Taalmodellen als ChatGPT zijn razendsnel populair geworden. Ze helpen mensen bij veel leeswerk, zoals het samenvatten zoals de verschillende standpunten van onze nationale politieke partijen. Maar hoe betrouwbaar en onbevooroordeeld zijn ze? TNO en Kieskompas hebben een experiment uitgevoerd om dat uit te zoeken.

In het experiment lieten TNO en Kieskompas verschillende taalmodellen de vragen van de stemhulp van het Kieskompas 2023 meerdere malen beantwoorden. De modellen blijken niet helemaal onbevooroordeeld: ze komen uit aan de linkerkant van het politieke spectrum. Daarnaast geven ze niet consistent antwoord op subjectieve vragen en vertonen ze door kleine veranderingen in de vraag al snel heel ander gedrag.

Welke AI-modellen zijn onderzocht?

Aan de hand van populariteit, beschikbaarheid, toegankelijkheid en herkomst zijn zijn de volgende vijf generatieve AI-taalmodellen geselecteerd: Meta’s Llama-2, OpenAI’s GPT3.5, 4, en 4.5-turbo en Falcon-40b-Instruct van TII. Elk model is geprepareerd voor het experiment, bijvoorbeeld door het opzetten van één consistente vraag. Deze is voor elk model licht aangepast om aan het specifieke format van het model te voldoen (zoals het vertalen in het Engels).

Hoe ging het experiment in zijn werk?

Modellen kunnen naast direct een vraag beantwoorden ook gebruik maken van context. Wanneer er context wordt toegevoegd, geeft dat de modellen een indicatie hoe de gebruiker de antwoorden graag wil terugzien, waardoor er soms beter resultaat teruggegeven wordt. Vandaar dat elk model getoetst is mét en zonder contextuele toevoegingen. Ze begrijpen bijvoorbeeld beter wat voor antwoord er van ze verwacht worden als ze al een voorbeeld gehad hebben van een vraag met een antwoord dat binnen de keuzemogelijkheid van het Kieskompas valt (‘Helemaal mee eens’, ‘Mee eens’, ‘Neutraal’, ‘Niet mee eens’, ‘Helemaal niet mee eens’ en ‘Geen mening’).

De antwoorden zijn door Kieskompas vertaald in coördinaten die TNO over het politiek landschap van Nederland heeft gelegd.

©Kieskompas/TNO

©Kieskompas/TNO

Resultaten: wisselvalig en niet neutraal

Wat opvalt aan de resultaten is dat de modellen heel wisselvallig zijn ( te zien aan de ingekleurde vlakken) en ook dat de modellen met name links georiënteerd zijn (zie figuren 1 en 2). Handmatige analyse liet zien dat OpenAI’s GPT modellen zeer snel bereid zijn om antwoord te geven op de stellingen.

Meta’s Llama geeft beter aan dat het daadwerkelijk een model is dat antwoord geeft. Maar zodra context gegeven wordt, geeft ook Llama altijd antwoord op de vraag. Falcon is nog het meest voorzichtig, maar ook met gegeven context door het geven van een voorbeeldvraag verandert het gedrag van dit model aanzienlijk en geeft het wel zijn mening (zoals ook te zien hieronder).

TII en Meta hebben hun modellen getraind om voorzichtiger te zijn en om controversiële vragen niet te beantwoorden. Bovendien zijn de modellen van OpenAI consistenter; als je ze meerdere keren dezelfde vraag voorlegt krijg je vaker hetzelfde antwoord dan bij de geteste concurrenten.

©Kieskompas/TNO

Modellen zijn ondoorzichtig

Doordat niet transparant is hoe de modellen getraind zijn, is het niet te zeggen of een model in een andere context een hele andere mening kan geven. Het is dus onmogelijk om te achterhalen waarom het model tot bepaalde antwoorden komt.

Dat taalmodellen vooringenomenheid en inconsistentie vertonen lijkt misschien onschuldig, maar het kan grote gevolgen hebben. Grootschalig gebruik van zulke taalmodellen kan de effecten van vooroordelen bij mensen op de lange termijn vergroten.

