Defragmenteren? Register opschonen? Alles over PC-onderhoud

Tip 01: Registeropschoners

Het Windows-register is natuurlijk een essentiële datastructuur, die informatie bevat over je systeem, over hardwarecomponenten en geïnstalleerde toepassingen. Je kunt (voorzichtig) een kijkje nemen via Windows-toets+R, waarna je Regedit uitvoert.

Welke problemen je ook ondervindt, de kans is groot dat je op internet tips vindt die je aanraden een ‘registry cleaner’ te draaien. Registeropschoners zijn er inderdaad meer dan genoeg (zoek maar eens op Snapfiles maar eens naar Registry cleaner), maar je zult er zelden een concreet pc-probleem mee oplossen. Ook de bewering dat zo’n opschoonronde je systeem merkbaar sneller maakt slaat meestal nergens op. Windows leest namelijk alleen registerdelen in die het op dat moment nodig heeft. Die worden bovendien in het snelle geheugen geplaatst, zodat een afslanking van het register nauwelijks effect heeft. Daarbij bestaat de kans dat zo’n opschoner iets te rigoureus te werk gaat en ook nuttige registersleutels verwijdert.

Wil je echt zo’n tool toch gebruiken, zorg dan eerst voor een back-up van het systeem of het register. Eén van de betere tools is RegBak. Klik op Click here to view details en zet bij voorkeur ook een vinkje bij Others. Bevestig met OK, druk op New Backup, geef een doellocatie aan en klik op Start. Een back-up terugzetten is simpel: selecteren en Restore aanklikken. Via Options bepaal je zelf welke register-onderdelen je herstelt.

Tip 02: Usb formatteren

Als je een usb-schijf of -stick in gebruik wilt nemen, moet die natuurlijk geformatteerd zijn. Google lepelt je bestandsindelingen op als fat32, exfat en ntfs. Een verhaal van het bos en de bomen, dus. Veel hangt echter af van wat je met die stick of schijf wilt doen, waarbij je twee belangrijke factoren in het achterhoofd houdt: compatibiliteit - of portabiliteit, zo je wil - en bestandslimitering.

Ntfs lijkt op het eerste gezicht de beste indeling: ondersteuning van erg grote volumes, een ‘journaling systeem’ dat bestandscorruptie hoort tegen te gaan en ondersteuning van machtigingen. Dat zijn echter argumenten die voor een verwijderbaar usb-medium nu net van minder belang zijn: zo’n medium is zelden groter dan 2 TB, het journaling systeem zorgt voor overhead (extra schrijfoperaties) en gebruikersmachtigingen bemoeilijken een vlot gebruik van het medium op diverse apparaten.

Dan vinden we Fat32 beter geschikt voor verwijderbare usb-media. Er is echter één uitzondering: bestanden kunnen onder fat32 maximaal 4 GB groot zijn; voor grotere bestanden zoals video kies je beter voor ntfs. Houd er echter rekening mee dat macOS-systemen ntfs-schijven normaliter alleen kunnen lezen, niet beschrijven. Dat is standaard wél mogelijk met fat32.

Exfat is een alternatief voor wie met bestanden groter dan 4 GB wil werken, maar houd ook hier rekening met een beperkte portabiliteit: macOS-systemen versie 10.6.4 of ouder, sommige Linux-distributies en Xbox 360-apparaten kunnen hier standaard niet mee overweg.

Tip 03: Wisselbestand

Als Windows merkt dat er een tijdelijk tekort aan fysiek ram-geheugen is dan wordt normaliter het virtuele geheugen oftewel het wisselbestand aangesproken. Gezien dit bestand zich op de schijf bevindt is dat per definitie een veel trager dan het ram-geheugen. Op het internet lees je echter vaak de tip dat je bij voldoende geheugen (bijvoorbeeld minimaal 8 GB ram) het wisselbestand kunt verwijderen. Of je krijgt raadgevingen mee zoals “stel de grootte van het wisselbestand in op 1,5x de hoeveelheid ram-geheugen”.

Het is echter zo goed als onmogelijk algemeen advies over de optimale grootte van het wisselbestand te geven. Die hangt namelijk sterk samen met de hoeveelheid ram-geheugen nodig is voor applicaties die je regelmatig simultaan gebruikt. Verder is het zo dat Windows zelf heel goed (de grootte van) dit wisselbestand weet te regelen.

In veruit de meeste gevallen laat je het beheer dus rustig aan Windows over: druk op Windows-toets+R en voer sysdm.cpl uit. Open het tabblad Geavanceerd, druk op de bovenste knop Instellingen, ga nogmaals naar het tabblad Geavanceerd en klik op Wijzigen. Plaats een vinkje bij Wisselbestandsgrootte voor alle stations automatisch regelen.

