Er bestaan heel wat modules waarmee je je verlichting op afstand kunt aansturen, maar meestal zijn die vrij duur of gebruiken ze verouderde technologie. In dit artikel nemen we een goedkope wifi-module, vervangen de firmware en herprogrammeren we deze tot een volwaardige schakelaar voor je eigen slimme verlichting.

Boodschappenlijstje

Veel modules voor slimme verlichting zijn duur of gekoppeld aan een specifieke app. De goedkopere systemen hebben dat laatste nadeel vaak niet, maar maken dan bijvoorbeeld gebruik van de 433MHz-frequentieband. Die signalen zijn niet beveiligd, waardoor iedereen in je buurt in staat is om je verlichting in en uit te schakelen. Bovendien zijn die signalen ook nogal storingsgevoelig.

Er zijn wel andere goedkope modules om je verlichting te schakelen die niet aan een app gebonden zijn, maar dan moet je zelf de handen uit de mouwen steken. De Sonoff Basic van het Chinese bedrijf iTead is zo’n goedkope module: op Chinese websites als www.banggood.com en www.aliexpress.com vind je ze voor rond de vijf euro. Standaard gebruik je ze met een app van iTead, maar door nieuwe firmware op de microcontroller te installeren, maak je het apparaatje open voor je eigen systemen. Dat is wat we in deze masterclass gaan doen. Het apparaatje is op een ESP8266-microcontroller gebaseerd en die kunnen we programmeren.

©PXimport

Arduino IDE klaarmaken

Om de firmware op de Sonoff Basic te flashen, werken we met de Arduino IDE, die naast de Arduino-microcontrollers ook de ESP8266 ondersteunt. Om met de ESP8266 aan de slag te gaan in de Arduino IDE, dien je eerst de ondersteuning ervoor in te schakelen. Open daarvoor het menu Bestand / Voorkeuren en voer bij Additionele Board Beheer URLs de url http://arduino.esp8266.com/stable/package_esp8266com_index.json in. Bevestig met OK onderaan en herstart de Arduino IDE. Open daarna in het menu Hulpmiddelen / Board: het Board Beheer. Zoek daar op esp en installeer esp8266.

Kies in het menu Hulpmiddelen / Board: voor Generic ESP8266 Module, zet (ook via het menu Hulpmiddelen) de Flash Mode op DOUT en de Flash Size op 1M (64 K SPIFFS).

Download dan het zip-bestand van GitHub met de broncode van de Tasmota-firmware en pak het uit. Kopieer de directory sonoff naar de directory Arduino in je home-directory en de inhoud van de directory lib naar de directory Arduino\libraries. Open het bestand sonoff.io in de directory Arduino\sonoff in de Arduino IDE en klik linksboven op het vinkje om te controleren of de code correct compileert. Zo ja, dan is het tijd om de hardware klaar te maken!

©PXimport

Sonoff-module openmaken

Open de behuizing van de Sonoff-module door met een schroevendraaier in het spleetje naast de groene schroefterminal te duwen tot het plaatje aan de onderkant loskomt. Daarmee verbreek je overigens het garantielabel (althans, we vermoeden dat dat het is, er staat iets Chinees op gedrukt).

In het midden, vlak naast de 470 µF-condensator, zie je vijf gaatjes in het printplaatje (zie afbeelding #plaats-op-pagina#). Het gaatje dat het verst van de knop staat, gebruik je niet. De vier andere zijn (van dichtst bij de knop tot verder van de knop) achtereenvolgens 3,3 V, RX, TX en GND.

Verzeker je ervan dat je usb-naar-ttl-kabel (zie boodschappenlijstje) 3,3 volt op de pinnen zet, niet alleen voor de I/O-pinnen, maar ook voor de spanningspin.

Op sommige usb-naar-ttl break-outbordjes kun je dit met een jumper op de juiste pinnetjes instellen. Sommige kabels hebben vier gekleurde draadjes: rood = 3,3 V, zwart = GND, wit = RX en groen = TX. Bij een break-outbordje kijk je naar de aanduidingen bij de pinnen. Sluit nu de pinnen aan zoals in de tabel ‘Aansluiten’

©PXimport

Solderen

Om de pinnen betrouwbaar aan te sluiten, moet je een header op de gaatjes in het printplaatje van de Sonoff Basic wifi-schakelaar solderen. Wil je die moeite niet doen, probeer dan om de jumperwires van de usb-naar-ttl-kabel een beetje schuin in de gaatjes van de Sonoff Basic te drukken zodat ze contact maken. Dat bleek bij ons niet betrouwbaar genoeg te werken, dus we hebben toch de moeite genomen om een header op de Sonoff Basic te solderen.