GPT-NL: een Nederlands taalmodel

Mede daarom gaat Nederland een eigen open taalmodel ontwikkelen: GPT-NL. Dit model is nodig voor het ontwikkelen, versterken en bestendigen van de digitale soevereiniteit. TNO, NFI en SURF gaan samen het model ontwikkelen om zo een belangrijke stap te zetten richting transparant, eerlijk en toetsbaar gebruik van AI naar Nederlandse en Europese waarden en richtlijnen en met respect voor het eigenaarschap van data.

Wil je overstappen van zorgverzekering? Dat kan nog net! Wanneer je overstapt via CashbackXL profiteer je dubbel: je bespaart op de premie én ontvangt cashback-punten die je kunt inwisselen voor keiharde euro's. Kijk, zo ga je nog eens lekker 2026 in!

Tot en met 31 december heb je de tijd om je huidige zorgverzekering op te zeggen en een nieuwe te kiezen. Nú is dus het moment om actie te ondernemen. Er valt vaak honderden euro's per jaar te besparen door simpelweg te vergelijken. Maar waarom zou je genoegen nemen met alléén een lagere premie?

Punten scoren (en cashen!)

Als je via CashbackXL overstapt, ontvang je voor elke nieuw afgesloten zorgverzekering bij de grote vergelijkers Poliswijzer.nl, Zorgkiezer en Overstappen.nl 2.750 punten. Deze punten zijn geld waard: 1 punt staat gelijk aan € 0,01. Dit betekent dat je per overstap € 27,50 extra voordeel pakt.
Of je nu kiest voor a.s.r., VGZ Bewuzt, OHRA, Zilveren Kruis Ziezo of een van de vele andere verzekeraars uit de lijst: als je via de juiste vergelijker overstapt, pak je die bonus mee. In onderstaand overzicht zie je bij welke vergelijker je moet zijn voor een specifieke verzekeraar.

💡Slimme tip: zo krijg je meerdere cashbacks op één adres

Stappen jij en je partner allebei over? Let dan even goed op. Normaal gesproken geldt de regel: één cashback per vergelijker, per adres/gezin. Maar daar is een slimme oplossing voor. Wil je voor meerdere gezinsleden een cashback ontvangen? Sluit de verzekeringen dan af bij verschillende vergelijkers.

Voorbeeld: Jij sluit je nieuwe verzekering af via Poliswijzer.nl (2.750 punten) en je partner sluit af via Overstappen.nl (ook 2.750 punten). Zo ontvang je op hetzelfde adres twee keer de cashback!

Voorwaarden puntenactie zorgverzekering 2026

Wil je in aanmerking komen voor deze actie, lees dan onderstaande voorwaarden even aandachtig door:

• Je moet 18 jaar of ouder zijn.
• Het moet gaan om een nieuwe verzekering (als je verlengt bij je huidige verzekeraar (ook al sluit je een andersoortige verzekering af) dan geldt dat hier niet als overstappen.
• Alle genoemde cashbacks gelden altijd voor elk eigen risico.

Zo werkt de zorgverzekerings-cashback

Wil jij 2026 financieel goed beginnen? Volg dan deze stappen voor de perfecte tracking:

1. Maak een account aan op CashbackXL.
2. Klik bovenaan in de blauwe balk op Zorgverzekering 2026.
3. Bekijk in het overzicht welke verzekeraar via welke vergelijker (Poliswijzer, Zorgkiezer of Overstappen) beschikbaar is.
4. Klik op de link en start de vergelijking. Let op: accepteer alle cookies op de site van de vergelijker en zet je adblocker uit. Dit is noodzakelijk om de punten te kunnen registreren.
5. Sluit de verzekering af.
6. Je aankoop wordt geregistreerd en na goedkeuring in april 2026 kun je jouw punten verzilveren in euro's.

In de rubriek Waar voor je geld gaan we een paar keer per week voor je op zoek naar de leukste en mooiste producten. Dit keer: luxe volautomatische koffiemachines waarmee je in een handomdraai de lekkerste koffie, cappuccino, latte macchiato of espresso maakt.

