ID.nl logo
Opgelicht? Dit moet je doen
© Reshift Digital
Huis

Opgelicht? Dit moet je doen

Oplichting via de telefoon lijkt zo ouderwets. Toch gebeurt het, en het blijkt ook nog eens behoorlijk lucratief voor de fraudeurs. Zoals de bellers van ‘de Microsoft-helpdesk’, die een hele lading psychologische trucs op ons loslaten. Daarmee drukken ze op onze knopjes, tenzij we waakzaam en kalm weten te blijven. Hoe gaan deze oplichters te werk en hoe voorkomen we dat we worden opgelicht? Dit artikel geeft je een ontleding én een verdediging.

We leven en werken in een mooie, moderne wereld met talloze mogelijkheden dankzij computers, internet, smartphones en andere ict-middelen. Tegelijkertijd leven en werken we in een gevaarlijke, hackbare wereld met allerhande dreigingen dankzij computers, internet, smartphones en andere ict-middelen – naast nog de ouderwetse telefoon. Constante updates voor besturingssystemen, browsers en apps brengen ons innovaties en verbeterde veiligheid. Complexe securitysoftware kijkt kritisch naar de lappen code die we op onze apparatuur draaien. Alleen komt uiteindelijk tóch alles neer op de mens.

We moeten het gevaar van volautomatische hacktools, drive-by-besmettingen, zero-days en ander digitaal gevaar dan ook niet onderschatten. Wat dat betreft is en blijft de mens de zwakke schakel. Niet alleen zijn we doelwit van cybercriminelen die uit zijn op geldelijk gewin, we zijn ook maar al te vaak het middel waarmee dat doel wordt bereikt. Sluwe phishing-mails, overtuigende nepsites, social engineering en psychologische trucs behoren tot de toolkit van cyberoplichters.

01 De telefoon gaat

De telefoon gaat. Soms is dat een mobiel nummer, soms nog een ouderwetse vaste lijn. “Hallo?” Aan de andere kant van de lijn begint een beleefd sprekende persoon in het Engels met de eerste stap in een slinks stappenplan. “Met de Microsoft-helpdesk. We hebben geconstateerd dat uw computer is besmet.” Een wat technischer klinkende variant is de mededeling: “Ik ben van de Microsoft-helpdesk en we hebben geconstateerd dat uw Windows-beveiliging is doorbroken.”

De stem van de beller heeft meestal een mild-Aziatisch accent, zoals Indiaas. Op zich is dat niet vreemd, want veel grote bedrijven doen aan uitbesteding van activiteiten, zoals klantenondersteuning en helpdesks. India is vanwege zijn relatief lage lonen een geliefd land voor het onderbrengen van dat soort werk.

©PXimport

Laten ophangen

Alert zijn op oplichterij is één ding, dus ophangen kan. Maar net als echte verkopers en marketeers weten de bellers niet van ophouden. Een betere manier van afkappen is door hén op te laten hangen. Hoe? Laat ze weten – of geloven – dat ze echt geen kans maken. Door bijvoorbeeld te vertellen dat je geen Windows-pc hebt, maar een Mac. Of dat je Linux gebruikt. Zo kom je mogelijk op ‘de zwarte lijst’ van deze ongewenste bellers.

02 Angst en (on)geloof

Tot zover de rationalisering van het onverwachte telefoontje van ‘de Microsoft-helpdesk’. Veel gewone computergebruikers zijn op dit punt namelijk niet meer zo rationeel als de lezer van dit artikel. Gewone mensen wéten namelijk dat virussen, ransomware, malware en ander digitaal kwaad bestaat. Sommigen zullen ook weten dat malware geheel ongemerkt kan binnenkomen, via een softwarebug bijvoorbeeld. Computerinfectie voltrekt zich dan volautomatisch bij het bezoeken van een doodgewone site waar dan nét besmette advertenties draaien. Dit is immers ook in Nederland al meerdere malen gebeurd, onder meer bij drukbezochte websites als Telegraaf.nl, NU.nl, Marktplaats.nl en Buienradar.nl. Deze websites dienen dan ongewild als verspreidingsvehikel voor zogeheten drive-by malware.

