ID.nl logo
Alles over de herbruikbare raket van SpaceX, Starship
© PXimport
Huis

Alles over de herbruikbare raket van SpaceX, Starship

Het ruimtevaartbedrijf SpaceX ontwikkelt de grootste raket ooit, die bovendien volledig herbruikbaar zal zijn: Starship. De aanvankelijk sceptische NASA investeert er miljarden in. Ergens volgend jaar moet de eerste testvlucht naar een baan om de aarde plaatsvinden en dat wordt hoe dan ook een spektakel.

Elon Musk reisde in 2001 af naar Rusland om een afgedankte ICBM te kopen – een raket waarvan de atoomkop verwijderd is. Hij wilde er een plantenkas mee lanceren naar Mars, met als doel het enthousiasme voor de bemande ruimtevaart te reanimeren. De Russen namen hem totaal niet serieus en zitten nu met de gebakken peren, want Musk besloot zelf een raket te ontwikkelen. Binnen een paar jaar molesteerde deze Falcon 9 de ooit zo lucratieve Russische lanceermarkt. Daarnaast ontwikkelde hij een bemand ruimteschip, waardoor de Russen ook hun peperdure tickets voor Sojoez-vluchten niet meer aan de straatstenen kwijtraakten.

Het staat daarmee vast dat Musk tot veel in staat is. De Falcon 9 is niet alleen betaalbaar en betrouwbaar, maar ook nog eens grotendeels herbruikbaar. SpaceX is de enige ruimtevaartorganisatie ter wereld die de eerste trap van een draagraket routinematig terugbrengt naar de aarde voor hergebruik. Musk roept al jaren dat hij het belachelijk vindt om een raket na één vlucht af te danken. “Stel dat we vliegtuigen na elke vlucht zouden weggooien, hoe zou het dan met de luchtvaart gesteld zijn?”

De Falcon 9 en zijn grotere broer, de Falcon Heavy, zijn overigens niet helemáál herbruikbaar. De eerste trap versnelt tot zo’n 7000 kilometer per uur. Het is al een hele uitdaging om deze heelhuids terug te brengen. Voor de tweede trap, die tot ruim 27.000 km/h versnelt, is dat bijna onmogelijk. Het benodigde hitteschild en andere systemen zouden qua gewicht ernstig ten koste gaan van de zogenoemde nuttige lading.

Uiteraard heeft dit Musk nooit lekker gezeten: hij bleef dromen van een multifunctioneel ruimteschip dat zonder veel onderhoud talloze keren gelanceerd zou kunnen worden. Inmiddels is hij de prototypes van zo’n toestel aan het testen in het zuidelijkste puntje van Texas, nabij het dorpje Boca Chica.

Miljardensubsidie

Starship, zoals het schip heet, stamt af van een idee dat Musk in het najaar van 2016 wereldkundig maakte en dat hij het Interplanetary Transport System doopte. Het bestond uit een tweetrapsraket van monsterlijke omvang, gemaakt van koolstofcomposieten. De tweede trap zou naar de aarde kunnen terugkeren voor een rechtstandige landing, net als de herbruikbare Falcon 9-boosters. 

Vanwege de enorme schaal van het ding, zou er ondanks het benodigde hitteschild voldoende lading kunnen worden meegenomen. Dezelfde trap zou ook in een baan om de aarde volgetankt kunnen worden om daarna naar de maan of zelfs Mars te vertrekken. Beide trappen zouden worden uitgerust met nieuwe motoren van het type Raptor, die op methaan werken. Dat is een brandstof die in principe op Mars kan worden bereid uit water en CO₂. Aldus zou het toestel ook de terugreis naar de aarde kunnen aanvaarden.

©PXimport

Ondanks Musks reputatie klonk dit te mooi om waar te zijn. Ook de tycoon zelf gaf toe dat de financiering misschien een dingetje zou zijn. Om NASA tot een miljardensubsidie te verleiden, zou het project sterk aan geloofwaardigheid moeten winnen. In 2017 presenteerde hij, opnieuw tijdens het jaarlijkse Internationale Astronautica-Congres, een afgeslankte versie van het toestel. En in 2019 verklaarde hij dat Starship niet van dure koolstofcomposieten zou worden gemaakt, maar van veel goedkoper roestvrij staal. 

