Het is de combinatie waarvan je niet wist dat je hem wilde: Total War en Warhammer. De table-top strategiegame leent zich wonderwel voor de unieke mix van tactische veldslagen en Grand Strategy.

Als je kijkt naar de gevechten zelf, hoef je bij wijze van spreken alleen maar de schakelaar 'turn-based/real-time' om te zetten. Dat wil niet zeggen dat Total War: Warhammer een simpele 'reskin' is van de vorige Total War-games. Tenzij de schoolboeken ons voorliegen kent de geschiedenis teleurstellend weinig Arachnaroks die door de linies van gillende soldaten beuken, terwijl Goblins bovenop het spinachtige gevaarte met giftige pijlen om zich heen schieten. Lees ook: Uncharted 4: A Thief's End - Een passend einde.

De gebruikelijke Total War-logica van het plaatsen van rijen speerinfanterie voor je lijn van kanonnen gaat niet op als een paar dozijn lansdragers te vliegend paard op je artillerie induikt. De wereld van Warhammer zit vol met bizarre en reusachtige wezens die in hun eentje zonder pardon een heel regiment verorberen. Het levert fantastische scènes op, zelfs al sta je aan de ontvangende kant.

©PXimport

Aan wiens kant je ook staat, het ziet er altijd geweldig uit.

De formule op z'n kop

Minstens zo invloedrijk op het slagveld zijn de aanvoerders zelf. Als je Total War met schaken vergelijkt, is je generaal net als de koning. Zet hem alleen in als het echt moet, want je wilt hem niet kwijtraken. In Total War: Warhammer heeft de aanvoerder meer weg van de koningin, want de Lords aan het hoofd van je leger zijn geen gewone stervelingen. Honderd keer zo sterk dan de gemiddelde voetsoldaat, houden ze zich staande tegen een schijnbare overmacht. Na elke overwinning maak je kans om een magisch zwaard of schild om je Lords mee uit te rusten. De Legendary Lords, zoals je factieleiders in de game heten, krijgen de toegang tot meerdere ketens van missies om een speciaal voorwerp te vinden.

De ontwikkeling van je Lords is uitgebreider dan ooit. Met maximaal dertig Skill Points om te verdienen kun je Lords - net als de Heroes waarmee je op de strategische kaart allerlei taken uitvoert - verbeteren in drie verschillende aspecten: het aanvoeren van je leger, de rol die ze spelen in de overkoepelende strategische modus en hun kwaliteiten in het directe gevecht. Ook kun je ze vaker wel dan niet voorzien van een strijdros (of een griffioen, als de Lord in kwestie keizer Karl Franz heet).

Alsof de prachtig geanimeerde monsters en de oersterke Lords de vertrouwde Total War-formule nog niet genoeg opschudden, kan vernuftig gebruik van magie de grootste aanval tot stand brengen. Soms ook letterlijk, als een Light Wizard een Net of Amyntok tevoorschijn tovert en meerdere regimenten aan de grond vastnagelt, zodat je artillerie en schutters alle gelegenheid krijgen om de vijand te beschieten.

©PXimport

De aanvoerders spelen een belangrijke rol.

Ook al kan magie een doorslaggevende rol spelen tijdens het gevecht, het voelt nooit oneerlijk. Een belangrijke reden hiervoor is dat je reserves altijd beperkt zijn. Zelfs al waaien de Winds of Magic als een orkaan door de Old World, met elke spreuk die je sjamanen of dodenbezweerders uitspreken duurt het langer voor je de volgende mag prevelen. Voor een extra sterk effect kun je magie 'overcasten', maar dan loop je het risico dat de spreuk mislukt, je gebruikte mana verloren gaat en je eigen magiër als klap op de verdwaalde vuurpijl schade oploopt. Ook de Lords zijn, ondanks hun macht, altijd te verslaan met een gelijkwaardig leger. Een tip: gooi alles met de 'Armour Piercing'-eigenschap op de aanvoerder of laat z'n pantser wegroesten met magie.

©PXimport

Magie kan een doorslaggevende rol spelen.