Een belletje van ‘de Microsoft-helpdesk’ kan dus twijfel en zelfs angst zaaien. Het bedrijf heeft eigen antimalware en levert via Windows Update een maandelijks bijgewerkte scantool die controleert op bekende malware. Daarbij doet Microsoft ook aan uitgebreide analyse. Bovendien zóu Microsoft technisch gezien inderdaad kunnen weten of een computer is geïnfecteerd.

©PXimport

03 De beste leugens

De beste leugens bestaan deels uit waarheid. De hierboven omschreven realiteit van digitale dreigingen wordt in de derde stap van het oplichtingsplan sluw gebruikt om op een psychologische alarmknop te rammen: “Ze zijn al binnen: uw pc is geïnfecteerd!” Op die manier gooit de beller olie op het vuur van de geschapen twijfel. De onrust slaat bij veel non-technische mensen dan om in angst.

De angst wordt vervolgens extra aangewakkerd met de aanvullende mededeling dat de computer over twee uur onbruikbaar is: “De hackers hebben dan alles te pakken; ze zetten alles op slot.” De oplichters van ‘de Microsoft-helpdesk’ haken hiermee wederom in op de waarheid. Ze verwijzen naar het fenomeen ransomware: kwaadaardige software die kostbare bestanden vergrendelt met onkraakbare encryptie en vervolgens losgeld eist.

04 Psychologische knoppen

De kritische lezer kan zich achter de oren krabben en zich sceptisch afvragen wie hier nou intuint. Welnu, véél meer mensen dan je zou verwachten. Mediapsycholoog Mischa Coster legt uit dat de oplichters inderdaad psychologische trucs inzetten om hun slachtoffers te manipuleren. “Ze gebruiken een dodelijke combinatie: autoriteit plus angst. De geclaimde autoriteit is uiteraard het bedrijf Microsoft dat belt, waarschuwt en wil helpen. De gecreëerde angst is de melding van aanwezige malware of hackers. Zonder acuut ingrijpen zal de dreiging omslaan in verlies van data of geld. De oplichters zaaien twijfel, en bij twijfel staan mensen open voor suggesties”, vertelt Coster. “Mensen die twijfelen doen instinctief twee dingen: ze willen weten wat andere mensen doen en ze geloven wat een autoriteit zegt.”

Het voordeel voor de fraudeurs is dat de aangeprate noodsituatie verhindert dat mensen nagaan wat anderen doen. Even googelen lijkt ook geen optie, want de beller heeft al gezegd dat de computer op dit moment niet meer te vertrouwen is. Maar gelukkig is de gezochte autoriteit voorhanden: de Microsoft-helpdesk hangt nu immers aan de lijn. Tenminste, zo lijkt het. “Mensen staan dan open voor suggestie”, weet Coster.

Neem een moment van bezinning

De in dit artikel uiteengezette vorm van fraude via telefoon en tech berust voor een groot deel op kunstmatig gecreëerde haast. De infectie of hack wordt in hoog tempo aangepraat en de druk wordt opgevoerd. Laat je echter niet gek maken en laat je niet murw praten. “Doe een stap terug en neem een moment van bezinning. Even tot rust komen en het hoofd helder krijgen. Vraag bij twijfel naar een terugbelnummer en hang (desnoods bot) op. Controleer vervolgens het telefoonnummer door het online op te zoeken”, adviseert mediapsycholoog Mischa Coster. Neem eventueel contact op met het echte Microsoft, waarvan je de helpdesk hier kunt bereiken. Zet bij aanhoudende twijfel over malware de computer uit totdat een bekende, vertrouwde expert hulp kan bieden.

05 Met eigen ogen

Maar de toegepaste psychologie van de oplichters houdt hier niet op. Ze spelen het zo dat hun slachtoffers ook zichzelf weten te overtuigen. Het gebruikte belscript geeft technische instructies waarmee slachtoffers achter hun eigen pc kunnen zien dat de malware of hacker écht binnen is. “Klik op Start, voer het commando ‘Logboeken’ in. Wat zie je nu?” De reguliere gebruiker die Windows niet door en door kent wordt nu (wellicht voor het eerst in zijn of haar leven) geconfronteerd met het systeemlog van Windows.