Op 9 december 2020 vloog het eerste prototype tot een hoogte van ruim 12 kilometer. De landing eindigde in een vuurbal, maar verder gedroeg het toestel zich voorbeeldig. Na nog een aantal explosies maakte prototype SN15 op 5 mei 2021 een landing volgens het boekje. De geplande volgende sprong voorwaarts is een vlucht naar een baan om de aarde, waarbij prototype SN20 gelanceerd zal worden op de bijbehorende ‘Super Heavy’-booster. Uitgerust met 28 tot 33 Raptor-motoren is dat de krachtigste raket ooit gebouwd. Deze lancering moet volgend jaar plaatsvinden.

Apollo-model

Zelfs de grootste Musk-sceptici denken dat Starship inderdaad over een paar jaar lading zal gaan vervoeren naar een baan om de aarde. Waarschijnlijk een lading Starlink-satellieten. Maar een reis naar Mars? Dan zal eerst de uitdaging van het tanken in de ruimte moeten worden opgelost. Het vullen van één Starship vereist minimaal zes vluchten van een tanker-Starship. 

De brandstoffen, vloeibaar methaan en vloeibare zuurstof, hebben temperaturen van respectievelijk 161,5 en 183 graden Celsius onder nul. In het onbarmhartige zonlicht van de ruimte kan de druk in de brandstoftanks dan al snel gevaarlijk oplopen. En Musk is tot nu toe rijkelijk vaag over hoe die stoffen precies zullen worden overgepompt. 

Niettemin heeft de NASA, tot verbijstering van velen, Starship aangewezen als de maanlander van het Artemis-project dat in de tweede helft van het decennium de eerste vrouw en de eerste mens van kleur op de maan moet neerzetten. NASA betaalt SpaceX daar 2,9 miljard dollar voor. NASA’s eigen Orion-ruimteschip, gelanceerd bovenop de peperdure SLS-raket, brengt de astronauten naar een baan om de maan. Daar stappen ze over op de Starship-maanlander. Hoe de vluchtige brandstoffen tijdens dat verblijf op de maan onder controle kunnen worden gehouden, is vooralsnog de vraag.

©PXimport

De Mars-versie van Starship roept nog meer vragen op. Musk zegt er honderd ‘kolonisten’ mee te kunnen vervoeren, maar sceptici rekenen voor dat dat vanwege de benodigde life support-systemen en voorraden volstrekt niet past. Een eerste expeditie van een mens of zeven lijkt realistischer. De terugkeer naar de aarde zal voor deze mensen sowieso een heikele onderneming worden. 

Om het methaan en de zuurstof te produceren en te koelen waarmee een Starship terug kan keren naar de aarde, is een hoeveelheid energie nodig die onmogelijk door een pionierende expeditie te produceren lijkt. Het Apollo-model lijkt veel logischer: gebruik een minimalistische opstijgraket die in de baan om Mars koppelt aan een schip dat terugkeert naar de aarde.

Wanneer Musk opschept dat Starship het zonnestelsel zal veroveren, is het beter hem niet op zijn woord te geloven. Want het staat nog helemaal niet vast of het concept van Starship ook buiten een baan om de aarde levensvatbaar is. Maar dat de eerste lancering de tongen los zal maken, is zeker.

Tekst: Ed Croonenberg

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 Chromebooks met een 15,6-inch scherm
Huis

Waar voor je geld: 5 Chromebooks met een 15,6-inch scherm

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Vandaag richten we onze blik op Chromebooks met een 15,6-inch scherm – ideaal voor wie meer werkruimte wil zonder te diep in de buidel te tasten. We hebben vijf modellen geselecteerd die uitblinken in prestaties, bouwkwaliteit en gebruiksgemak.