Duizend bommen en granaten

Als je één keer Total War: Warhammer speelt, doe je het fout. De vier facties van de game verschillen zo sterk van elkaar, dat de game meer variatie biedt dan de vorige drie Total War-games bij elkaar. De Empire, onder leiding van de net verkozen keizer Karl Franz, speelt nog het meest vertrouwd voor oudgediende Total War-spelers. Geïnspireerd door het laatmiddeleeuwse Heilige Roomse Rijk maken de legers van de Empire dankbaar gebruik van hellebaarden, kruisbogen en een brede selectie aan cavalerie. Dankzij de hulp van elfen en dwergen, hebben de mensen zich echter ook meester gemaakt van respectievelijk magie en buskruit.

De Dwarfs zijn de technologisch meest ontwikkelde factie. Ze ontberen elke vorm van cavalerie, maar naar wie ze niet willen lopen om met een bijl het hoofd te splijten, vuren ze wel een kanonskogel of twintig. Vliegmachines die dienst doen als bommenwerpers en een onbreekbare muur van schilden maken het dwergenarsenaal af. Dwergen en mensen zijn een voor de hand liggende alliantie, maar ook de mensen moeten op hun tellen letten. Elke belediging, elke actie die als kwaadwillend uitgelegd kan worden, gaat in de Book of Grudges. En elke wrok die High King Thorgrim Grudgebearer koestert, moet in bloed worden voldaan, alvorens je een campagne met de dwergen kunt winnen.

©PXimport

Dankzij de verschillende facties moet je de game minimaal vier keer spelen.

Scheldnamen leren

Waar de Dwarf niks moeten hebben van magie, kunnen de Vampire Counts niet zonder. In de eindeloze rijen van zombies, skeletten en ander ondood gespuis vind je geen enkele boogschutter of kanonnier, maar dat gemis maken de Vampire Counts goed met een sterke beheersing van magie en een menagerie van bloeddorstige en veelal vliegende monsters. De zombies vormen het kanonnenvoer om de vijand mee op hun plaats te houden, zodat een uit de kluiten gewassen vleermuismonster de flanken kan verpletteren. De magie die hun legers bij elkaar houdt, werkt het beste in de gecorrumpeerde omgevingen van Sylvania, maar met behulp van je Heroes kan de Midnight Aristocracy deze Vampiric Corruption langzaam maar zeker verspreiden door de aangrenzende provincies.

De Greenskins zijn niet zo van het geduldig wachten en plunderen de hele Old World liever gisteren dan vandaag. Waar de overige facties een aardig aantal technologieën hebben om te ontdekken, vindt het verbond van Orcs en Goblins al dat denkwerk niet zo interessant. Bij hoge uitzondering zoeken ze naar nieuwe scheldnamen om de bang aangelegde Goblins - of 'dem nasty Gobbos', zoals de Orcs hen noemen - in het gareel te houden of proberen ze steeds grotere spinnen te temmen. Maar het liefst zou elke Greenskin de hele dag moorden en plunderen. Dat is ook gelijk waar de Greenskins het grootste deel van hun inkomen vandaan halen.

De beste Warboss is de Greenskin die elke beurt een gevecht wint en in dat geval laat een Waaagh! niet lang op zich wachten. Dan voegt zich een tweede, autonoom leger zich bij dat van de bloeddorstige aanvoerder, klaar om de wereld onder de voet te lopen. Op het veld wisselen de lompe, maar prijzige Orcs de laffe, maar goedkope Goblins af. Hun gebrek aan intellectuele finesse compenseren ze met een gezonde dosis creativiteit, zoals een catapult waarmee Goblins zich enthousiast op de vijand laten afvuren. Dolkomisch om te zien en nog effectief ook.

©PXimport

Iedere factie heeft z'n eigen eigenschappen.

Gork, Mork en de goden van Chaos

Niet alleen spelen de vier rassen significant anders, ze roepen elk een heel eigen sfeer op. Alle eenheden zijn gerepresenteerd met de zorg en toewijding die Warhammer-fans mogen verwachten. Elke factie staat bol van op maat gemaakte geluidseffecten, zoals het ijzingwekkende gegil bij het aanklikken van een Vampire Count-stad of de enthousiaste 'Khazukan kazakit-ha!' die klinkt na een overwinning met de Dwergen. De Greenskins zijn wat dat betreft de vrolijke noot in de verder uiterst serieuze wereld van Warhammer. Met een moddervet Cockney-accent en een stevige hooliganmentaliteit maken ze brullend (in geval van een Orc) en krijsend (in geval van een Gobbo, pardon, Goblin) de Badlands in het zuiden onveilig.

