Mp3 is natuurlijk een schitterende uitvinding, maar bij het converteren van cd-tracks naar mp3-bestanden gaat onherroepelijk kwaliteit verloren. Zoniet bij Free Lossless Audio Codec ofwel FLAC. Dat perst bestanden samen zonder dat er ook maar een nootje verloren gaat...

Mp3 is natuurlijk een schitterende uitvinding, maar bij het converteren van cd-tracks naar mp3-bestanden gaat onherroepelijk kwaliteit verloren. Zoniet bij Free Lossless Audio Codec ofwel FLAC. Dat perst bestanden samen zonder dat er ook maar een nootje verloren gaat... Dat het mogelijk is om tientallen of meer cd's op een doodsimpel mp3-spelertje voor onderweg te proppen heeft alles te maken met de karakteristieken van het mp3-bestandsformaat. Eigenlijk worden we met z'n allen een beetje voor de gek gehouden, of beter: ons gehoor. Een mp3-encoder analyseert de muziek en laat vervolgens onderdelen weg die het menselijk oor ook niet of nauwelijks meer waarneemt. Vergelijk het met een vallende knikker op een tegelvloer. Die is duidelijk hoorbaar als het heerlijk stil is. Maar zodra er een straaljager met opengetrokken nabrander op 100 meter afstand voorbij scheert, hoort u die knikker niet meer. Dus waarom zou je het geluid van de knikker dan nog bewaren? Weglaten levert weer wat besparing op. Dit is natuurlijk wel een heel extreem en simplistisch voorbeeld, in de praktijk horen puristen wel degelijk dat er 'geknoeid' is aan mp3-geluid. Wilt u uw kostbare cd-collectie wél vanaf de pc beheren en beluisteren, maar niet dat er kwaliteit verloren gaat, dan is er eigenlijk maar één oplossing: rippen naar ongecomprimeerd en dus verliesvrij .wav-formaat. Gezien de huidige grootte en prettige prijzen van een externe usb harde schijf is dat niet eens onmogelijk als u over niet ál te veel cd's beschikt. Dankzij FLAC kunnen ook de grootbezitters onder de audiofielen genieten van een prima geluidskwaliteit (lees: verliesvrij dus exact gelijk aan het origineel) en toch de voordelen van compressie hebben. Wat betekent: veel meer audiobestanden op een harde schijf of desnoods dvd-recordable. FLAC comprimeert een cd (of beter gezegd de los geripte tracks) circa 50 à 60 procent van de originele grootte zonder enige vorm van kwaliteitsverlies.

Stap 1

[afbeelding0]Ommet FLAC aan de slag te gaan moet u wel over enig geduld beschikken en bereid zijn nieuwe software te (leren) gebruiken. Om FLAC-bestanden af te kunnen spelen kunt u het best gebruik maken van de gratis speler Winamp, te downloaden vanaf deze website. Winamp is natuurlijk vooral bekend als mp3-speler, maar dankzij plug-ins kan eigenlijk zo'n beetje élk bestaand audio (én video!)formaat afgespeeld worden. Het installeren en gebruiken van Winamp is al vaker aan bod geweest in Computer Idee en laten we dus even voor wat het is. De software wijst zichzelf, zorg alleen dat u de gratis versie download. Installeer deze en ga dan naar deze webpagina, alwaar u op de link FLAC for Windows with installer klikt. Bewaar het installatiebestand op uw Bureaublad.

Stap 2

[afbeelding0]Dubbelklik op het net binnengehaalde bestand en doorloop de installatiewizard. Kwestie van een paar keer op Next klikken en tot slot op Install. Merk op dat er in het installatiepakket een plugin voorWinamp aanwezig is, deze wordt automatisch meegenomen alsWinamp op uw pc aanwezig is. Daarom is het dus zaak om éérstWinamp en dan pas de FLAC-software te installeren.

Stap 3

[afbeelding0]Feitelijk beschikt u nu over alle onderdelen om een wav-bestand om te zetten naar het FLAC-formaat. Probleem is natuurlijk hoe u een gemiddelde cd omzet naar losse wav-bestanden. Daarvoor hebt u een speciaal programma nodig dat cd's kan'rippen', ofwel het exact één op één kopiëren van de afzonderlijke audiotracks op een cd. Veel rippers bieden de mogelijkheid deze tracks direct naar mp3-formaat om te zetten, maar dat is precies wat we deze keer niet willen. Bovendien willen we de oorspronkelijke cd's zo nauwkeurig mogelijk overzetten, zonder fouten. Daarom wijken we ditmaal uit naar het gratis programma Exact Audio Copy. Zeker niet het eenvoudigste pakket, maar het levert wel een uitstekend eindresultaat en daar gaat het om. Ga naar Exactaudiocopy.de en klik in het menu links op Download. Scroll dan een eindje naar beneden en klik op een van de twee downloadlinks. In een nieuw geopende pagina klikt u dan op de downloadlink zelf; bewaar het installatiebestand weer even op uw Bureaublad.