Acer Chromebook Plus 515 (CB515-2H-32UH)

Deze Chromebook is een stevige allrounder met een prettig groot scherm van 15,6 inch. De Full HD-resolutie in combinatie met een mat IPS-paneel zorgt voor comfortabele kijkhoeken, ook bij langere werksessies. Binnenin draait een Intel Core i3-1315U, een moderne chip met zes rekenkernen die zorgt voor een vlotte ChromeOS-ervaring. Samen met 8 GB LPDDR5X-werkgeheugen en 128 GB snelle ssd-opslag is dit systeem klaar voor een werkdag vol tabbladen, Google Docs en videobellen. Qua connectiviteit zit je goed met onder meer twee usb-c-poorten, een HDMI-poort, een usb-a-aansluiting en een microSD-slot. Dankzij wifi 6E profiteer je van hoge draadloze snelheden. De webcam filmt in Full HD en ondersteunt AI-functies zoals achtergrondvervaging, wat de Plus-status van dit model onderstreept.

Toepassingen: Multitasken, schoolwerk, videobellen Bijzonderheden: Wifi 6E, mat scherm, AI-webcamfuncties

Acer Chromebook Plus 515 (CB515-2HT)

Dit is de krachtiger en veelzijdiger broer van de CB515‑2H‑32UH hierboven. Beide modellen hebben een groot 15,6-inch Full HD-scherm, 8 GB snel LPDDR5X-geheugen en draaien op de nieuwste versie van ChromeOS. Het verschil zit 'm vooral in de prestaties en gebruiksmogelijkheden. De 2HT‑5789 is uitgerust met een snellere Intel Core i5‑processor, dubbele opslagcapaciteit (256 GB SSD) en een handig touchscreen, wat hem uitermate geschikt maakt voor multitasking, fotobewerking en gebruik van Android-apps. Zoek je een Chromebook met meer rekenkracht en flexibiliteit, dan biedt de 2HT‑5789 net dat beetje extra, zonder in te leveren op draagbaarheid of accuduur.

Toepassingen: Interactieve apps, hybride werken, tekenen Bijzonderheden: Touchscreen, AI-functies, solide behuizing

ASUS Chromebook Flip (CX1500FKA-E80049)

Deze 15,6-inch Chromebook valt op door zijn flexibele ontwerp. Dankzij het 360-gradenscharnier gebruik je het apparaat ook als grote tablet. Het Full HD-scherm is voorzien van aanraakbediening en het toetsenbord is verlicht, wat typerend is voor deze wat luxere instapper. Binnenin zit een energiezuinige Intel Celeron N4500, die in combinatie met 8 GB werkgeheugen prima presteert bij dagelijks gebruik zoals browsen, video's kijken en documenten bewerken. Met 64 GB opslagruimte is er net genoeg plek voor offline bestanden; de rest doe je natuurlijk in de cloud. Wifi 6 zorgt voor een stabiele verbinding, en het geheel weegt net geen 2 kilo. Verwacht geen snelheidsduivel, maar wel een soepele, veelzijdige werklaptop.

Toepassingen: Tekstverwerken, presenteren, lichte mediaconsumptie Bijzonderheden: Convertible ontwerp, verlicht toetsenbord, wifi 6

HP Chromebook 15a-nb0804nd

Deze HP combineert een modern ontwerp met een degelijke binnenkant. De Core i3-N305-processor is een relatief nieuwe chip met acht zuinige kernen, geschikt voor multitasking zonder oververhit te raken. Je krijgt 8 GB snel werkgeheugen en 128 GB UFS-opslag, dat net wat vlotter werkt dan standaard eMMC. Het IPS-scherm is uiteraard 15,6 inch groot, is gezegend met een Full HD-resolutie en biedt een nette kleurweergave. De behuizing bevat gerecyclede kunststoffen en voelt degelijk aan, met een prettige toetsaanslag. Dankzij wifi 6 en bluetooth 5.3 zit het ook qua verbinding wel goed. Aansluitingen? 2x usb-c, 1x usb-a, een 3,5mm-hoofdtelefoonaansluiting en een kaartlezer. Dit is een Chromebook die geschikt is voor serieuze school- of kantoortaken, zonder dat je te veel betaalt.

