Het uitbreiden van het werkgeheugen van een computer is echt geen ingewikkelde ingreep. U kunt het prima zelf doen, zonder dat u er een specialist voor inschakelt. De meeste tijd gaat zitten in de voorbereiding. Het inbouwen zelf is zo gebeurd. Wij laten zien welke stappen u moet zetten als u meer geheugen in uw systeem wilt hebben.

1. Stappenplan

Het uitbreiden van het computergeheugen is doorgaans een eenvoudig klusje, waarbij maar weinig kan misgaan zolang u voorzichtig en zorgvuldig te werk gaat. Bij een desktopcomputer opent u de behuizing, waarna u de plek waar het geheugen zit gemakkelijk zult herkennen. Bij laptops volstaat het meestal om een klepje aan de onderzijde te openen, waarna u meteen op de juiste plek bent. Soms kost het wat meer moeite om bij het geheugen te komen en bij sommige laptops moet eerst het toetsenbord worden verwijderd. Maar in de meeste gevallen is het inbouwen dus een fluitje van een cent. De meeste energie zit in de voorbereiding, als u moet bepalen hoeveel geheugen er nu in uw computer zit, wat er nog bijpast en vooral ook welk type geheugen u nodig hebt. Vandaar dat u voor een succesvolle uitbreiding een aantal voorbereidende stappen moet zetten.

2. Huidige capaciteit

Allereerst kijkt u hoeveel geheugen er nu in de computer aanwezig is. Dat kan via het configuratiescherm van Windows (de Mac komt later in dit artikel ook aan bod). Als u naar Start / Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Systeem gaat, ziet u de hoeveelheid geïnstalleerd geheugen, of er een 32- of 64bit-versie van Windows draait, het type processor, de fabrikant en het computermodel. Al deze informatie is nodig om te bepalen wat u nodig hebt. Een andere manier om bij dit scherm te komen, is door in Windows Verkenner met rechts op Computer te klikken en te kiezen voor Eigenschappen.

©PXimport

Bekijk eerst hoeveel geheugen er al is geplaatst en noteer meteen de specificaties van uw systeem.

Processor en Windows-variant

Zit er een 32bit-processor in uw systeem, dan kan maximaal 4 GB geheugen worden aangestuurd. Meer geheugen plaatsen is dan wel mogelijk, maar het heeft geen zin. Met een 64bit-processor en de 64bit-versie van Windows kan een systeem meer werkgeheugen gebruiken. Windows Home Basic kan met 8 GB overweg, Home Premium, de meest gangbare variant voor consumenten, kan 16 GB gebruiken en de Enterprise-, Business- en Ultimate-versies van Windows kunnen nog aanzienlijk grotere hoeveelheden werkgeheugen aansturen. Vooral voor zakelijk gebruik kan dat interessant zijn.

3. Wat is er mogelijk?

Om het werkgeheugen uit te breiden, hebt u de technische specificaties van uw systeem nodig. Elk moederbord, dat is de grote printplaat in uw computer, heeft slechts een beperkt aantal plaatsen (sockets, slots of sleuven genoemd) waarop geheugen kan worden geprikt. Daarnaast past niet elk type geheugenmodule zomaar op ieder moederbord. Alle haken en ogen bij dit onderwerp zijn te vinden in de handleiding van uw computer of het moederbord - die u in de vorm van een meegeleverd boekje of cd of dvd kunt raadplegen. Mist u de handleiding, dan kunt u op internet naar de website van de fabrikant van uw computer gaan en daar een handleiding zoeken op de ondersteuningspagina. Hebt u geen kant-en-klare computer gekocht maar zelf een systeem in elkaar gezet, dan hebt u de gegevens van het specifieke moederbord nodig dat u hebt ingebouwd. Biedt dit alles geen uitkomst, dan kunt u meestal ook nog op de website van een geheugenfabrikant terecht. Omdat geheugenmodules voor nagenoeg alle gangbare typen computers worden gemaakt, is er vaak een adviesfunctie die u precies uitlegt wat de mogelijkheden zijn.

4. Geheugenadviseur

Als voorbeeld gebruiken we hier de geheugenadviseur die op de website van Kingston kan worden gevonden, maar u kunt ook bij diverse andere geheugenfabrikanten terecht, zoals Crucial. Meteen op de hoofdpagina van Kingston is rechts de optie memory search te vinden. Daar kiest u voor Desktop of Notebook. Vervolgens geeft u de fabrikant, productlijn en het model computer aan. Vervolgens verschijnen de geschikte geheugenmodules van Kingston in beeld. Op deze pagina is ook de knop Configuration Details te vinden, die een overzicht van mogelijke configuraties toont. U kunt het geheugen hier meteen bestellen, maar nu u weet wat u nodig hebt, kan dat natuurlijk ook bij uw favoriete winkel of webshop. Zo kunt u prijzen vergelijken tussen sites van onder andere Interngeheugen.com, Informatique, ReplaceDirect en Komplett. Daarmee bent u vaak een stuk goedkoper uit dan als u het geheugen direct bij een computer- of geheugenfabrikant bestelt.