Stap 4

[afbeelding0]Exact Audio Copy - kortweg EAC geheten - kan Nederlandstalig gemaakt worden. Klik daarvoor op de oorspronkelijke downloadpagina op de link here (zie afbeelding). Klik dan op de link Download achter Dutch en bewaar dit bestand eveneens (voorlopig) op uw bureaublad.

Stap 5

[afbeelding0]Start de installatie van EAC door het bestand dat u in stap 3 hebt gedownload, te dubbelklikken. Klik zoveel als nodig op Next (volgende) tot u bij de laatste stap bent aanbeland. Schakel daar de optie Run Exact Audio Copy (gevolgd door het versienummer) uit. We willen de software namelijk eerst (grotendeels) Nederlandstalig maken alvorens ermee aan de slag te gaan. Dubbelklik nu op het in stap 4 gedownloade zip-bestand. In ons geval opent dan Winzip, wellicht is er op uw pc een andere unzipper aanwezig. Unzip het bestand Dutch.txt naar de map C:\Program Files\Exact Audio Copy\Languages en sluit uw zip-programma. EAC is nu bijna klaar voor gebruik.

Stap 6

[afbeelding0]Start Exact Audio Copy. De eerste keer dat u het programma gebruikt, dient u een Engelstalige wizard te  doorlopen. Klik op Volgende tot u bij het scherm komt waarin u kunt aangeven welke cd-/dvd-spelers en/of branders geconfigureerd moeten worden. Hebt u een aantal virtuele cd- of dvd-stations op uw pc geïnstalleerd (bijvoorbeeld als onderdeel van Nero), dan kunt u die het beste de-selecteren. Selecteer alleen de échte cd-/dvd-stations op uw pc en klik weer op Volgende tot u aankomt bij de vraag of u nauwkeurig wilt rippen of snel. Nauwkeurigheid staat bij ons voorop en dat betekent dat we de optie I prefer to have accurate results selecteren. Stop nu een muziek-cd in de speler die geconfigureerd moet worden en klik op Volgende. Het testproces kan een paar minuten duren, de brander of speler wordt op allerlei specifieke ripfuncties getest.

Stap 7

[afbeelding0]Na weer een klik of wat opVolgende kunt u aangeven of u gebruik wilt maken van de LAME-encoder. Met deze encoder kunt u cd's rechtstreeks omzetten naar mp3-formaat. Wilt u daar ooit eens gebruik van maken, dan kunt u deze optie ingeschakeld laten staan, uw pc wordt dan na een klik op Volgende doorzocht op de aanwezigheid van het bestand lame.exe. Grote kans dat u dat ooit eens hebt geïnstalleerd samen met een of ander programma. Echt heel belangrijk is Lame nu niet, want we gaan immers naar wav formaat rippen. Geen probleem dus als dit  onderdeel niet wordt gevonden, leuk extraatje als het wel het geval is.

Stap 8

[afbeelding0]Na wederom een of meer keer op Volgende klikken komt u bij een veld aan waar u een e-mailadres moet invullen om gebruik te kunnen maken van de gratis database met cdinformatie. Dankzij die database kunnen veel cd's herkend worden, wat u het typen van tracknamen scheelt. Vul in het adresveld een fantasieadres als bijvoorbeeld nospam@nospam.com in om uw werkelijke e-mailadres niet ongecontroleerd te gaan laten rondzwerven op internet en klik weer opVolgende. In de laatste stap van de configuratie wizard schakelt u tot slot de optie I am a beginner in om de bediening van Exact Audio Copy niet nodeloos ingewikkeld te maken. Klik dan opVoltooien waarna het hoofdvenster van EAC verschijnt.

Stap 9

[afbeelding0]Om Exact Audio Copy Nederlandstalig te maken klikt u in het menu EAC op EAC Options. Klik in het gelijknamige venster op het tabblad General en selecteer in het keuzemenu achter Use Language de optie Dutch voor Nederlands. Klik op OK en EAC is in onze moerstaal beschikbaar.

Stap 10

[afbeelding0]Stop een te rippen muziek-cd in de eerder ingestelde speler of brander en selecteer dit station middels het keuzemenu in het hoofdvenster. Om de tracknamen niet zelf in te hoeven tikken, maar op te zoeken in de genoemde internet database klikt u in het menu Database onder Haal CD Informatie Uit op Internet freedb. Als het een beetje meezit worden alle nummers nu van de juiste naam voorzien. Beschikt u over een wel heel  exotische cd, dan moet u alsnog zelf aan het typen.