De Logboeken-app schotelt een flinke berg informatie voor waarbij het onzekere oog meteen valt op Fouten, Waarschuwingen, Kernel-events en andere onheilspellende woorden en tech-termen. Ook bij een prima werkende Windows-installatie komen daar fouten, waarschuwingen, uitroeptekens en andere alarmerende zaken voorbij. De beller verifieert de geveinsde hackaanval nog door te vragen naar bepaalde logmeldingen, die de gebruiker dan uiteraard weet te bevestigen. “Ah, de hackers zijn nú echt bezig op uw pc. We moeten ze tegenhouden!”

06 Legitieme hulpsoftware

Op dit punt wordt opnieuw sluw gebruikgemaakt van de waarheid; van een echt en betrouwbaar iets, een stukje houvast. In dit geval legitieme hulpsoftware in de vorm van het programma TeamViewer, waarmee hulp op afstand mogelijk is. Handig voor beheerders, behulpzame neefjes, echte helpdesks … én voor ‘de Microsoft-helpdesk’.

Bang gemaakte gebruikers krijgen stapje voor stapje uitleg hoe ze via Google naar de downloadsite van TeamViewer moeten gaan. Daar prijkt een groen slotje (geruststellend!) en zijn diverse vermeldingen van positieve recensies te zien. Bovendien is de site Nederlandstalig, wat toch een vertrouwd gevoel creëert.

Even installeren, verdere instructies van de ‘Microsoft-medewerker’ volgen om de controle over de computer over te dragen en de aangeboden anti-hackhulp kan beginnen. Mocht nu alsnog argwaan bij het slachtoffer de kop opsteken, dan heeft het oplichtersscript daarin voorzien. De beller luistert goed naar aarzelingen in de stem en bewoordingen om daarop in te spelen met slinkse verzinsels als ‘o, ze hacken nu door de volgende security layer heen’ of ‘ze halen nu alles binnen, u moet onmiddellijk maatregelen nemen’.

©PXimport

07 De pay-off

Het is de kalme lezer nu wel duidelijk: wie op afstand toegang heeft tot een computer kan daar van alles op doen. De werkwijzen van telefonische fraudeurs lopen hierna wat uiteen. Ter verduidelijking: er zijn verschillende bendes en groepen die zich voordoen als ‘de Microsoft-helpdesk’. De ene beller gaat nu over tot het installeren van een zogenaamd opruimmiddel dat in feite gewoon malware is, de andere beller kiest voor de heimelijke installatie van een backdoor. Weer een ander scenario is dat het slachtoffer na wat overtuigende tech-handelingen beleefd wordt gevraagd om een betaling van een bescheiden bedrag – denk aan tientje of twee. Soms is dat voor het afweren van het (geheel fictieve) hackgevaar, een andere keer is dat voor de vers geïnstalleerde, ge-ga-ran-deerd goede securitysoftware (die vaak juist ordinaire malware is). Of er is bij toeval geconstateerd dat de Windows-licentie niet legitiem is of moet worden vernieuwd, of dat er nog een oude Windows-versie draait die onveilig(er) is. Ongeacht de opgegeven reden, betaling moet wel nu wel even worden voldaan, alstublieft-dankuwel.

Meer slachtoffers en schade

Fraude via de telefoon is al oud en het fenomeen van ‘de Microsoft-helpdesk’ bestaat ook al enige tijd. Toch is er iets nieuws, namelijk dat in Nederland zowel het aantal slachtoffers alsook de geleden schade toeneemt. In de eerste paar maanden van dit jaar lag het aantal meldingen met 685 stuks al bijna op dat van begin 2016 (747 stuks), maar waren er al meer slachtoffers (60 versus 45) en een flink hoger schadebedrag (181.958 euro versus 52.127 euro). Dat blijkt uit cijfers van de Fraudehelpdesk, een Nederlandse non-profitorganisatie die dus wél een legitieme helpdesk is. In 2016 zijn er in totaal 1403 meldingen gedaan. Daarvan zijn 102 mensen ook echt geld kwijtgeraakt aan deze oplichters. De totale schade daarbij bedroeg bijna 204.000 euro. Het verlies in de eerste vierenhalve maand van dit jaar benaderde het 2016-totaal dus al.