Wil je grootte van dit wisselbestand toch absoluut zelf regelen, verwijder dan het vinkje, selecteer de beoogde schijf, vink Aangepaste grootte aan en vul de Begingrootte en de Maximale grootte in. Om de optimale waarden te kunnen bepalen moet je echter het geheugengebruik bestuderen, bijvoorbeeld met behulp van het gratis Process Explorer. We hebben echter niet de ruimte hier dieper op in te gaan.

Tip 04: Internetsnelheid

Internet schotelt je regelmatig “ultieme tips” voor waarmee je de snelheid van je internetverbinding merkbaar zou kunnen verhogen, Het gaat dan haast altijd om tips die je allerlei technische parameters laten aanpassen – parameters van het type die je te zien krijgt wanneer je als administrator naar de opdrachtprompt gaat en daar het commando netsh interface tcp show global uitvoert. Zeggen deze items je niet zoveel en heb je ook geen duidelijk idee over de mogelijke impact ervan, dan doe je er echter beter aan deze tips links te laten liggen. Immers, Windows stelt deze parameters doorgaans zelf al optimaal in.

Mocht je er toch aan willen sleutelen, dan kun je eventueel de semi-automatische tweaktool SG TCP Optimizer 4 inzetten. Start die als administrator op en stel het tabblad General settings in op Current. Verplaats de schuifknop vervolgens naar je maximaal beschikbare internetsnelheid - controleer dat eventueel. Druk vervolgens op Apply Changes, plaats een vinkje bij Backup, bevestig daarna met OK en herstart je pc.

Merk je na enkele dagen niet de verhoopte snelheidsverhoging op, dan kun je altijd nog terugkeren: ga naar File, kies Restore backup settings en verwijs naar het geback-upte bestand (met extensie spg) dat zich in de map van TCP Optimizer 4 bevindt.

Tip 05: Datashredding

Ben je van plan je harde schijf weg te geven of te verkopen, dan is het fijn om zeker te weten dat de ontvanger je oude data niet meer kan terughalen. Een simpele formattering is dan niet toereikend – ‘undelete’-tools als het gratis Recuva maken je dat snel genoeg duidelijk. Er zit dan weinig anders op dan je gegevens te ‘shredden’. Dat betekent zoveel als: met pseudo-willekeurige datapatronen overschrijven. Op het internet krijg je hierbij vaak het advies om dat met de Gutmann-methode te doen, waarbij je originele data maar liefst 35 keer worden overschreven – een uiterst arbeidsintensief en langdurig proces. Het is ook niet nodig, want op een moderne harde schijf liggen de databits zo dicht bij elkaar dat er ook van data die slechts één keer zijn overschreven, geen restmagnetisme meer terug te vinden is.

Degelijke tools om data op een harde schijf te shredden zijn DBAN voor complete partities, en Eraser voor individuele mappen en bestanden. Beide tools laten je uit diverse overschrijfmethodes kiezen, maar één keer overschrijven van je data is dus voldoende.

Tip 06: Slimme back-ups

Back-uppen blijft de beste garantie tegen gegevensverlies, maar de manier waarop je back-upt maakt wel verschil. Met de epidemie van ransomware in het achterhoofd is het namelijk erg belangrijk dat je back-upmedium na het back-uppen niet langer zomaar toegankelijk is. Idealiter koppel je het medium fysiek los van je pc, zoals een externe harde schijf. Is dat niet mogelijk of wenselijk, bijvoorbeeld bij een nas, zorg er dan voor dat de back-updata niet zonder meer bereikbaar zijn vanuit het account waarmee je bij Windows bent aangemeld. Immers, malware als ransomware opereert met dezelfde machtigingen als dat account.

Dat doe je door vanuit het configuratiescherm van je nas een speciaal gebruikersaccount met wachtwoord te creëren en uitsluitend aan dat account toegang te verlenen tot de back-upmap. Je moet er nu alleen nog voor zorgen dat je in je back-upsoftware de benodigde accountgegevens invult. Dat is bijvoorbeeld mogelijk in de uitstekende tool Veeam Agent for Microsoft Windows Free (registratie vereist – bij Company vul je eventueel iets willekeurigs in). Maar ook in dit geval valt het aan te bevelen dat je over minstens twee back-ups beschikt, die je op verschillende fysieke media bewaart. Idealiter is een van deze media nooit aangekoppeld op het moment dat het andere medium wel verbonden is.

Tip 07: Aparte datapartitie

Wanneer je de Windows-installatie zijn gang laat gaan, dan creëert die standaard één grote schijfpartitie voor zowel Windows zelf als voor de applicaties en je gegevensbestanden. Je doet er echter goed aan om deze laatste op een afzonderlijke datapartitie te zetten. Als ooit je Windows crasht, dan kun je de partitie waarop je het OS hebt geïnstalleerd in principe rustig herformatteren en Windows herinstalleren, zonder aan je gegevens (op de datapartitie) te raken. Een andere reden is dat het makkelijker is om je back-uptool volautomatische gegevensback-ups te laten maken: de stationsletter van je datapartitie invoeren is genoeg.

