Drivers zijn van enorm belang voor je computer. Geeft je computer fouten bij het aansluiten van een apparaat? Of werkt hardware niet goed? We tonen je hoe je de drivers vindt, installeert en updatet.

Jaren terug, in de tijd van DOS, bestonden er nauwelijks stuurprogramma's. Softwareontwikkelaars moesten er destijds zelf maar voor zorgen dat hun programma's de nodige hardware konden aansturen. Die tijd ligt gelukkig achter ons. Drivers, ook wel stuurprogramma's, zorgen als het ware voor een extra laag tussen de hardware en de software. De programma's hoeven niet zelf meer te zorgen voor de aansturing van de hardware.

Wanneer je eenmaal een goede driver voor een hardwarecomponent hebt geïnstalleerd, kunnen in principe alle programma's met die hardware overweg. Dat betekent echter ook dat een verkeerde of onvolkomen driver je (systeem) stevig in de problemen kan brengen. Je hebt er dus groot belang bij je systeem met optimale stuurprogramma's uit te rusten en regelmatig op updates te (laten) checken.

01 Automatische installatie

Wanneer je Windows installeert, zullen de drivers van de meeste hardwarecomponenten automatisch worden geïnstalleerd. Tijdens het installatieproces detecteert Windows namelijk de aangesloten hardware en tracht die meteen van de nodige drivers te voorzien. Windows heeft namelijk vele duizenden drivers aan boord. Toch kan het gebeuren dat niet alle (of niet de meest recente of optimale) drivers worden geïnstalleerd. Vooral bij wat oudere versies van Windows komt dat voor. Controleer bij problemen dus eerst of de instellingen van Windows Update optimaal ingesteld zijn. Open het Configuratiescherm (in Windows 8 vind je deze optie via Windows-toets+X), kies hier achter Weergeven op voor Grote pictogrammen en selecteer Windows Update. Klik nu eerst op Instellingen wijzigen en kijk of er een vinkje staat bij Aanbevolen updates op dezelfde manier ontvangen als belangrijke updates. Is dit niet zo, plaats dan het vinkje. Bevestig met OK en kies Naar updates zoeken.

Verschijnt na afloop de link x optionele updates zijn beschikbaar, klik die dan aan en plaats een vinkje bij de (driver)updates die je wilt installeren. Bevestig met OK en druk op de knop Updates installeren. De updates worden gedownload en vervolgens geïnstalleerd. Windows is gelukkig wel zo verstandig eerst een systeemherstelpunt aan te maken, zodat je bij problemen altijd nog naar de vorige toestand kunt terugkeren.

©PXimport

02 Windows update tweaken

Zie je er tegenop om op regelmatige basis zelf Windows Update aan te roepen en (na eventuele selectie) Updates installeren aan te klikken, dan kun je Windows ook zo instellen dat die op gezette tijden automatisch naar updates gaat zoeken. Ook dat valt in te stellen via Instellingen wijzigen. In het uitklapmenu kies je dan Updates automatisch installeren (aanbevolen), waarna je een geschikt tijdstip instelt (standaard is dat elke dag om 3:00 uur).

Het is ook mogelijk Windows automatisch naar drivers te laten zoeken zodra je een nieuw apparaat aan je systeem hebt gekoppeld. Deze optie activeer je vanuit het Configuratiescherm waar je (in pictogramweergave) Apparaten en printers selecteert. Vervolgens klik je de naam van je computer met de rechtermuisknop aan en kies je Instellingen voor installatie van apparaat. Stip de optie Ja, automatisch stuurprogramma's en pictogrammen downloaden (aanbevolen) aan als je inderdaad zo'n automatische installatie verkiest. Het alternatief is Nee, ik bepaal zelf wat er moet gebeuren, waarna je bijvoorbeeld Stuurprogramma's via Windows Update installeren als deze zich niet op de computer bevinden kunt aanstippen. Bevestig je keuze met Wijzigingen opslaan.

