In dit artikel richten we ons op data herstellen. We gebruiken speciale software die gegevensbestanden en datastructuren op een meer ‘fysiek’ niveau benadert.

Een bestandsbrowser als Windows Verkenner doet wat de naam aangeeft: je kunt er je schijf alleen op bestandsniveau mee benaderen. Je krijgt normaliter alleen toegang tot systeem- en gegevensbestanden, maar niet tot datastructuren als bootsectoren, MFT (Master File Table), MBR (Master Boot Record) of de GPT (GUID Partition Table). Met speciale software, zogeheten fysieke-schijfeditors, krijg je toegang tot (bijna) de complete schijf en laten de ruwe data zich tot op sectorniveau analyseren en bewerken. Twee waarschuwingen zijn hier op hun plaats. Gebruik van zulke tools veronderstelt een stevige voorkennis van schijf-, partitie- en bestandsstructuren. Verder moet je beseffen dat een ondoordachte handeling een onwerkbare schijf of een beschadigd bestand kan veroorzaken.

Verkenning

Een prima schijfeditor is Active@ Disk Editor (gratis voor persoonlijk gebruik). Het programma is beschikbaar voor Linux en Windows. We gaan met deze laatste aan de slag. Je vindt een beknopte handleiding van Active@ Disk Editor via https://kwikr.nl/deman.

Het startvenster mag je gerust sluiten, waarna je vanuit het navigatievenster het gewenste object kunt selecteren. In het linkerdeelvenster onder My Computer vind je zowel de fysieke schijven (zoals PhyiscalDrive0) als de logische mapstructuren terug (zoals C:\Windows\System32). Uiteindelijk kun je zo afdalen tot op bestandsniveau.

Wanneer je een item selecteert, krijg je hierover allerlei nuttige informatie te zien in het venster Properties. Bij een fysieke schijf is dat bijvoorbeeld de partitiestijl en het aantal sectoren per spoor. Bij een logische schijf (zoals C:) is dat onder meer de volumegeometrie, zoals de startsector en het totaal aantal sectoren.

©PXimport

Schijfniveau

Stel even, je wilt de MBR (Master Boot Record) of de GUID-partitietabel nakijken. Klik dan linksboven op My Computer, klik met rechts op de schijf (bijvoorbeeld PhysicalDrive0) en kies Open in Disk Editor. In het middelste deelvenster tref je zowel de hexadecimale, ASCII- als Unicode-weergave aan van de ruwe data in de opeenvolgende schijfsectoren. Active@ Disk Editor is redelijk slim, want afhankelijk van de partitiestijl van je schijf krijg je automatisch de MBR-sector (in de eerste fysieke sector) of de GUID Partition Table (in LBA 1; net daarvoor bevindt zich de ‘protective’ oftewel dummy MBR).

De app markeert de onderdelen met verschillende kleuren en als het goed is, toont die in het linkerdeelvenster ook automatisch de bijbehorende datastructuur, inclusief aanklikbare links. In het uitklapmenu zijn er nog andere structuursjablonen beschikbaar, maar het heeft natuurlijk alleen zin die te selecteren bij de juiste sector. Goed om weten: via het menu Navigate navigeer je ook rechtstreeks naar specifieke structuren, zoals Primary FAT32 / FAT1 of Primary NTFS / $MFT Mirror. Of je kiest hier Go to Sector of Go to Offset, als je goed weet waar je wilt zijn.

Als je merkt dat een datastructuur, zoals de MBR of GPT corrupt is, op basis van informatie via bijvoorbeeld https://kwikr.nl/drivembr of https://kwikr.nl/drivegpt), dan kun je die eventueel bewerken. Daarvoor moet je wel eerst met rechts op de data klikken, Allow Edit Content selecteren en je aanpassingen bevestigen met de knop Save. Nogmaals: doet dit enkel als je zeer goed weet wat je doet.

©PXimport

Professioneel dataherstel

Lukt het je maar niet om je data toegankelijk te maken of terug te halen, dan kun je nog de hulp inroepen van een professioneel dataherstelbedrijf. Naast veel praktijkervaring beschikken die over een ISO 5 (Class 100) cleanroom met geavanceerde apparatuur waarmee vaak nog gegevens terug te halen zijn op schijven met een defecte controller of op fysiek beschadigde schijven.