©PXimport

Geheugenfabrikanten weten van nagenoeg elk systeem welk geheugen erin past.

5. Meerdere smaken

In elk voetje op het moederbord past één geheugenmodule. Hoe meer geheugenstrips er in uw computer zitten, hoe minder u kunt bijplaatsen. Laptops hebben meestal maar twee slots. Dat is onhandig, vooral omdat computerfabrikanten vaak twee kleine modules plaatsen in plaats van één grote. Ze kiezen dan bijvoorbeeld voor twee modules van elk 2 GB in plaats van één module van 4 GB. Zolang er slots vrij zijn, kunt u geheugen bijplaatsen. Zijn alle slots bezet, dan zit er niets anders op dan enkele of alle geheugenmodules te vervangen door grotere exemplaren. Het kan overigens zo zijn dat u modules per twee of drie moet plaatsen.

6. Digitale adviseur

Om te zien hoeveel geheugenslots al in gebruik zijn, kunt u de computer openmaken. Er is echter een simpeler manier om hier achter te komen. U kunt uw computer door een speciale online dienst laten analyseren. Dat kan onder andere via de webshop Interngeheugen.com, maar bijvoorbeeld ook bij Crucial. Als u Interngeheugen.com gebruikt, klikt u op Scan uw computer nu! en vervolgens op Voer de scan nu uit! Er wordt vervolgens een programma, genaamd mappreporter.exe, naar uw computer gestuurd. Windows geeft nu een melding, waarop u via Uitvoeren toestemming moet geven om het programma te laten draaien. Vervolgens verschijnt een uitgebreid rapport met informatie over uw computer, de bezetting van de geheugenslots en uiteraard de modules die u kunt aanschaffen.

©PXimport

In plaats van alles zelf uit te zoeken, kunt u er ook voor kiezen om uw systeem online te scannen via www.interngeheugen.com.

Geheugensoorten

Er bestaan meerdere typen geheugen, zoals DDR, DDR2 en DDR3. Let er goed op dat u de juiste soort koopt, want ze zijn onderling niet uitwisselbaar. Ook wordt op geheugenmodules meestal een snelheidsaanduiding aangegeven, bijvoorbeeld '1333 MHz' en soms staan er nog extra termen bij, zoals 'unbuffered'. De handleiding en de geheugenadviseur op een website kunnen de juiste specificaties tonen van het geheugen dat in uw systeem past. Een geheugenmodule wordt soms ook wel met de technische term DIMM aangeduid en in oudere systemen kunt u SIMM-geheugen tegenkomen. DIMM's zijn vrij groot en zitten eigenlijk alleen in desktops. Vanwege ruimtegebrek worden in laptops en netbooks de veel kleinere SO-DIMM (Small Outline DIMM)-modules toegepast. Zowel DIMM- als SO-DIMM-geheugen kan van het type DDR, DDR2 of DDR3 zijn.

©PXimport

SO-DIMM-modules zijn een stuk kleiner dan DIMM's.

7. Een voorbeeld

Als voorbeeld hebben wij een laptop laten analyseren. In ons apparaat blijkt 6 GB werkgeheugen aanwezig, verdeeld over twee slots. Omdat het om een model met een quadcore-processor gaat, blijkt er nog een derde slot te zijn en dat is zowaar vrij. We kunnen dus nog een geheugenmodule bijplaatsen. Bijvoorbeeld een van 4 GB, zodat het totaal aan geheugen 10 GB telt. Willen we het geheugen nog verder uitbreiden, dan kunnen we de module van 2 GB die in het tweede slot zit, vervangen door een nieuwe module van 4 GB. Alle drie de slots zijn dan voorzien van dezelfde hoeveelheid geheugen, en in totaal telt het op tot 12 GB. Dat is meteen ook het maximum dat we in deze laptop mogen plaatsen.

©PXimport

Na analyse ziet u hoeveel geheugen er is en welke slots bezet of vrij. Als bonus krijgt u een uitbreidingsadvies.

8. Geheugen inbouwen

Zodra u weet wat u nodig hebt, bent u natuurlijk vrij om het geheugen waar dan ook aan te schaffen. U kunt bij een computerwinkel langsgaan of het online bestellen, waarbij u het vaak een werkdag later al in huis hebt. Vervolgens is het moment aangebroken om het geheugen in te bouwen. Doorgaans is dat een erg eenvoudig klusje. Zoals eerder gezegd: de voorbereidingen geven het meeste werk. Sluit allereerst de computer volledig af. Zet hem dus niet in slaapstand, maar schakel hem echt uit. Koppel vervolgens alle kabels en snoertjes los, waaronder ook het netsnoer. Hebt u een laptop, haal dan ook de accu eruit. Zo voorkomt u dat het apparaat zich mogelijk alsnog inschakelt als u per ongeluk een knop aanraakt. Druk tot slot even op de aan/uitknop. De computer kan en mag niet meer opstarten, maar zo raakt u eventuele 'reststroom' uit het apparaat kwijt.

