De ideale camera die onder alle omstandigheden bruikbaar is, bestaat volgens velen niet. Toch komt dit streven steeds dichter bij met de steeds betere compactcamera’s. Deze camera’s zijn compact en licht genoeg om altijd mee te nemen, maar kunnen een onderwerp toch lekker dichtbij halen.

De race om het aantal megapixels is min of meer tot stilstand gekomen. Hoewel sommige fabrikanten nog wel één of twee megapixels extra toevoegen, zijn er ook die bij nieuwere modellen juist teruggaan in het aantal pixels ten opzichte van hun voorgangers. Een interessante ontwikkeling, want wie heeft er nu echt meer dan 10 megapixels nodig? Minder pixels betekent bovendien minder ruis op hoge lichtgevoeligheden (ISO-waarden). Natuurlijk staat de innovatie niet stil, fabrikanten hebben zich nu op de doorontwikkeling van lenzen gestort.

Terwijl drie tot vijf keer zoom tot voor kort nog gangbaar was, is de grens bij compactcamera’s opgerekt van tien tot maar liefst vijftien keer optische zoom. Een aantal jaren terug was een dergelijke prestatie ongelofelijk en waren dergelijke superzoomobjectieven alleen in flinke joekels terug te vinden die eigenlijk het label ‘compact’ niet mochten dragen (overigens is het record voor dit soort bridgecamera’s momenteel 35x zoom). Het mooie is dat fabrikanten zich niet alleen richten op het grootste telebereik, maar ook aandacht hebben voor de groothoekstand. Maar liefst vijf camera’s in de test hebben een grote beeldhoek van 24 of 25 mm, waardoor de camera ook grote gebouwen of een grote groep mensen moeiteloos in één beeld kan vastleggen. En ook daar houdt de innovatie niet op.

Camera’s in deze klasse zijn uitgerust met een steeds groter wordend aantal instellingsmogelijkheden en op drie na ondersteunen ze zelfs handmatige sluitertijden. Dat maakt deze camera’s ook interessant voor meer gevorderde fotografen. Het meest innovatief is nog wel de integratie van een gps-chip in twee modellen, waardoor u achteraf exact kunt terugzien waar foto’s gemaakt zijn.

Belangrijke specificaties

In deze test hebben we ons gericht op allroundcamera’s met een groot zoomvermogen en veel instellingsmogelijkheden. Wanneer u op zoek bent naar een nieuwe camera, zijn er een aantal belangrijke specificaties waar u op moet letten. Optische zoom is er zeker één van, want dit bepaalt hoe ver u kunt inzoomen. Meer zoom is niet altijd kwalitatief beter, maar het maakt de camera wel stukken veelzijdiger. Op vakantie, in de dierentuin of – vrij extreem – op een safari is meer zoom uitermate comfortabel. U kunt dan afstand houden van het onderwerp – wat soms niet anders kan – en op de foto toch heel ‘dichtbij’ komen. Een nadeel is dat hoe verder u inzoomt, des te gevoeliger een camera wordt voor bewegingsonscherpte. Een hardwarematige vorm van beeldstabilisatie is daardoor een must bij een groot zoomvermogen. Alle camera’s in deze test bieden dit, via ofwel een bewegend optisch element in de lens ofwel een bewegende beeldchip (sensor shift).

Ook de videofuncties van camera’s worden steeds uitgebreider. Alle camera’s in deze test bieden de mogelijkheid om 720p-kwaliteit HD-video op te nemen, wat een beduidend betere beeldkwaliteit biedt dan VGA (en het komt natuurlijk goed tot z’n recht op een HDTV). Een aparte videoknop is een voordeel, omdat dit veel vlotter werkt dan het omzetten van een draaiwieltje. Overigens bieden vrijwel alle camera’s tegenwoordig een HDMI-aansluiting om foto’s en HD-video’s in volle glorie op een HDTV te tonen, maar een bijpassende HDMI-kabel wordt door niemand meegesleverd (terwijl dit voor de analoge en inmiddels minder relevante composietstekkers wel het geval is). Belangrijk om hierbij op te merken is dat hiervoor een mini-HDMI naar HDMI-kabel nodig is, die u waarschijnlijk niet standaard in huis zult hebben en dus los zal moeten worden aangeschaft.

Testverantwoording

In deze test hebben we vooral gelet op de prijs-prestatieverhouding: welke camera biedt de beste beeldkwaliteit, de beste specificaties en instellingsmogelijkheden in combinatie met de prijs? Oftewel hoe haalt u voor weinig geld een prima allroundcamera in huis? Omdat het verschil tussen advies- en straatprijzen meestal vrij groot is, zijn we hierbij uitgegaan van de gemiddelde straatprijs zoals we die bij veel (internet)winkels tegenkomen. Er zijn dus eveneens winkels die de camera’s voor lagere of hogere prijzen verkopen dan die in dit artikel genoemd worden.