Stap 11

[afbeelding0]Aan de linkerkant van het EACvenster vindt u een viertal knoppen; klik op de bovenste met daarin de tekst WAV. Blader dan naar een map waarin u de zodadelijk geripte tracks wilt opslaan. Kies een map op een schijfstation met voldoende vrije ruimte; een volle muziek-cd neemt uiteindelijk tot circa 700 Megabyte in beslag! Klik op Opslaan en het rippen begint. Voorwaar een proces dat niet razendsnel gaat, maar dat is de consequentie van de in Stap 6 gemaakte keuze voor kwaliteit. Ga er dus even lekker voor zitten en laat EAC zijn werk doen.

Stap 12

[afbeelding0]Als het rippen is voltooid kunt u EAC afsluiten, dat programma hebben we niet meer nodig. Start FLAC Frontend door op de gelijknamige snelkoppeling op uw bureaublad te klikken of maak gebruik van het menu Start. Dit programma is niet Nederlands te maken en dus moeten we het met de Engelse variant doen. Klik allereerst op de knop Add Files om de net geripte wav-bestanden toe te voegen aan de lijst met te converteren bestanden. Blader naar de map waarin u EAC opdracht hebt gegeven de geproduceerde wavbestanden te plaatsen en selecteer alle bestanden door op de sneltoets Ctrl + A te drukken (wellicht moet u eerst een van de bestanden aanklikken). Klik dan op Openen.Vervolgens kunt u een Output Directory (doelmap) opgeven waar u de resulterende FLAC-bestanden wilt opslaan. Klik daarvoor op de knop met drie puntjes (...) rechts onderin het hoofdvenster van FLAC Frontend, blader naar de gewenste map en klik op OK.

Stap 13

[afbeelding0]Met de schuifregelaar onder Encoding Options kunt u de compressiesterkte instellen; hoe hoger de waarde, hoe sterker de compressie. In tegenstelling tot mp3 zegt de mate van compressie niets over de uiteindelijke  kwaliteit; ook bij de maximale compressie (waarde 8) gaat er geen bit van het oorspronkelijke signaal verloren. Het omzetten kost dan echter wel veel meer tijd. Staat tegenover dat het uiteindelijke bestand weer een stuk kleiner is en met de huidige snelle processoren is "langzaam" ook maar een relatief begrip. Wij kiezen dus voor de maximale waarde van 8. Tot slot kan het nog handig zijn om de optie Delete input files in te schakelen; daarmee worden de originele .wav-bestanden na conversie automatisch verwijderd. Scheelt weer schijfruimte! Klik op Encode om de conversie te starten.Tijdens het converteren verschijnt een wat gecompliceerd ogend venstertje met allerlei voorbijflitsende getallen en opmerkingen. Niks van aantrekken, lekker FLAC zijn werk laten doen. Als alle bestanden zijn omgezet hoeft u aan het eind alleen even op een willekeurige toets te drukken om het conversievenstertje af te sluiten. Ook FLAC Frontend zélf kunt u daarna sluiten.

Stap 14

[afbeelding0]Omde FLAC-bestanden vervolgens af te spelen bladert u naar de map met de geconverteerde bestanden (opgegeven in Stap 12). Als uWinamp correct hebt geïnstalleerd kunt u simpelweg op een FLAC-bestand dubbelklikken waarnaWinamp start en het nummer ten gehore brengt. Tip: als u een of andere geluidsverbeteraar gebruikt  zoals bijvoorbeeld DFX, schakel deze dan tijdelijk uit. Dergelijke programma's zijn bedoeld om mp3-gecomprimeerde muziek op te peppen door tijdens de compressie verloren gegane informatie min of meer weer te benaderen middels allerlei wiskundig rekenwerk. Werkt prima bij mp3'tjes, maar verpest een FLAC-bestand dat immers nog alle originele informatie bevat.

Rechtstreeks naar FLAC

Er bestaan overigens hulpprogramma's waarmee ExactAudioCopy in principe rechtstreeks naar FLAC kan comprimeren. De configuratie daarvan is echter vaak nogal gecompliceerd of de zaak is Engelstalig. Als u de in deze  workshop beschreven werkwijze aanhoudt kan er eigenlijk weinig misgaan, tenzij u de pech hebt over een kopieerbeveiligde cd te beschikken. De kans dat u die op de normale manier om kunt zetten naar wav-bestanden is klein. Dit onderwerp is natuurlijk al veel vakeraanbodgeweest in ComputerIdee, inclusief methodenom de beveiliging te omzeilen. Dat laatste is lang niet altijd mogelijk, terwijl dit soort beveiligde cd's vaak  überhaupt al niet afspeelbaar is op een pc en vele andere cd- en dvd-spelers. Meestal is in de kleine lettertjes achterop een cd vermeld of er een kopieerbeveiliging aanwezig is. Is dat het geval, laat het schijfje dan links liggen. De risico's op afspeelproblemen zijn dan simpelweg te groot. Cd's die eerder dan circa 2001 zijn geproduceeerd, bevatten over het algemeen sowieso geen beveiliging. Die kunt u dus eenvoudig  volgens de beschreven methode omzetten naar FLAC.