9. Desktop openen

Er zijn enorm veel verschillende behuizingen, dus aangeven hoe u een desktop precies opent is ondoenlijk. Het kan zijn dat u enkele schroeven aan de achterzijde, zijkant of voorzijde moet losdraaien. Soms kan dan de zijkant worden geopend, maar vaak schuift u de volledige kap van het chassis. Is de behuizing eenmaal geopend, dan gaat u op zoek naar het geheugen op het moederbord. De geheugenmodules staan netjes in het gelid en rechtop in voetjes op het moederbord. Soms zitten ze wat verstopt. Zo kunnen bijvoorbeeld kabelbundels of een dvd-speler in de weg zitten. Moet u iets loskoppelen voor werkruimte, onthoud dan goed hoe alles weer teruggeplaatst moet worden. Leg de desktop eventueel plat om er beter bij te kunnen.

10. Laptop openen

Bij laptops is het geheugen doorgaans veel simpeler te bereiken, namelijk door gewoon een klepje aan de onderzijde te openen. Vaak is er een pictogram op het plastic te zien: een rechthoek met streepjes aan een lange zijde. Zo weet u meteen onder welk dekseltje het geheugen verstopt zit. Ook andere componenten, zoals de harde schijf, zijn vaak aan de hand van een pictogram te vinden. Leg de dichtgeklapte laptop ondersteboven op iets zachts, zoals een handdoek, zodat u voorkomt dat er krassen op het deksel komen door het verschuiven van het apparaat. Draai de schroefjes los en haal het klepje voorzichtig weg. De schroefjes kunnen erg klein zijn. Leg ze dus op een plek waar u ze niet kwijtraakt.

©PXimport

Meestal is het geheugen van een laptop goed toegankelijk via een klepje aan de onderzijde.

©PXimport

Een pictogram geeft vaak aan onder welk deksel zich het geheugen en andere componenten bevinden.

11. 'Personeelsingang'

Zitten er geen schroefjes in het klepje van uw laptop, of is er zelfs helemaal geen klepje te zien, dan kunt u er vrij zeker van zijn dat u zich via het toetsenbord een weg naar binnen moet banen. Dat is omslachtiger en het levert helaas iets meer risico. Ga altijd op zoek naar instructies voor uw specifieke model laptop. Doorgaans komt de procedure neer op het losmaken van het toetsenbord. Dat doet u bijvoorbeeld door met een kleine schroevendraaier voorzichtig een paar palletjes in te drukken. Daarna licht u het toetsenbord op en moet het lintkabeltje van het moederbord worden losgekoppeld. Dat kabeltje is nogal teer, het moet dus heel voorzichtig gebeuren. Nu zijn er twee mogelijkheden: u kunt via de ontstane opening rechtstreeks bij het geheugen, of u moet enkele schroeven losmaken, waarna het klepje aan de onderzijde alsnog kan worden verwijderd. Let op dat de schroefjes in lengte kunnen verschillen. Onthoud of noteer daarom welk schroefje op welke plaats thuishoort.

©PXimport

Geen schroeven te zien? Grote kans dat u eerst het toetsenbord moet weghalen voordat u het geheugen uit kunt breiden.

Statische ontladingen

Als u aan computers sleutelt, is het van belang dat u maatregelen treft om schade door elektrische ontladingen te voorkomen. U hebt vast weleens meegemaakt dat u een schok kreeg bij het vastpakken van een autoportier of zodra u iemand een hand gaf. Dat geeft een kort maar onprettig gevoel en het is soms reden voor hilariteit. Helaas kan dit type ontladingen uw computer beschadigen. Een speciaal ESD-armbandje (ElectroStatic Discharge) helpt dit te voorkomen. Aan de armband zit een snoertje dat u met een klemmetje aan het ongelakte metaal van de systeemkast vastmaakt. Als alternatief kunt u met een vinger kort de metalen behuizing aanraken. Dit moet u dan wel steeds opnieuw doen als u bij uw computer terug bent gekeerd nadat u iets hebt gepakt. Laat het geheugen liefst zo lang mogelijk in zijn speciale verpakking zitten. Ook die beschermt namelijk tegen statische ontladingen.

12. Geheugenmodule

Pak geheugenmodules alleen langs de randen vast. Raak de chips, andere minuscule componenten en vooral het rijtje vergulde contacten liever niet aan. Let er verder bij het inbouwen op dat dit altijd maar op één manier kan: de vergulde contacten zijn verdeeld in twee rijtjes (soms meer) van ongelijke lengte. Kijkt u naar het voetje op het moederbord, dan zult u zien dat ook hier twee compartimenten zijn, met een plastic schotje ertussen. Dit tussenschot past precies in de inkeping tussen de contacten van de geheugenmodule.