Het schrijfwerk draagt minstens net zoveel bij aan de presentatie van Total Warhammer als beeld en geluid. De game is doorspekt met Events die je eens in de zoveel beurten voor een keuze stellen en elk daarvan geven je een glimp van de verhalenrijke en soms hilarische Warhammer-wereld. De ene keer moet je voor de Greenskins de keuze maken tussen de 'brutally kunning' god Mork of de 'kunningly brutal' god Gork de andere keer stuur je een keizerlijke Witch Hunter een verdacht bleke vrouw achterna, die wegvluchtte op een paard dat, zo zweert de getuige, louter bestond uit botten.

De vertelling van Total War: Warhammer komt tot een climax met de invasie van Chaos. Of je huid nu groen of lijkwit is, iedereen moet branden in de ogen van Archaon the Everchosen en met de zegen van alle vier Chaos-goden trekt hij vanuit het hoge noorden naar de bewoonde wereld. In zijn kielzog volgt een weerzinwekkende horde van met schedels behangen krijgers, demonen en gemuteerde gedrochten. Je moet van goeden huize komen om Archaon te verslaan en zijn Warriors of Chaos terug naar de steppen te jagen.

©PXimport

Uiteindelijk moeten alle facties het samen opnemen tegen Archaon.

Maak die 21 GB maar alvast vrij op je ssd

Sinds Empire: Total War raden we je stellig aan om Total War-games pas een half jaar na uitgave te halen. Zo lang moest je minstens wachten voordat de bugs, crashes, tergend lange laadtijden en eindeloos durende beurten eindelijk zijn verholpen. Total War: Atilla deed het al beter, maar met Total War: Warhammer mag de regel de prullenbak in. De game draait volledig soepel, zonder onverklaarbare dips in de framerate en in vijftig uur spelen hebben we welgeteld één crash meegemaakt. De laadtijden beperken zich tot tien, misschien vijftien seconden, al hebben we dit alleen op een ssd getest. Ook de beurttijden zijn verademing voor wie zich de wachttijden van Rome 2 nog kan herinneren.

Als we streng zijn, vallen er nog wel foutjes te ontwaren tussen alles wat Total War: Warhammer goed doet. De traditionele eigenaardigheid dat veel animaties tussen de honderden vechtersbazen op het veld opvallend vaak langs elkaar heen gaan, maakt zijn terugkeer. Als je de camera inzoomt om de strijd van dichtbij te bewonderen, kan dat afleiden. Aan de andere kant hebben we dit liever dan hoe voorgangers dit oplosten, waar regelmatig vijf soldaten staan te wachten op Claudius Maximus Fatuus die zonodig een gelikte finishing move wilde uitvoeren.

©PXimport

De game draait volledig soepel, al zijn er wat eigenaardigheden.

We hebben de computertegenstander af en toe kunnen betrappen op rare manoeuvres tijdens het gevecht, zoals rustig alle troepen hergroeperen, terwijl ons leger hen bestookt met pijlen. Ook buiten het slagveld keken we gek op bij de voorkeur voor (boog)schutters te paard die de computer soms heeft. Zo zagen we een Empire-leger met een Lord, een speerregiment, zes keer de ruiters met pistolen en drie mortieren. Misschien is de AI de meta ver vooruit met deze onorthodoxe samenstelling, maar wij klikten hoofdschuddend op 'Autoresolve'. Deze voorbeelden zijn echter uitzonderingen die de regel bevestigt van een scherpe computertegenstander die genadeloos elk gat in de verdediging benut.

De torenhoge ambitie van The Creative Assembly had heel anders uit kunnen pakken. De balans had hopeloos scheef kunnen zijn, of de game een technisch wrak. Gelukkig zijn geen van deze nachtmerriescenario's uitgekomen en houden we de gedroomde strategietitel over. Veldslagen die van je scherm afknallen en een campagne die je vier keer een nieuwe ervaring biedt maken van Total War: Warhammer een triomf. Total War: Warhammer kan die 'beste strategiegame van het jaar' alvast in de zak steken.

©PXimport

Al met al is Total War: Warhammer een geweldige strategietitel.

Conclusie

Total War: Warhammer doet bijna alles perfect. Een uitzonderlijk hoge productiewaarde laat de Warhammer-wereld er prachtig uitzien en evenzogoed klinken. De balans is ondanks de introductie van magie en de grote rol van Lords piekfijn in orde en de game loopt als een zonnetje. Total War: Warhammer is een totale overwinning van vier facties die stuk voor stuk anders spelen en je urenlang vermaken.

