printer hebt, kun je nog steeds goed uit de voeten met een smartphone. Met de ingebouwde camera en geschikte software kun je namelijk ook prima ‘scannen’, zowel foto’s als tekstdocumenten. Belangrijk bij het fotograferen is dat er voldoende, gelijkmatig verdeeld licht is. Richt de camera op een documentgedeelte met voldoende contrast, voor een optimale focus. Plaats je smartphone op een stabiel oppervlak of gebruik een flexibele klembevestiging voor een betere stabiliteit. Positioneer de camera zo dat schitteringen en schaduwen worden vermeden, bij voorkeur direct boven het document. Leg je document op een donkere, effen achtergrond voor het beste resultaat. Nu hoef je alleen nog maar een van de geschikte apps te gebruiken.

10 OneDrive en Google Drive

Er zijn verschillende goede en gratis mobiele scanapps, waaronder apps die wellicht al op je toestel zijn geïnstalleerd, zoals Microsoft OneDrive en Google Drive, beide beschikbaar voor Android en iOS. We nemen OneDrive op Android als voorbeeld, maar de werkwijze voor Google Drive is vergelijkbaar, ook op iOS. 

Open de OneDrive-app en tik op Start. Klik op het camera-icoontje en veeg naar de gewenste optie: Whiteboard, Document, Visitekaartje of Foto. We gaan hier uit van een document. Positioneer je camera optimaal en tik op de witte cirkel. Versleep de handvatten tot net rond de gewenste tekst en tik op Bevestigen. In het volgende scherm zie je verschillende opties: Toevoegen (voor een nieuwe scan), Filters (om bijvoorbeeld het contrast te optimaliseren), Bijsnijden (om de randen aan te passen) en Meer (om te draaien of tekst of ‘inkt’ toe te voegen). Tik bovenaan op Opties en stel de bestandsgrootte in op Hoog voor een optimale OCR-verwerking. Druk op Gereed, geef je scan een naam scan en selecteer een opslaglocatie. Bevestig met het vinkje om je document als (doorzoekbaar) pdf-bestand op te slaan.

Goed om te weten: OneDrive maakt gebruik van de Microsoft Lens-technologie (ook beschikbaar als een afzonderlijke app), net als de mobiele apps van Microsoft Office, OneNote en Teams.

11 Adobe Scan

De scanfunctie van Google Lens is zeker degelijk, maar een app als Adobe Scan, ook beschikbaar voor iOS en Android, biedt iets meer functionaliteit en levert vaak net iets betere resultaten op. Je kunt de app downloaden of vinden in de officiële appstores. Hier gebruiken we de gratis versie op Android. De betaalde premium-editie biedt extra mogelijkheden, zoals het combineren van bestanden, het comprimeren van pdf’s, het bewerken van scans (zoals het toevoegen van tekst) en het beveiligen met een wachtwoord, evenals het verhogen van de OCR-limiet (van 25 naar 100 pagina’s).

Start de app en tik op het camera-icoon. Veeg naar de juiste optie: Whiteboard, Boek, Document, ID-kaart of Visitekaartje. Laten we hier uitgaan van een document. De app zou automatisch de contouren van het tekstdocument moeten detecteren, maar je kunt dit nog handmatig aanpassen. Onderaan vind je verschillende opties: Roteren, Filters (waaronder Automatisch, Lichte tekst en Grijswaarden), Aanpassen (contrast en helderheid), Opschonen (om ongewenste tekstdelen te verwijderen), Markeren (met een stift), Andere lay-out (Automatisch, A3 of A4, Staand of Liggend) en Verwijderen.

Kies PDF opslaan om het document te bewaren, waarna je het kunt doorzoeken en bewerken.

Bij ID.nl zijn we gek op producten met een mooie prijs of die iets extra's of bijzonders te bieden hebben. Daarom gaan we een paar keer per week voor jullie op zoek naar leuke deals. Nu de avonden weer steeds vroeger donker worden en je vaker binnen zit, is lezen bij een leuke bezigheid. En met een mooie e-reader kan dat ook in kleur. Wij bekeken vijf betaalbare e-readers met kleurenscherm.

Kleuren‑e‑readers zijn relatief nieuw; ze combineren de batterijzuinigheid van elektronische inkt met een kleurenfilter dat magazines, strips en geïllustreerde kinderboeken tot leven brengt. Voor de Nederlandse markt zijn er nog niet heel veel modellen beschikbaar. Wij hebben vijf mooie exemplaren voor minder dan 250 euro op een rijtje gezet voor je.