Toepassingen: Schoolwerk, lichte kantoorsoftware, internetten Bijzonderheden: Duurzame materialen, UFS-opslag, Wi-Fi 6

Lenovo Flex 3 Chrome (15IJL7)

Deze Lenovo is ideaal voor wie zoekt naar een groot scherm en maximale flexibiliteit. Je kunt hem namelijk helemaal omklappen tot een 15,6-inch tablet, met volledig aanraakscherm en 360-gradenscharnier. De Pentium Silver N6000-processor en 8 GB RAM zorgen voor degelijke prestaties bij standaardgebruik, zoals surfen, tekstverwerken of series streamen. De opslagruimte bedraagt 128 GB, en dat is ruim voldoende voor basisbestanden. Lenovo voorziet deze Chromebook van een HDMI-poort, meerdere usb-aansluitingen, een microSD-poort en een koptelefoonaansluiting. Handig is de fysieke afsluiter voor de webcam. De batterij gaat bij lichte taken tot wel 16 uur mee, wat opvallend veel is in deze klasse.

Toepassingen: Basistaken, films kijken, mobiel gebruik Bijzonderheden: Lange accuduur, tabletmodus, privacy-webcam

▼ Volgende artikel
Review OnePlus Pad 3 - Grote Android-tablet met laptop-ambities
© Rens Blom
Huis

Review OnePlus Pad 3 - Grote Android-tablet met laptop-ambities

De OnePlus Pad 3 is een enorme tablet met laptopaspiraties. OnePlus verkoopt dan ook een aparte toetsenbordhoes, zodat je de tablet productiever kunt gebruiken. Voor wie is de OnePlus Pad 3 de moeite waard? Je leest het in deze review.

Uitstekend
Conclusie

De OnePlus Pad 3 is een grote en premium tablet die ons goed bevalt, zeker in combinatie met de apart verkrijgbare toetsenbordhoes. Het loont wel om een vergelijking met de concurrentie te maken, met name door de stevige adviesprijs en sommige technische keuzes.

Plus- en minpunten
  • Erg krachtige specificaties
  • Heel lange accuduur
  • Productief door software en losse toetsenbordhoes
  • Prijzig i.c.m. toetsenbordhoes
  • Sommige softwarefuncties werken (nog?) niet goed
  • Geen vingerafdrukscanner

Tablet of laptop?

Met zijn 13,2inch-scherm is de OnePlus Pad even groot als de grootste iPad én heel wat compactere laptops. Het apparaat weegt 675 gram en is net geen 6 millimeter dik. Door het grote scherm is de tablet nauwelijks met één hand te gebruiken. Het lcd-scherm oogt wat minder fraai dan een oledscherm, maar is op alle aspecten wel erg goed. Zo oogt het beeld flink scherp dankzij de resolutie van 3392 x 2400 pixels.

OnePlus verkoopt voor 169 euro een speciale toetsenbordhoes die je aan de tablet kunt klikken. De toetsen tikken erg prettig en het trackpad werkt ook aardig. Zo productief als op een laptop zijn we niet, maar in het vliegtuig en de trein kunnen we zeker goed aan de slag.

©Rens Blom

Dat je toch een tablet voor je neus hebt, merk je bijvoorbeeld aan de beperkte selectie van poorten. De OnePlus Pad 3 heeft één usb-c-poort, en daarmee houdt het op. Je kunt wel een geschikte usb-c-hub aansluiten om meer aansluitingen te creëren, bijvoorbeeld voor een bedrade muis of HDMI-kabel richting je televisie.