De kostprijs van het herstel is afhankelijk van de aard van de schade en vaak ook van de hoeveelheid te herstellen data. Het is dus belangrijk eerst een vooronderzoek uit te laten voeren. Bij sommige bedrijven is deze diagnose onder bepaalde voorwaarden gratis. Het is wel zo duidelijk als op de website prijzen voor verschillende herstelscenario’s staan vermeld, zoals op www.stellar.nl/prijzen.htm en https://datarecuperatie.be/price_estimate.

Veel bedrijven hanteren het principe ‘no cure, no pay’, wat zoveel betekent als: kunnen we geen data herstellen, dan hoef je niets te betalen. Even op internet zoeken naar bijvoorbeeld dataherstel Nederland of dataherstel België levert al meteen diverse kandidaten op.

Bestandsniveau

Zoals gezegd kun je met Active@ Disk Editor ook dataherstel op bestandsniveau uitvoeren. Ben je bijvoorbeeld op zoek naar specifieke tekst in verloren bestanden en heb je geen idee waar die data zich bevinden, dan kun je de ingebouwde zoekfunctie Find gebruiken, waar je zowel naar ANSI-, Hex- als Unicode kunt zoeken. Jokertekens en reguliere expressies zijn eveneens mogelijk. Via Per block search kun je tevens naar specifieke offsets speuren, wat handig kan zijn als je bijvoorbeeld naar specifieke bestandsheaders of verloren partities gaat speuren.

Het kan natuurlijk ook gewoon zijn dat je het bestand prima kunt lokaliseren, maar dat het beschadigd blijkt. Selecteer dan het bestand vanuit My Computer en open opnieuw Active@ Disk Editor. Misschien is alleen de bestandsheader aangetast en kun je die op basis van een ‘gezond’ exemplaar van hetzelfde type herstellen via een copy-paste operatie. Bij bepaalde bestandstypen krijg je via File Preview een handige voorbeeldweergave.

Ook interessant: klik je vanuit My Computer met rechts op een bestand en kies je Inspect File Record, dan voert de app je meteen naar de bijbehorende ingang in de FAT of de MFT. Kortom, er zijn heel wat manieren waarop je een tool als Active@ Disk Editor voor datahersteloperaties kunt inzetten.

©PXimport

HxD

Mocht Active@ Disk Editor je toch niet bevallen, dan is HxD nog een mogelijk alternatief (gewoon te installeren of portable; 32 en 64 bit). Met deze software, die je bij voorkeur start als administrator, kun je de ruwe data van zowel bestanden, schijfstructuren en -images als gebieden in het intern geheugen benaderen. Om data te kunnen bewerken, moet je wel eerst een veiligheidsschakelaar omzetten bij Extra’s / Opties, waar je op het tabblad Algemeen het vinkje weghaalt bij Open schijven standaard als alleen-lezen.

Handig zijn de ingebouwde zoekfunctie (zowel naar tekststrings, hex-waarden, integers als floating-point-getallen) en de mogelijkheid om geselecteerde datablokken in één keer te vullen met bepaalde patronen. Helaas ontbreken handige navigatie-opties om snel naar een specifieke datastructuur te gaan en structuursjablonen, zoals je die bij Active@Disk Editor wel aantreft.

©PXimport

Ben je op zoek naar een nieuwe televisie? Grote kans dat de afkortingen je om de oren vliegen. 4K, OLED, QLED... en dan ook nog die eindeloze lijst aan HDR-formaten. Vandaag zoomen we in op een specifieke term die je vaak op de doos ziet staan, vooral bij televisies van Samsung, Panasonic en Philips: HDR10+. Is het een marketingkreet of zie je het echt?

Het is een bekend scenario: je staat in de elektronicawinkel of scrolt door een webshop, en de specificatielijst van je droomtelevisie lijkt wel een geheimtaal. Fabrikanten beloven gouden bergen met termen die indrukwekkend klinken, maar waarvan de betekenis vaak vaag blijft. Toch is het zonde om deze termen zomaar te negeren, want achter die cryptische afkortingen gaan technieken schuil die je filmavond aanzienlijk kunnen upgraden. Het gaat tegenwoordig namelijk niet meer alleen om hoeveel pixels je scherm heeft, maar vooral om de kwaliteit van die pixels. Om te begrijpen waarom die plus in de naam HDR10+ zo belangrijk is, moeten we terug naar de basis.