©PXimport

Een geheugenmodule past maar op één manier in een slot.

13. Geheugen plaatsen (desktop)

In een desktopcomputer staat elke geheugenmodule rechtop in een voetje op het moederbord. Aan de zijkanten zitten klemmetjes die de module stevig op zijn plek houden. Om geheugen weg te halen, duwt u de klemmetjes (doorgaans plastic palletjes) naar buiten en omlaag. De geheugenmodule komt nu vanzelf omhoog en u kunt hem rechtstandig uit het voetje wegnemen. Bij het plaatsen van geheugen zet u de module rechtop in de sleuf. Duw de geheugenmodule met beide duimen op de bovenrand voorzichtig rechtstandig omlaag tot u hoort dat hij aan beide zijden is vastgeklikt. De klemmetjes komen vanzelf omhoog. Er kan enige kracht voor nodig zijn, maar forceer niets. Controleer of de klemmetjes inderdaad netjes in de uitsparingen van de module zijn verankerd.

14. Geheugen plaatsen (laptop)

Bij een laptop werkt het net even iets anders. Om ruimte te besparen liggen de modules hier plat. Vaak zelfs met twee modules boven elkaar! Om een module uit de laptop te halen, buigt u beide klemmetjes voorzichtig een stukje naar buiten, dus van de module af. De module schiet vanzelf los en wipt een stukje omhoog. Nu kunt u de module eenvoudig uit het voetje nemen. Onder die module kan dus nog een tweede exemplaar zitten. Om geheugen in een vrij slot te plaatsen, steekt u de module in een hoek van ongeveer vijfenveertig graden in het voetje. Gebruik geen kracht. De contacten moeten als vanzelf in het voetje glijden en er nagenoeg helemaal in verzinken. Druk de module vervolgens voorzichtig omlaag (plat) tot een klik hoort omdat de klemmen op hun plek vallen. Verdeel de kracht door dit met twee vingers te doen. Controleer daarna of de vergulde contacten nog steeds netjes in het voetje zitten. U mag hooguit een smalle, goudkleurige strook blijven zien.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

In een laptop ligt het geheugen plat. Steek een module eerst schuin in het voetje en druk hem dan voorzichtig omlaag.

15. Dichtmaken

Zodra het geheugen is geplaatst, zet u de kap weer op de desktop of schroeft u het klepje weer in de laptop. Eventueel kunt u met definitief vastschroeven wachten tot u zeker weet dat alles in orde is en nu eerst de computer opstarten. U hoeft niets bijzonders te doen, nieuw geheugen wordt tegenwoordig automatisch herkend. De hoeveelheid aanwezig geheugen controleren werkt weer hetzelfde als beschreven in tip 2. Er kan iets minder vrij geheugen gerapporteerd worden dan u verwacht, omdat bijvoorbeeld de grafische kaart er een klein deel van gebruikt. Ook hebben bepaalde processors en sommige Windows-versies beperkingen (meer daarover leest u in het kader ´Processor en Windows-variant´, elders in dit artikel).

16. Geheugenuitbreiding bij Apple

Ook het geheugen van een Apple-computer kunt u eenvoudig zelf uitbreiden. Om te achterhalen hoeveel geheugen er in zit en of er nog geheugenslots vrij zijn, gaat u in het Apple-menu naar Over deze Mac. Hier ziet u welke processor u hebt, de hoeveelheid geheugen en het type. Klik vervolgens op Meer info / Systeemoverzicht en kies voor Geheugen. Hier is per slot te zien wat er in zit. U kunt via de website van Apple achterhalen hoeveel werkgeheugen er maximaal in uw apparaat past. Ga daarvoor naar Apple.nl en kies Support / Technische specificaties. Kies de modellijn (met de juiste datumaanduiding) en controleer onder het kopje Processor en geheugen hoeveel geheugen er maximaal in kan en welke mogelijkheden en beperkingen er zijn.

©PXimport

Een Apple-computer toont niet alleen de hoeveelheid geheugen, maar ook de bezetting van de geheugenslots.

17. Geheugenscanner voor Apple

Ook voor het uitbreiden van een Apple-computer kunt u prima terecht bij de vele webshops op internet. Voor een advies kunt u eventueel ook naar de website van een geheugenfabrikant zoals Kingston of Crucial gaan (zie tip 4 en 6). Zo kunt u de geheugenscanner van Crucial gebruiken, daar bestaat namelijk zowel een Windows- als een Mac-versie van. Ga naar Crucial.com, klik op Memory (RAM) en kies Scan my system. Installeer het programma en voer het uit. Dit scheelt u handmatig zoekwerk. Overigens kan het geheugen van een MacBook Air, iPad of iPhone helaas niet worden uitgebreid. Kies bij aanschaf van zo'n apparaat dus meteen voor een model met ruim voldoende geheugen voor de taken waarvoor u het gebruikt.

©PXimport

Crucial kan ook uw Apple-computer scannen.