Firmware flashen

Open eerst in de Arduino IDE het bestand user_config.h van de Sonoff-code voor wat instellingen. Haal de twee commentaartekens (//) weg voor de regel #define MY_LANGUAGE nl-NL om de interface in het Nederlands in te stellen. In de regel #define PROJECT "sonoff" vervang je sonoff door de naam van je project (en de quotes blijven dus staan). Geef elke Sonoff-module in je huis een unieke naam. Je wifi-netwerk definieer je in STA_SSID1 en je wifi-wachtwoord in STA_PASS1. Je kunt ook een tweede wifi-netwerk definiëren. Dat zijn de belangrijkste instellingen. De andere kun je later nog altijd veranderen.

Sla je wijzigingen op, druk op het knopje op het Sonoff-printplaatje (en houd deze ingedrukt) en druk de draadjes op het printplaatje goed aan. Sluit dan de usb-naar-ttl-kabel op je computer aan en laat het ingedrukte knopje na enkele seconden los. Het Sonoff-bordje staat nu in flashmodus.

Kijk in de Arduino IDE na of de juiste seriële poort is ingesteld. Dat zie je onderaan rechts of in het menu Hulpmiddelen / Poort. Verander indien nodig de poort in dat menu. Klik tot slot op het pijltje naast het vinkje links bovenaan om het flashen te beginnen. Als je geen pinheader hebt gesoldeerd, houd dan de hele tijd de draadjes op het Sonoff-printplaatje goed vast. Als de firmware correct geflasht is, krijg je onderaan de console van de Arduino IDE 100% te zien en knippert het groene ledje op de Sonoff-module één keer. Je kunt de usb-naar-ttl-kabel nu verwijderen.

©PXimport

Apparaten schakelen

Sonoff-module aansluiten

Nu je Sonoff-module is geflasht met nieuwe firmware, kun je deze aansluiten op de verlichting die je ermee wilt schakelen. Dat werkt overigens niet alleen met verlichting, maar ook met andere apparaten (zie kader ‘Apparaten schakelen’). Wij probeerden dit uit met sfeerverlichting.

Voor je met het aansluiten begint, verzeker je je ervan dat de usb-naar-ttl-kabel niet meer is aangesloten. Zorg ook dat je de stekker van de verlichting eruit hebt getrokken.

Knip de kabel van je sfeerverlichting door vóór en achter de schakelaar. Die schakelaar hebben we niet meer nodig, want we gaan de verlichting schakelen met de Sonoff-module. Dat is niet alleen op afstand via wifi mogelijk, maar ook via het knopje dat uit de uitsparing van de behuizing van de Sonoff-module komt.

Strip beide kanten van de kabel van je verlichtingskabel, zodat je twee keer twee draden hebt met aan het uiteinde over enkele millimeters de isolatie verwijderd. Aan elke kant van de Sonoff-module heb je twee schroefverbindingen. Aan de kant die met INPUT is aangeduid, steek je de draden die naar de stekker gaan, fase naar L en nul naar N. Aan de kant die met OUTPUT is aangeduid, steek je de draden die naar de verlichting gaan. Schroef de draden telkens goed vast, zet het deksel van de behuizing erop en schroef het deksel stevig op de onderkant van de behuizing met de meegeleverde schroeven. Doe dit alles aandachtig zodat je geen fouten maakt!

Andere interessante Sonoff-producten

©PXimport

Steek de stekker nu in het stopcontact. De Sonoff-module wordt nu door de stekker gevoed en functioneert als schakelaar tussen het stopcontact en je verlichting. Druk je op het knopje dat uit de behuizing steekt, dan gaat niet alleen het ledje in de behuizing aan, maar ook de verlichting. En druk je er nog eens op, dan gaan zowel het ledje als de verlichting uit.

