Soms lijkt het wel alsof de belangrijkste beeld-ontwikkelingen van de laatste jaren al jaren achter ons liggen. Toch is dat niet waar. Hogere pixeldichtheid, zuinigere schermen, intensere en meer kleuren, flexibele schermen, ruime kijkhoeken, perfecte zwartweergave, hogere helderheid... Ja, er is wel degelijk wat te vertellen over het beeldscherm.

Oled-schermen

Oled-schermen kennen we al een tijdje: elke pixel geeft zelf licht zodat je perfect zwart hebt en een grote kijkhoek. De opbouw van het scherm is eenvoudiger zodat het dunner en energiezuiniger was. En toch… Voor tv’s heeft oled veel, maar niet al die beloftes waar gemaakt. Zo blijkt de technologie niet significant zuiniger te zijn dan lcd-schermen, en zijn de beelden minder helder dan die van lcd. 

Dat heeft grotendeels te maken met hoe het oled-materiaal gebruikt wordt. Een constructie met drie subpixels die elk hun eigen oled-materiaal gebruiken om zo rode, groene en blauwe subpixels te creëren, bleek economisch niet haalbaar. In plaats daarvan opteerde LG om een witte oled-laag te gebruiken (gebaseerd op een geel en blauw materiaal) en daarboven een kleurfilter te plaatsen om de verschillend gekleurde subpixels te creëren. Om efficiëntieredenen besliste LG een vierde witte subpixel te gebruiken.

Toch is er reden om te veronderstellen dat het nog beter kan. Oled-schermen worden momenteel gemaakt met ‘vacuum deposition’ techniek. Het poedervormig oled-materiaal wordt verwarmd en slaat onder vacuüm neer op het substraat. Structuren worden gevormd met behulp van maskers. Dit jaar start LG echter ook een testproductie met het gebruik van gespecialiseerde inkjetprinters die het oled-materiaal zeer nauwkeurig kunnen neerleggen. 

Omdat er bij printen nauwelijks materiaal verloren gaat is het proces goedkoper. Bovendien zou de constructie ook echte rgb-oled panelen mogelijk maken, waardoor het kleurfilter toch overbodig wordt. Een eenvoudigere productie, met betere schermen als resultaat, zou mogelijk tot democratisering van oled kunnen leiden. Let wel, dit is een testproject, productie zou op z’n vroegst voor 2018 zijn.

Quantum dots

Af en toe komt er een materiaal in de kijker dat bijna perfecte eigenschappen heeft voor een toepassing, zoals quantum dots. Deze microscopisch kleine kristallen zetten invallend licht om in licht van één bepaalde kleur. Welke kleur dat is, hangt af van de grootte van het kristal. Het frequentiespectrum van die kleur is een bijzonder nauwe piek, met andere woorden: de kleur is erg puur. En dat is ideaal om schermen te maken met een groter kleurbereik. 

De kleur van Quantum Dots is erg puur

Die willen we want Rec.709, de huidige kleurstandaard voor zowat al onze schermen en content, toont slechts 34 procent van alle mogelijke kleuren die het menselijk oog kan zien. De standaard die nu langzaam maar zeker in gebruik komt, Rec.2020, toont tot 63 procent van alle kleuren. Dat is ongeveer het maximum dat we met drie primaire kleuren kunnen bereiken. Maar dan moeten die primaire kleuren (rood, groen en blauw) wel erg puur zijn. Een kolfje naar de hand van quantum dots.

Quantum dots gebruiken in een scherm bleek erg eenvoudig. Het materiaal wordt verwerkt in een film die over de achtergrondverlichting van een traditionele tv geplaatst wordt. De achtergrondverlichting maakt gebruik van blauwe leds, en de film bevat quantum dots die het blauwe licht omzetten in rood, groen en blauw licht. Zo heb je een scherm met een groter kleurbereik, maar het blijft wel een traditioneel lcd-scherm. Op subpixelniveau is nog steeds een kleurfilter noodzakelijk.

De volgende stap is de kleurfilter vervangen door een filter gebaseerd op quantum dots. Het grote voordeel is dat elke subpixel dan zelf licht geeft. Je creëert met andere woorden een lichtgevend scherm dat al een deel van de voordelen van oled zou krijgen. Een bredere kijkhoek bijvoorbeeld en nog energiezuiniger, mits er geen filter meer aan te pas komt. Maar het blijft wel een lcd-scherm. De reactietijd blijft die van lcd, en ook de zwartwaarde zou nog steeds niet perfect zijn.