Je game-ervaring hangt sterk af van hoe goed je hardware aansluit bij de vaak hoge eisen van moderne games. Maar zelfs met minder krachtige hardware kun je met de juiste instellingen vaak soepel gamen zonder storende elementen.

In het kader ‘Game-pc’ vind je specifieke tips voor het aanschaffen van hardwarecomponenten die ideaal zijn voor een krachtige game-pc. Dit lijkt ons nuttig, maar het is natuurlijk minder relevant als je niet bereid bent (flink) te investeren in nieuwe onderdelen. Met dit artikel richten we ons daarom hoofdzakelijk op de lezer die met een beperkt budget zijn bestaande systeem wil behouden en optimaliseren.

Je kunt namelijk op veel vlakken verbeteringen aanbrengen, vooral bij hardware (zoals cpu, gpu, monitor en opslagmedium), netwerk, besturingssysteem, drivers, processen en applicaties.

Voor je begint met optimaliseren, is het belangrijk inzicht te krijgen in de belangrijkste factoren voor ‘glitchvrij’ gamen, zodat je weet waar je aandacht aan moet besteden.

1 Factoren

Een van de belangrijkste factoren is een hoge framerate, doorgaans uitgedrukt in fps (frames per seconde). Dit is de snelheid waarmee de beelden worden getoond en hangt sterk af van je gpu en cpu. Bij eenvoudige games volstaat 30 fps vaak, maar grafisch intensieve games spelen merkbaar beter bij 60 fps. Voor intens competitief gamen is zelfs 144 of meer fps raadzaam. Het is belangrijk dat de fps daarbij stabiel blijft, aangezien schommelingen haperingen in het beeld kunnen veroorzaken.

Ook invoervertraging (input latency) is van belang, zeker bij competitieve games. Een lage vertraging tussen je acties, zoals muisklikken of toetsindrukken, en wat je ziet op het scherm is essentieel. Deze vertraging wordt beïnvloed door de gpu, cpu, monitor en bij online gamen ook door je internetverbinding. Ook netwerkvertraging (lag) wil je in dit geval zeker vermijden.

Daarnaast wil je het zogeheten ‘tearing’ voorkomen, waarbij het beeld lijkt te breken of te verschuiven. Dit probleem ontstaat door een gebrekkige synchronisatie tussen je gpu en monitor, doordat de gpu te weinig of net te veel frames levert.

In dit artikel geven we concrete tips en technieken om precies zulke storende factoren als te lage of inconsistente fps, te hoge invoer- of netwerkvertraging en tearing te vermijden.

Bij tearing lijkt het beeld op te breken in meerdere delen, dat wil je natuurlijk voorkomen.

2 Benchmarking

Voor je met optimalisatietechnieken start, is het verstandig eerst te meten hoe goed je huidige configuratie presteert. Na upgrades of optimalisaties kun je dezelfde meting herhalen voor een duidelijke vergelijking.

Zo’n meting voer je uit met een benchmark. Een van de bekendste is 3DMark. Deze tool bevat verschillende tests om prestaties van je gpu, cpu en je systeem als geheel in een game-context te meten. Je kunt bijvoorbeeld Time Spy gebruiken om DirectX 12-prestaties van games te analyseren. Fire Strike focust op DirectX 11 (voor mid-range-systemen), terwijl Port Royal geschikt is voor raytracing-prestaties. Voor meer technische uitleg van deze benchmarks kun je de online gebruikersgids raadplegen.

Andere benchmarks zijn ook beschikbaar. Cinebench bijvoorbeeld meet via hoge kwaliteit 3D-afbeeldingen de prestaties van je cpu, inclusief afzonderlijke kernen. Voor grafische benchmarking en stresstests van je gpu kun je bijvoorbeeld Unigines Heaven of Superposition gebruiken.

Time Spy van 3DMark meet de prestaties van de Microsoft API DX12.

3 Monitoring

Tijdens het gamen is het nuttig om de prestaties van verschillende onderdelen te meten. Een handig hulpmiddel hiervoor is RivaTuner Statistics Server (RTSS), dat bijvoorbeeld geïntegreerd is in MSI Afterburner. Deze tool is ideaal voor veilig en eenvoudig gpu-overklokken zonder veel technische kennis (zie paragraaf 5).