Maar daarvoor heb je de Sonoff Basic natuurlijk niet gekocht. De ESP8266-microcontroller heeft ondertussen een wifi-verbinding opgezet, zodat je ze ook op afstand kunt schakelen via het netwerk. Zoek in de dhcp-leases van je router het ip-adres van je Sonoff-module op en ga ernaar toe via je browser. Je krijgt een pagina te zien met in het groot de status van de schakelaar ON of OFF. Als je eronder op het knopje Toggle klikt, schakel je de module in en uit. Dat gebeurt bijna realtime. En als je op het knopje op de behuizing van de module klikt, wordt de status ook in de webinterface aangepast, zij het iets trager. Ga daarna naar Configuratie / Configureer Overige, stel een wachtwoord voor de webinterface in en klik op Opslaan.

Waterdichte behuizing

©PXimport

Mosquitto installeren op je domoticacontroller

Uiteraard wil je je slimme verlichting ook via je domoticasysteem besturen. Gelukkig ondersteunt de Tasmota-firmware allerlei opensource-domoticasystemen (zie ook het kader ‘Integratie met domoticacontrollers’). We tonen je hier hoe je de Sonoff-modules met Domoticz integreert.

De integratie met Domoticz verloopt via het protocol mqtt (Message Queuing Telemetry Transport), een lichtgewicht protocol voor IoT-toepassingen. We installeren dus eerst een mqtt-broker op de Raspberry Pi waarop Domoticz draait:

sudo apt-get update && sudo apt-get upgrade

sudo apt-get install mosquitto mosquitto-clients

Maak nu een gebruiker mqtt en een bijbehorend wachtwoord aan voor Mosquitto:

sudo mosquitto_passwd -c /etc/mosquitto/pwfile mqtt

Open het configuratiebestand van Mosquitto met de teksteditor nano:

sudo nano /etc/mosquitto/mosquitto.conf

En voeg daaraan de volgende twee regels toe:

allow_anonymous false

password_file /etc/mosquitto/pwfile

Sla het bestand op met Ctrl+O en sluit nano af met Ctrl+X.

Open dan het opstartbestand met:

sudo nano /etc/rc.local

En zet helemaal achteraan, vlak voor de regel met exit 0, de volgende regel:

/usr/sbin/mosquitto -d

Herstart nu je Pi met sudo reboot.

Integratie met domoticacontrollers

Virtuele schakelaar in Domoticz

Klik in het menu Instellingen van Domoticz op Hardware en voeg een apparaat toe van het type MQTT Client Gateway with LAN interface. Geef het apparaat een naam, voer het adres en de poort van je mqtt-broker in (localhost en 1883), de gebruikersnaam mqtt en het wachtwoord dat je ervoor hebt ingesteld. Klik op Toevoegen om het apparaat aan te maken.

Test nu op de Raspberry Pi of je de sensorgegevens van je Domoticz-installatie via mqtt te zien krijgt:

mosquitto_sub -h localhost -u mqtt -P WACHTWOORD -v -t "#"

Als je domoticasysteem heel wat sensoren heeft, zie je bijna onmiddellijk waardes voorbijkomen. Met Ctrl+C breek je de uitvoer af.

Als je nog geen hardware van het type Dummy hebt aangemaakt in Domoticz, doe dat dan. Selecteer daarna de dummy hardware en klik op Maak virtuele sensoren. Geef de virtuele sensor een naam en kies als type Schakelaar.

Ga daarna naar Instellingen / Apparaten en zoek op de naam die je aan je virtuele schakelaar hebt gegeven. Kijk daar in de kolom Idx en onthoud dit getal.

©PXimport

Mqtt configureren in Tasmota

Dan rest ons nu nog als enige taak om mqtt en Domoticz in de webinterface van onze Sonoff-module te configureren. Klik op Configuratie en dan op Configureer MQTT. Vul bij Host het ip-adres in van je mqtt-broker (in ons geval de Raspberry Pi waarop ook Domoticz draait). Poort laat je op 1883 staan. Vul ook de gebruiker en het wachtwoord in die je voor Mosquitto hebt ingesteld. De rest van de instellingen zijn in orde. Klik op Opslaan. De Sonoff-module herstart nu na enkele seconden en past de configuratiewijzigingen toe.

Om nu te controleren of je Sonoff-module correct met je mqtt-broker communiceert, voer je op je Raspberry Pi de volgende opdracht uit:

mosquitto_sub -h localhost -u mqtt -P WACHTWOORD -v -t stat/sonoff1/POWER

Als je nu op het knopje van de Sonoff-module of op de knop Toggle in de webinterface klikt, zie je in de uitvoer van mosquitto_sub de meldingen stat/sonoff1/POWER ON en stat/sonoff1/POWER OFF voorbijkomen.