De allerlaatste stap is wanneer we quantum dots niet als foto-luminescent materiaal gebruiken, maar als elektro-luminescent. De quantum dots worden dan verwerkt in een led, we spreken dan van qd-leds. Als je voor elke subpixel een aparte qd-led gebruikt, zit je erg dicht bij een ideaal scherm. Het geeft zelf licht, heeft een snelle reactietijd, is energiezuinig, en kan perfect zwart en veel kleuren weergeven.

©PXimport

Samsung werkt naar verluidt zowel aan een technologie die quantum dots in het kleurfilter gebruikt, als aan een qd-led scherm. Het heeft in november 2016 QD Vision overgenomen, een bekende fabrikant van quantum dot scherm-technologie. De net aangekondigde qled-tv’s gebruiken vermoedelijk wel nog steeds een quantum dot-film, maar Samsung is op dit moment nog erg zuinig met het delen van technische informatie.

Microleds

Wil je vooruit blikken naar de toekomst, dan is het altijd een goed idee om te kijken wat de grote jongens doen. Oculus, de fabrikant van de Oculus Rift vr-bril en onderdeel van Facebook, kocht in 2016 InfiniLED op. En in 2014 kocht Apple LuxVue op. Beiden bedrijven werken aan microleds (InfiniLED spreekt van ileds). 

Zoals het woord al doet vermoeden zijn microleds heel kleine leds, ongeveer 20 µm groot. Ter vergelijking, een menselijk haar is tussen de 20 en 180 µm dik, afhankelijk van het type. Maar in tegenstelling tot oled, dat organisch materiaal gebruikt om licht te genereren zijn microleds net als gewone leds gebaseerd op anorganisch materiaal.

Leds zijn ondertussen wijdverspreid en goedkoop. Je vraagt je misschien af waarom we dan geen schermen maken die per subpixel een aparte led gebruiken. Zo zou je een scherm hebben waarin elke subpixel zelf licht geeft, net zoals nu in een oled-scherm en uiteraard met alle bijhorende voordelen voor de beeldkwaliteit. Helaas, leds die op de traditionele manier gemaakt worden moeten stuk voor stuk verzaagd worden, en door een robot geplaatst en elektrisch verbonden worden. Dat is niet economisch rendabel. Bovendien vervuilt het licht van een subpixel een naastliggende subpixel.

Een microled-scherm kan 20 tot 40 keer minder energie verbruiken

Microleds worden op een heel andere manier gefabriceerd. Ze worden in een grote hoeveelheid tegelijk gefabriceerd, zijn veel kleiner, en kunnen met conventionele processen met elkaar verbonden worden. Omdat ze veel kleiner zijn dan een gewone led (die ongeveer een halve mm groot is), is er minder materiaal nodig, wat ze uiteindelijk ook goedkoper maakt. 

Microleds zijn bovendien erg efficiënt, ze generen veel licht voor minder energie. Omdat de lichtstraal van een microled erg nauw is (vergelijkbaar met een laser) wordt bijna alle licht gebruikt in het display, zodat het scherm een zeer hoge optische efficiëntie heeft. InfiniLED claimt dat een microled-scherm 20 tot 40 keer minder energie zou verbruiken.

Niet altijd succes

Overigens hoeft niet alle beloftevolle technologie ook daadwerkelijk op de markt te komen. In 2006 toonde Canon op CES een scherm dat de voordelen van een crt-scherm (hoog contrast, snelle reactietijd, en brede kijkhoek) combineerde met die van lcd-scherm (makkelijkere constructie, vlakke vorm). De technologie die er achter zat heette sed (surface conduction electron-emitter display). 

Een sed-scherm is in essentie een matrix van kleine kathodestraalbuizen, waarbij elk buisje een individuele subpixel vormt. Aan de technologie werd al gewerkt sinds de jaren 2000. Helaas, een patent-rechtzaak zadelde Canon op met een aantal jaren vertraging. Vervolgens heeft de crisis van 2008 en de opkomst van lcd en oled sed de das omgedaan.

In 2010 werd alle sed-activiteit stopgezet. Sony werkte in dezelfde periode aan een zeer gelijkaardige technologie (fed, field emission display), maar ook deze ontwikkeling is stopgezet in 2009.

Gebruik je een vaatwasser, dan heb je vast wel eens het lampje voor zout of glansspoelmiddel zien oplichten. Maar wat doen die toevoegingen eigenlijk precies? En zijn ze nog nodig als je all-in-one tabletten gebruikt? We vertellen je alles wat je weten moet over dit doeltreffende duo.

Lees ook: Een vaatwasser die de vaat droogt: hoe doet-ie dat eigenlijk?