Het zoomvermogen woog uiteraard mee gezien de insteek van de test, maar ook specificaties als een gps-chip, handmatige instellingen en algemene plus- en minpunten. Uiteraard hebben we ook gelet op de bediening, waarbij onder andere de eenvoud, de snelheid, het menu en de knoppen meegenomen zijn.

Bij het beoordelen van de beeldkwaliteit hebben we vooral gelet op de kwaliteit bij de hogere lichtgevoeligheden (ISO 800 en 1600). Immers, op lage waarden is er amper kwaliteitsverschil te zien, terwijl op bijvoorbeeld ISO 1600 de zwakke plekken van de sensor en beeldprocessor blootgelegd worden. Deze ISO-standen zijn van cruciaal belang voor wie wel eens foto’s maakt in de avond of nacht of veel binnenshuis fotografeert (zonder flits). Soms bieden camera’s nog hogere ISO-waarden (zoals ISO 3200, 6400 of zelfs 12800), maar die kunt u beter vergeten. In de meeste gevallen wordt de resolutie dan flink teruggeschroefd of is de ruisreductie zo sterk dat er een amper acceptabele beeldkwaliteit overblijft.

Canon PowerShot SX210 IS

De SX210 IS was bij verschijning de compactcamera met de meeste optische zoom: 14x. Tegenwoordig moet hij onder andere de geteste camera van Samsung voor zich laten. Omgerekend naar kleinbeeld (35 mm) biedt de camera een bereik van 28-392 mm. Hiermee heeft deze camera het grootste telebereik van deze test, maar de groothoek blijft steken bij een – op zich niet onaardige – 28 mm. De SX210 is uitgerust met een extreem breed 16:9 lcd-scherm dat HD-video in volle glorie weer kan geven. Ook foto’s in dit formaat zijn mogelijk.

©PXimport

De lens is voorzien van een goede optische beeldstabilisatie, waardoor langere sluitertijden uit de hand mogelijk zijn. Er is ook een speciale videoknop om direct beginnen met een filmopname. Handmatige sluitertijden – in de M-stand – zijn ook een optie. Bijzonder is dat de camera al overweg kan met SDXC-geheugenkaartjes. Het programmawieltje rechts bovenin draait wat stroef en is daardoor niet prettig met één vinger te bedienen. Het zoomen gaat relatief vlot. Wel kost het de camera in de uiterste telestand wat meer tijd om scherp te stellen, vooral bij weinig licht. De beeldkwaliteit van de SX210 is uitstekend. Tot en met ISO 800 is er nauwelijks sprake van storende ruis. Op ISO 1600 vervagen details en gaat de ruis meer storen, al blijft de kleurweergave goed. Desondanks ogen de foto’s schoner dan bij de concurrentie, een tip dus voor wie op zoek is naar de beste beeldkwaliteit. Op totaal allround-gebied vinden we de camera van Samsung (Best Getest) echter een betere keuze.

Canon PowerShot SX210 IS

Straatprijs € 250,-

Oordeel 8/10

Pluspunten
• Enorm zoombereik (14x)
• Flinke telestand (392 mm)
• Handmatige sluitertijden
• Ondersteuning voor SDXC

Minpunten
• Traag zoomen tijdens video
• Geen supergroothoek
• Prijs

Casio Exilim EX-H15

De Exilim EX-H15 moet het niet echt van de superzoom hebben, hoewel 10x heel netjes is. Hij onderscheidt zich door de nadruk op groothoekbereik in plaats van telebereik te leggen. Hij biedt een zeer wijde beeldhoek van 24 mm, waar 240 mm tele tegenover staat. De prijs is vrij netjes. De Casio heeft, net als de Canon SX210, een speciale videoknop en ondersteuning voor 720p-video. Helaas wordt zoomen tijdens het filmen niet ondersteund. Het kan wel, maar alleen digitaal (wat de beeldkwaliteit zeker niet ten goede komt). Het is dus belangrijk om vòòr het filmen de juiste zoomstand te kiezen.