Smaakt de koffie tegenwoordig niet meer zo lekker als vroeger en ben je een beetje klaar met die eenvoudige pad- of cup-apparaten? Kijk dan eens naar een volautomatische koffiemachine. Je hebt dan bijvoorbeeld veel meer mogelijkheden tot het aanpassen van de sterkte en er worden verse bonen gebruikt, wat de smaak al direct ten goede komt. We vonden vijf luxe modellen voor de lekkerste koffie(varianten).

Krups Sensation Milk EA9129

De Krups Sensation Milk EA9129 is een volautomaat die sinds eind 2025 op de markt is. Het apparaat heeft een ingebouwde bonenmaler en een waterreservoir van 1,7 liter. Je kunt één kop per keer zetten en er is een geïntegreerd melkreservoir voor cappuccino of latte. Omdat het waterreservoir aan de voorzijde zit, kun je het gemakkelijk bijvullen zonder de machine te verplaatsen. Met de intuïtieve knoppen kun je de koffiesterkte, het volume en het melkschuim instellen. Deze machine is bedoeld voor gebruikers die graag koffie zetten met verse bonen en tegelijkertijd automatisch melk willen opschuimen. Dankzij het compacte ontwerp past hij op het aanrecht en de ingebouwde molen maalt de juiste hoeveelheid bonen voor elke zetbeurt.

De'Longhi Magnifica ECAM 20.110.B

Dit model van De'Longhi behoort tot de populaire Magnifica‑serie. De machine is uitgerust met een ingebouwde bonenmaler en een ruim waterreservoir van 1,8 liter. Er is geen geïntegreerd melkreservoir; melk schuim je handmatig op via de stoompijp. Met enkele knoppen kies je voor espresso, koffie of lungo en stel je de hoeveelheid en sterkte in. Dankzij de dubbele uitloop kun je twee kopjes tegelijk zetten. Doordat de machine gebruikmaakt van verse koffiebonen, bepaal je zelf de smaak. Het ontwerp is compact en bedoeld voor thuisgebruikers die verse bonenkoffie willen zonder al te veel instellingen.

Philips 2300‑Series EP2336/40

De Philips EP2336/40 uit de 2300‑serie combineert een ingebouwde keramische bonenmaler met een melkreservoir. Het waterreservoir heeft een inhoud van 1,8 liter en de machine kan twee kopjes tegelijk zetten. Via het bedieningspaneel kies je voor espresso, koffie of cappuccino, waarbij de geïntegreerde melkkan automatisch melk opschuimt. De bonen worden vers gemalen en dankzij het systeem kun je de maalgraad en koffiesterkte aanpassen. Er is ook een optie voor heet water voor thee of een americano. Het apparaat is geschikt voor huishoudens die verschillende koffiedranken willen maken zonder veel handmatig werk.

Siemens EQ.6 plus s100 (TE651319RW)

De Siemens EQ.6 plus s100 is een volautomatische espressomachine die vooral gericht is op gebruiksgemak. Het toestel heeft een ingebouwde bonenmaler en een waterreservoir van 1,7 liter. De machine kan cappuccino’s bereiden via de melkopschuimer en beschikt over een krachtige 1 500 W‑verwarming waardoor de eerste kop snel klaar is. Je bedient de machine via een overzichtelijk display waarmee je onder meer de koffiesterkte en hoeveelheid aanpast. De dubbele uitloop maakt het mogelijk twee kopjes tegelijk te zetten. De machine is ontworpen voor liefhebbers van verse koffie die ook regelmatig een cappuccino willen drinken zonder losse melkopschuimer.

Melitta Barista SE F830‑003

De Melitta Barista SE F830‑003 is ontworpen voor koffieliefhebbers die veel variatie zoeken. De machine heeft een dubbele bonencontainer zodat je kunt kiezen tussen twee soorten bonen. Het waterreservoir biedt plaats aan 1,8 liter en de machine kan twee koppen tegelijk zetten. In tegenstelling tot sommige andere modellen heeft dit apparaat geen geïntegreerd melkreservoir; melk schuim je op via de aparte melkopschuimer. De machine kan 18 verschillende koffiespecialiteiten bereiden en biedt een functie om favoriete recepten voor meerdere gebruikers op te slaan. De molen is stil, zodat de bereiding niet storend is.