©PXimport

03 Apparaatbeheer

Je doet er hoe dan ook goed aan na de installatie van Windows en telkens ook na de installatie van een apparaat te controleren of de benodigde driver wel goed is geïnstalleerd. Dat kan via het Apparaatbeheer, dat je ook in het Configuratiescherm terugvindt. Kom je nu vaak in het Apparaatbeheer? Dan kun je het nog sneller oproepen via Windows-toets+R / typ devmgmt.msc en druk op Enter.

Als alle drivers goed zijn geïnstalleerd en dus je apparaten verondersteld worden correct te functioneren, dan krijg je een lijst met de verschillende apparaattypes opgesomd. Klik een wit driehoekje naast zo'n apparaattype aan om de afzonderlijke apparaten te zien. Zie je rood kruisje (Windows XP) of een klein zwart pijltje in het apparaatpictogram, dan betekent dit dat dit apparaat om een of andere reden is uitgeschakeld. Heb je het apparaat nodig, klik het dan met de rechtermuisknop aan en kies Inschakelen. Zo gemakkelijk kan het zijn.

©PXimport

04 Problemen Apparaatbeheer

Het probleem van een uitgeschakeld apparaat laat zich gemakkelijk oplossen. Er kunnen zich echter nog een enkele andere problemen voordoen die vaak minder snel of minder eenvoudig op te lossen zijn.

We bespreken de verschillende aanduidingen in het Apparaatbeheer even kort. Wanneer je een uitroepteken op een gele achtergrond ziet, houdt dat gewoonlijk in dat Windows het apparaat wel heeft herkend, maar niet de juiste driver heeft gevonden of kunnen installeren. Zie je in de lijst het 'apparaattype' Onbekend apparaat, met daarin een of meer keren het item Onbekend apparaat, dan is Windows er niet in geslaagd het apparaat te herkennen. Dan kan het ook nog zo zijn dat Windows een generieke (en dus niet productspecifieke) driver geïnstalleerd heeft voor een bepaald apparaat. Dit werkt gewoonlijk wel, maar vaak niet optimaal (wegens minder functies of mindere prestaties).

©PXimport

Andere problemen?

05 Eigenzinnige driver

Stel, een apparaat werkt niet (of toch niet naar behoren) en een uitroepteken in het Apparaatbeheer is al een stevige indicatie dat het fout zit met de driver. In eerste instantie kun je het als volgt proberen, maar de kans is relatief klein dat het iets oplevert. Klik het betreffende apparaat met de rechtermuisknop aan en kies Stuurprogramma's bijwerken / Automatisch naar bijgewerkte stuurprogramma's zoeken. Vindt Windows alsnog een geschikte driver, laat die dan installeren. Is dat niet het geval, dan heb je nog een paar mogelijkheden: ofwel spoor je zelf de juiste driver op, ofwel doe je een beroep op een meer gespecialiseerde tool. Bij stap 9 van dit artikel vertellen we je meer over deze laatste optie. We focussen ons eerst op de 'manuele' methode.

©PXimport

06 Apparaat bekend

De correcte driver opsporen is gewoonlijk niet zo lastig als uit de apparaatnaam al blijkt om welk apparaat het precies gaat. In dat geval vind je vast wel de bijhorende en up-to-date driver op de site van de fabrikant van je computer, zeker als je een kant-en-klare pc of laptop hebt. Gewoonlijk tref je op de website van je computerfabrikant een rubriek als Support, Software of Downloads aan. Eventueel kun je ook naar de naam van het apparaat googelen in combinatie met het woord 'driver'. Let in dit geval wel op, want sommige hits kunnen verwijzen naar schimmige sites die er vooral op uit zijn hun eigen, al dan niet malafide software te laten installeren.

Eventueel kun je je geluk ook proberen op drivercollecties als www.driverscollection.com of www.driverguide.com. Deze laatste geeft elke hit ook een gebruikerswaardering mee, wat meteen een signaal is dat enige scepsis bij het ophalen van drivers altijd wel op zijn plaat is. Controleer de download daarom altijd eerst met een dienst als www.virustotal.com en creëer vóór de installatie steeds een systeemherstelpunt! Afhankelijk van de download hoef je dan maar een exe-bestand uit te voeren. Je kunt de driver ook weer installeren vanuit het Apparaatbeheer: kies Stuurprogramma's bijwerken / Op mijn computer naar stuurprogramma's zoeken en verwijs naar de map waarin je de download hebt uitgepakt.