Kobo Libra Colour - 7 inch

De Kobo Libra Colour is een 7 inch e‑reader met een E Ink Kaleido 3‑scherm. De zwart‑wit resolutie bedraagt 1264 × 1680 pixels en 300 ppi, terwijl kleuren worden weergegeven met 150 ppi. Je beschikt over 32 GB intern geheugen en een dual‑core processor van 2,0 GHz, waardoor pagina’s vlot worden ververst. Voor draadloze audioboeken of Bluetooth‑oortjes biedt de Libra Colour wifi (2,4 en 5 GHz) en Bluetooth 5.0, en bestanden worden geladen via USB‑C. Het apparaat is waterbestendig volgens IPX8 (tot 60 minuten op 2 m diepte). De geïntegreerde ComfortLight PRO‑verlichting heeft instelbare helderheid en kleurtemperatuur.

Dankzij de fysieke bladerknoppen heb je maar één hand nodig om te lezen en met de instelbare lettertypes en paginamarges pas je het leescomfort aan. De accu van 2050 mAh levert volgens Kobo een leestijd van enkele weken per lading. Het toestel meet 144,6 × 161 × 8,3 mm en weegt 199,5 g. Dankzij het kleurenscherm is dit model aantrekkelijk voor strips, tijdschriften en kleurrijke kinderboeken, terwijl hij ook standaard ePub‑, PDF‑ en audiobookbestanden ondersteunt.

Kobo Clara Colour - 6 inch

Zoek je een compacte kleurene‑reader, dan is de Kobo Clara Colour met een 6 inch E Ink Kaleido 3‑scherm interessant. Het scherm biedt een resolutie van 1448 × 1072 pixels met 300 ppi voor zwart‑wit en 150 ppi voor kleuren. Dankzij een dual‑core processor (2,0 GHz) en 16 GB opslagruimte is er genoeg vermogen om romans of stripboeken te laden. De reader ondersteunt wifi (dual band) en Bluetooth zodat je audioboeken kunt streamen, en hij gebruikt USB‑C om op te laden. Kobo past ComfortLight PRO toe met instelbare kleurtemperatuur, en de reader is waterdicht volgens IPX8 (tot 60 minuten op 2 m).

De accu heeft een capaciteit van 1 500 mAh en levert bij gemiddeld gebruik tot zes weken leestijd. Dankzij 13 lettertypen en verschillende lettergroottes pas je het scherm volledig aan. Met afmetingen van 112 × 160 × 9,2 mm en een gewicht van 174 g past de Clara Colour in een jaszak. Het apparaat ondersteunt onder meer EPUB, PDF, MOBI en CBZ/CBR en kan via Bluetooth naar audioboeken luisteren. Het kleurenscherm maakt hem geschikt voor geïllustreerde kinderboeken, kaarten en kookboeken terwijl het compacte formaat ideaal is voor onderweg.

PocketBook Verse Pro Color - 6 inch

PocketBook positioneert de Verse Pro Color als een robuuste kleuren‑e‑reader voor veel lezers. Het 6 inch E Ink Kaleido 3‑scherm beschikt over een grijstintenresolutie van 1072 × 1448 pixels en een kleurenlaag met 536 × 724 pixels. Daardoor krijgen stripillustraties en grafieken 4 096 kleuren te zien terwijl zwart‑wittekst scherp blijft met 300 ppi. De quad‑core processor (1,8 GHz) en 1 GB RAM zorgen voor soepele bladwisselingen, en met 16 GB opslagruimte kun je duizenden e‑books bewaren. Via de USB‑C‑poort en wifi en Bluetooth laad je gemakkelijk bestanden of luister je naar audioboeken.

PocketBook levert SMARTlight, een voorgrondverlichting waarmee je zowel helderheid als kleurtemperatuur aanpast. De reader draait op Linux en ondersteunt talloze formaten zoals ACSM, EPUB, PDF, DOCX en CBR/CBZ. Dankzij text‑to‑speech kun je boeken laten voorlezen. De 2100 mAh‑batterij biedt volgens PocketBook tot een maand leesplezier. De behuizing (108 × 156 × 7,6 mm, 182 g) is waterdicht volgens IPX8, zodat je bij het zwembad kunt lezen. Een G‑sensor draait pagina’s automatisch mee als je het apparaat kantelt. Kortom, de Verse Pro Color levert kleuren‑e‑ink in een handzaam formaat met brede bestands­ondersteuning.