©PXimport

Het lcd-scherm biedt een resolutie van 960 x 380 pixels, wat bijzonder hoog is en waardoor veel details te zien zijn. Het design is mooi, maar het is jammer dat de functies op de vier donkere knoppen aan de achterzijde niet prettig leesbaar zijn. Handmatig de sluitertijd instellen is niet mogelijk. De EX-H15 produceert binnenshuis bij daglicht met de automatische witbalans soms wat blauwige foto’s. Buiten had de camera daar geen last van. De keuze van Casio om 14 megapixels op de kleine sensor te proppen is geen gelukkige; het beeld oogt wat ‘ruizig’. ISO 800 is eigenlijk al niet meer goed bruikbaar. De ISO 1600 en 3200 zien er simpelweg niet uit vanwege zichtbaar verlies van detail.

Casio Exilim EX-H15

Straatprijs € 180,-

Oordeel 7/10

Pluspunten
• Mooie groothoek (24 mm)
• Videoknop
• Prijs

Minpunten
• Relatief veel ruis
• Lichte witbalans-afwijking in testomgeving
• Geen handmatige sluitertijden

Samsung WB650

De Samsung WB650 is vergeleken met de rest van de geteste camera’s een beetje een stevige jongen. Maar hij heeft een goed excuus, want de camera is rijk bedeeld met een 15x optische zoomlens, een ingebouwde gps-chip en alle vrijwel functies die iemand van een camera kan verlangen (waaronder macro vanaf 3 cm). Overigens past hij nog best in een gemiddelde broekzak.

©PXimport

Iets waar Samsung echt de blits mee maakt, is de groothoekstand van 24 mm. Alleen de Fujifilm doet ‘m dit na (de Casio H15 begint weliswaar ook bij 24 mm, maar heeft ‘slechts’ 10x zoom). Het bereik van de Samsung is alles wat een fotograaf zich kan wensen, van ¬ultragroothoek tot supertele. Aan de bovenkant zit een speciale knop voor de gps, waarmee deze eenvoudig aan en uit kan worden gezet (bij de eveneens geteste Panasonic met gps moet dit via het menu). Uitzetten op oninteressante momenten is handig, want het spaart de batterij. Het zoomen en scherpstellen gaat niet erg vlot, maar is wel voldoende. Bij matige lichtomstandigheden heeft de WB650 soms wat moeite en kost scherpstelling extra tijd.

De camera heeft een A-, S- en M-stand (respectievelijk diafragma, sluitertijd en volledig handmatige stand). U kunt er dus zeer gevorderde foto’s mee maken, bijvoorbeeld met lange sluitertijden. Een minpuntje is dat de drie standen onder één knop vallen en daardoor bij het aanzetten van de camera steeds opnieuw bevestigd moeten worden (hoewel hij wel de laatste stand onthoudt). Wanneer de gps aanstaat, wordt de geografische informatie automatisch aan foto’s toegevoegd (geotagging). De camera kan ook een kaart tonen met de gps-positie, maar daarvoor moet wel kaartmateriaal (vanaf de Samsung-site) worden gedownload op een SD-kaartje. De kaarten (van Navteq) zijn overigens behoorlijk up-to-date. Het kaartmateriaal neemt circa 25 tot 650 MB in beslag, afhankelijk van het aantal landen.

De beeldkwaliteit van de Samsung is prima onder normale omstandigheden, maar vanaf ISO 800 holt de beeldkwaliteit achteruit. ISO 800 is – met wat blokkerige ruispatronen - nog net te doen, maar op ISO 1600 is de beeldkwaliteit matig doordat ruis softwarematig wordt gereduceerd (en het beeld dus onscherp wordt). De ISO 3200-stand is totaal overbodig. De prijs maakt echter veel goed; wie had gedacht dat een camera met 15x optische zoom, handmatige standen én gps (met kaartmateriaal) voor circa 205 euro (gemiddelde straatprijs) te krijgen is? Met een beetje zoeken is hij zelfs voor minder dan 200 euro te koop. Al met al maakt het de Samsung WB650 de ideale allroundcamera.

Samsung WB650

Straatprijs € 205,-

Oordeel 8/10

Pluspunten
• Gps met kaartmateriaal
• Fantastisch zoombereik
• Mooie groothoek (24 mm)

Minpunten
• Vrij fors
• Matige beeldkwaliteit op hoge ISO’s

Nikon Coolpix S8000

Nikon heeft met de S8000 een vrij strakke camera afgeleverd, maar hij oogt verder niet heel bijzonder. Hij biedt een optisch bereik van 30-300 mm (10x zoom). In tegenstelling tot Casio heeft Nikon gekozen voor meer telebereik in plaats van groothoek. Voor de huidige generatie camera’s is 30 mm toch wel wat karig als groothoekstand. Vreemd genoeg biedt de S8000 wel een 16:9 en 4:3 fotoformaat, maar geen 3:2.