08 Internetbankieren

Aangezien de computer weer veilig is verklaard, kan die kleine betaling best meteen worden gedaan, zo praat de redder-in-nood zijn of haar slachtoffers aan. Alleen is de toegang via TeamViewer gebruikt om kant-en-klare malware een internetomleiding op te laten zetten. Het resultaat is dat het slachtoffer niet op de website van zijn of haar bank terechtkomt, maar op een phishing-site. Eventuele beveiligingswaarschuwingen van een browser of (bonafide) beveiligingspakket zijn vooraf uitgeschakeld of gedurende het ‘internetbankieren’ te onderdrukken.

Daarna is het voor de oplichters een fluitje van een cent om het oorspronkelijke kleine bedrag te veranderen; van een tientje in het maximum dat mag worden opgenomen. Sommige banken staan een daglimiet toe waar geen extra controle voor nodig is. Andere banken doen aan controle via een TAN-code, maar ook dat is meegenomen in het oplichtingsscript. In dat geval kan ‘de Microsoft-helpdesk’ namelijk plotseling opnieuw alarm slaan: “Hé, de hackers hebben uw telefoon te pakken! Wat is de code die nu verscheen? O, u moet uw toestel nu meteen uitzetten, anders plunderen ze uw rekening!” En dat is precies wat er gebeurt, alleen zijn het niet ‘de hackers’, maar is het ‘de Microsoft-helpdesk’ zelf die je jouw centen afhandig maakt. Betaling met de smartphone via een veilige(r) bank-app wordt met deze sluwe leugen de pas afgesneden. Zo zijn vele Nederlanders al duizenden euro’s kwijtgeraakt, soms zelfs met rood staan tot gevolg, waar de bank dan nog eens rente voor rekent ook.

Extra slecht nieuws voor mensen die tot en met deze stap door de oplichters zijn gefopt, is dat banken deze schade niet vergoeden. In hun voorwaarden staan namelijk bepalingen die banken vrijwaren van dergelijke gevallen. Zoals fraude waarbij mensen zelf een overboeking hebben gedaan of waarbij ze zelf toegang tot hun computer hebben gegeven aan derden. Huiseigenaren krijgen immers ook niets vergoed als zij zelf de deur hebben opengedaan voor dieven.

©PXimport

09 Wees alert, ook voor elkaar

De Nederlandse overheid voert jaarlijks de cybersecuritycampagne Alert Online uit. Het doel is Nederland veiliger te maken door mensen bewuster te laten zijn van computerbeveiliging. Waakzaam zijn, goed nadenken, doordenken en doorvragen hoort daar ook bij.

Hoe waarschijnlijk is het dat Microsoft mij belt? Zeer onwaarschijnlijk.

Met wat voor nummer word ik gebeld? Soms vanaf een duidelijk buitenlands nummer, vaak vanaf een voip-nummer. Beide kunnen iets zeggen over de herkomst, net als overigens de timing. Zo is recent in Nederland veelvuldig vanaf +65-27008000 gebeld, nadat datzelfde nummer in Duitsland veel klachten op discussiefora heeft opgeleverd. Achter dat nummer met Singapores kengetal zit een agressieve marketeer annex scammer, die zich voordoet als ‘Nikita van IBM’.

Welke woorden en formulering gebruikt een beller? Mediapsycholoog Mischa Coster: “Luister goed naar wat mensen zeggen als ze wat van je willen. Pas op voor het ‘omdat als reden’-effect. Alles wat na ‘omdat’ komt, wordt als legitiem ervaren.” Dat woord suggereert namelijk een reden, waarvan mensen aannemen dat die wel in orde zal zijn. Maar dat is zeker niet altijd het geval, waarschuwt Coster.