Wil de installatie maar niet lukken maar heb je wel de juiste driver te pakken? In dat geval kan het helpen eerst het apparaat in Apparaatbeheer te verwijderen. Kies hiervoor Installatie ongedaan maken in het contextmenu van het apparaat. Herstart dan Windows en probeer nogmaals het stuurprogramma te installeren.

©PXimport

07 Onbekend apparaat

Wat nu als uit de apparaatnaam niet meteen valt op te maken waarover het precies gaat, of wanneer er 'Onbekend apparaat' opduikt in het Apparaatbeheer? Dan ga je zelf op zoek naar het bijhorende apparaat-ID. Klik het apparaat met de rechtermuisknop aan en kies Eigenschappen. Open het tabblad Details en kies Hardware-id's in het uitklapmenu. Er verschijnen nu een of meer tekstregels waarin je gewoonlijk de Vendor ID (VEN of VID) herkent, evenals de Device ID (DEV of DID), de Class Code (CC) en de Revision (REV). Zoek met Google in eerste instantie naar de bovenste (meest gedetailleerde) ID: de kans is reëel dat je zo naar een site met de geschikte driver wordt geleid. Levert de zoektocht geen bruikbare resultaten op, probeer het dan met een kortere, wat minder gedetailleerde ID.

©PXimport

Overigens bestaat er ook een gratis tool die het zoeken naar de hardware-ID's wat makkelijker maakt: Unknown Device Identifier. Die geeft je niet alleen de hardware-ID's mee, maar vertelt je meteen ook wie de producent is en mogelijk ook om welk apparaat het gaat. Via het menu Drivers / Find Driver speelt het programma een geschikte zoekactie dan meteen door aan Google.

Meen je een geschikte driver te hebben gevonden, dan geldt ook hier (en zoals altijd bij het downloaden en installeren van drivers): altijd eerst op virussen scannen en een systeemherstelpunt creëren!

©PXimport

08 Generieke driver

Zelfs als het Apparaatbeheer nergens over klaagt, betekent dat niet noodzakelijk dat je nu voor elk apparaat de meeste geschikte en meest recente driver hebt geïnstalleerd. Het is daarom verstandig dit zelf nog te controleren. Het gebeurt namelijk wel vaker dat Windows een generieke driver heeft geïnstalleerd die niet alle functies of de volledige snelheid van het apparaat ontsluit. Met name bij beeldschermadapters (Standaard-VGA grafische adapter) en bij beeldschermen (Algemeen PnP-beeldscherm) komt dat geregeld voor. In de meeste gevallen vervang je die beter apparaat-specifieke drivers. Daarvoor kun je gebruikmaken van de eerder beschreven methodes (met hardware-ID's) als je zelf niet precies weet om welk product het gaat.

Je kunt ook altijd een degelijke systeeminformatietool inzetten, zoals het gratis SiSoftware Sandra Lite. De kans is groot dat die je, ondanks de installatie van een generieke driver, toch weet te vertellen wat het exacte producttype is, zodat je alsnog naar de meest geschikte driver op zoek kunt gaan.

©PXimport

09 Extra tools

Slaag je er niet in om een geschikte of up-to-date driver te vinden, dan kun je die controle en zoektocht eventueel ook aan een externe tool overlaten. Een gratis programma dat je hierbij kunt gebruiken is Driveridentifier.

Zodra Driveridentifier is geïnstalleerd, druk je op Scan Drivers, waarna je in je browser een overzicht krijgt van de gedetecteerde drivers. Met wat geluk weet de tool zelfs onbekende apparaten te identificeren. In de kolom Download vertelt de link Update je of er mogelijk een nieuwere driver voor je klaarstaat. Let wel, die link voert je haast altijd naar een pagina met diverse drivers. Het is aan jou om uit te maken welke driver wellicht de juiste is. Niet geheel risicoloos dus.

©PXimport

Snappy Driver Installer

Verificatie

©PXimport

Intel & AMD

©PXimport

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.