©PXimport

Hij is verrassend plat en ook vrij licht voor een superzoom. De camera heeft een stereomicrofoon, die goed tot z’n recht komt bij het maken van filmpjes. Helaas kunt u alleen digitaal zoomen tijdens het filmen. De macrostand kan overweg met een werkafstand van slechts 1 cm, wat zeer fraaie resultaten kan opleveren. Hij werkt zeer vlot en is na het aanzetten vrijwel direct operationeel. Ook het scherpstellen gaat – bij goed licht – vrij rap.

Ietwat vreemd is wel dat de uitklappende flitser niet zelf terugklapt als de camera wordt uitgezet. Vergeet dit niet zelf te doen, om schade te voorkomen. Handmatige sluitertijden worden niet ondersteund. Nikon scoort punten met de weergave van details en kleuren. Op ISO 800 is er wel sprake van schadelijke ruis, maar het kan er nog net mee door. Maar op ISO 1600 en 3200 is er sprake van flinke afname van details en kleur, waardoor deze standen feitelijk onbruikbaar zijn.

Nikon Coolpix S8000

Straatprijs € 200,-

Oordeel 7/10

Pluspunten
• Snel
• Fraaie macrostand
• Stereomicrofoon

Minpunten
• Krappe groothoekstand (30 mm)
• Flitser klapt niet terug
• Geen handmatige sluitertijden

Panasonic Lumix TZ10

Panasonic heeft zijn TZ10 voorzien van een 12x optische zoomlens, tussen de camera’s met 10x en 15x zoom uit deze test dus. De camera begint bij een groothoek van 25 mm en eindigt met een telestand van 300 mm. Panasonic heeft, net als Nikon, een stereomicrofoon aan de bovenzijde gemonteerd.

©PXimport

De TZ10 ondersteunt handmatige sluitertijden, waarbij het bijzonder is dat sluitertijden tot maar liefst zestig seconden mogelijk zijn (zeer uitzonderlijk voor een compactcamera). De opvallendste eigenschap is de ingebouwde gps-chip, die automatisch geografische informatie aan de foto’s toevoegt. De camera kan tijdens het filmen gewoon nog zoomen, al gaat dat wel vrij traag. De macrostand van 3 cm is eveneens indrukwekkend. De TZ10 levert prima beeldkwaliteit af, maar het valt wel op dat foto’s overmatig worden verscherpt. Dit is al te zien bij de lagere ISO-waarden, maar wordt pas echt nadelig vanaf ISO 800. In combinatie met kleurruis wordt het beeld dan snel vlekkerig.

Panasonic Lumix TZ10

Straatprijs € 270,-

Oordeel 7/10

Pluspunten
• Gps
• Handmatige sluitertijden
• Mooie groothoek (25 mm)

Minpunten
• Prijs
• Traag tijdens zoomen (video)
• Ruis

Fujifilm FinePix F300EXR

De F300EXR is behoorlijk slank, zeker als je bedenkt dat er een 15x optische zoomlens in z’n jasje zit. Samen met Samsung biedt hij het grootste zoombereik: 15x. Ook biedt hij een zeer fraaie groothoekstand van 24 mm, wat de camera ultiem allround maakt; geschikt voor zowel stadsarchitectuur als safari. Fujifilm heeft het controlewieltje aan de achterzijde eigenzinnig 45 graden naar beneden gekanteld. Dit heeft een reden: op deze manier kunt u tijdens het fotograferen aflezen in welke stand u werkt, terwijl u tegelijkertijd op het lcd-scherm de compositie bepaalt. Bij de andere camera’s moet u heel wat meer moeite doen om dit te zien en soms zit uw wijsvinger dan ook nog in de weg. Ook de speciale videoknop is erg prettig.

©PXimport

Iets minder fijn is dat de flitser altijd omhoog komt als u de camera aanzet, of u deze nu gebruikt of niet. Gelukkig zakt hij wel weer vanzelf als de camera uitgaat (in tegenstelling tot bij Nikon). De beeldkwaliteit is goed tot circa ISO 800. Er is dan wel ruis zichtbaar, maar het beeld is nog goed bruikbaar. Op ISO 1600 gaan er te veel details en kleuren verloren. De Fujifilm FinePix heeft ook nog drie ‘low light’-standen (ISO 3200, 6400 en zelfs 12.800) waarbij de ruis min of meer wordt gecompenseerd door een lagere resolutie. Onnodige standen wat ons betreft.