Beschik je inderdaad over een enkele partitie en wil je alsnog ruimte creëren voor een nieuwe datapartitie, druk dan op Windows-toets+R en voer diskmgmt.msc uit. De module voor Schijfbeheer opent zich. Hier klik je de partitie met de rechtermuisknop aan, waarna je Volume verkleinen kiest en aangeeft met hoeveel MB je die wilt verkleinen. Vervolgens creëer je vanuit het contextmenu van de Niet-toegewezen ruimte een afzonderlijke datapartitie via de optie Nieuw eenvoudig volume. In principe verloopt deze operatie zonder gegevensverlies, maar vooraf een complete systeemback-up maken lijkt ons toch wel aangewezen. Murphy, weet je wel.

Tip 08: Defragmenteren

Er is al heel wat (digitale) inkt gevloeid over de zin en onzin van schijfdefragmentaties. Dat is het proces waarbij dataclusters van eenzelfde bestand verplaatst worden zodat ze niet langer verspreid liggen over het schijfoppervlak, maar in samenhangende clusters worden bewaard. Zo’n proces vergt vanzelfsprekend heel wat schrijfoperaties, en dat is nu precies waar ssd’s niet op gemaakt zijn, wegens het relatief beperkte aantal schrijfcycli.

Je hoeft echter niet wakker te liggen van deze materie: Windows is namelijk wel zo slim om zelf voor een regelmatige defragmentatie te zorgen. Dat heb je snel genoeg gecheckt. Start de Verkenner, klik op Deze pc en klik een station met de rechtermuisknop aan. Kies Eigenschappen, ga naar het tabblad Extra en klik op Optimaliseren. Je kunt nu de instellingen van de aangesloten stations bekijken. Via Instellingen wijzigen / Gepland uitvoeren kun je een geschikte frequentie instellen (zoals Maandelijks). Je hoeft overigens niet bang te zijn dat Windows ook ssd’s gaat defragmenteren: op deze schijven beperkt het OS zich tot andere optimalisaties met behulp van het trim-commando.

Tip 09: Standaardaccount

Weliswaar is het handig om je altijd aan te melden met het administratoraccount – op die manier hoef je niet telkens het account-id van een administrator in te vullen wanneer je een Windows-instelling wilt wijzigen of software wilt installeren – maar veilig is het niet bepaald. Immers, zoals we al aangaven in tip 06, liften malware en hackers mee op de rug van het account waarmee jij bij Windows bent aangemeld. Is dat een administratoraccount, dan krijgt dat gespuis meteen ook veel meer armslag. Je doet er daarom verstandig aan ook voor jezelf – en zeker voor eventuele medegebruikers – een standaardaccount te creëren en je voor dagdagelijks gebruik daarmee aan te melden. Je creëert zo’n account via Instellingen / Accounts / Gezin en andere personen / Iemand anders aan deze pc toevoegen. Klik vervolgens het account aan en kies Accounttype wijzigen, waar je dan Standaardgebruiker selecteert.

Tip 10: Regelmatige updates

Microsoft heeft het knap lastig gemaakt voor gebruikers die automatische systeemupdates willen blokkeren. Niet onbegrijpelijk, want een up-to-date systeem betekent automatisch ook een veiliger systeem. Maar naast Windows zelf zijn er natuurlijk nog applicaties en stuurprogramma’s die eveneens gebaat zijn bij regelmatige updates. Sommige toepassingen controleren weliswaar zelf op eventuele updates, maar het blijft een hele klus om dat voor alle programma’s en drivers te doen. Gelukkig is er hulp in de vorm van (gratis) tools als Snaildriver en SUMo.

Snaildriver zorgt voor automatische updates van de geïnstalleerde stuurprogramma’s. De tool bestaat in twee versies (2.1 en 1.03) en er valt wel wat voor te zeggen om voor de oudere versie te kiezen. Die is namelijk minder opdringerig dan de opvolger. De werking is eenvoudig: druk op de Scan-knop, laat het vinkje staan bij de drivers die je wilt laten updaten en druk op Update. We raden je wel aan eerst een systeemherstelpunt te maken. Druk op de Windows-toets, tik herstel in en kies Een herstelpunt maken, waarna je op het tabblad Systeembeveiliging de knop Maken indrukt.

SUMo speurt naar verouderde toepassingen die je op je systeem hebt staan. Bij het opstarten kies je Geïnstalleerde software automatisch detecteren en vervolgens Controleer op updates voor uw geïnstalleerde software. Even later krijg je alle gedetecteerde updates in een lijstje. In de gratis Lite-versie moet je die wel zelf nog ophalen en installeren; in de betaalde Pro-variant (vanaf 14.99 euro) kun je dat ook automatisch laten verlopen.