Installeer MSI Afterburner samen met de RivaTuner-software en start het programma. Klik op het tandwielpictogram en controleer of de juiste gpu is geselecteerd. Ga naar het tabblad Toezicht en vink de onderdelen aan die je wilt monitoren, zoals GPU temperatuur, GPU gebruik, GPU core klok, GPU ventilator snelheid, GPU temp/power/voltage limit, CPU temperatuur/gebruik/klok (genummerde cpu-kernen hoef je niet te selecteren), CPU power, Beeldverversings snelheid en Frame tijd. Zet bij elk item ook een vinkje bij Toon informatie op het scherm (OSD) en bevestig je keuzes.

Open vervolgens het instellingenvenster van RTSS via het pictogram in het Windows-systeemvak. Controleer of Show On-Screen Display is ingeschakeld en kies bij voorkeur Raster 3D als weergave. Optimaliseer en positioneer deze naar wens. Deze OSD werkt doorgaans goed in DirectX- en OpenGL-games. Overigens bevat Steam een fps-teller die je met behulp van Alt+Tab op je scherm kunt zetten.

RivaTuner Server Statistics is hier gekoppeld aan de monitoringtool MSI Afterburner.

4 Hardware

Meten is weten, en die fase hebben we afgerond. Nu richten we ons volledig op diverse optimalisaties, opgesplitst in verschillende (en deels overlappende) categorieën. We beginnen met de hardware, met de gpu in de hoofdrol.

Houd je gpu-drivers regelmatig, bijvoorbeeld maandelijks, up-to-date. Gebruik hiervoor bij voorkeur de software van de fabrikant, zoals GeForce Experience of de Nvidia-app, of AMD Adrenalin Edition. Via het configuratiescherm van deze tools krijg je vaak extra opties voor betere gameprestaties, met invloed op zowel fps als beeldkwaliteit.

We nemen Nvidia als voorbeeld. Open NVIDIA Control Panel en ga naar 3D-instellingen beheren. Overweeg bij Algemene instellingen de volgende instellingen voor het basisprofiel: Energiebeheermodus op Optimaal vermogen; Textuurfilteren – Kwaliteit op Prestatie; Thread Optimalisering op Aan; Grootte shadercache op Onbeperkt; en Weinig vertraging-modus op Aan of Ultra. Bevestig met Toepassen. Klik op Beginwaarden om terug te keren naar de standaardinstellingen.

Je kunt hier ook Verticale synchronisatie op Uit zetten, maar in principe horen de gpu-frames afgestemd te zijn op de verversingsfrequentie (refresh rate) van je monitor. Heb je last van tearing, zet deze instelling dan op Aan of kies een van de andere opties.

Controleer ook even de instellingen van je muis of controller via Instellingen / Bluetooth en apparaten. Kies hier Muis / Aanvullende muisinstellingen. Voor preciezere en consistentere muisaansturing kun je op het tabblad Opties voor de aanwijzer de optie Precisie van de aanwijzer verbeteren uitschakelen, waarmee je aanwijzerversnelling uitzet, wat de cursorbeweging voorspelbaarder maakt.

Vanuit het configuratiescherm kun je allerlei instellingen van je gpu aanpassen.

5 Hardware overklokken

Gevorderde gebruikers kunnen ook overwegen hun gpu te overklokken. Ga eerst na of er in het UEFI/BIOS van je systeem hiervoor geen zogeheten XMP’s (eXtreme Memory Profile) beschikbaar zijn gesteld door de geheugenfabrikant. Je herkent deze aan opties zoals XMP, Memory Profile of DOCP. Kies het gewenste profiel waarbij je geheugen op een hogere snelheid kan werken.

Bij de meeste games kun je voordeel halen uit een overgeklokte gpu. Hiervoor is MSI Afterburner zeer geschikt, omdat je hiermee veilig kunt werken. Je combineert dit bij voorkeur met MSI Kombustor (klik na installatie op het K-pictogram in MSI Afterburner), een stresstest-tool die de stabiliteit van jouw gpu na overklokken controleert via zware grafische workloads.

Begin met het verhogen van de Core Clock (MHz) - niet de Core-voltage - in stappen van ongeveer 20. Boven de 50 verhoog je bij voorkeur in stappen van 10. Bevestig telkens met Toepassen (ronde knop met vinkje). Lukt dit niet, zet dan (indien mogelijk) de schuifknoppen bij Power Limit (%) en Temp Limit (°C) tijdelijk op het maximum, en stel via de A-knop de Fan Speed (%) in op 75%. Bevestig je instellingen met Toepassen.

Laat tijdens de aanpassingen de stresstest in Kombustor draaien en houd de resultaten in de gaten, zoals de gpu-temperatuur (je kunt hier ook de OSD van RTSS oproepen). Als deze te hoog wordt of de stresstest crasht, verlaag de waarde dan met ongeveer tien procent.