HP, IBM en meer

In dit artikel zijn de methodes van ‘de Microsoft-helpdesk’ uit de doeken gedaan en zijn tegenmaatregelen gegeven. Maar er zijn niet alleen verschillende ‘Microsoft-helpdesks’ actief, er zijn ook andere bekende bedrijven die worden misbruikt om vertrouwen te winnen en mensen op te lichten. Sommige telefonische fraudeurs doen zich voor als medewerker van IBM. Andere oplichters melden dat ze van de technische helpdesk of klantenservice van pc-maker HP zijn. De namen kunnen variëren, de scripts kunnen afwijken, de einddoelen kunnen uiteenlopen, maar in grote lijnen zijn de methodes hetzelfde. Voor de tegenmaatregelen geldt dat dus ook.

Antibots

In essentie vertoont de fraude van ‘de Microsoft-helpdesk’ opvallende overeenkomsten met ongewenste telemarketing. Een ondernemende Amerikaanse telecom-expert heeft zodoende een briljante en hilarische tegenzet bedacht. Roger Anderson is ‘the name’, anti-scambots zijn ‘the game’. Anderson heeft uit eigen ergernis over een telemarketeer die hem thuis lastigviel en zijn zoontje grof toesprak een slimme telefoonbeantwoordbot ontwikkeld. Aanvankelijk voor eigen gebruik, maar die is tegenwoordig ook als betaalde dienst in de Verenigde Staten af te nemen. Anderson heeft speciaal hiervoor zijn Jolly Roger Telephone Company opgezet, waarnaar slachtoffers inkomende telefoontjes kunnen doorschakelen. Het briljante aan zijn tegenmiddel is dat het juist niet zorgt voor ophangen. De belbots doen hun best om menselijk te lijken en zo geïnteresseerd mogelijk over te komen: “Ik snap het niet, kun je dat nog eens herhalen?” Scammers blijven vervolgens hoopvol aan de lijn en verspillen hun tijd rijkelijk, want ook voor dit soort malafide ondernemers is tijd geld. Op die manier weet Anderson hun kosten op te drijven en hun praktijken onrendabel te maken. De site van de Jolly Roger Telephone Company staat vol met opnames van lang – en zelfs absurdistisch – opgerekte gesprekken met goedgelovige oplichters. “Wacht even, ik moet nu stil zijn want er zit een bij op mijn arm.”

Microsoft machteloos?

De oplichters van ‘de Microsoft-helpdesk’ bezorgen consumenten ergernis, angst en in het ergste geval concrete verliezen. Het lijkt dan ook logisch om van het grote, rijke Microsoft bestrijding van deze oplichting te verwachten. In de praktijk blijkt dat echter lastig. Het tegenhouden, aanpakken en eventueel oppakken van deze fraudeurs wordt in eerste instantie niet eens bemoeilijkt doordat de daders ergens in het buitenland zitten. Nee, het allereerste struikelblok is dat Microsoft juridisch gezien geen benadeelde partij is en dus niet zelf zomaar actie kan ondernemen. Misbruik van de bedrijfsnaam, bijvoorbeeld als de fraudeurs een website hebben waar ze officiële logo’s gebruiken, kan wel een middel zijn. Maar meestal houden de oplichters het bij een helpdesktelefoontje, hun sluwe belscript, RAT-software (remote access tool) en eventueel eigen malware. Toch doet Microsoft actief mee aan bestrijding. Het bedrijf roept slachtoffers op om vooral melding maken en aangifte te doen. Verder werkt het bedrijf met politie en Justitie internationaal om dit soort cyberbendes op te sporen en op te pakken. Daarvoor verzamelt Microsoft meldingen. Ten slotte geeft Microsoft gebruikers goede adviezen: hang op, klik weg, maak melding en doe aangifte bij de politie. De echte Microsoft-helpdesk zal nooit zomaar zelf contact opnemen, in elk geval niet zonder dat een consument eerst zelf heeft aangeklopt.

©PXimport

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 luxe citruspersen voor minder dan 170 euro
© murziknata - stock.adobe.com
Huis

Waar voor je geld: 5 luxe citruspersen voor minder dan 170 euro

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Dit keer: automatische citruspersen voor een mooi prijsje.