Fujifilm FinePix F300EXR

Straatprijs € 290,-

Oordeel 8/10

Pluspunten
• Fantastisch zoombereik
• Mooie groothoek (24 mm)
• Slimme positionering draaiwiel

Minpunten
• ISO 3200/6400/12800 niet echt bruikbaar
• Beperkte lange sluitertijd (8 sec)
• Flitser klapt altijd uit

Sony Cyber-shot H55

In deze test zijn drie camera’s meegenomen die al ondersteuning bieden voor SDXC. De Cyber-shot H55 van Sony is daar één van. Hij bezit een 10x optische zoomlens met een bereik vanaf een fraaie 25 mm. Het telebereik gaat tot 250 mm. Netjes, maar wel minder dan de meeste concurrenten. Het ISO-bereik gaat tot maximaal ISO 800, wat ietwat karig is. Hij kan wel hoger, maar dan alleen via een ‘low light’-scenestand (waarbij de ISO tot en met 3200 automatisch wordt bepaald).

©PXimport

Het ontwerp van de Sony is vrij strak met een zwart middendeel en zilveren omlijsting. Over de knoppen is echter iets minder goed nagedacht. Wanneer de wijsvinger op de ontspanknop geplaatst wordt, zit het programmawieltje onder de vinger verstopt waardoor de stand niet meer af te lezen is. Achter op de camera is er een speciale inkeping voor de duim. De camera is op die manier stevig vast te houden, maar wij vermoeden dat een groot deel van de fotografen de duim liever aan de onderkant plaatst. De ruimte voor de overige knoppen is beperkt, waardoor deze dicht bij elkaar zitten en er geen ruimte meer over is gebleven voor een videoknop. Pluspunten van deze Sony zijn een korte opstarttijd en vlotte scherpstelling. Helaas gaat de Sony handmatig slechts tot ISO 800 en kunnen we hem dus niet vergelijken op de kritische 1600-waarde. Als we hem op ISO 800 met de rest vergelijken, begin de foto’s al wat meer ruis te vertonen. Ook is er wat kleurverlies, maar de scherpte is redelijk goed. Al met al is het resultaat op deze stand nog redelijk bruikbaar, al is het geen hoogvlieger.

Sony Cyber-shot H55

Straatprijs € 200,-

Oordeel 7/10

Pluspunten
• Mooie groothoek (25 mm)
• Lange sluitertijden mogelijk (30 sec)
• Ondersteuning voor SDXC

Minpunten
• Traag zoomen tijdens video
• Geen videoknop
• Prijs

Canon Ixus 1000 HS

De Canon Ixus 1000 HS is een stukje slanker dan zijn PowerShot-broer, maar gaat niet verder dan 10x optische zoom. Overigens is dat nog steeds een heel fraai bereik, ware het niet dat Canon de prioriteit bij tele heeft gelegd in plaats van bij groothoek. Die laatste is met slechts 36 mm karig bedeeld ten opzichte van de 24-28 mm die de andere camera’s bieden. Maar: er staat wel 360 mm aan telebereik tegenover. De 1000 HS is de enige camera in deze test is die filmen in Full HD ondersteunt (1080p), waardoor hij op dat vlak een streepje voor heeft. Ook de macrostand van slechts 1 cm is zeer indrukwekkend.

©PXimport

De Ixus is met afstand de platste camera uit de test. Gezien het feit dat er toch een behoorlijke zoomlens in verwerkt zit, is de dikte van 2,2 cm zeer indrukwekkend. Verder is hij vrij minimalistisch vormgegeven, met slechts vier grote knoppen aan de achterzijde, waaronder een videoknop. Hij heeft wel een draaiwieltje om menu-items mee te selecteren, maar geen programmawiel (zoals de SX210). Daar komt dan ook zijn beperking aan het licht: de camera heeft geen handmatige standen voor sluitertijd en diafragma, en evenmin een volledig handmatige M-stand. De term ‘HS’ staat voor ‘high speed’, wat niet zozeer slaat op de snelheid (3,7 beelden per seconde), maar vooral op de hoge lichtgevoeligheid tot ISO 3200. Hierdoor zijn ook bij slecht licht hoge sluitertijden mogelijk. Die hoge lichtgevoeligheid is in dit geval niet overdreven. ISO 800 ziet er voor een compactcamera nog zeer schoon uit. Ook bij ISO 1600 blijven er voldoende details bewaard, hoewel de scherpte wel iets afneemt. Op ISO 3200 wordt de grens bereikt: de ruis wordt dan storend, al levert deze Ixus ten opzichte van de concurrentie nog best een aardig plaatje af.