Zowel Domoticz als de Sonoff-module communiceren nu met de mqtt-broker. Als laatste leggen we nu nog de link tussen Domoticz en de Sonoff-module. Klik daarvoor in de webinterface van de Sonoff-module op Configuratie en dan Configureer Domoticz. Vul bij Idx 1 het id in van je virtuele schakelaar in Domoticz en klik op Opslaan. Nadat je Sonoff-module is herstart, is de koppeling in orde.

Kijk in het tabblad Schakelaars van Domoticz naar het icoontje van je Sonoff-schakelaar. Als je op de knop van je Sonoff-module of in de webinterface op de knop Toggle klikt om je verlichting in te schakelen, gaat het icoontje van de lamp in de Domoticz-interface aan. Maar het werkt ook andersom: klik je daarna in Domoticz op het icoontje van de lamp, dan gaat je Sonoff-module en dus de daaraan hangende sfeerverlichting weer uit.

En verder

Je hebt nu een slimme verlichting gemaakt, maar de Tasmota-firmware maakt nog veel meer mogelijk. Zo kun je niet alleen een extra schakelaar op GPIO14 aansluiten (het vijfde pinnetje dat we niet gebruikten voor de seriële verbinding), maar ook een sensor of andere componenten. De firmware ondersteunt onder andere temperatuursensoren, lichtsensoren, bewegingsdetectoren, luchtkwaliteitssensoren en zelfs infraroodzenders en -ontvangers en NeoPixel rgb-leds. Bovendien is de broncode van de firmware volledig open en heb je de toegang tot de veelzijdige ESP8266-microcontroller, dus je kunt hier heel wat leuke projecten mee maken! Bekijk voor meer inspiratie ook eens de discussiegroep SonoffUsers.

Updates

©PXimport

De geur van versgebakken oliebollen hoort bij december. Toch ziet niet iedereen het zitten om met een pan heet vet aan de slag te gaan. Oliebakken in de airfryer lijkt dan een aantrekkelijk alternatief: minder luchtjes en ook nog eens minder vet. Maar levert bakken in een airfryer dezelfde oliebol op, of moet je toch de frituurpan uit het vet halen?

Oliebollen bakken in de airfryer, kan dat? Het korte antwoord is duidelijk: nee, een traditionele oliebol bak je niet in een airfryer. Klassiek oliebollenbeslag is vloeibaar en heeft direct contact met hete olie nodig om zijn vorm en structuur te krijgen. Een airfryer is in de basis een compacte heteluchtoven. Zonder een bad van hete olie kan het beslag niet snel genoeg stollen. Wie het toch probeert, ziet het deeg door het mandje zakken of uitlopen tot een platte, taaie schijf. Dat ligt niet aan het recept, maar aan de techniek.

Waarom hete olie onmisbaar is

Zodra je het beslag van de oliebol in de hete olie van de frituurpan schept, ontstaat er vrijwel direct een korstje om de buitenkant. Binnen in de bol ontstaat stoom, waardoor de bol uitzet en luchtig wordt. Die combinatie van afsluiten en opblazen zorgt voor de typische oliebolstructuur. In een airfryer ontbreekt die directe warmteoverdracht. Hete lucht is simpelweg minder krachtig dan hete olie. Zonder direct contact met heet vet kan het beslag niet snel genoeg stollen. Daardoor blijft een echte oliebol uit de airfryer onmogelijk.

©Gegenereerd door AI

Wat wel kan: kwarkbollen uit de airfryer

Wie toch iets zelf wil maken in de airfryer, moet het klassieke oliebollenbeslag loslaten. Met een steviger beslag, bijvoorbeeld op basis van kwark, kun je ballen vormen die hun vorm behouden. Deze bollen garen prima in de hete lucht en krijgen een mooie bruine buitenkant. De uitkomst lijkt qua vorm op een oliebol, maar de structuur is compacter en de smaak meer broodachtig. Denk aan iets tussen een zoet broodje en een scone. Lekker, lichter en prima als alternatief, maar: het is geen oliebol zoals je die van de kraam kent.

Wat ook goed kan: oliebollen opwarmen in de airfryer

Waar de airfryer wel echt tot zijn recht komt, is bij het opwarmen van gekochte oliebollen. In de magnetron worden ze snel slap en taai. In de airfryer gebeurt het tegenovergestelde. Door de bollen een paar minuten op ongeveer 180 graden te verwarmen, wordt de korst weer knapperig en warmt de binnenkant gelijkmatig op. Je oliebollen smaken weer alsof je ze net gebakken (of gehaald) hebt!

