Het ruimtevaartbedrijf SpaceX ontwikkelt de grootste raket ooit, die bovendien volledig herbruikbaar zal zijn: Starship. De aanvankelijk sceptische NASA investeert er miljarden in. Ergens volgend jaar moet de eerste testvlucht naar een baan om de aarde plaatsvinden en dat wordt hoe dan ook een spektakel.

Elon Musk reisde in 2001 af naar Rusland om een afgedankte ICBM te kopen – een raket waarvan de atoomkop verwijderd is. Hij wilde er een plantenkas mee lanceren naar Mars, met als doel het enthousiasme voor de bemande ruimtevaart te reanimeren. De Russen namen hem totaal niet serieus en zitten nu met de gebakken peren, want Musk besloot zelf een raket te ontwikkelen. Binnen een paar jaar molesteerde deze Falcon 9 de ooit zo lucratieve Russische lanceermarkt. Daarnaast ontwikkelde hij een bemand ruimteschip, waardoor de Russen ook hun peperdure tickets voor Sojoez-vluchten niet meer aan de straatstenen kwijtraakten.

Het staat daarmee vast dat Musk tot veel in staat is. De Falcon 9 is niet alleen betaalbaar en betrouwbaar, maar ook nog eens grotendeels herbruikbaar. SpaceX is de enige ruimtevaartorganisatie ter wereld die de eerste trap van een draagraket routinematig terugbrengt naar de aarde voor hergebruik. Musk roept al jaren dat hij het belachelijk vindt om een raket na één vlucht af te danken. “Stel dat we vliegtuigen na elke vlucht zouden weggooien, hoe zou het dan met de luchtvaart gesteld zijn?”

De Falcon 9 en zijn grotere broer, de Falcon Heavy, zijn overigens niet helemáál herbruikbaar. De eerste trap versnelt tot zo’n 7000 kilometer per uur. Het is al een hele uitdaging om deze heelhuids terug te brengen. Voor de tweede trap, die tot ruim 27.000 km/h versnelt, is dat bijna onmogelijk. Het benodigde hitteschild en andere systemen zouden qua gewicht ernstig ten koste gaan van de zogenoemde nuttige lading.

Uiteraard heeft dit Musk nooit lekker gezeten: hij bleef dromen van een multifunctioneel ruimteschip dat zonder veel onderhoud talloze keren gelanceerd zou kunnen worden. Inmiddels is hij de prototypes van zo’n toestel aan het testen in het zuidelijkste puntje van Texas, nabij het dorpje Boca Chica.

Miljardensubsidie

Starship, zoals het schip heet, stamt af van een idee dat Musk in het najaar van 2016 wereldkundig maakte en dat hij het Interplanetary Transport System doopte. Het bestond uit een tweetrapsraket van monsterlijke omvang, gemaakt van koolstofcomposieten. De tweede trap zou naar de aarde kunnen terugkeren voor een rechtstandige landing, net als de herbruikbare Falcon 9-boosters. 

Vanwege de enorme schaal van het ding, zou er ondanks het benodigde hitteschild voldoende lading kunnen worden meegenomen. Dezelfde trap zou ook in een baan om de aarde volgetankt kunnen worden om daarna naar de maan of zelfs Mars te vertrekken. Beide trappen zouden worden uitgerust met nieuwe motoren van het type Raptor, die op methaan werken. Dat is een brandstof die in principe op Mars kan worden bereid uit water en CO₂. Aldus zou het toestel ook de terugreis naar de aarde kunnen aanvaarden.

©PXimport

Ondanks Musks reputatie klonk dit te mooi om waar te zijn. Ook de tycoon zelf gaf toe dat de financiering misschien een dingetje zou zijn. Om NASA tot een miljardensubsidie te verleiden, zou het project sterk aan geloofwaardigheid moeten winnen. In 2017 presenteerde hij, opnieuw tijdens het jaarlijkse Internationale Astronautica-Congres, een afgeslankte versie van het toestel. En in 2019 verklaarde hij dat Starship niet van dure koolstofcomposieten zou worden gemaakt, maar van veel goedkoper roestvrij staal. 

Op 9 december 2020 vloog het eerste prototype tot een hoogte van ruim 12 kilometer. De landing eindigde in een vuurbal, maar verder gedroeg het toestel zich voorbeeldig. Na nog een aantal explosies maakte prototype SN15 op 5 mei 2021 een landing volgens het boekje. De geplande volgende sprong voorwaarts is een vlucht naar een baan om de aarde, waarbij prototype SN20 gelanceerd zal worden op de bijbehorende ‘Super Heavy’-booster. Uitgerust met 28 tot 33 Raptor-motoren is dat de krachtigste raket ooit gebouwd. Deze lancering moet volgend jaar plaatsvinden.