Canon Ixus 1000 HS

Straatprijs € 325,-

Oordeel 8/10

Pluspunten
• Ondersteuning voor SDXC
• 1080p HD-video
• Goede beeldkwaliteit bij hoge ISO-waarden

Minpunten
• Beperkte groothoek(36 mm)
• Geen handmatige standen (A/S/M)
• Relatief hoge prijs

Conclusie

Een harde conclusie is nog niet zo eenvoudig. De ene camera heeft een fraaie groothoekstand, de ander scoort weer goed op telebereik. De ene is slank, de ander stevig. Sommige modellen beschikken daarnaast over bijzondere functionaliteiten, zoals een handmatige sluitertijd/diafragma of een gps-chip. Deze opties kunnen voor sommige consumenten extra zwaar wegen en zijn voor anderen compleet oninteressant.

Het feit is wel dat de Samsung WB650 als allroundcamera de beste papieren heeft. Hij is betaalbaar, biedt groothoek vanaf 24 mm en (dankzij 15x zoom) telebereik tot 360 mm, u kunt handmatig instellen (A/S/M) en als kers op de taart is er de geïntegreerde gps, die eenvoudig in en uit te schakelen is. Oftewel, het is een camera die van alle markten thuis is en zeer breed inzetbaar is voor alle mogelijke fotodoelen. Als voor u beeldkwaliteit op hogere lichtgevoeligheden zwaar telt, is de Canon SX210 een goed alternatief. Deze camera moet het weliswaar doen zonder gps-chip en heeft slechts een groothoek van 28 mm, maar hij scoort weer goed aan de telezijde met bijna 400 mm (14x optische zoom). Ook interessant is de slanke Casio die een zeer voordelig prijskaartje heeft en met 10x zoom en een 24mm-groothoekstand toch goed mee kan komen.

©PXimport

Je game-ervaring hangt sterk af van hoe goed je hardware aansluit bij de vaak hoge eisen van moderne games. Maar zelfs met minder krachtige hardware kun je met de juiste instellingen vaak soepel gamen zonder storende elementen.

In het kader ‘Game-pc’ vind je specifieke tips voor het aanschaffen van hardwarecomponenten die ideaal zijn voor een krachtige game-pc. Dit lijkt ons nuttig, maar het is natuurlijk minder relevant als je niet bereid bent (flink) te investeren in nieuwe onderdelen. Met dit artikel richten we ons daarom hoofdzakelijk op de lezer die met een beperkt budget zijn bestaande systeem wil behouden en optimaliseren.

Je kunt namelijk op veel vlakken verbeteringen aanbrengen, vooral bij hardware (zoals cpu, gpu, monitor en opslagmedium), netwerk, besturingssysteem, drivers, processen en applicaties.

Voor je begint met optimaliseren, is het belangrijk inzicht te krijgen in de belangrijkste factoren voor ‘glitchvrij’ gamen, zodat je weet waar je aandacht aan moet besteden.

1 Factoren

Een van de belangrijkste factoren is een hoge framerate, doorgaans uitgedrukt in fps (frames per seconde). Dit is de snelheid waarmee de beelden worden getoond en hangt sterk af van je gpu en cpu. Bij eenvoudige games volstaat 30 fps vaak, maar grafisch intensieve games spelen merkbaar beter bij 60 fps. Voor intens competitief gamen is zelfs 144 of meer fps raadzaam. Het is belangrijk dat de fps daarbij stabiel blijft, aangezien schommelingen haperingen in het beeld kunnen veroorzaken.

Ook invoervertraging (input latency) is van belang, zeker bij competitieve games. Een lage vertraging tussen je acties, zoals muisklikken of toetsindrukken, en wat je ziet op het scherm is essentieel. Deze vertraging wordt beïnvloed door de gpu, cpu, monitor en bij online gamen ook door je internetverbinding. Ook netwerkvertraging (lag) wil je in dit geval zeker vermijden.

Daarnaast wil je het zogeheten ‘tearing’ voorkomen, waarbij het beeld lijkt te breken of te verschuiven. Dit probleem ontstaat door een gebrekkige synchronisatie tussen je gpu en monitor, doordat de gpu te weinig of net te veel frames levert.

In dit artikel geven we concrete tips en technieken om precies zulke storende factoren als te lage of inconsistente fps, te hoge invoer- of netwerkvertraging en tearing te vermijden.

Bij tearing lijkt het beeld op te breken in meerdere delen, dat wil je natuurlijk voorkomen.

2 Benchmarking

Voor je met optimalisatietechnieken start, is het verstandig eerst te meten hoe goed je huidige configuratie presteert. Na upgrades of optimalisaties kun je dezelfde meting herhalen voor een duidelijke vergelijking.