Samenvatting

Wil je de échte oliebol, dan heb je twee opties: zelf bakken in een frituurpan of halen bij de kraam. Bakken in de airfryer kan niet, omdat vloeibaar beslag niet geschikt is voor hete lucht. Je kunt bijvoorbeeld wel kwarkbollen maken, maar dat is toch anders. De grootste winst zit in het opwarmen van kant-en-klare oliebollen: in de airfryer gaat dat snel, ze worden heerlijk knapperig en je hebt geen last van frituurlucht in huis.

🎆 Vuurwerk op je Galaxy Smartphone? 👇

Het spreekwoord 'krakende wagens lopen het langst' gaat helaas vaak niet op in de computerwereld. Moderne systemen reageren soms allergisch op oudere hardware. Toch zijn er methoden en slimme trucs om zulke apparaten te laten werken onder Windows 10 of 11.

Apparaat niet herkend

Wanneer je een oud apparaat aansluit, kan het gebeuren dat Windows het niet herkent.. Daardoor verschijnt het niet in de lijst met apparaten. Je controleert dit door via een klik met rechts op de Windows-knop Apparaatbeheer te openen. Verschijnt hier iets als 'Onbekend apparaat' of zie je een geel driehoekje of vraagteken, dan heeft Windows het apparaat wel fysiek herkend, maar geen juiste driver gevonden. Je leest hier meer over bij de passage Driverprobleem. Mogelijke oorzaken zijn het ontbreken van een plug-and-playdriver of een verouderd aansluitingstype.

Je kunt dan verschillende dingen proberen. Controleer eerst de aansluiting en de stroomvoorziening. Zorg dat het apparaat juist is aangesloten en ingeschakeld. Bij usb-apparaten helpt het soms een andere poort te proberen. Oudere usb1.1-apparaten werken vaak beter via een usb2.0-poort of een usb-hub met eigen voeding dan via een usb3.0-poort. Heeft je pc nog een parallelle of seriële poort? Controleer dan in het systeem-BIOS of deze is ingeschakeld. Heeft je toestel zo'n poort niet, dan ben je meestal aangewezen op een adapter (zie de passage Aansluitingen).

Handmatige installatie

Je kunt het apparaat ook handmatig proberen te installeren. Misschien heb je nog een cd-rom met de installatiebestanden, zodat het zo lukt. Heeft je pc geen cd-station meer, dan sluit je een extern cd-station aan of kopieer je de bestanden op een andere pc met cd-station naar een usb-stick. Je kunt er ook een iso-bestand van maken en dit met een dubbelklik als virtuele schijf koppelen op je pc. Je kunt dit doen met bijvoorbeeld Burnaware Free. Ga naar www.burnaware.com en kies voor ISO-bestand aanmaken.

Heb je geen cd-rom? Start dan Apparaatbeheer, open het menu Actie en kies Oudere hardware toevoegen. Kies De hardware opsporen en automatisch installeren, geef het hardwaretype aan, zoals Beeldapparaten of Draagbare apparaten, en selecteer het juiste product en model. Heb je zelf een geschikte driver gevonden (bijvoorbeeld op de site van de producent), klik dan op Bladeren en verwijs naar het installatiebestand (inf).

Voor printers open je Instellingen in Windows en kies je Bluetooth en apparaten / Printers en scanners. Klik op Apparaat toevoegen en kies bij De printer die ik wil gebruiken, staat niet in de lijst voor Handmatig een nieuw apparaat toevoegen. In het dialoogvenster laat je Mijn printer is iets ouder. Help mij met zoeken geselecteerd. Werkt dat niet, probeer dan Een lokale printer of een netwerkprinter toevoegen met handmatige instellingen, waarna je de juiste poort en het stuurprogramma kiest. Klik hier ook op Windows Update: zo is de kans groter dat Windows alsnog de juiste driver ophaalt. Je kunt ook een vergelijkbaar model uit de lijst proberen.