18. Bestellen bij Apple

Geheugen bijkopen kan eventueel via de webshop van Apple zelf, al bent u daar doorgaans duurder uit dan op andere locaties. Op Apple.nl klikt u op Store. Vervolgens kiest u in de linkerkolom in het kader Populaire accessoires onder het kopje Voor Mac voor Geheugen. Vervolgens kiest u de juiste productlijn, zoals MacBook Pro of iMac. Let goed op de datumaanduiding (deze staat tussen haakjes). Op het volgende scherm selecteert u het model dat u hebt, waarna wordt getoond welke geheugenmodules er in passen.

©PXimport

Geheugen voor een Apple-computer bestelt u bij een van de vele webshops of in de officiële Apple Store.

19. MacBook Pro

Een MacBook Pro heeft maar twee slots en die zijn standaard al bezet. Om de hoeveelheid geheugen uit te breiden, kunt u dus niets anders doen dan de bestaande modules vervangen door versies met een grotere capaciteit. Omdat een MacBook Pro 'slechts' met maximaal 8 GB kan werken, moet u voor twee modules van elk hooguit 4 GB kiezen. Door twee dezelfde modules te gebruiken, presteert het systeem optimaal. Na het losdraaien van enkele schroeven (let op: deze hebben verschillende lengtes!) en het verwijderen van de onderkant van de behuizing, gaat het plaatsen of verwijderen van geheugen op dezelfde manier als bij een laptop, dus zoals beschreven in tip 14.

20. iMac

Afhankelijk van het model kan een iMac 8 of 16 GB geheugen aansturen. Het apparaat beschikt over twee geheugenslots. Modules van 2 of 4 GB plaatst u steeds per twee. U legt de iMac met het scherm omlaag op een zachte ondergrond, zoals een handdoek. Duw de standaard omhoog en neem het klepje weg nadat u de schroefjes hebt losgedraaid. Trek de lipjes in de compartimenten naar buiten. Als u de bestaande geheugenmodules wilt vervangen, trekt u aan de lipjes om de modules los te halen. Druk nieuwe geheugenmodules stevig maar voorzichtig aan tot u een klik hoort. Eerst worden de twee slots aan de achterzijde gevuld, daarna de slots aan de schermzijde. Stop vervolgens de lipjes terug in de compartimenten. Schroef het klepje weer vast en klap de standaard terug.

©PXimport

Op www.apple.nl vindt u onder Support / Handleidingen documenten waarin onder andere wordt uitgelegd hoe u het geheugen uitbreidt.

21. Oops!

Wordt het geheugen niet herkend of hebt u na het uitbreiden plotseling problemen met uw computer? Controleer of alle kabeltjes en het netsnoer zijn aangesloten. Aan de achterzijde van desktops zit vaak nog een aparte aan/uitschakelaar. Hebt u binnenin misschien iets losgekoppeld om bij het geheugen te kunnen? Zit de accu van de laptop wel goed vast? Als niets helpt, moet u even controleren of de geheugenmodules goed zijn geplaatst. Haal ze eruit en stop ze er opnieuw in. Als niets helpt, is het een idee om het nieuwe geheugen weer uit te bouwen. In de originele staat zou uw pc het weer als vanouds moeten doen. Controleer vervolgens opnieuw of u wel het juiste geheugen voor uw computer hebt aangeschaft. Schakel eventueel externe hulp in om het probleem op te lossen.

De afgelopen drie jaar heeft Sony hard gewerkt aan de Sony WH-1000XM6-koptelefoon. De voorganger, de XM5, is ondanks verwoede pogingen van Bowers & Wilkins, Bose en Apple al die tijd marktleider geweest. Staat de XM6 wederom aan de top?

Als je het hebt over de topklasse koptelefoons van Sony, dan kom je eigenlijk altijd uit bij dezelfde lijn: de WH-1000XM-serie. Deze modellen staan al jaren bekend om hun indrukwekkende noise cancelling, waarmee omgevingsgeluid effectief wordt weggefilterd. Tel daar een rijke audiokwaliteit bij op – inclusief ondersteuning voor Hi-Res Audio en LDAC – en je snapt waarom ze zo populair zijn. Voeg daar nog een lange accuduur, comfortabel draagcomfort en slimme functies als Speak-to-Chat en Adaptive Sound Control aan toe, en je hebt een hoofdtelefoon die voor veel mensen als de ideale allrounder geldt.

Sony levert keer op keer een betrouwbaar totaalpakket af, wat deze lijn tot een vaste waarde maakt onder muziekliefhebbers die meer willen dan alleen goed geluid. Gesprekskwaliteit, een fijne app en sterke ruisonderdrukking horen daar inmiddels gewoon bij. Nu Sony met de WH-1000XM6 de zesde generatie op de markt brengt, twijfelt niemand eraan dat deze koptelefoon weer aan alle verwachtingen voldoet. Maar in een markt waarin de concurrentie flink is toegenomen, is de vraag wel gerechtvaardigd: is dit model het prijskaartje van 450 euro nog steeds waard? Dat is tenslotte 30 euro méér dan de XM5 bij zijn lancering kostte.