Eerst even terug: Wat is HDR ook alweer?

HDR staat voor High Dynamic Range. Simpel gezegd zorgt deze techniek ervoor dat de beelden op je tv een groter contrast en meer kleuren hebben. Het zwart is dieper zwart en de felle lichten, zoals een explosie of de zon, knállen echt van je scherm zonder dat de rest van het beeld flets wordt. De standaardvorm hiervan heet HDR10. Dit is de basislaag die bijna elke moderne 4K-televisie ondersteunt. Maar HDR10 heeft één beperking: hij bepaalt aan het begin van de film de instellingen voor helderheid en contrast, en houdt die vervolgens de hele film vast.

©ER | ID.nl

De plus maakt het dynamisch

Hier komt HDR10+ om de hoek kijken. Die plus staat eigenlijk voor dynamische metadata. In plaats van één instelling voor de hele film, stuurt HDR10+ extra informatie mee naar je tv. Hierdoor kan de televisie het beeld scène voor scène of zelfs frame voor frame aanpassen. Zie het als een lichttechnicus die continu aan de knoppen draait om te zorgen dat elk specifiek shot er perfect uitziet, in plaats van dat hij het licht aan het begin instelt en daarna rustig koffie gaat drinken.

Wanneer zie je het verschil echt?

Klinkt goed op papier, maar merk je dit in de praktijk? Het antwoord is ja, vooral in films met veel wisselingen tussen licht en donker. Stel, je kijkt een film die begint met een scène in een zonovergoten woestijn, gevolgd door een scène in een pikdonkere grot. Bij standaard HDR10 stelt de tv zich in op het gemiddelde van de hele film. Omdat die woestijn zo fel is, kan de grot-scène er daarna wat te donker of dichtgelopen uitzien, waardoor details in de schaduw wegvallen.

Bij HDR10+ krijgt je tv, zodra de camera de grot in gaat, een seintje dat het donker wordt en het contrast moet worden aangepast. Hierdoor zie je opeens wél de details op de rotswanden en de texturen in de schaduw, terwijl de felle scènes nog steeds spathelder blijven. Kortom, HDR10+ haalt meer detail uit zowel de donkerste schaduwen als de felste hooglichten, precies op het moment dat het nodig is.

©Gorodenkoff - stock.adobe.com

Wat heb je nodig?

Om van HDR10+ te genieten, moeten alle schakels in de ketting kloppen. Allereerst heb je een geschikte televisie nodig. Vooral Samsung is de grote aanjager van HDR10+, maar ook merken als Panasonic, Philips en TCL ondersteunen het vaak. Let er wel op dat LG en Sony meestal kiezen voor de concurrent Dolby Vision.

Daarnaast moet de content (de film of serie die je kijkt) in HDR10+ geschoten zijn. Amazon Prime Video is de grootste aanbieder van HDR10+-materiaal op streaming-gebied, maar ook Apple TV+ en Google Play Movies bieden het aan. Netflix gebruikt helaas voornamelijk concurrent Dolby Vision. Tot slot ondersteunen veel 4K Ultra-HD Blu-rays het formaat ook als je liever fysieke schijfjes kijkt.

Direct aanschaffen dan maar...?

Is HDR10+ een reden om je huidige tv direct bij het grofvuil te zetten? Nee, dat niet. Maar sta je op het punt een nieuwe tv te kopen, bijvoorbeeld een Samsung, dan is het wel een hele fijne bonus. Het zorgt ervoor dat je films en series ziet zoals de regisseur ze bedoeld heeft: levendig, contrastrijk en vol detail. En ze hoeven tegenwoordig al helemaal niet meer de wereld te kosten.

Voor miljoenen gebruikers was Microsoft Paint de eerste stap richting digitale creativiteit. Kinderen tekenden er hun eerste computerkunstwerkjes in, volwassenen plakten er snel iets functioneels mee in elkaar. Sinds Windows 11 is Paint door de toevoeging van AI-functies en de ondersteuning van lagen veel slimmer geworden, zonder zijn eenvoud te verliezen.