Verhoog daarna de Memory Clock in stappen van maximaal 10. Blijf ook hier tien procent onder de waarde waarbij de stresstest onstabiel wordt. Klik vervolgens op Opslaan (diskette-pictogram) en selecteer profielknop 1. Tot slot klik je rechtsboven op de Windows-knop, zodat je systeem voortaan met deze profielwaarden opstart.

Overklokken met MSI Afterburner, met Kombustor als ‘waakhond’ (je ziet hier ook de RTSS-overlay).

6 Systeeminstellingen

Op het niveau van je besturingssysteem kun je enkele instellingen optimaliseren. We nemen Windows 11 als uitgangspunt. Ga naar Instellingen / Gaming. Open Gamemodus en schakel deze in. Hiermee verbeter je de prestaties tijdens het gamen door cpu- en gpu-bronnen prioriteit te geven (onder meer om framedrops te voorkomen), achtergrondprocessen te beperken en storende meldingen uit te schakelen.

Zorg er ook voor dat Windows-updates niet tijdens een gamesessie starten. Ga naar Instellingen / Windows Update, klik op Geavanceerde Updates en stel bij Gebruikstijden instellen de gewenste uren in via Handmatig.

Met de ingebouwde module Energiebeheer kun je het voorkeurschema instellen op Hoge prestaties. Voor snellere pc’s kun je zelfs de optie Topprestaties activeren door op de Opdrachtprompt dit commando uit te voeren:

Met powercfg /list controleer je of het schema is toegevoegd. Verwijder een schema met powercfg /delete <ID>. Of maak in Energiebeheer je eigen schema met Een energiebeheerschema maken.

Je kunt ook grafische instellingen per app aanpassen. Ga naar Instellingen / Systeem / Beeldscherm / Graphics. Zoek de gewenste app, selecteer deze, klik op Opties en kies bijvoorbeeld Hoge prestaties. Bevestig met Opslaan.

Je kunt ook een extra energiebeheerschema voor topprestaties zichtbaar maken.

7 Extra instellingen

Je kunt een paar extra systeeminstellingen aanpassen om de gameprestaties verder te verbeteren. Controleer bijvoorbeeld de locatie van het bestand pagefile.sys, vooral bij beperkt intern geheugen. Windows verplaatst data van het RAM naar dit virtuele geheugenbestand om ruimte vrij te maken. Zorg dat dit bestand op een snelle ssd staat.

Controleer dit via Instellingen / Systeem, klik op Geavanceerde systeeminstellingen en druk op Instellingen op het tabblad Geavanceerd. Klik op Wijzigen. Staat je Windows-schijf niet op een snelle ssd, dan beperk je via Aangepaste grootte de ruimte op deze schijf en wijs je het grootste deel toe aan de snelste schijf. Of kies Grootte wordt door het systeem beheerd. Bevestig met Instellen en OK.

Daarnaast kun je HAGS (Hardware GPU Scheduling) activeren, waarmee de gpu grafische taken rechtstreeks afhandelt. Dit versnelt processen en verbetert grafische prestaties, met minder stutter en invoervertraging. Ga hiervoor naar Instellingen / Systeem, kies Beeldscherm / Graphics en klik op Standaardinstellingen voor afbeeldingen wijzigen. Als je gpu dit ondersteunt, kun je hier GPU met hardwareversnelling plannen inschakelen. Eventueel schakel je hier ook Optimalisaties voor games met vensters in, wat de prestaties van DirectX 10/11-games in venstermodus ten goede kan komen.

HAGS kan de grafische prestaties wat opkrikken als je gpu dit ondersteunt.

Op zoek naar de optimale game-ervaring? Met deze accessoires creëer je jouw ideale gameroom

8 Software

Bij online gamen is natuurlijk ook een optimale netwerkconnectie van groot belang. Idealiter gebruik je hiervoor een bekabelde verbinding of een draadloze router met 5GHz-wifi voor een lagere ping. Controleer je wifi-snelheid met een gratis tool zoals www.speedtest.net.

Voordat je andere software aanpast, is het verstandig eerst de tuningsmogelijkheden van je game-applicaties zelf te bekijken. Veel games, zoals Age of Empires III, bieden via schuifbalken, numerieke waarden of andere instellingen opties om framerate en andere prestaties te beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan instellingen voor grafische detaillering, zoals texturen en schaduwen, anti-aliasing-technieken en tekenafstand (de mate waarin verder afgelegen objecten worden gerenderd).

Verder, om onnodig geheugenverbruik te beperken, kun je controleren welke apps automatisch opstarten met Windows. Schakel overtollige apps uit via Windows Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc) in de rubriek Opstart-apps.