Zin in écht lekker sap? Met een citruspers maak je dat zo zelf. Het is veel smaakvoller dan sap uit een pak en zit bomvol vitamines, zonder toegevoegde suikers of andere onzin. Met een elektrische citruspers heb je binnen een minuut een heerlijk vers sapje. Ideaal voor je sinaasappel bij het ontbijt, maar ook superhandig voor een scheutje citroen door je salade of limoen in je drankje. Makkelijk, snel, en puur natuur. Wij vinden vijf luxe automatische exemplaren voor je.

Solis Citrus Press Station 8454

De Solis Citrus Press Station is ontworpen voor het persen van diverse soorten en maten citrusvruchten. Het apparaat is uitgerust met een massief metalen persarm waarmee je met minimale inspanning druk uitoefent op de vrucht. Zodra je de hendel naar beneden drukt, start de motor van 160 Watt automatisch. De speciaal gevormde perskegel is gemaakt van zwaar gegoten aluminium. De behuizing van de citruspers is vervaardigd uit roestvrij staal. Voor het schoonmaken kunnen de onderdelen die met sap in aanraking komen, van het apparaat worden losgemaakt en in de vaatwasser worden gestopt. De sapuitloop heeft een druppelstop, die je omhoog kunt klappen om te voorkomen dat er sap op het aanrecht lekt na het persen. Het apparaat staat op antislipvoetjes voor stabiliteit tijdens het gebruik.

Princess 201853 Black Steel

Bij de Princess 201853 staat de constructie van gegoten aluminium centraal en dat maakt het apparaat robuust. De pers wordt aangedreven door een stille motor met een vermogen van 160 Watt. De perskegel is universeel ontworpen en heeft opstaande randen, waardoor deze geschikt is voor zowel kleine als grote citrusvruchten zonder dat je van opzetstuk hoeft te wisselen. Het persen activeer je door de sterke aluminium persarm naar beneden te bewegen. Het sap stroomt vervolgens door een roestvrijstalen pulpfilter direct in het glas. Dankzij dit filter worden vruchtvlees en pitten van het sap gescheiden. De uitloop is voorzien van een druppelstopsysteem. Na gebruik zijn de vaatwasserbestendige onderdelen, zoals de perskegel en het filter, eenvoudig te verwijderen en te reinigen.

CASO CP 330 Pro

Dit model, de Caso CP 330 Pro, is voorzien van een roestvrijstalen behuizing en een eveneens roestvrijstalen perskegel. Het gebruik is gericht op eenvoud: je plaatst een gehalveerde citrusvrucht op de kegel en de motor met een vermogen van 160 Watt start vanzelf zodra je de hendel naar beneden beweegt. Het sap vloeit door een roestvrijstalen zeef direct in een glas dat je onder de tuit plaatst. Om nadruppelen op het werkblad te voorkomen, kan deze saptuit omhoog worden geklapt. De stabiliteit van de machine wordt verzekerd door de zuignappen aan de onderzijde, die ervoor zorgen dat het apparaat stevig op zijn plek blijft staan tijdens het persen. De losse onderdelen zijn afneembaar en kunnen in de vaatwasser worden gereinigd. De motor van het apparaat is extra stil in gebruik.

Hendi Citruspers

De Hendi Citruspers heeft een behuizing van roestwerend materiaal. De perskom, zeef en de drie meegeleverde perskegels zijn gemaakt van roestvrij staal en ABS-kunststof. Die onderdelen zijn afneembaar en kunnen in de vaatwasser. De motor, met een vermogen van 180 Watt, zorgt voor een rotatiesnelheid van 1500 toeren per minuut en wordt bediend met een aan-/uitschakelaar. Voor de veiligheid is er een polycarbonaat anti-spatkap aanwezig die het sap opvangt. Je perst de vruchten door middel van de hefboomarm. Dit model wordt geleverd met drie verschillende, verwisselbare perskegels die zijn ontworpen voor kleine en grote citrusvruchten.