Arlo is geen onbekende naam op de markt voor beveiligingscamera's. Met de Essential 3-lijn wil het bedrijf beveiligingscamera's uitbrengen die voldoen aan allerlei (kwaliteits)eisen, voor een zo laag mogelijk bedrag. Lukt dat met de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom?

De Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom-beveiligingscamera voor buiten en binnen heeft een prijskaartje van 199,99 euro voor een set van twee camera's. Een enkele camera kost 149,99 euro. Dat is 150 euro minder dan de uitstekende buitencamera die we onlangs van Eufy getest hebben. Op het eerste gezicht biedt het systeem twee slimme onderdelen aan, namelijk een Early Warning System (dat dreiging kan spotten voordat het uit de hand loopt) en een handig ontwerp dat privacy hoog in het vaandel heeft.

Handig ontwerp, onhandige kabel

Om met dat laatste te beginnen: de binnenlens draait automatisch omlaag als de camera uit staat. Een kleiner sluiter had ook gekund, maar dit past perfect bij het karakter. In de actieve modus volgt de camera beweging stil en accuraat. Maar als je wil, kun je alles ook handmatig volgen via een optie binnen de app. Verder is deze camera uitgerust met een handige led-lamp en een sirene.

©Wesley Akkerman

Het grootste nadeel aan het ontwerp is dat de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom altijd een stroomkabel nodig heeft. Er zit géén accu in de beveiligingscamera. Aangezien het de bedoeling is dat je dit model aan een plafond of muur bevestigt, moet je dus rekening houden met kabelmanagement. Bovendien is er geen lokale opslagmogelijkheden aanwezig. Als je beelden voor later wilt bewaren, dan moet je een abonnement bij Arlo afnemen.

Duidelijke app, soms feed met ruis

De Arlo-app hebben we al we vaker geprezen om zijn heldere interface en handige functies, zoals inloggen met je vingerafdruk – en daar is niets aan veranderd. De 2k-videofeed is scherp en kleurrijk, maar heeft soms ook last van wat ruis wanneer je de camera buiten ophangt. De app biedt verder veel instellingen: van objectdetectie en privacyzones tot routines en vaste pan/tilt-posities. Mocht dit je eerste pan/tilt-camera zijn, houd dan wel rekening met een (korte) leercurve.

©Wesley Akkerman

Heel fijn aan de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom is dat je nachtzicht in kleur hebt. Daardoor zie je duidelijker wat er in je directe omgeving gebeurt dan wanneer je alleen naar grijstinten kijkt. De twee-weg audio is duidelijk en goed verstaanbaar. Je voorkomt een audio-feedbackloop (een pieptoon) door je telefoon niet vlak naast de camera te houden terwijl je spreekt. In de praktijk merk je daar weinig van, omdat je deze functie meestal gebruikt wanneer je niet thuis bent.

Arlo Intelligence

Arlo verbetert zijn software met Arlo Intelligence (kortweg: AI), dat unieke features toevoegt die vaak nog in bèta zijn. Een voorbeeld is de ingebouwde herkenning van vlammen, die sneller kan reageren dan een traditionele rookmelder. Een andere AI-functie maakt gedetailleerde samenvattingen van gebeurtenissen. Deze (nog in bèta) beschrijven veel preciezer wat er gebeurt: bijvoorbeeld dat een pakket wordt verplaatst, in plaats van alleen een algemene bewegingsmelding.

De meest essentiële functies zitten echter achter een betaalmuur. Zonder Arlo-abonnement mis je veel. Voor belangrijke features zoals video-opnames (zelfs van incidenten), automatische noodhulp en het instellen van specifieke activiteitenzones moet je namelijk maandelijks betalen.
Ja, de camera is functioneel zonder abonnement - maar voelt zonder abonnement wel erg kaal aan. Zo mis je zelfs basale opnamemogelijkheden, vanwege het gebrek aan SD-kaartondersteuning.

©Wesley Akkerman

We willen best begrijpen dat je voor een aantal functies moet betalen, omdat Arlo ook zijn eigen systemen moet trainen en onderhouden. Maar beelden zelf kunnen opslaan, zonder maandelijkse of jaarlijkse kosten, zien we toch echt als een basisfunctie. Nu is 5,99 euro per maand of 59,90 euro per jaar nog te overzien voor een enkele camera. Maar als je meer Arlo-producten gebruikt, dan kunnen de kosten al snel hoog oplopen (respectievelijk 12,99 of 129,90 euro).

Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom kopen?

Ondanks dat we onder de indruk zijn van de hardware-kwaliteiten van de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom zijn we toch minder geneigd het systeem direct aan te bevelen. Zeker wanneer je meer uit het systeem wilt halen, moet je bereid zijn dieper in de buidel te tasten. Met een Eufycam S4 ben je aanvankelijk meer kwijt bij de aanschaf, maar daar kun je op de langere termijn veel geld besparen – daar zitten essentiële functies namelijk niet achter een betaalmuur.

Na de telefoon en het horloge is nu het gehoorapparaat aan de beurt om te veranderen in een altijd-online slim apparaat. En daarbij gaat deze kleinste aller wearables, dankzij AI, neurale netwerken en de allernieuwste bluetoothvariant er meteen vol in. Van verguisd medisch hulpmiddel tot een soms noodzakelijke, maar ook steeds handiger gadget. Dat ook Apple zich nu in deze markt begeeft, zegt immers wel iets.

Een miljoen Nederlanders leven met slechthorendheid. Het hindert ze bij het luisteren naar muziek, het kijken naar de televisie en vooral bij de communicatie met anderen. Omdat slechthorendheid niet tot nauwelijks te herstellen is, blijft er weinig anders over dan het ondersteunen van het gehoor via een gehoorapparaat. Goed afgesteld dempt dit het omgevingsgeluid en versterkt belangrijke signalen zoals stemmen van andere mensen in een gesprek. Gehoorapparaten en draadloze oordopjes lijken op het eerste gezicht twee totaal verschillende producten: het een medisch hulpmiddel, het ander een gadget voor muziek, bellen en entertainment. Toch is deze scheidslijn de afgelopen jaren snel vervaagd. 

Een neuraal netwerk in het oor

Gehoorapparaten en draadloze oordopjes maken gebruik van vergelijkbare en vaak zelfs dezelfde technologieën: krachtige microfoons, digitale signaalverwerking, draadloze verbindingen en zelfs neurale netwerken en kunstmatige intelligentie. Moderne gehoorapparaten kunnen telefoongesprekken en muziek streamen, omgevingsgeluid filteren en zich automatisch aanpassen aan verschillende luisteromstandigheden: allemaal functies die ooit waren voorbehouden aan high-end audioapparatuur en premium headsets.

Tegelijkertijd hebben oordopjes functies gekregen als transparantiemodus, spraakversterking en gepersonaliseerd luisteren: technieken die rechtstreeks uit de gehoortechnologie komen. Volgens Apple zijn de AirPods Pro 2 daarom ook geschikt om als gehoorapparaat te worden gebruikt voor iedereen boven de 18 jaar met licht tot matig gehoorverlies. En ook Jabra, Sennheiser en Sony bieden soortgelijke oplossingen.

Wat is slechthorendheid?

Slechthorendheid wil zeggen dat iemand minder hoort dan gemiddeld. Het menselijk gehoor bestrijkt het geluidsspectrum van grofweg 20 Hz tot 20 kHz (20.000 Hz). De hoge tonen (richting de 20 kHz) verliest ieder mens al op jonge leeftijd, zoals ook bij eigenlijk iedereen het gehoor over de rest van het spectrum bij stijgende leeftijd achteruitgaat. Slechthorenden hebben boven-standaard verlies van het hoorvermogen op het hele spectrum of, en dat komt vaker voor, delen van het spectrum. Dit verlies kan aan één of aan beide oren zijn, en is zelden aan beide oren gelijk. De mate waarin gehoorverlies moet worden gecompenseerd verschilt dus per oor en verandert ook nog eens met de tijd. 

OTC of conventioneel

Wie via de conventionele route een gehoorapparaat koopt, doet dat veelal via een audicien of audioloog. De gehoorspecialist meet het gehoorverlies en stelt een oplossing op maat voor. Vaak zal dit een gehoorapparaat zijn, specifiek afgestemd op de persoonlijke situatie. Voor iedereen met licht tot matig gehoorverlies is er een alternatief: het OTC-gehoorapparaat. OTC staat voor over-the-counter, oftewel: vrij verkrijgbaar, zonder tussenkomst van een specialist. Vergelijk het met een leesbril die je bij de drogist koopt. Deze apparaten zijn doorgaans goedkoper en direct aan te schaffen: snel, simpel en zonder afspraak. Maar er zijn ook nadelen. OTC-apparaten bieden geen maatwerk, hebben minder instelmogelijkheden en de geluidskwaliteit is doorgaans minder dan bij een professioneel afgesteld apparaat. Ook zijn ze meestal niet medisch gecertificeerd en worden ze niet vergoed door de zorgverzekering.