In Taakbeheer kun je bij Processen en Services onnodige achtergrondprocessen en services tijdelijk uitschakelen via het contextmenu, vooropgesteld dat je goed weet wat je doet. Gevorderde gebruikers kunnen in de rubriek Details per applicatie via het contextmenu de opties Prioriteit (hoeveelheid toegewezen processortijd; kies bij voorkeur niet voor realtime) en eventueel Affiniteit (hoeveel en welke processorkernen worden gebruikt) aanpassen.

Overweeg ook het gebruik van gameboosters, die gameprestaties semiautomatisch optimaliseren. Een bekende gratis tool is Razer Cortex (extra tools niet installeren). Na aanmelding kun je via Game booster met Boost now meerdere optimalisaties uitvoeren, zoals Disable CPU Sleep Mode, Clear Clipboard, Clean RAM en Disable Telemetry. Ook kunnen geselecteerde processen en services worden uitgeschakeld om geheugen vrij te maken. Met de optie Restore now herstel je de oorspronkelijke instellingen.

Een andere populaire tool is MSI Dragon Center, die zich vooral richt op MSI-hardwarecomponenten en vergelijkbare functionaliteit biedt.

Gamebooster Razer Cortex automatiseert het optimaliseren van systeeminstellingen en achtergrondprocessen.

9 Netwerk

Bij online gamen is natuurlijk ook een optimale netwerkconnectie van groot belang. Idealiter gebruik je hiervoor een bekabelde verbinding. Controleer in Apparaatbeheer (klik met rechts op de Windows-startknop) of de drivers van je netwerkadapter up-to-date zijn. Klik met rechts op een adapter en kies Stuurprogramma bijwerken.

Je kunt ook kiezen voor een draadloze 5GHz-wifi-router. Controleer je wifi-snelheid met een gratis tool zoals www.speedtest.net. Daarnaast kun je voor draadloze netwerken een speciale tool gebruiken om de signaalkwaliteit te analyseren, zoals Acrylic Wi-Fi Analyzer. Dit onderdeel van de Acrylic Suite biedt een live signaalgrafiek en laat je kanaaloverlappingen en andere netwerkproblemen analyseren. De volledige functionaliteit is vijf dagen gratis beschikbaar.

Veel routers bieden QoS-instellingen (Quality of Service) waarmee je dataverkeer voor specifieke applicaties, poorten of apparaten kunt prioriteren. Dit kan latency en jitter verminderen. Sommige routers hebben een gamemodus in de QoS-configuratie voor automatische optimalisatie van populaire games en consoles, geavanceerdere routers bieden SQM (Smart Queue Management).

Controleer met de module Broncontrole (druk op Windows-toets+R en voer resmon uit) welke applicaties veel bandbreedte gebruiken. Sorteer bijvoorbeeld op de kolom Totaal (bytes/seconde) en sluit overtollige software af. Om de puntjes op de i te zetten, kun je de prestaties van de gebruikte DNS-server testen met DNS Benchmark. Open het tabblad Nameservers, klik op Run Benchmark en zet een vinkje bij Sort Fastest Nameservers: de snelste DNS-servers vind je nu in principe bovenaan. Deze kun je gebruiken in de netwerkconfiguratie van Windows of in je router voor je hele netwerk.

Controleer de kwaliteit van je draadloze verbinding met Acrylic Wi-Fi Analyzer.

Wanneer je kiest voor een inbouwvriezer werk je deze natuurlijk het liefst netjes weg achter een mooie keukendeur. Je vindt ze in hoogtes van 72 tot 178 cm, maar ook als onderbouw diepvrieskast die onder je aanrechtblad passen. Waar moet je allemaal nog meer op letten bij een inbouwvriezer voordat je deze aanschaft?

Een inbouwvriezer biedt als voornaamste voordeel dat de kast mooi is weggewerkt in je keuken. Juist daarom is het belangrijk om vooraf goed op een aantal zaken te letten als je zo’n vriezer wilt kopen.

Formaten

Inbouwvriezers zijn te koop in een aantal vaste maten. Die maten zijn gestandaardiseerd, zodat het eenvoudig is om de juiste inbouwvriezer bij de juiste inbouwkast te kopen en andersom. De ruimte in een inbouwkeuken waar de inbouwvriezer komt, is ietsje groter dan de inbouwvriezer zelf. Logisch, omdat zo'n inbouwvriezer wel makkelijk geplaatst moet kunnen worden, maar er ook weer eenvoudig uit moet kunnen in geval van reparatie of vervanging.