Waarom vaatwaszout nodig is

In Nederland bevat kraanwater bijna overal calcium en magnesium: mineralen die zorgen voor hard water. Hoe harder het water, hoe meer kans op kalkaanslag. Vaatwaszout helpt dit te voorkomen. Het zout doe je in een reservoir in de vaatwasser dat verbonden is met een zogenaamde ionenwisselaar. Die haalt calcium en magnesium uit het water voordat het je vaat bereikt. Het resultaat: geen witte aanslag op glazen, en een langere levensduur van je vaatwasser.

Zonder zout werkt het onthardingssysteem op den duur niet meer goed, en zal je vaatwasser slechter gaan presteren. Het verwarmingselement kan verkalken en glazen kunnen dof uit de machine komen. Ook filters, sproeiarmen en leidingen kunnen verstopt raken door kalkresten.

©Nadezhda

De rol van glansspoelmiddel

Glansspoelmiddel komt pas op het einde van het programma in actie. Het verlaagt de oppervlaktespanning van water, waardoor druppels sneller van je vaat aflopen. Dat voorkomt opgedroogde druppels en doffe plekken. Vooral bij glazen is het effect goed zichtbaar: ze drogen mooier op en blijven helder.

Daarnaast helpt glansspoelmiddel om de droogtijd te verkorten. Omdat het water sneller verdampt, is je vaat aan het einde van het programma meestal al zo droog dat het meteen de kast in kan.

Wanneer moet je bijvullen?

De meeste moderne vaatwassers hebben een waarschuwingslampje voor zowel zout als glansspoelmiddel. Gaat dat branden, dan is het tijd om bij te vullen. Je kunt ook zelf af en toe het reservoir controleren.

Het zoutreservoir zit meestal onderin, naast het filter. Schroef de dop los en vul het bij met speciaal vaatwaszout tot het waterpeil zichtbaar stijgt. Let op dat je er geen afwasmiddel of keukenzout in gooit: dat verstoort het systeem.

Het glansspoelmiddel vul je via een klepje in de deur, vlak naast het vakje voor het vaatwasmiddel. Gebruik een trechtertje om knoeien te voorkomen.

©Davizro Photography

Hoe zit het met all-in-one tabletten?

Veel vaatwastabletten bevatten tegenwoordig zout, glansspoelmiddel en reiniger in één. Handig, maar dat betekent niet dat je altijd zonder extra zout of glansspoelmiddel kunt.

Heb je zacht water (onder de 8 °dH), dan is de hoeveelheid in zo'n tablet meestal voldoende. Maar bij gemiddeld of hard water (vanaf 8 dH en hoger) kan het toch slim zijn om extra zout toe te voegen. Je vaatwasser kan dat vaak zelf meten en bijsturen.

Hetzelfde geldt voor glansspoelmiddel. Komt je vaat nog nat of dof uit de machine? Dan is bijvullen alsnog nodig, zelfs als je een alles-in-één tablet gebruikt.

Zo stel je de juiste dosering in

In het menu van je vaatwasser kun je meestal de hardheid van het water instellen. De machine bepaalt dan automatisch hoeveel zout nodig is. Om dit goed in te stellen, moet je weten hoe hard het water in jouw regio is. Je vindt deze informatie via de website van je waterleverancier. Bijvoorbeeld:

• Waternet

• Vitens

Zodra je de waarde weet, kun je in de handleiding van je vaatwasser terugvinden hoe je de instellingen aanpast. Bij sommige modellen stel je dit met druktoetsen in, bij andere via het display. Koop je je vaatwasser bij een witgoedspecialist? Vraag dan of zij kunnen demonstreren hoe je dit precies doet.

Voor glansspoelmiddel kun je de dosering meestal ook handmatig instellen. Laat je glazen nog strepen zien, of zitten er vlekken op je bestek? Dan staat de dosering misschien te laag. Zie je een blauwe waas of regenboogachtige strepen? Dan gebruik je waarschijnlijk te veel.

Tot slot

Zout en glansspoelmiddel lijken misschien niet direct essentieel, maar ze zijn belangrijk voor het goed functioneren van je vaatwasser. Zeker in gebieden met harder water zijn ze onmisbaar om kalkaanslag te voorkomen en om je vaat glanzend en droog te krijgen. All-in-one tabletten zorgen al voor een deel van de dosering, maar dat betekent niet dat je nooit meer zout of glansspoelmiddel hoeft toe te voegen. Controleer dus regelmatig de niveaus, pas de instellingen aan op het water in jouw regio, en houd je vaatwasser in topconditie.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speurt de redactie een aantal keer per week naar zulke deals. Heb je een niet al te grote keuken of is je budget niet heel hoog, maar ben je op zoek naar een vaatwasser? Kijk dan eens naar een kleiner model: perfect voor kleine gezinnen en betaalbaar. Wij vonden vijf compacte modellen voor je.