Zo’n meting voer je uit met een benchmark. Een van de bekendste is 3DMark. Deze tool bevat verschillende tests om prestaties van je gpu, cpu en je systeem als geheel in een game-context te meten. Je kunt bijvoorbeeld Time Spy gebruiken om DirectX 12-prestaties van games te analyseren. Fire Strike focust op DirectX 11 (voor mid-range-systemen), terwijl Port Royal geschikt is voor raytracing-prestaties. Voor meer technische uitleg van deze benchmarks kun je de online gebruikersgids raadplegen.

Andere benchmarks zijn ook beschikbaar. Cinebench bijvoorbeeld meet via hoge kwaliteit 3D-afbeeldingen de prestaties van je cpu, inclusief afzonderlijke kernen. Voor grafische benchmarking en stresstests van je gpu kun je bijvoorbeeld Unigines Heaven of Superposition gebruiken.

Time Spy van 3DMark meet de prestaties van de Microsoft API DX12.

3 Monitoring

Tijdens het gamen is het nuttig om de prestaties van verschillende onderdelen te meten. Een handig hulpmiddel hiervoor is RivaTuner Statistics Server (RTSS), dat bijvoorbeeld geïntegreerd is in MSI Afterburner. Deze tool is ideaal voor veilig en eenvoudig gpu-overklokken zonder veel technische kennis (zie paragraaf 5).

Installeer MSI Afterburner samen met de RivaTuner-software en start het programma. Klik op het tandwielpictogram en controleer of de juiste gpu is geselecteerd. Ga naar het tabblad Toezicht en vink de onderdelen aan die je wilt monitoren, zoals GPU temperatuur, GPU gebruik, GPU core klok, GPU ventilator snelheid, GPU temp/power/voltage limit, CPU temperatuur/gebruik/klok (genummerde cpu-kernen hoef je niet te selecteren), CPU power, Beeldverversings snelheid en Frame tijd. Zet bij elk item ook een vinkje bij Toon informatie op het scherm (OSD) en bevestig je keuzes.

Open vervolgens het instellingenvenster van RTSS via het pictogram in het Windows-systeemvak. Controleer of Show On-Screen Display is ingeschakeld en kies bij voorkeur Raster 3D als weergave. Optimaliseer en positioneer deze naar wens. Deze OSD werkt doorgaans goed in DirectX- en OpenGL-games. Overigens bevat Steam een fps-teller die je met behulp van Alt+Tab op je scherm kunt zetten.

RivaTuner Server Statistics is hier gekoppeld aan de monitoringtool MSI Afterburner.

4 Hardware

Meten is weten, en die fase hebben we afgerond. Nu richten we ons volledig op diverse optimalisaties, opgesplitst in verschillende (en deels overlappende) categorieën. We beginnen met de hardware, met de gpu in de hoofdrol.

Houd je gpu-drivers regelmatig, bijvoorbeeld maandelijks, up-to-date. Gebruik hiervoor bij voorkeur de software van de fabrikant, zoals GeForce Experience of de Nvidia-app, of AMD Adrenalin Edition. Via het configuratiescherm van deze tools krijg je vaak extra opties voor betere gameprestaties, met invloed op zowel fps als beeldkwaliteit.

We nemen Nvidia als voorbeeld. Open NVIDIA Control Panel en ga naar 3D-instellingen beheren. Overweeg bij Algemene instellingen de volgende instellingen voor het basisprofiel: Energiebeheermodus op Optimaal vermogen; Textuurfilteren – Kwaliteit op Prestatie; Thread Optimalisering op Aan; Grootte shadercache op Onbeperkt; en Weinig vertraging-modus op Aan of Ultra. Bevestig met Toepassen. Klik op Beginwaarden om terug te keren naar de standaardinstellingen.

Je kunt hier ook Verticale synchronisatie op Uit zetten, maar in principe horen de gpu-frames afgestemd te zijn op de verversingsfrequentie (refresh rate) van je monitor. Heb je last van tearing, zet deze instelling dan op Aan of kies een van de andere opties.

Controleer ook even de instellingen van je muis of controller via Instellingen / Bluetooth en apparaten. Kies hier Muis / Aanvullende muisinstellingen. Voor preciezere en consistentere muisaansturing kun je op het tabblad Opties voor de aanwijzer de optie Precisie van de aanwijzer verbeteren uitschakelen, waarmee je aanwijzerversnelling uitzet, wat de cursorbeweging voorspelbaarder maakt.

Vanuit het configuratiescherm kun je allerlei instellingen van je gpu aanpassen.

5 Hardware overklokken

Gevorderde gebruikers kunnen ook overwegen hun gpu te overklokken. Ga eerst na of er in het UEFI/BIOS van je systeem hiervoor geen zogeheten XMP’s (eXtreme Memory Profile) beschikbaar zijn gesteld door de geheugenfabrikant. Je herkent deze aan opties zoals XMP, Memory Profile of DOCP. Kies het gewenste profiel waarbij je geheugen op een hogere snelheid kan werken.