PocketBook Era Color - 7 inch

Met een groter kleurenscherm en ingebouwde luidspreker richt de PocketBook Era Color zich op lezers die audioboeken willen luisteren zonder externe headset. Het 7 inch E Ink Kaleido 3‑display heeft een grijstintenresolutie van 1264 × 1680 pixels en een kleurresolutie van 632 × 840 pixels met 300/150 ppi. Dit zorgt voor scherpe tekst en kleurrijke afbeeldingen. De reader gebruikt een quad‑core processor (1,8 GHz) met 1 GB RAM en biedt 32 GB interne opslag. Het besturingssysteem is gebaseerd op Linux en ondersteunt een groot aantal ebook‑ en stripformaten.

Met dual‑band wifi, Bluetooth 5.4 en USB‑C met OTG‑functie koppel je eenvoudig draadloze hoofdtelefoons, luister je naar audioboeken of speel je muziek via de ingebouwde mono‑luidspreker. De SMARTlight‑voorgrondverlichting laat je zowel helderheid als kleurtemperatuur instellen. Dankzij de 2500 mAh accu en het efficiënte E‑Ink‑scherm is volgens PocketBook een maand gebruik mogelijk. Het apparaat is IPX8‑waterbestendig en uitgerust met een g‑sensor, coversensor en speakers. Met afmetingen van 134,3 × 155 × 7,8 mm en een gewicht van 235 g is de Era Color iets groter maar nog steeds draagbaar. De fysieke bladerknoppen zorgen voor comfortabel lezen, terwijl de ingebouwde spraakfunctie tekst kan voorlezen.

Tolino Vision Color - 7 inch

De Tolino Vision Color is een Duitse die dezelfde hardware heeft als de Kobo Libra Colour maar een eigen Android‑softwarelaag gebruikt. Volgens een productaankondiging biedt het apparaat een 7 inch E Ink Kaleido 3‑scherm met een zwart‑witresolutie van 1264 × 1680 pixels (300 ppi) en 150 ppi voor kleuren. De reader heeft fysieke bladerknoppen naast het aanraakscherm en gebruikt een MediaTek MT8113T‑dual‑core processor (2,0 GHz), 1 GB RAM en 32 GB interne opslag. Een 2050 mAh batterij voorziet de Vision Color van stroom, terwijl de ComfortLight PRO‑verlichting de kleurtemperatuur aanpast.

Het toestel biedt wifi en Bluetooth 5.0 zodat je audioboeken kunt streamen, en het is IPX8‑waterbestendig. Tolino gebruikt Android, waardoor je afhankelijk bent van de Tolino‑boekwinkel maar via de Tolino‑cloud kunt synchroniseren met diverse Duitse boekhandels. Een stylus is optioneel verkrijgbaar voor handschrift en aantekeningen. De Vision Color ondersteunt ePub, PDF en andere standaard‑e‑bookformaten en biedt toegang tot de HotSpots van Deutsche Telekom. Dit apparaat is in Nederland nog beperkt verkrijgbaar; een Duitse webwinkel verkoopt het voor ongeveer € 180,68 (incl. btw). Omdat Kieskeurig nog geen productpagina heeft, is het toestel alleen via buitenlandse winkels te vinden.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ja en nee. Een iPhone wordt niet snel besmet met traditionele malware, maar dat betekent niet dat hij onkwetsbaar is voor hackers en cybercriminelen. En daarbij is het grootste risico niet iOS. Nee, het grootste risico ben je zelf…

Hoe raakt je iPhone besmet?

Een iPhone is goed beveiligd, maar niet tegen wat je zelf doet – en daar spelen kwaadwillenden op in. Het gaat vaak mis bij iets wat volkomen normaal lijkt: een link openen, een QR-code scannen of een agenda-uitnodiging accepteren kan al genoeg zijn om gegevens prijs te geven. Dit zijn de zes meest voorkomende manieren waarop je iPhone geïnfecteerd kan worden:

1: Zero-click en zero-day-aanvallen

De meest geavanceerde aanvallen gebruiken lekken in iOS die nog niet door Apple of beveiligingsonderzoekers zijn ontdekt. Via zo'n kwetsbaarheid kan spyware worden geïnstalleerd nog vóórdat er een update beschikbaar is.