Geen download, geen licentie en altijd beschikbaar … Paint is er al sinds de vroegste Windows-versies en het is er nog altijd. Hoewel de mogelijkheden beperkt zijn, blijft het geliefd om zijn eenvoud en simpele bediening of puur vanwege nostalgie. Zelfs wie zwaardere grafische software heeft, grijpt vaak terug naar Paint om snel iets te tekenen, een schermafbeelding bij te snijden of iets te markeren. Met de nieuwe functies groeit het programma uit tot meer dan een digitaal speeltje. 

Image Creator

Met Image Creator maak je in Paint rechtstreeks afbeeldingen door simpelweg te beschrijven wat je voor je ziet. De functie gebruikt het DALL·E-model van OpenAI voor tekst-naar-beeldgeneratie. Open Microsoft Paint en klik bovenaan op Copilot. Selecteer vervolgens Image Creator om het zijvenster te openen. In de interface van Cocreator verschijnt een tekstvak waarin je beschrijft wat je wilt zien en in welke stijl. Hoe preciezer en gedetailleerder je bent, hoe beter het resultaat aansluit bij je verwachtingen.

Kies vervolgens een stijl – bijvoorbeeld Houtskool, Ink Sketch, Anime, Fotorealistisch of een andere – en klik op Maken. Image Creator genereert telkens drie varianten van je afbeelding. Selecteer de versie die je het meest bevalt om die meteen op het canvas te plaatsen.

Achtergronden

Een veelvoorkomende taak in beeldbewerking is het isoleren van een onderwerp uit de achtergrond. Met de functie Achtergrond verwijderen wordt dat verrassend eenvoudig. Houd er wel rekening mee dat deze functie niet zo verfijnd werkt als in Photoshop. Bij fijne details zoals haartjes, takjes of kleine blaadjes kan Paints AI soms een wat grof resultaat opleveren.

Ook hier start je via het pictogram Copilot. Kies vervolgens Achtergrond verwijderen. Paint analyseert het beeld en probeert automatisch te bepalen wat het onderwerp is en wat tot de achtergrond behoort. Aan de rechterkant verschijnt een miniatuurvoorbeeld waarin de achtergrond vervangen is door een schaakbordpatroon. Dat is de standaardweergave voor transparantie.

Onderaan in de zijbalk staat een vierkant pictogram. Als je daarop klikt, verschijnt hetzelfde schaakbordpatroon ook in de grote afbeelding. Je kunt via dit pictogram ook een achtergrondkleur kiezen in plaats van transparantie. Wil je een afbeelding opslaan met transparantie (bijvoorbeeld nadat je een achtergrond hebt verwijderd), dan moet je een bestandsformaat gebruiken dat transparantie ondersteunt. Het veelgebruikte jpg-formaat doet dat niet. Kies in dat geval voor png, dat wel transparante achtergronden kan bewaren.

Generatief wissen

Je kunt ook het selectiegereedschap linksboven gebruiken om een object in de afbeelding te verwijderen. Kies hiervoor het gereedschap Rechthoekige selectie of Vrije vorm selectie. Zodra je een gebied hebt geselecteerd, verschijnt er een klein contextmenu naast de selectie. Kies daar de optie Generatief wissen.

Je vindt deze functie ook via de knop Copilot. Vervolgens zie je een blauwe rechthoekige animatie rond het geselecteerde object. Paint analyseert de omgeving en vervangt het object door een realistisch ogende achtergrond die past bij de rest van de afbeelding.

Lagen

Lagen: verwijderen

De nieuwe Microsoft Paint (vanaf versie 11.2306.30.0 op Windows 11) ondersteunt lagen. Dit is een belangrijke stap richting meer geavanceerde beeldbewerking. Lagen werken als transparante vellen met afzonderlijke elementen die je op elkaar stapelt. Elke laag kun je apart bewerken zonder de andere lagen te beïnvloeden. Dat biedt veel meer controle en flexibiliteit tijdens het creatieproces. We tonen dit met een voorbeeld.