Cross-over van headsets en oordoppen

Is voor consumenten een gehoorapparaat iets totaal anders dan een set draadloze oordopjes, fabrikanten zien al heel lang hoe nauw deze productgroepen met elkaar verbonden zijn. Merken als Sony, Apple, Sennheiser en Jabra gebruiken hun kennis van headsets en oordoppen om een positie op de markt voor gehoorapparaten te krijgen. Andere merken, zoals Sonova, WS Audiologie, Dermant, GN, Starkey en Amplifon zijn daarin al decennia actief. Ze zijn door hun specialistische producten minder bekend, maar soms toch dichterbij dan menigeen denkt. Jabra en de SteelSeries-gamingproducten, waaronder headsets, zijn eigendom van GN. Sennheiser is eigendom van Sonova, de wereldmarktleider bij gehoorapparaten. En ondanks dat het zelf veel geluidskennis in huis heeft, werkt Sony nauw samen met WS Audiologie.

Apple AirPods Pro 2 als gehoorapparaat

Wie op de Apple-site de AirPods Pro 2 bekijkt, leest als snel van alles over gebruik van de oordopjes als gehoorapparaat. De basis hiervoor is de ruisonderdrukking van de AirPods Pro 2 en de mogelijkheid om met die oortjes zelf een gehoortest uit te voeren. Zo’n test bepaalt de mate van gehoorverlies en is de basis voor de afstelling van een gehoorapparaat. Doorgaans gebeurt dit door een audicien of in een audiologisch centrum, maar de AirPods Pro 2 kunnen het dus ook.

De manier van testen is ook niet heel anders. In combinatie met iPhone of iPad laat de AirPods Pro 2 een reeks tonen horen op verschillende frequenties en volumes. Door telkens wanneer je een geluid hoort op het scherm van de telefoon of tablet te klikken, leert de app welke geluiden wel en niet worden waargenomen en op welk volume.

De test wordt voor het linker- en rechteroor apart doorlopen om de gehoorschade per oor te meten. Vervolgens wordt een persoonlijk profiel gemaakt, waarbij toonhoogtes die niet of minder goed gehoord worden, voortaan versterkt worden afgespeeld. Volgens Apple is de meting goed genoeg, maar komt een audiogram van een hoorzorgprofessional mogelijk beter overeen met het actuele gehoorvermogen. Heb je zo’n audiogram, dan is het ook mogelijk die in te laden en te gebruiken voor het persoonlijk profiel.

Een audiogram lezen

Een audiogram is de grafische weergave van iemands gehoor. Het wordt gebruikt om de mate van gehoorverlies weer te geven. Een audiogram heeft twee assen, op de verticale staat de toonsterkte in decibel (dB), op de horizontale de toonfreguentie/toonhoogte in hertz (Hz). De punten in de audiogram laten zien wat iemand nog hoort (de gehoordrempel). Een audiogram bestaat altijd uit een curve voor het rechter- en een voor het linkeroor. In het algemeen geldt dat hoe hoger de lijnen in het audiogram zijn, hoe beter het is.

Luister je wel?

Met de ruisbeheersing (zoals Apple het noemt) ingesteld op Transparantie, functioneren de AirPods Pro 2-oordopjes als gehoorapparaat. Ze filteren wat zij denken dat ongewenst geluid is en versterken wat op basis van de meting versterkt moet worden. Gesprekken een-op-een en in kleine groepen zijn duidelijk beter verstaanbaar, in grote groepen en lawaaiige omgevingen zoals een restaurant schieten de AirPods Pro 2 nog tekort.

Volume, balans en toon van het geluid kunnen via de app worden aangepast en ook zijn er instellingen om het volume van media aan te passen aan het omgevingsgeluid of wanneer een gesprek wordt gestart. Een echte fijnmazige equalizer ontbreekt en het lukt ook niet het geluid van de Microsoft Natural Keyboard Pro (het favoriete toetsenbord van de auteur van dit artikel) dat door de AirPods Pro 2 onwerkbaar hard versterkt wordt, te temmen zonder de werking als gehoorapparaat teniet te doen.