©Wesley Akkerman

Wederom op te vouwen

Sony heeft de afgelopen drie jaar duidelijk niet stilgezeten. De WH-1000XM6 is voorzien van een nieuwe processor, extra microfoons, verbeterde noise cancelling en een verfijnd audioplatform. Op het eerste gezicht oogt hij misschien identiek aan de XM5, maar ook het ontwerp is op meerdere punten aangepakt. Zo is het lichte model nog steeds makkelijk op te vouwen dankzij de draaibare oorschelpen met zacht schuim. Handig, want daardoor past hij moeiteloos in de meegeleverde case en neem je 'm makkelijk mee.

Sommige aanpassingen zijn klein maar doordacht. Zo is de powerknop nu iets verzonken, waardoor je hem sneller op de tast vindt. De knop voor noise cancelling heeft bovendien een extra functie gekregen: je kunt er de microfoon mee dempen of activeren tijdens een telefoongesprek. De rest van de bediening verloopt via het aanraakgevoelige oppervlak op de rechter oorschelp. Dat werkt op zich prima, maar je moet wel even wennen aan de precieze gebaren. Bovendien blijft de aanraakbediening gevoelig voor fouten, waardoor we zelf liever kiezen voor fysieke knoppen of de bijbehorende app.

Wie kritisch naar het ontwerp kijkt, komt nog een paar kleine minpunten tegen. Zo trekt de behuizing – vooral bij het zwarte model – snel vlekken aan van je vingers, die je makkelijk uitsmeert als je niet uitkijkt. En dan is er nog de hoofdband, die tijdens het dragen soms in je haar blijft haken, vooral als de koptelefoon iets verschuift. Dat levert een wat ongemakkelijk gevoel op. Gelukkig zijn dat allemaal kleinigheden die verder weinig afdoen aan het totaalplaatje.

©Wesley Akkerman

Luisteren tijdens het laden

Een van de prettigste verbeteringen van de WH-1000XM6 ten opzichte van zijn voorganger is dat je hem tijdens het opladen gewoon kunt blijven gebruiken. Bij de XM5 was dat nog niet mogelijk: zodra je die aan de lader hangt via de usb-c-poort, stopt het afspelen. Dat probleem is nu dus verholpen. Wel is de meegeleverde oplaadkabel vrij kort, dus handig is het niet altijd. Qua aansluitmogelijkheden zijn er verder weinig verschillen: beide modellen ondersteunen bluetooth (met bij de XM6 een nieuwer versienummer) én hebben een fysieke audio-ingang. Sony levert standaard een usb-c-kabel en een audiokabel mee in de verpakking.

Ook op codec-gebied is er weinig te klagen. Net als zijn voorganger ondersteunt de WH-1000XM6 AAC, SBC en Sony’s eigen LDAC voor high-res audio. Maar er zijn ook twee nieuwe toevoegingen: LC3 en Auracast. Vooral LC3 is interessant als moderne codec die zich qua prestaties laat vergelijken met Qualcomms aptX Adaptive. Afhankelijk van de verbindingskwaliteit past deze codec automatisch de sample rate aan voor optimale geluidskwaliteit en stabiele prestaties. Qualcomm-codecs zelf zijn overigens niet aanwezig, maar met het huidige aanbod valt er genoeg te kiezen – je mist er weinig aan.

Wat wel onveranderd is gebleven, is de batterijduur. Je haalt nog steeds zo'n 30 uur met noise cancelling ingeschakeld en 40 zonder. Dat is netjes, maar inmiddels niet meer indrukwekkend. Concurrenten zoals de Sennheiser Momentum 4 Wireless gaan met gemak twee keer zo lang mee op een volle lading. Snelladen kan gelukkig wel: 3 minuten aan de oplader levert tot 3 uur speeltijd op. Toch is er op dit punt nog wat ruimte voor verbetering, zeker als Sony koploper wil blijven.

©Wesley Akkerman

Ruisonderdrukking en audio

Met de WH-1000XM6 zet Sony opnieuw stappen op het gebied van noise cancelling. De koptelefoon heeft nu twaalf microfoons aan boord, vier meer dan voorheen, en die helpen actief om storend geluid van alle kanten weg te filteren. Of het nu om wind, voorbijrazend verkeer of een drukke coupé vol kletsende mensen gaat: de XM6 laat zich er niet door van de wijs brengen. En dat geldt ook als je op een normaal volume luistert; je hoeft het geluid dus niet op standje maximaal te zetten om in alle rust te genieten.

Qua geluidskwaliteit heeft deze serie sowieso een sterke reputatie, en de XM6 weet die opnieuw waar te maken. De 30 mm-drivers zijn flink onder handen genomen en leveren nu nog meer detail, heldere zanglijnen en extra finesse in de hoge tonen. Sony heeft zichtbaar gezocht naar een betere balans tussen lage, midden- en hoge frequenties, en met succes. Alles klinkt krachtig en vol, zonder dat het op een bepaald gebied tekortschiet.