Een zero-click-aanval gaat nog verder: jij hoeft niets aan te raken. Eén kwaadaardig iMessage-bericht of zelfs een gemiste FaceTime-oproep kan al genoeg zijn om toegang tot je toestel te krijgen.

De beste verdediging is simpel maar belangrijk: installeer updates direct zodra ze beschikbaar zijn (Instellingen > Algemeen > Software-update) en zet Automatische updates aan.

2: Quishing: malafide QR-codes

QR-codes worden soms vervangen door valse exemplaren die naar een nepsite met gemeentelogo of parkeerdienst leiden. Controleer altijd de link die de Camera-app toont voordat je op 'open' tikt, en laat dubieuze adressen desnoods scannen met een tool zoals Scamio.

Lees ook: Zo herken je verdachte QR-codes op parkeerautomaten en laadpalen

 3: Kwaadaardige configuratieprofielen

Een configuratieprofiel is een bestand waarmee instellingen op een iPhone of iPad in één keer kunnen worden aangepast. Zo'n profiel bepaalt bijvoorbeeld welke wifi-netwerken worden gebruikt, welke apps mogen worden geïnstalleerd of welke websites worden geblokkeerd. Bedrijven en scholen gebruiken configuratieprofielen vaak om meerdere toestellen tegelijk te beheren.

Ook kwaadwillenden kunnen zo'n profiel aanbieden, bijvoorbeeld via een link in een phishingbericht. Zodra je het installeert, krijgt de afzender toegang tot je netwerkverkeer of kan hij extra apps laten installeren. Controleer daarom altijd de herkomst voordat je een profiel accepteert, en verwijder onbekende profielen via Instellingen > Algemeen > VPN en apparaatbeheer.

4: Nagemaakte wifi-netwerken

Criminelen zetten daarnaast nepwifinetwerken op met namen als 'Airport_Free_WiFi' of 'NS_Gratis_Wifi_In_De_Trein'. Maak je daar verbinding mee, dan kan al je internetverkeer worden onderschept en kunnen je wachtwoorden of persoonlijke gegevens eenvoudig worden buitgemaakt. Gebruik op openbare wifi een VPN, bijvoorbeeld via Bitdefender Mobile Security, zodat je verbinding versleuteld blijft.

5: Malafide agenda-uitnodigingen

Krijg je een vreemde agenda-uitnodiging die je niet herkent? Verwijder die, want er zitten vaak phishinglinks in. De veiligste manier is om de hele ongewenste agenda te wissen zonder op links of knoppen in de afspraak te tikken. Druk ook niet op 'Weiger', want daarmee laat je de afzender weten dat je account actief is, wat juist tot meer spam leidt. Controleer bij twijfel onderaan in je agenda-instellingen welke kalenders zijn toegevoegd en verwijder alles wat je niet herkent.

6: AirDrop-spam

AirDrop is ideaal wanneer je snel en draadloos foto's, documenten, video's of zelfs wachtwoorden of passkeys wilt delen – of ontvangen. Voor hackers is dit ook een aantrekkelijke ingang in je iPhone. Stel, je hebt net iets gedeeld of ontvangen via AirDrop, bijvoorbeeld foto's tijdens een concert. Misschien heb je daarvoor in de instellingen Iedereen gedurende 10 minuten geselecteerd. Zet je dat na het delen of ontvangen niet uit, dan blijft je iPhone dus nog tien minuten zichtbaar voor iedereen. Beter is het om, vooral op drukke plekken, AirDrop in te stellen op Alleen contacten of zelfs te kiezen voor Ontvangen uit.

Zo merk je dat er iets mis is met je iPhone

Als je iPhone besmet of gehackt is, verschijnt er geen knipperende pop-up om je dat te vertellen. De signalen zijn subtiel – maar herkenbaar als je weet waar je op moet letten. Dit zijn de zeven meest voorkomende aanwijzingen dat je iPhone geïnfecteerd kan zijn.

1: De batterij raakt opvallend snel leeg

Malware kan continu draaien en daardoor veel stroom verbruiken. Controleer in Instellingen > Batterij welke apps dat doen. Let vooral op apps die veel actief zijn op de achtergrond, zeker als ze daar geen reden voor hebben. Een weerapp die acht uur blijft draaien terwijl je hem niet gebruikt, is bijvoorbeeld niet normaal.