Zichtbaarheid

Een beperking om de AirPods Pro 2 als gehoorapparaat te gebruiken is de accuduur. Met zes uur bij onafgebroken gebruik kom je een werkdag niet door. De grootste drempel is de vormgeving. De AirPods Pro 2 zijn relatief groot, opvallend wit en zeer zichtbaar. Iedereen weet bovendien dat ze gemaakt zijn om naar muziek of andere media te luisteren en mensen vermoeden dan ook dat je dat doet. Iedereen met wie je praat, zal vermoeden of denken dat je juist geen contact wilt. Men wil je niet storen bij wat men denkt dat je doet. Uitleggen dat je de oortjes gebruikt om deel te nemen aan het gesprek helpt, maar is niet altijd voldoende.

Een audiogram maken zonder Apple

Benieuwd naar de kwaliteit van het eigen gehoor, maar niet in het bezit van een stel AirPods Pro 2? Met een iPhone en de Mimi-app is het mogelijk ook met andere oortjes de gehoorkwaliteit te meten. De app werkt het best met oortjes van Beats, Bose, JBL, Nothing, Samsung, Skullcandy en Sony. Met een andere headset of oordoppen werkt de test ook, maar is de meting minder betrouwbaar.

Ook voor Android zijn er apps om een gehoormeting te doen, zoals Gehoortest en Hearing Test. Samsung heeft geen eigen gehoortest-app en ook geen roadmap voor draadloze oortjes die als gehoorapparaat te gebruiken zijn, zo laat het bedrijf ons weten.

Conventionele gehoorapparaten

Gehoorapparaten zijn er in verschillende modellen, maar bijna allemaal klein en niet of nauwelijks zichtbaar. Ze hinderen hierdoor ook niet in de communicatie zoals de AirPods Pro 2 dat wel doen. Gehoorapparaten worden bijna uitsluitend via een audicien of audiologisch centrum gekocht waarbij de professional de hoortest doet en adviseert bij de productkeuze. Gehoorapparaten zijn echt fors duurder dan bijvoorbeeld een set AirPods Pro 2.

In 2013 introduceerde GN met de ReSound LiNX een gehoorapparaat dat met een iPhone verbonden kon worden en waarmee bijvoorbeeld het volume kon worden aangepast en ook streaming mogelijk werd. De basis hiervoor was de Apple-implementatie van Bluetooth Low Energie (BLE) bekend als Made for iPhone (MFi). Het door Google ontwikkelde MFi-alternatief ASHA (Audi Streaming or Hearing Aids) werd nooit een succes. Het maakte vooral duidelijk dat er behoefte was aan een platformonafhankelijk communicatieprotocol met ondersteuning voor zowel iOS als Android zoals Sonova dat met zijn universele bluetooth-ondersteuning altijd al bood.

BLE Audio en Auracast

De toekomst van connectiviteit voor gehoorapparaten én oordopjes heten Bluetooth LE Audio en Auracast. Twee open standaarden die de efficiënte LC3-codec gebruiken voor betere geluidskwaliteit bij lager energieverbruik. Bovenop BLE Audio komt Auracast. Dit is een vorm van multi-stream audio die goed te vergelijken is met wifi. Met Auracast kunnen meerdere mensen tegelijk naar dezelfde audio luisteren, bijvoorbeeld in theaters, op vliegvelden maar ook tijdens vergaderingen. Had MFi de mogelijkheid een smartphone als remote-microfoon te gebruiken voor één persoon met gehoorverlies, met Auracast kan het dan voor meerdere gebruikers. Auracast kent nog wel enkele uitdagingen zoals een vertraging van enkele milliseconden waardoor het nu nog minder geschikt is voor scenario’s waarin beeld en geluid synchroon moeten lopen. Een aparte ontvanger die de gehoorapparaten verbindt met de tv heeft dan nog altijd voordelen.

Op dit moment is het aantal gehoorapparaten dat Bluetooth LE Audio en Auracast ondersteunt nog beperkt. GN biedt het op enkele modellen en heeft een Auracast Assistant in de smartphone-app geïntegreerd. Bij de nieuwste gehoorapparaten van Sonova is de hardware geschikt, maar is een firmware-update nodig die te activeren. Apple ondersteunt momenteel noch BLE Audio noch Auracast. Volgens PR-manager Martijn Kroonstuiver van Apple is Auracast wel een geweldige volgende stap. Onbekend is of en wanneer Apple het gaat ondersteunen.