Soorten aansluitingen

Gaat het om oudere apparaten, dan hebben die vaak een interface die je op moderne pc's niet meer vindt, zoals een parallelle of seriële aansluiting of firewire. Voor parallel gebruik je een usb-naar-parallel-adapter (meestal usb-A naar 36-pins Sub-D). De printer verschijnt dan als 'USB Printing Support' en werkt vaak met generieke drivers. Sommige oude drivers verwachten een echte LPT-poort met een logische naam als LPT1. Je kunt dan de gedeelde usb-printerpoort mappen naar LPT1 met het opdrachtprompt-commando

(met net use LPT1: /delete verwijder je deze koppeling). <printershare> is de gedeelde printernaam, zoals ingesteld via Instellingen in Windows: klik op de printernaam, kies Printereigenschappen en open het tabblad Delen. Zo kun je vaak nog printen vanuit oude DOS- of Windows-apps.

Voor een seriële poort (met een DB9 RS232-kabel) gebruik je eveneens een usb-adapter, liefst met FTDI-chip en aangesloten op een usb2.0-poort. Mogelijk moet je eerst de adapterdriver installeren voordat deze in Apparaatbeheer verschijnt (onder een naam als '[…] COMx'). Om het juiste poortnummer (zoals COM1) in te stellen, klik je met rechts op het apparaat, open je Poortinstellingen en klik je op Geavanceerd.

Koop altijd adapters van goede kwaliteit (en van een bekend merk), aangezien goedkopere exemplaren zich niet altijd aan de specificaties houden.

Voor firewire kun je de installatie van een PCIe-naar-firewire (IEEE 1394) adapterkaart overwegen. Met de Microsoft 1394 OHCI Legacy Driver activeer je deze vervolgens in Windows 10/11 en kun je bijvoorbeeld een oude DV-camera of audio-interface aansluiten. Klik hier voor een downloadlink met instructies.

Driverprobleem

Wanneer Windows het apparaat herkent via een van bovenstaande stappen, blijft het afwachten of er een geschikte driver voor Windows 10/11 beschikbaar is. Je kunt eerst een generieke driver proberen, die vaak via de Windows-updatefunctie beschikbaar is. Klik in Apparaatbeheer met rechts op het apparaat, kies Stuurprogramma bijwerken en klik vervolgens op Automatisch zoeken naar stuurprogramma's / In Windows Update zoeken naar bijgewerkte stuurprogramma's.

Soms vind je geschikte drivers bij de optionele updates. Ga hiervoor naar Instellingen, kies Windows Update / Geavanceerde opties / Optionele updates en open Stuurprogramma-updates. Je kunt ook zoeken naar een basisdriver, add-onmodule of universele driver van de fabrikant, zoals de (Smart) Universal Printer Driver van HP.

Vind je geen driver op de site van de fabrikant, dan kun je er ook zelf naar googelen op basis van het hardware-ID. Start Apparaatbeheer, klik met rechts op het apparaat (eventueel bij Andere apparaten of Onbekend apparaat), kies Eigenschappen en open het tabblad Details. Stel Eigenschap in op Hardware-id's. Klik met rechts op een gevonden ID, kies Kopiëren en plak dit met Ctrl+V in een zoekmachine als Google. Mogelijk levert dit een geschikte driver op.

Heb je nog een driver voor Windows 7 of ouder, probeer dan de installatie in compatibiliteitsmodus. Klik met rechts op het installatieprogramma, kies Eigenschappen en ga naar het tabblad Compatibiliteit. Zet een vinkje bij Dit programma uitvoeren in compatibiliteitsmodus voor en kies de laatst ondersteunde versie, zoals Windows 7 of Windows XP (Service Pack 2). Door ook Dit programma als administrator uitvoeren te selecteren, vergroot je de kans dat Windows de oudere driver alsnog aanvaardt, zeker als het geen 'kernel-driver' met volledige systeemrechten betreft (zie ook de passage Driverblokkade). Dit is ons bijvoorbeeld al gelukt voor een Canon Pixma iP4200-printer.

Lees ook: De perfecte printer kiezen? Hier moet je op letten

Alternatieve drivers

Je kunt ook op zoek gaan naar alternatieve, niet-officiële stuurprogramma's. Er zijn verschillende community's en fora die voor populaire oudere apparaten aangepaste drivers aanbieden of INF-bestanden hebben aangepast om ze onder nieuwere Windows-versies te laten werken.

Voor scanners is de alternatieve software van VueScan populair. Deze ondersteunt bijna achtduizend oude scanner-modellen en werkt vaak prima, al is de software niet gratis (vanaf circa 19 euro per jaar). Een proefversie is wel beschikbaar (je kunt eventueel een wegwerpadres gebruiken), zodat je kunt nagaan of je scanner werkt onder Windows 10/11.