Bijzonder is ook dat Sony dit keer samenwerkte met mastering engineers uit de muziekindustrie om het geluidsprofiel nog preciezer af te stemmen. Dat merk je: muziek klinkt natuurlijker, gelaagder en gewoon meeslepender. En alsof dat nog niet genoeg is, kun je nu ook stereogeluid omzetten naar een ruimtelijke audio-ervaring via een nieuwe vorm van upmixing. Dat is iets anders dan de bestaande 360 Reality Audio-ondersteuning of DSEE Extreme-technologie – het resultaat is dat je met dezelfde koptelefoon meer uit je muziek haalt dan ooit tevoren.

Maar we zijn er nog niet

De Sony WH-1000XM6 weet een open, gelaagd en dynamisch geluidsbeeld neer te zetten dat vrijwel elk muziekgenre aankan. Luister je naar een intieme opname – denk aan stem en piano – dan vallen meteen de fijne details op: je hoort hoe elke toetsaanslag zijn eigen ruimte krijgt en hoe zanglijnen haast betoverend in de mix zweven. Ook bij drukker geproduceerde nummers blijft het overzicht bewaard. De hoge en middentonen houden hun helderheid, waardoor je makkelijk onderscheid maakt tussen de verschillende lagen in een track.

Wat betreft de bas heeft Sony de balans goed gevonden. Lage tonen zijn krachtig en vol, maar nooit modderig – ze blijven strak en gecontroleerd. Drums en percussie klinken precies en direct, zonder overbodig nagalmen. Daardoor voelt elke luisterbeurt fris en levendig aan. Sterker nog: de kans is groot dat je ineens details hoort die je eerder niet opvielen in nummers die je al tientallen keren hebt afgespeeld. De koptelefoon legt daarbij net wat extra nadruk op zang en vocalen, wat de verstaanbaarheid en het gevoel van betrokkenheid alleen maar vergroot.

Ook op het gebied van slimme functies blijft Sony zijn voorsprong behouden. Bekende features als Adaptive Sound Control zijn weer van de partij en passen automatisch instellingen aan op basis van je gedrag en locatie. Speak-to-Chat herkent wanneer je iets zegt, pauzeert de muziek en laat omgevingsgeluid binnen – handig tijdens telefoongesprekken, al kan een kuchje soms per ongeluk hetzelfde effect hebben. Uniek is daarnaast het gespreksbeheer via hoofdbewegingen: door ja te knikken neem je een gesprek aan, schud je nee dan sla je het af.

©Wesley Akkerman

Sony WH-1000XM6 kopen?

Met de WH-1000XM6 borduurt Sony voort op de sterke reputatie van eerdere modellen, en dat doet het merk met succes. De noise cancelling is opnieuw verbeterd dankzij een nieuwe processor en extra microfoons, terwijl de geluidskwaliteit wederom tot de top behoort. Sony heeft daarnaast goed geluisterd naar gebruikersfeedback: het opvouwbare ontwerp is terug en je kunt nu ook tijdens het opladen gewoon blijven luisteren. Geen revolutionaire vernieuwingen misschien, maar wel slimme aanpassingen die het totaalplaatje merkbaar sterker maken. Soms zit vooruitgang in de details.

Natuurlijk zijn er ook wat minpunten. De accuduur is gelijk gebleven terwijl concurrenten inmiddels meer uithoudingsvermogen bieden. En hoewel het design stijlvol is, trekt de afwerking op de zwarte versie snel vlekken aan. De hoofdband is bovendien niet ideaal voor langere luistersessies; hij trekt soms aan je haar bij het verschuiven. Ook over de aanraakbediening kun je van mening verschillen – wij vinden fysieke knoppen prettiger, al biedt de app gelukkig ook genoeg controle. Geen dealbreakers, maar wel goed om te weten.

Wat de WH-1000XM6 vooral interessant maakt, is hoe Sony de audiokant verder verfijnt. De toevoeging van nieuwe codecs, de mogelijkheid om stereo te upgraden naar ruimtelijke audio en het afgestemde geluidsprofiel – met hulp van professionals uit de muziekindustrie – zorgen voor een ervaring die weer een stap verder gaat. En ja, hij is duurder dan z'n voorganger. Maar voor wie het maximale uit z'n muziek wil halen, blijft dit een van de meest complete en overtuigende draadloze koptelefoons die je kunt kopen.

De Motorola razr 60 ultra vouwt dicht als een ouderwetse klaptelefoon, wat allerlei handige functies mogelijk maakt. Daar vertellen we je over in deze review, waarin we ook ingaan op hoe de razr 60 ultra als smartphone bevalt. De verwachtingen zijn namelijk hoog, want de adviesprijs van het toestel bedraagt liefst 1299 euro.