Gastroback Advanced Pro S

Een specifiek kenmerk van de Gastroback 41150 Design Juicer Advanced Pro S is de aanwezigheid van twee verschillende roestvrijstalen zeven. Hiermee heb je de mogelijkheid om zelf de hoeveelheid vruchtvlees in je sap te bepalen, afhankelijk van welke zeef je gebruikt. De behuizing van het apparaat is volledig vervaardigd uit geborsteld roestvrij staal. Het persen gebeurt door middel van een massieve aluminium pershendel, die je met lichte druk naar beneden beweegt om de motor te activeren. Deze motor heeft een vermogen van 100 Watt en is ontworpen om stil te functioneren. De perskegel is universeel, wat betekent dat je er diverse formaten citrusvruchten op kunt gebruiken, van limoenen tot grapefruits. De sapuitloop is voorzien van een druppelstop. Voor de reiniging kun je alle afneembare onderdelen loskoppelen en in de vaatwasser plaatsen.

▼ Volgende artikel
🍁🍂📸 Foto's maken in de herfst? Zo leg je de najaarspracht het beste vast
© (C)2014 Igor Stevanovic, all rights reserved
Huis

🍁🍂📸 Foto's maken in de herfst? Zo leg je de najaarspracht het beste vast

Geel, dieprood, bruin: dit is dé tijd waarin de natuur zich van haar mooiste kant laat zien. Wil jij ook prachtige herfstfoto's maken? Trek er dan de komende weken op uit, gewapend met je camera en met deze handige tips!

Dit artikel in het kort:

🍂 De beste tijd om herfstkleuren te fotograferen 🍂 Gebruik een polarisatiefilter 🍂 Spelen met contrasten 🍂 Regen? Juist leuk! 🍂 Herfst in de stad 🍂 Kleurencombinaties 🍂 Camera-instellingen voor herfstfotografie 🍂 Herfst & licht

Lees ook: 20 tips om de mooiste foto's te maken met je compactcamera

De astronomische herfst begint al op 21 september, maar de echte kleurenpracht laat vaak even op zich wachten. Pas na de eerste koude nachten krijgen bomen hun karakteristieke tinten. Vooral in de laatste weken van oktober en de eerste dagen van november staat het bos er vaak op zijn mooist bij. De bladeren van berken, beuken en eiken veranderen dan in een bont palet van geel, oranje, rood en bruin. Wil je dit vastleggen, wacht dan niet te lang, want een flinke storm of regenbui kan het kleurrijke bladerdek flink uitdunnen.

Gebruik een polarisatiefilter

Wil je de herfstkleuren op hun mooist vastleggen, dan heb je veel aan een polarisatiefilter. Daarmee verdwijnen hinderlijke weerspiegelingen op natte bladeren en worden tinten dieper en levendiger worden. Zonder filter oogt het bladerdek na een regenbui vaak wat vlak. Houd er wel rekening mee dat het filter ongeveer anderhalve stop licht tegenhoudt, waardoor je sluitertijd langer wordt. Om bewegingsonscherpte te voorkomen, is een statief daarom een verstandige aanvulling in je uitrusting.

Minder beweging, betere foto's?

Neem een statief mee!

Contrasten maken je foto

Herfstfotografie is meer dan een spel met kleuren: het gaat ook om het vinden van tegenstellingen die een beeld laten spreken. Een dicht bos dat baadt in dezelfde goudgele gloed kan rust en eenheid uitstralen, terwijl een enkele boom met vurige bladeren in een kaal veld juist dramatisch afsteekt tegen de leegte. Dat soort contrasten geven je foto een verhaal.

Loop je door het bos, ga dan ook eens op zoek naar details. Het tapijt van bladeren op een smal pad, een rood blad dat eigenwijs boven de rest uitsteekt of drijvende bladeren die als schilderijtjes over donker water glijden. Zelfs het zachte groen van mos en de subtiele tinten van herfstgras kunnen veranderen in een klein, intiem landschap dat de seizoenssfeer perfect vangt.

©Leka - stock.adobe.com

Regen? Juist leuk!

Na een regenbui zijn de herfstkleuren vaak nog intenser. Bovendien zorgen de regenplassen voor extra weerspiegelingen. Je kunt ze ook gebruiken als interessante voorgrond in je foto's.