Een vaatwasser is handig als je niet van afwassen houdt en graag een opgeruimde keuken hebt. Een kleiner model kun je veel makkelijker plaatsen en wegwerken. Wij vonden vijf compacte modellen die geschikt zijn voor zo'n 6 tot 10 couverts.

ETNA VWV147SWIT

Energielabel: E
Aantal couverts: 9

De ETNA VWV147SWIT is een compacte vaatwasser met een smal ontwerp, speciaal voor keukens met beperkte ruimte. Deze vrijstaande vaatwasser is geschikt voor negen couverts, en dat is prima voor de meeste huishoudens. De indeling is zeer flexibel dankzij de in hoogte verstelbare bovenkorf, waardoor je makkelijk ruimte creëert voor pannen en grote schalen. De vaatwasser heeft vijf verschillende programma’s, waaronder een speciale halve beladingsfunctie die water en energie bespaart wanneer de machine niet volledig gevuld is. De bediening aan de buitenzijde is overzichtelijk en het apparaat geeft met indicatoren aan wanneer het zout of glansmiddel moet worden bijgevuld.

Tomado TDW5501B minivaatwasser

Energielabel: D
Aantal couverts: 6

Deze mini-vaatwasser is een ideale oplossing voor kleinere huishoudens of keukens met beperkte ruimte. Ondanks zijn compacte formaat van 44 cm hoog, biedt de Tomado TDW5501B genoeg ruimte voor zes couverts. Dat maakt hem perfect voor eenpersoonshuishoudens of studentenkamers. Met de keuze uit vijf verschillende programma's, inclusief een eco-stand, kun je de vaatwasser aanpassen aan de vervuiling van je vaat. De bediening is eenvoudig en de uitgestelde startfunctie biedt de flexibiliteit om de vaatwascyclus te laten draaien op een tijdstip dat jou het beste uit. Het geluidsniveau van 49 dB is niet storend is in een kleine ruimte of open keuken.

Inventum VVW4530AW

Energielabel: E
Aantal couverts: 10

De Inventum VVW4530AW is een smalle, vrijstaande vaatwasser met een breedte van 45 cm. Deze vaatwasser kan tot tien couverts tegelijkertijd reinigen en is daardoor een uitstekende keuze voor kleine gezinnen of koppels. Een van de opvallende kenmerken is de in hoogte verstelbare bovenkorf, die het gemakkelijk maakt om ook grotere pannen of schalen te plaatsen. De vaatwasser beschikt over zes programma's, waaronder een hygiëneprogramma voor extra vuile vaat en een halve belading optie om water en energie te besparen wanneer de machine niet helemaal vol is. Daarnaast zorgt het AquaStop-systeem voor extra zekerheid tegen lekkages en waterschade.

Beko BDFS26046XQ

Energielabel: C
Aantal couverts: 10

Met een capaciteit voor tien couverts en zes verschillende programma's, waaronder een zuinig Eco-programma en een Quick & Shine-optie, is deze BDFS26046XQ erg veelzijdig. Prettig is ook het lage geluidsniveau van slechts 44 dB, waardoor je nauwelijks merkt dat de machine aanstaat. Dit is met name prettig voor open keukens of voor gebruik 's nachts. De vaatwasser heeft een besteklade in plaats van een mand, waardoor er meer ruimte is in de onderste korf en zorgt voor een efficiëntere reiniging van het gehele bestek. De in hoogte verstelbare bovenkorf biedt extra flexibiliteit bij het inruimen van grote items.

BOSCH SKS6ITB00E Serie 6

Energielabel: E
Aantal couverts: 6

Bosch SKS6ITB00E De Bosch SKS6ITB00E is een compacte, vrijstaande vaatwasser die zich richt op kleine keukens en huishoudens. Met een capaciteit voor zes couverts is dit model perfect voor een- of tweepersoonshuishoudens. Een belangrijke kenmerk is de ActiveWater-technologie, die zorgt voor een efficiënt gebruik van water en energie zonder in te leveren op de wasresultaten. Daarnaast is er het speciale Glas 40°C-programma, dat delicate glazen voorzichtig reinigt en beschermt. Het AquaStop-systeem biedt bescherming tegen waterschade, wat een geruststellende gedachte is. Met de Extra Droog-functie is zelfs de lastig te drogen vaat, zoals plastic bakjes, na afloop van de cyclus droog.