Bij een inbouwvriezer kun je kiezen uit de volgende hoogtes: 72, 88, 102, 122, 140, 178 en 180 cm. De breedte van inbouwvriezers ligt doorgaans tussen de 54 en 56 cm, het is dus belangrijk dat de breedte van de nis hierop is afgestemd. De diepte van een inbouwvriezer kan ook iets variëren, maar 54,5 cm is doorgaans de gemiddelde diepte. Je kunt ook kiezen voor een ondervriezer; een losse kleinere kast van zo'n 80 cm hoog die past onder het aanrechtblad.

Bij de aanschaf van een inbouwvriezer of elke inbouwapparatuur vind je altijd de informatie over de grootte van de nis. De nis is de plek in de inbouwkeuken waarin de inbouwapparatuur wordt geplaatst. Deze informatie is dus erg belangrijk bij het kiezen voor de juiste inbouwvriezer en de gewenste keuken.

©MG | ID.nl

Scharnier- en deursystemen

Bij de aanschaf van een inbouwvriezer houd je rekening met het soort scharniersysteem dat je wil gebruiken. Er zijn twee soorten deursystemen: deur-op-deurscharnieren en sleepdeursystemen. Bij een deur-op-deursysteem wordt de deur van de keuken direct op de deur van de vriezer geplaatst en is er geen speling tussen beide deuren.

Bij een sleepsysteem wordt de vriezerdeur met een glijd- of sleepsysteem bevestigd aan de keukendeur. Hierdoor schuift de deur van de keuken over de koelkastdeur. De deuren bewegen dan afzonderlijk van elkaar. Zo'n systeem komt het vaakst voor en is ook het eenvoudigst te installeren.

Bij een deur-op-deursysteem wordt het paneel van de keukendeur direct op de deur van de vriezer gemonteerd. Het keukenpaneel draait dus op hetzelfde moment als de vriezerdeur. Voor een deur-op-deursysteem heeft de vriezer andere scharnieren die het gewicht van zowel de deur van de vriezer als het keukenpaneel moeten kunnen dragen. Bij een inbouwvriezer die geschikt is voor een deur-op-deursysteem, wordt het buitenste gedeelte van de vriezerdeur los geleverd.

Ventilatie

Een vriezer produceert aan de achterzijde warmte. Deze warmte moet goed kunnen worden afgevoerd en dat kan alleen als de nis waar de inbouwvriezer in wordt geplaatst, voldoende ruimte aan de achterkant heeft. De achterkant van de nis houd je vanzelfsprekend open en moet aan de achterkant tussen de muur en de vriezer minstens 10 centimeter vrijgehouden worden. Bij sommige inbouwvriezers krijg je aparte spacers mee die je op de achterkant van de vriezer kunt monteren om de juiste afstand te behouden, zodat je de vriezer ook niet te ver richting muur kunt plaatsen.

©MG | ID.nl

Geluidsdemping

Het geluid van een inbouwvriezer kan soms als storend worden ervaren. Dit geluid bestaat doorgaans uit twee componenten: luchtgeluid, zoals het brommen van de compressor, en contactgeluid, veroorzaakt door trillingen die via het meubel kunnen worden doorgegeven. Zowel vrijstaande- als inbouwmodellen kunnen hier last van hebben, maar met wat aanpassingen kun je het geluid reduceren. Zorg voor voldoende ventilatieruimte rondom de vriezer. Ga je gebruik maken van geluidsabsorberende materialen , houd er dan rekening mee dat deze warmte vasthouden.

Om luchtgeluid te dempen, kan aan de achterkant en eventueel zijkanten van de nis of de muur geluidsabsorberend materiaal worden bevestigd. Dit materiaal vangt het geluid van de compressor op en voorkomt dat het zich verder door de ruimte verspreidt. Er zijn hier verschillende soorten platen en strips voor verkrijgbaar.

Zoek een stil exemplaar

Omdat het lastig is om een inbouwapparaat van tevoren te testen op geluidsproductie, kun je natuurlijk in ieder geval alvast kijken naar de specificaties van een inbouwvriezer. Bij doorgaans alle online winkels vind je de relevante informatie over geluidsproductie bij de specificaties. Het maximaal hoorbare geluid wordt weergegeven in Decibel, afgekort als dB. Gemiddeld produceren inbouwvriezers een geluid van rond de 35 en 40 dB, maar dit zijn natuurlijk alleen piekmomenten, bijvoorbeeld als de compressor aanslaat. De informatie over de geluidsproductie vind je overigens ook op het energielabel, zie hieronder.

Zuinigheid

Tot slot moeten we het energieverbruik natuurlijk niet vergeten. Hoe zuiniger een inbouwvriezer is, hoe meer geld je op het gebruik ervan bespaart. Dankzij de specificaties en het welbekende energielabel koop je eenvoudig een energiezuinig model. Je ziet dan bij de specificaties ook wat een inbouwvriezer op jaarbasis aan energie verbruikt.

©EPREL