Om met die adviesprijs te beginnen: de ultra is al snel na zijn lancering tweehonderd euro in prijs gezakt. Dat past bij de geschiedenis van oudere Motorola razr-toestellen: die kun je na een paar maanden serieus goedkoper in huis halen. Stof om over na te denken als een razr je aanspreekt, maar je de adviesprijs – begrijpelijk – te hoog vindt. Een alternatief is kiezen voor de razr 60, zonder ultra-aanduiding. Die heeft een adviesprijs van 799 euro en is technisch minder geavanceerd dan de ultra-versie.

Handig, luxe vouwontwerp

Dat Motorola de razr 60 ultra als topsmartphone in de markt zet, merk je direct. Het toestel komt heel degelijk over en de vouw in het midden van het scherm voel je nauwelijks. Het gewicht is met 199 gram vergelijkbaar met een normale smartphone.

Uitgevouwen in je hand is de razr 60 ultra een erg lange smartphone, wat komt omdat hij een langwerpig scherm van 7 inch heeft. Dat is erg groot. Dat scherm oogt lekker scherp dankzij de resolutie van 2912 x 1244 pixels en scoort ook op andere punten erg goed.

©Rens Blom

Klap je de smartphone dicht, dan kijk je tegen een vierkant 4inch-scherm aan. Het scherm loopt door rond de camera's, wat een futuristisch gevoel geeft. Op het scherm (1272 x 1080 pixels) zie je veel meer dan de tijd en inkomende telefoongesprekken. Je kunt meldingen bekijken, een hele andere playlist binnen Spotify opzetten, door de weersvoorspelling bladeren en andere apps zoals Instagram gebruiken.

©Rens Blom

Wij zijn vooral fan van het fotograferen via het externe scherm. Door de telefoon uitgevouwen om te draaien of ingeklapt voor je te houden, kun je selfies maken met de camera's op de achterkant van de smartphone. Dat zijn hartstikke goede camera's, waardoor je veel betere selfies schiet dan met andere smartphones. Ook handig voor vloggers.

©Rens Blom

Op onderstaande foto's zie je een selfie gemaakt met de camera aan de achterkant en een selfie gemaakt met de speciale selfiecamera aan de binnenkant van de razr 60 ultra. Die laatste foto is veel minder scherp.

©Rens Blom

Een scherpe selfie met de camera aan de buitenkant.

©Rens Blom

Een minder scherpe selfie met de camera aan de binnenzijde.

Aandachtspunten

De razr 60 ultra kent als vouwsmartphone enkele belangrijke aandachtspunten. Zo is er een speciale laag op het scherm aangebracht ter bescherming. Die mag je niet verwijderen. Doe je dat wel, dan vervalt je garantie. De smartphone kan tegen een val in het zwembad, maar is niet waterdicht. Van stof, zand en vuil wordt de telefoon niet blij. Vermijd ook hard drukken op het middelste deel van het langwerpige scherm, stelt Motorola.

©Rens Blom

Motorola geeft adviezen om de smartphone niet te beschadigen.

Wij ontvingen de razr 60 ultra in een fraaie donkergroene kleur, met zachte alcantara-afwerking. Dat materiaal voelt lekker aan maar komt ook met aandachtspunten. Prettig is dat Motorola een (vouwbaar) hoesje meelevert om de smartphone veiliger te gebruiker.

©Rens Blom

Heel complete specificaties

Van een dure smartphone mag je uitstekende specificaties verwachten, ongeacht of 'ie vouwt of niet. Motorola heeft dat goed begrepen. De razr 60 ultra draait op een razendsnelle Qualcomm Snapdragon 8 Elite-processor met 16 GB werkgeheugen en maar liefst 512 GB opslagcapaciteit. De 4700mAh-accu gaat een normale dag mee, maar moet daarna wel opladen. Dat kan lekker snel via de usb-c-poort en ook redelijk vlot via een draadloze oplader. Het toestel is geschikt voor contactloze pinbetalingen in winkels.

©Rens Blom

Korter updatebeleid

Bijzonder is Motorola's ondergemiddelde updatebeleid. De razr 60 ultra krijgt slechts drie Android-upgrades en vier jaar beveiligingsupdates. Dat is gek genoeg korter dan sommige goedkopere Motorola-smartphones en ook korter dan de zeven jaar die merken als Google en Samsung beloven voor hun premium smartphones.

©Rens Blom

Verschillende functies om het buitenste scherm te benutten.

Conclusie: Motorola razr 60 ultra kopen?

De Motorola razr 60 ultra is de beste verticale vouwsmartphone die je op moment van schrijven kunt kopen. Het ontwerp is doordacht en maakt gebruik van slimme softwarefuncties en het toestel heeft uitstekende specificaties. Motorola's korte updatebeleid is een onnodig minpunt. De adviesprijs is stevig, maar de geschiedenis leert dat razr-smartphones snel in prijs zakken.