Apollo-model

Zelfs de grootste Musk-sceptici denken dat Starship inderdaad over een paar jaar lading zal gaan vervoeren naar een baan om de aarde. Waarschijnlijk een lading Starlink-satellieten. Maar een reis naar Mars? Dan zal eerst de uitdaging van het tanken in de ruimte moeten worden opgelost. Het vullen van één Starship vereist minimaal zes vluchten van een tanker-Starship. 

De brandstoffen, vloeibaar methaan en vloeibare zuurstof, hebben temperaturen van respectievelijk 161,5 en 183 graden Celsius onder nul. In het onbarmhartige zonlicht van de ruimte kan de druk in de brandstoftanks dan al snel gevaarlijk oplopen. En Musk is tot nu toe rijkelijk vaag over hoe die stoffen precies zullen worden overgepompt. 

Niettemin heeft de NASA, tot verbijstering van velen, Starship aangewezen als de maanlander van het Artemis-project dat in de tweede helft van het decennium de eerste vrouw en de eerste mens van kleur op de maan moet neerzetten. NASA betaalt SpaceX daar 2,9 miljard dollar voor. NASA’s eigen Orion-ruimteschip, gelanceerd bovenop de peperdure SLS-raket, brengt de astronauten naar een baan om de maan. Daar stappen ze over op de Starship-maanlander. Hoe de vluchtige brandstoffen tijdens dat verblijf op de maan onder controle kunnen worden gehouden, is vooralsnog de vraag.

©PXimport

De Mars-versie van Starship roept nog meer vragen op. Musk zegt er honderd ‘kolonisten’ mee te kunnen vervoeren, maar sceptici rekenen voor dat dat vanwege de benodigde life support-systemen en voorraden volstrekt niet past. Een eerste expeditie van een mens of zeven lijkt realistischer. De terugkeer naar de aarde zal voor deze mensen sowieso een heikele onderneming worden. 

Om het methaan en de zuurstof te produceren en te koelen waarmee een Starship terug kan keren naar de aarde, is een hoeveelheid energie nodig die onmogelijk door een pionierende expeditie te produceren lijkt. Het Apollo-model lijkt veel logischer: gebruik een minimalistische opstijgraket die in de baan om Mars koppelt aan een schip dat terugkeert naar de aarde.

Wanneer Musk opschept dat Starship het zonnestelsel zal veroveren, is het beter hem niet op zijn woord te geloven. Want het staat nog helemaal niet vast of het concept van Starship ook buiten een baan om de aarde levensvatbaar is. Maar dat de eerste lancering de tongen los zal maken, is zeker.

Tekst: Ed Croonenberg

Je hebt net een klein fortuin uitgegeven aan een gloednieuwe 4K- of zelfs 8K-televisie. Je installeert hem, start je favoriete filmklassieker en zakt onderuit op de bank. Maar in plaats van een bioscoopervaring bekruipt je het gevoel dat je naar een goedkope soapserie of een homevideo zit te kijken. De acteurs bewegen vreemd soepel, de actiescènes lijken versneld en de magie is ver te zoeken. Geen zorgen, je televisie is niet stuk. Hij doet eigenlijk iets te goed zijn best.

Dit fenomeen is zo wijdverspreid dat er een officiële term voor is: het 'soap opera effect'. In technische kringen wordt dit ook wel bewegingsinterpolatie of 'motion smoothing' genoemd. Hoewel fabrikanten deze functie met de beste bedoelingen in hun televisies bouwen, is het voor filmfanaten vaak een doorn in het oog. Gelukkig is het eenvoudig op te lossen... als je tenminste weet waar je moet zoeken.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

Wat is het 'soap opera effect' precies?

Om te begrijpen wat er misgaat, moeten we kijken naar hoe films worden gemaakt. De meeste bioscoopfilms en veel dramaseries worden opgenomen met 24 beelden per seconde. Die snelheid geeft films hun karakteristieke, dromerige uitstraling. Een beetje bewegingsonscherpte hoort daarbij; dat is wat onze hersenen associëren met 'cinema'. Moderne televisies verversen hun beeld echter veel vaker: meestal 60 of zelfs 120 keer per seconde.

Om dat verschil te overbruggen, verzint je slimme televisie er zelf beelden bij. De software kijkt naar beeld A en beeld B, en berekent vervolgens hoe een tussenliggend beeld eruit zou moeten zien. Dit voegt de tv toe aan de stroom. Het resultaat is een supervloeiend beeld waarin elke hapering is gladgestreken.

Voor een voetbalwedstrijd of een live-uitzending is dat geweldig, omdat je de bal en spelers scherper kunt volgen. Maar bij een film zorgt die kunstmatige soepelheid ervoor dat het lijkt alsof je naar een achter de schermen-video zit te kijken, of dus naar een soapserie zoals Goede Tijden, Slechte Tijden, die traditioneel met een hogere beeldsnelheid werd opgenomen. De filmische illusie wordt hierdoor verbroken.