Maximale marktwerking, minimale inspraak

“Nergens heeft marktwerking in de zorg zulke negatieve effecten als bij hoortoestellen,” aldus de landelijke KNO-artsenvereniging. Stichting Hoormij, de belangenvereniging van mensen met gehoorproblemen, de Consumentenbond en het Zorginstituut Nederland delen deze kritiek: de koper heeft nauwelijks keuzevrijheid, ziet niet wat er beschikbaar is en krijgt zelden het hoortoestel dat hij nodig heeft. De keuze wordt vergaand bepaald door de audicien en de verzekeraar. De eerste is lang niet altijd onafhankelijk, de tweede bepaalt welke toestellen worden vergoed: maximaal 75 procent voor categorie 1 t/m 5. De beste (categorie 6) worden helemaal niet vergoed, ook niet als een specialist ze nodig vindt bijvoorbeeld vanwege werk of andere omstandigheden. De kosten die kunnen oplopen tot 6000 euro zijn dan geheel voor eigen rekening. 

AI en neurale netwerken

In de nieuwste premium modellen van bijna alle fabrikanten zit eigen hard- en software voor kunstmatige intelligentie. Neurale netwerken zijn uitermate geschikt om patronen te herkennen en worden ingezet om nog beter te begrijpen welk geluid relevant is en ook welke stemmen. Dus niet de harde prater van twee tafels verderop, maar de personen aan de eigen tafel. Het resultaat in een restaurant was met de Phonak Audéo Sphere Infinio gehoorapparaten duidelijk beter dan met de AirPods Pro 2. Ook werd het geluid van het Microsoft-toetsenbord niet versterkt.

Het gebruik van AI kost veel rekenkracht en betekent dat de maximale gebruiksduur van dit specifieke model bijvoorbeeld teruggaat van zeventien uur zonder AI naar zes uur bij maximaal gebruik van AI. De AI afhankelijk van het omgevingsgeluid automatisch te laten in- en uitschakelen levert genoeg tijdswinst op om een werkdag door te komen. Dat kan ook met tussentijds even kort opladen. Fabrikanten wachten met smart op innovaties in batterijtechniek om behalve voor het geluid, AI ook te kunnen gebruiken voor andere innovaties zoals spraakassistenten of live-vertaling.

App en data

Belangrijk bij al deze functionaliteit is de app. Apple gebruikt voor de AirPods Pro 2 vooral de Gezondheidsapp in iOS, maar voegt slimmigheidjes toe. Zo krijgen de AirPods Pro 2 een prominente plek in het instellingenmenu van iOS zodra de iPhone met de oortjes is verbonden. Apps van de traditionele gehoorapparatenfabrikanten hebben snel bijgeleerd. Phonak, dat nooit MFi heeft omarmd maar altijd de volledige klassieke bluetooth heeft ondersteund, heeft een uitgebreide app met identieke functionaliteit binnen iOS en Android.

Een gehoortest ontbreekt, maar wel kunnen eigen profielen worden gemaakt voor verschillende situaties, zoals in een restaurant of theater, en is eenvoudig hiertussen te wisselen. Ook zijn eerste Health-functies aanwezig. De gehoorapparaten tellen nu al stappen en calorieën, maar dit gaat ongetwijfeld in de toekomst nog verder uitgebreid worden.

Zoals we in een eerder artikel over de waarde van gezondheidsdata van smartwatches zagen, is in het oor een zeer betrouwbare plek om bijvoorbeeld veranderingen in de temperatuur te meten. Ook ligt vanwege de toch vaak iets hogere leeftijd van de gebruikers zoiets als valdetectie en automatische alarmering erg voor de hand.

Conclusie

De technologische kruisbestuiving tussen gehoorapparaten en draadloze oordoppen zorgt ervoor dat beide apparaten slimmer, compacter en beter afgestemd zijn op persoonlijke audiobehoeften. Mediagebruik en gebruiksgemak verbeteren razendsnel en beloven met de komst van Bluetooth LE Audio en Auracast nog veel beter te worden. Vooral gehoorapparaten hebben een enorme sprong gemaakt en combineren de kwaliteit van oordoppen met de geluidskwaliteit van gehoorapparaten. Het is spijtig dat de Nederlandse zorgverzekeraars deze innovaties niet belonen maar juist ontmoedigen.