2: Je dataverbruik schiet omhoog

Spyware stuurt ongemerkt gegevens door naar servers van aanvallers. Dat zie je vaak terug in Instellingen > Mobiel netwerk. Daar kun je, als je een stukje naar onder scrolt, bij Mobiele data zien of het dataverbruik ineens hoger ligt dan normaal. Let op opvallende pieken in datagebruik, onbekende apps of vreemde pictogrammen. Een simpele tool of een spel dat je zelden opent, hoort geen gigabytes aan data te verbruiken.

3: Apps crashen of lopen vast

Malware kan problemen geven met iOS of andere apps. Als apps vaak opnieuw opstarten of het toestel warm wordt, is dat verdacht.

4: Er verschijnen pop-ups of advertenties buiten Safari om

iOS hoort reclamevrij te zijn. Zie je ineens advertenties op je beginscherm of in instellingen, dan zit er waarschijnlijk adware achter.

5: Er staan onbekende apps of profielen op je toestel

Sommige aanvallers installeren via een lek of misleidende link een app die er betrouwbaar uitziet, maar in werkelijkheid data doorstuurt of instellingen wijzigt. Kijk daarom regelmatig in de Appbibliotheek of er iets tussen staat wat je niet kent. Verwijder verdachte apps meteen; op een iPhone worden daarmee ook de bijbehorende gegevens gewist. Heb je het toestel tweedehands gekocht of vertrouw je het niet helemaal, dan is een volledige fabrieksreset de veiligste keuze.

6: Je toestel is mogelijk gejailbreakt

Bij een jailbreak wordt een deel van Apple's beveiliging uitgezet om functies vrij te geven die normaal niet zijn toegestaan. Dat lijkt handig, maar maakt het systeem kwetsbaar voor apps met te veel rechten. Als je nooit bewust een jailbreak hebt uitgevoerd en toch apps als Cydia, Sileo, or Checkra1n ziet, is dat een teken dat iemand heeft geknoeid met je iPhone.

7: Je ziet vreemde uitgaande oproepen

Een gehackt toestel kan worden ingezet om spam te versturen of te bellen naar dure servicenummers. Kijk in je berichten en belgeschiedenis of er iets geks tussen staat.

Denk je dat je iPhone besmet is? Dit kun je doen

Merk je dat je iPhone zich vreemd gedraagt, begin dan met een eenvoudige reset van je browsergegevens. Open Instellingen > Apps > Safari en kies Wis geschiedenis en websitedata. Daarmee verwijder je tijdelijke bestanden en scripts die schadelijk kunnen zijn. Herstart daarna het toestel.

Blijven de problemen terugkomen, herstel dan een eerdere iCloud-reservekopie van vóór het moment waarop het misging. Helpt dat ook niet, dan is een fabrieksreset de veiligste manier om alle sporen van malware te verwijderen. Dat doe je via Instellingen > Algemeen > Stel opnieuw in > Wis alle inhoud en instellingen. Je iPhone wordt dan teruggezet naar de oorspronkelijke staat. Omdat alles gewist wordt, verdwijnt ook eventuele malware verdwijnt mee.

Zoals altijd geldt: voorkomen is beter dan genezen

De beste beveiliging blijft een combinatie van gezond verstand en actuele software. Zet automatische updates aan via Instellingen > Algemeen > Software-update > Automatische updates. Zo worden veiligheidslekken gedicht voordat ze misbruikt kunnen worden.

Gebruik op openbare netwerken altijd een VPN, en controleer verdachte links met een analyse-tool voordat je klikt. Wie extra zekerheid wil, kan een beveiligingsapp installeren die phishinglinks en onveilige wifi-verbindingen blokkeert.

Conclusie

Een iPhone is goed beveiligd, maar niet onschendbaar. De meeste risico's ontstaan niet door fouten in iOS, maar door wat jij doet: op een verkeerde link tikken, een uitnodiging openen of een netwerk gebruiken dat niet te vertrouwen is.

Wie zijn toestel up-to-date houdt, links kritisch bekijkt en een VPN gebruikt op openbare wifi, verkleint de kans op misbruik of datadiefstal aanzienlijk. iOS doet veel om je te beschermen, maar waakzaamheid blijft nodig.