©ER | ID.nl

De winkelmodus is ook een boosdoener

Naast beweging is er nog een reden waarom het beeld er thuis soms onnatuurlijk uitziet: de beeldinstellingen staan nog op standje zonnebank. Veel televisies staan standaard in een modus die 'Levendig' of 'Dynamisch' heet. Deze stand is ontworpen om in een felverlichte winkel de aandacht te trekken met knallende, bijna neon-achtige kleuren en een extreem hoge helderheid. Bovendien is de kleurtemperatuur vaak nogal koel en blauw, omdat dat witter en frisser oogt onder tl-licht. In je sfeervol verlichte woonkamer zorgt dat echter voor een onrustig beeld waarbij huidtinten er onnatuurlijk uitzien en details in felle vlakken verloren gaan.

Hoe krijg je de magie terug?

Het goede nieuws is dat je deze 'verbeteringen' gewoon kunt uitzetten. De snelste manier om van het soap opera effect en de neonkleuren af te komen, is door in het menu van je televisie de beeldmodus te wijzigen. Zoek naar een instelling die Film, Movie, Cinema of Bioscoop heet. In deze modus worden de meeste kunstmatige bewerkingen, zoals bewegingsinterpolatie en overdreven kleurversterking, direct uitgeschakeld of geminimaliseerd. Het beeld wordt misschien iets donkerder en warmer van kleur, maar dat is veel dichter bij wat de regisseur voor ogen had.

Sinds kort hebben veel moderne televisies ook de zogeheten Filmmaker-modus. Dat is de heilige graal voor puristen. Als je deze modus activeert, zet de tv met één druk op de knop alle onnodige nabewerkingen uit en respecteert hij de originele beeldsnelheid, kleuren en beeldverhouding van de film.

Wil je de beeldmodus niet volledig veranderen, maar alleen dat vreemde, soepele effect kwijt? Dan moet je in de geavanceerde instellingen duiken. Elke fabrikant geeft het beestje een andere naam. Bij Samsung zoek je naar Auto Motion Plus of Picture Clarity, bij LG-televisies ga je naar TruMotion, bij Sony naar Motionflow en bij Philips naar Perfect Natural Motion. Door deze functies uit te schakelen of op de laagste stand te zetten, verdwijnt het goedkope video-effect en krijgt je film zijn bioscoopwaardige uitstraling weer terug.

Een apparaat op afstand bedienen hoeft geen geld te kosten en is verrassend eenvoudig. Of je nu bestanden wilt openen, technische problemen wilt oplossen of meerdere toestellen wilt beheren: met Chrome Remote Desktop kan het allemaal, gratis en zonder gedoe.

De helper begint

Een groot voordeel van Chrome Remote Desktop is de brede compatibiliteit: het werkt met Windows, macOS, Linux en ChromeOS. Bovendien is het veilig – verbindingen worden versleuteld – en je hebt alleen een Chrome-browser nodig. We beginnen aan de kant van degene die op afstand toegang wilt tot een andere computer, degene die ondersteuning biedt vanaf computer A. Op computer A opent de gebruiker Chrome en surft naar https://remotedesktop.google.com. Daar verschijnen twee opties: Dit scherm delen en Verbinding maken met een andere computer. Omdat computer A support wil geven aan een extern apparaat, kiest de gebruiker voor de tweede optie. In dat scherm verschijnt een veld om een toegangscode in te geven, de code volgt zo meteen.

Acties voor de hulpvrager

Op computer B, de computer die toegang zal verlenen, moet de gebruiker ook in Chrome surfen naar dezelfde website. Daar kiest hij voor de optie Dit scherm delen. Voordat dat mogelijk is, moet Chrome Remote Desktop eerst worden gedownload en geïnstalleerd. De gebruiker klikt daarvoor op de ronde blauwe knop met het witte downloadpijltje. Hiermee wordt een Chrome-extensie geïnstalleerd. Na de installatie verschijnt in het vak Dit scherm delen een blauwe knop met de tekst Code genereren. Wanneer de gebruiker daarop klikt, wordt een toegangscode van 12 cijfers aangemaakt. Die code geeft hij of zij door aan gebruiker A.

Scherm delen

Op computer A geeft de gebruiker de code op in Chrome Remote Desktop. Vervolgens wacht hij tot gebruiker B bevestigt dat A toegang mag krijgen tot zijn scherm. Zodra dat is gebeurd, verschijnt het volledige bureaublad van computer B in een nieuw Chrome-venster op computer A. Door dit venster schermvullend weer te geven, kan A probleemloos handelingen uitvoeren op de pc van B. Voor de veiligheid beschikken beide gebruikers over een knop om de sessie op elk moment te beëindigen. Uiteraard is een stabiele internetverbinding noodzakelijk. Daarnaast krijgen beide partijen de melding dat ze klembordsynchronisatie kunnen inschakelen. Hiermee wordt het mogelijk om eenvoudig tekst of bestanden te kopiëren en te plakken tussen beide apparaten.