Herfst in de stad

Voor sfeervolle herfstfoto's hoef je niet altijd het bos in. Ook de stad biedt volop mogelijkheden. Bomen langs grachten en kanalen kleuren net zo uitbundig en vormen samen met de gevels en straten een levendig decor. Let daarbij ook op kleine scènes: een spiegeling van herfstbladeren in het water, of een felgekleurd blad dat blijft liggen op de rand van een bootje.

©Ekaterina Belova

Kleurencombinaties

Wie oog heeft voor kleur en hun onderlinge samenhang, kan foto's meer kracht en balans meegeven. In het kleurenspectrum staan bepaalde tinten recht tegenover elkaar, zoals blauw en oranje of rood en groen. Zet je die samen in beeld, dan versterken ze elkaar en springen de kleuren er echt uit. Denk aan een boom vol oranje bladeren die afsteekt tegen een strakblauwe lucht. Kleuren die juist naast elkaar liggen, zoals geel en oranje of blauw en groen, werken heel anders. Ze vloeien in elkaar over en geven je foto een rustige, harmonieuze uitstraling.

©Peter Hermes Furian

Camera-instellingen voor herfstfotografie

Om de herfstkleuren en -details zo goed mogelijk vast te leggen, is het belangrijk om de juiste camera-instellingen te gebruiken. Hieronder staan een paar basisinstellingen die je kunnen helpen:

Diafragma

Voor landschapsfoto's wil je vaak zoveel mogelijk scherpte van voor- tot achtergrond. Gebruik hiervoor een klein diafragma (hoge F-waarde, bijvoorbeeld F 8 tot F 16). Close-ups van bladeren of reflecties maken? Kies dan voor een grotere diafragmaopening (lage F-waarde zoals F 2.8 of F 4) om een mooie onscherpe achtergrond te creëren.

Sluitertijd

Afhankelijk van het licht en of je wel of niet een statief gebruikt, kun je de sluitertijd variëren. Voor scherpe foto's in weinig licht kun je voor een langere sluitertijd kiezen, maar je hebt dan wel een statief nodig om beweging te voorkomen. Als er wind is, kan een korte sluitertijd (bijv. 1/250 of sneller) handig zijn om bewegende bladeren scherp vast te leggen.

ISO

Probeer de iso-waarde zo laag mogelijk te houden (bijvoorbeeld ISO 100 of 200) om ruis in je foto's te vermijden. Bij weinig licht kun je de iso-waarde een beetje verhogen, maar vermijd te hoge waardes om beeldkwaliteit te behouden.

Herfst & licht

Herfstlicht heeft iets bijzonders. De zon staat laag en geeft het landschap vaak een zachte, warme gloed. Wil je dit licht optimaal benutten, dan zijn de eerste en laatste uren van de dag het meest geschikt. Tijdens het gouden uur – kort na zonsopkomst en vlak voor zonsondergang – worden de kleuren dieper en warmer, terwijl lange schaduwen en subtiele gelaagdheid je foto extra sfeer geven.

Midden op de dag ligt dat anders. Het felle, directe licht kan kleuren vlak maken en harde schaduwen veroorzaken. Fotografeer je toch op dit moment, zoek dan beschutte plekken of plaats jezelf zo dat de zon achter je valt, om hinderlijke reflecties te voorkomen.

Ook een grijze dag kan verrassend mooi uitpakken. Wolken werken als een natuurlijke diffuser die het licht gelijkmatig verspreidt. Hierdoor verdwijnen harde schaduwen en komen herfstkleuren juist zacht en vol verzadiging naar voren.

Lees ook: Zo fotografeer je de zonsondergang met je smartphone

📸 Zoom Academy Pro Dit artikel komt uit de online cursus Fotograferen in de Herfst van Zoom Academy Pro. Met ruim 90 interactieve cursussen en 100+ uur aan videomateriaal is dit hét platform voor de gepassioneerde fotograaf. Of je nu een ambitieuze amateur bent, een starter, een professional of ergens daartussenin: met Zoom Academy Pro leer je beter fotograferen. Klik hier om naar Zoom Academy Pro te gaan.