Voor printers is het Gutenprint-driverpakket bekend, voorheen bekend als Gimp-print, al is dit alleen beschikbaar voor Linux en macOS. We hebben helaas niet de ruimte om hier dieper op in te gaan, maar je kunt een al dan niet virtuele Linux-machine op je netwerk opzetten (ook op een Raspberry Pi) en hierop Gutenprint installeren. Vervolgens deel je de printer zodat je deze ook op je Windows-pc kunt gebruiken. Voor scanners bestaat een vergelijkbaar project: Scanner Access Now Easy, eveneens voor Linux.

Driverblokkade

Het kan gebeuren dat er wel een driver beschikbaar is, maar dat Windows 10/11 de installatie blokkeert. Mogelijk is de driver technisch incompatibel, bijvoorbeeld een 32bit-driver op een 64bit-systeem (Windows 11 is altijd 64 bit), of een kerneldriver die noodzakelijke kernelfuncties mist doordat deze niet meer worden ondersteund door het geüpdatete besturingssysteem. In dit geval kun je nog de compatibiliteitsmodus proberen (zie de passage Driverprobleem), maar het resultaat blijft onzeker. Je maakt dan meer kans via een virtuele machine met een oudere Windows-versie, zoals Windows 10 voor 32bit-drivers.

Soms blokkeert Windows 10/11 de installatie omdat de (kernel)driver niet digitaal is ondertekend. Ben je zeker dat het om een betrouwbare driver gaat, dan kun je deze controle tijdelijk uitschakelen. Open Instellingen, kies Systeem / Systeemherstel en klik tweemaal op Nu opnieuw opstarten. Kies vervolgens Problemen oplossen / Geavanceerde opties / Opstartinstellingen en klik op Opnieuw opstarten. In het menu dat verschijnt, kies je optie 7: Afdwingen van stuurprogrammahandtekening uitschakelen. Windows start nu zonder handtekeningcontrole, zodat je de driver kunt installeren. Bij de volgende herstart is de controle weer actief, maar de driver blijft werken.

Ga je liever voor een iets doortastender aanpak? Voer dan de Opdrachtprompt uit als administrator, voer het commando bcdedit /set TESTSIGNING ON in en herstart je pc. Deze draait dan in testmodus, zie de indicatie rechtsonder. Installeer de driver en voer daarna meteen bcdedit /set TESTSIGNING OFF uit, gevolgd door een herstart om terug normaal te werken.

Virtueel alternatief

Lukt het niet om je oude apparaat met een van de bovenstaande workarounds aan de praat te krijgen binnen Windows 10/11, dan zit er weinig anders op dan een ouder of ander besturingssysteem te gebruiken. Het handigst is om dit als virtuele machine (VM) bovenop je huidige Windows te draaien. Binnen deze VM installeer je dan de originele driver en software voor het apparaat.

Geschikte gratis tools zijn Oracle VirtualBox en VMware Workstation Pro (na registratie op https://support.broadcom.com). Via bijvoorbeeld https://archive.org kun je naar schijfkopiebestanden zoeken en downloaden. Wij vonden er onder meer diverse Windows XP-iso-bestanden en installeerden een exemplaar in VirtualBox.

Dit kan als volgt. Start VirtualBox, klik op Nieuw en vul de gegevens in, zoals Microsoft Windows XP (32-bit). Bij ISO-image verwijs je naar je download. Vink Overslaan zonder toezicht aan, klik op Afmaken en vervolgens op Starten. Volg de installatie-instructies. Je bezit of vindt wellicht een geldige licentie voor deze oude Windows.

Koppel het apparaat aan een fysieke poort op je pc en geef deze vervolgens door aan de VM, zodat de virtuele Windows het apparaat herkent. Dit kan vanuit het menu Apparaten in het venster met een opgestarte VM.

Bij printers kun je ook delen via het VM-netwerk, zodat je vanuit je gewone Windows via het netwerk kunt printen naar de VM. Selecteer de (uitgeschakelde) VM in VirtualBox, kies Instellingen, open Netwerk en vink Netwerkadapter inschakelen aan. Stel eventueel Gekoppeld aan in op Bridged Adapter zodat de VM een ip-adres krijgt binnen hetzelfde netwerk als je host-pc.

 Nieuwe printer nodig? Kijk op Kieskeurig.nl/prijsdalers om voor de beste deal!