We beginnen met een afbeelding van een meisje. Via Copilot / Achtergrond verwijderen halen we de achtergrond weg. Klik je vervolgens bovenaan op de knop Lagen, dan zie je dat de achtergrond is vervangen door het schaakbordpatroon.

Lagen: combineren

Achter het meisje willen we nu een nieuwe achtergrond plaatsen. Daarvoor klik je in bij Lagen op het plusteken, zodat er een tweede, transparante laag wordt toegevoegd. Klik op de miniatuur van deze nieuwe laag om die actief te maken. Vervolgens gebruik je de opdracht Bestand / Importeren naar canvas / Uit een bestand om een nieuwe afbeelding - de achtergrond - toe te voegen op deze tweede laag. Let op, als je vergeet eerst de juiste laag te selecteren vóór je importeert, wordt de laag met het meisje overschreven door de nieuwe afbeelding.

In Lagen kun je de laagvolgorde wijzigen door te slepen. Zorg ervoor dat de laag met het meisje boven de achtergrondlaag staat. Op die manier verschijnt het meisje op de voorgrond in een nieuwe omgeving. Wil je het meisje nog wat naar links of rechts verplaatsen? Druk dan op Ctrl+A om alles in de actieve laag te selecteren. Vervolgens verschijnt de verplaatsingshandgreep, waarmee je het onderwerp kunt verschuiven.

Lagen: manipuleren

Wanneer je met de rechtermuisknop op Lagen klikt, dan zie je zes mogelijkheden. Je kunt de laag verbergen. Dan verschijnt er in de rechterbovenhoek van de miniatuur een oogje dat doorstreept is. Als je op dit pictogram klikt, wordt deze verborgen laag opnieuw zichtbaar. Je kunt ook de opdracht Ctrl+H (met de H van hide) gebruiken om de geselecteerde laag te verbergen.

De opdracht Dubbele laag kies je als je een laag wilt dupliceren. De opdracht Samenvoegen naar beneden gebruik je wanneer je klaar bent, om alle laaginformatie te bundelen in één laag. Dat is vooral nuttig als je de afbeelding wilt opslaan in een formaat dat geen lagen ondersteunt. De opties Naar boven en Naar beneden gebruik je om lagen te verplaatsen. Persoonlijk slepen we de lagen liever in het deelvenster. En ten slotte is er de opdracht Laag verwijderen.

Lagen: tekst toevoegen

Je kunt ook tekst toevoegen op een aparte laag. Zorg er eerst voor dat je een nieuwe, lege laag aanmaakt via het plusteken in het lagenvenster voordat je het tekstgereedschap gebruikt. Zodra je met het tekstgereedschap op het canvas klikt, verschijnt er een extra werkbalk waarin je het lettertype, de lettergrootte en de stijl instelt. Via een schuifregelaar kies je een lettergrootte tussen 8 en 72 pt. Let wel: bij foto's blijkt zelfs 72 pt vaak te klein. Je kunt dit oplossen door handmatig een groter getal in te voeren in het veld voor lettergrootte.

In ons voorbeeld kozen we een lettergrootte van 800 pt. In de knoppenbalk bovenaan kun je zowel de tekstkleur als de achtergrondkleur van het tekstvak instellen. Klik op de bovenste grote kleurcirkel om de tekstkleur te kiezen via de kleurstalen of de kleurkiezer. Klik op de onderste kleurcirkel om een achtergrondkleur voor het tekstvak te selecteren. In de tekstwerkbalk moet je de optie Opvulling voor achtergrond activeren als je wilt dat de tekstachtergrondkleur zichtbaar moet zijn.

Paint is groot geworden

Kijk je naar de nieuwe mogelijkheden in Paint, dan kun je gerust zeggen dat het programma volwassen is geworden. Het is nog steeds even laagdrempelig als vroeger, maar inmiddels wel uitgerust met een AI-brein en een flink aantal nieuwe functies. Of je nu snel iets wilt knutselen of een slimme bewerking wilt uitvoeren met lagen en AI, Paint laat zien dat zelfs oude software prima meekan met de tijd. En het mooiste? Je hoeft niets te installeren of te betalen. Gewoon openen, klikken en creëren. Met of zonder AI-hulp, die keuze is aan jou!