©Rens Blom

Uitstekende specificaties

De specificaties van de tablet zijn ruimschoots in orde, wat je gezien de prijs ook mag verwachten. De tablet is razendsnel dankzij de Qualcomm Snapdragon 8 Elite-processor, die ook in veel dure smartphones zit. OnePlus verkoopt de Pad 3 in twee configuraties: de ene heeft 12 GB werkgeheugen met 256 GB opslag en in de andere variant zit 16/512 GB. De completere versie kost 100 euro meer, een meerprijs die we gerechtvaardigd vinden, al kunnen we ons voorstellen dat veel mensen (meer dan) genoeg hebben aan de instapversie.

De tablet heeft camera's op de voor- en achterkant. Die zijn kwalitatief niet bijzonder. Een iets betere selfiecamera was op zijn plaats geweest – vooral voor videogesprekken. Ook missen we een vingerafdrukscanner op de tablet.

©Rens Blom

OnePlus stopt een lekker grote accu in de tablet. Dankzij die stevige batterij lukt het ons om de Pad 3, inclusief toetsenbordhoes, langer dan een hele kantoordag te gebruiken voor werkgerelateerde apps, aangevuld met wat sociale media en het kijken van een YouTube-video. Een score waar wij blij van worden. Opladen gaat via de eerder genoemde usb-c-poort. In de doos zit, vanwege EU-wetgeving om consumentenelektronica duurzamer te maken, geen oplaadadapter. Je dient er zelf een te regelen. Kies dan een 100W-OnePlus-adapter voor snelladen of neem genoegen met langzamer opladen met een niet-OnePlus-adapter.

Software-ervaring

De Android 15-software op de tablet is door OnePlus geoptimaliseerd voor het enorme scherm. Zo kun je gebruiksvriendelijk twee apps naast elkaar gebruiken en is het ook mogelijk om een app als zwevend venster boven andere apps te blijven bekijken.

©Rens Blom

Interessant is dat OnePlus zijn OxygenOS-softwareschil heeft uitgebreid met ondersteuning voor macOS – van Apple inderdaad. Je kunt eenvoudig bestanden overdragen en je MacBook vanaf de tablet bedienen, zo is het idee. In de praktijk blijkt de deel-software van OnePlus om wel heel veel machtigingen te vragen, zien we soms Chinese tekst in beeld en werken de deel-functies uiteindelijk matig. We worden er dus (nog) niet zo vrolijk van.

©Rens Blom

©Rens Blom

Grote kans dat de Pad 3 in de nabije toekomst comfortabeler als laptopvervanger zal werken. In Android 16 komt namelijk een volwaardige desktopmodus, speciaal bedoeld voor tablets. Deze software-update komt later dit jaar, ook via OnePlus. Het is in elk geval goed om te zien dat het merk nu al serieus werk heeft gemaakt van software om de Pad 3 productief te gebruiken.

De Pad 3 krijgt drie Android-upgrades en zes jaar beveiligingsupdates. Een prima updatebeleid, als je het ons vraagt.

Alternatieven

Hoewel onze ervaringen met de OnePlus Pad 3 op veel vlakken positief zijn, heeft deze tablet ook de nodige concurrentie. Samsung biedt met zijn Tab S10-serie ook grote tablets inclusief toetsenbordhoezen aan. Voor Apple geldt hetzelfde: de iPad is met zijn iPadOS-software weliswaar anders in gebruik dan een Android-tablet, maar is in combinatie met een toetsenbordhoes even productief als de OnePlus Pad 3.

Ook het overwegen waard is een laptop met Chrome OS of Windows. Zeker een model met een touchscreen kan een goed alternatief zijn voor de OnePlus Pad 3 als je écht productief wil zijn op het apparaat. Een dergelijke laptop hoeft bovendien niet meer te kosten dan de Pad 3 (tablet + toetsenbordhoes). Wil je echt een tablet en hecht je meer waarde aan entertainment, dan is de Pad 3 jouw apparaat. Ook zonder toetsenbordhoes.

Conclusie: OnePlus Pad 3 kopen?

De OnePlus Pad 3 is een grote en premium tablet die ons goed bevalt, zeker in combinatie met de apart verkrijgbare toetsenbordhoes. Het loont wel om een vergelijking met de concurrentie te maken, met name door de stevige adviesprijs en sommige technische keuzes.