Bij de meeste games kun je voordeel halen uit een overgeklokte gpu. Hiervoor is MSI Afterburner zeer geschikt, omdat je hiermee veilig kunt werken. Je combineert dit bij voorkeur met MSI Kombustor (klik na installatie op het K-pictogram in MSI Afterburner), een stresstest-tool die de stabiliteit van jouw gpu na overklokken controleert via zware grafische workloads.

Begin met het verhogen van de Core Clock (MHz) - niet de Core-voltage - in stappen van ongeveer 20. Boven de 50 verhoog je bij voorkeur in stappen van 10. Bevestig telkens met Toepassen (ronde knop met vinkje). Lukt dit niet, zet dan (indien mogelijk) de schuifknoppen bij Power Limit (%) en Temp Limit (°C) tijdelijk op het maximum, en stel via de A-knop de Fan Speed (%) in op 75%. Bevestig je instellingen met Toepassen.

Laat tijdens de aanpassingen de stresstest in Kombustor draaien en houd de resultaten in de gaten, zoals de gpu-temperatuur (je kunt hier ook de OSD van RTSS oproepen). Als deze te hoog wordt of de stresstest crasht, verlaag de waarde dan met ongeveer tien procent.

Verhoog daarna de Memory Clock in stappen van maximaal 10. Blijf ook hier tien procent onder de waarde waarbij de stresstest onstabiel wordt. Klik vervolgens op Opslaan (diskette-pictogram) en selecteer profielknop 1. Tot slot klik je rechtsboven op de Windows-knop, zodat je systeem voortaan met deze profielwaarden opstart.

Overklokken met MSI Afterburner, met Kombustor als ‘waakhond’ (je ziet hier ook de RTSS-overlay).

6 Systeeminstellingen

Op het niveau van je besturingssysteem kun je enkele instellingen optimaliseren. We nemen Windows 11 als uitgangspunt. Ga naar Instellingen / Gaming. Open Gamemodus en schakel deze in. Hiermee verbeter je de prestaties tijdens het gamen door cpu- en gpu-bronnen prioriteit te geven (onder meer om framedrops te voorkomen), achtergrondprocessen te beperken en storende meldingen uit te schakelen.

Zorg er ook voor dat Windows-updates niet tijdens een gamesessie starten. Ga naar Instellingen / Windows Update, klik op Geavanceerde Updates en stel bij Gebruikstijden instellen de gewenste uren in via Handmatig.

Met de ingebouwde module Energiebeheer kun je het voorkeurschema instellen op Hoge prestaties. Voor snellere pc’s kun je zelfs de optie Topprestaties activeren door op de Opdrachtprompt dit commando uit te voeren:

Met powercfg /list controleer je of het schema is toegevoegd. Verwijder een schema met powercfg /delete <ID>. Of maak in Energiebeheer je eigen schema met Een energiebeheerschema maken.

Je kunt ook grafische instellingen per app aanpassen. Ga naar Instellingen / Systeem / Beeldscherm / Graphics. Zoek de gewenste app, selecteer deze, klik op Opties en kies bijvoorbeeld Hoge prestaties. Bevestig met Opslaan.

Je kunt ook een extra energiebeheerschema voor topprestaties zichtbaar maken.

7 Extra instellingen

Je kunt een paar extra systeeminstellingen aanpassen om de gameprestaties verder te verbeteren. Controleer bijvoorbeeld de locatie van het bestand pagefile.sys, vooral bij beperkt intern geheugen. Windows verplaatst data van het RAM naar dit virtuele geheugenbestand om ruimte vrij te maken. Zorg dat dit bestand op een snelle ssd staat.

Controleer dit via Instellingen / Systeem, klik op Geavanceerde systeeminstellingen en druk op Instellingen op het tabblad Geavanceerd. Klik op Wijzigen. Staat je Windows-schijf niet op een snelle ssd, dan beperk je via Aangepaste grootte de ruimte op deze schijf en wijs je het grootste deel toe aan de snelste schijf. Of kies Grootte wordt door het systeem beheerd. Bevestig met Instellen en OK.

Daarnaast kun je HAGS (Hardware GPU Scheduling) activeren, waarmee de gpu grafische taken rechtstreeks afhandelt. Dit versnelt processen en verbetert grafische prestaties, met minder stutter en invoervertraging. Ga hiervoor naar Instellingen / Systeem, kies Beeldscherm / Graphics en klik op Standaardinstellingen voor afbeeldingen wijzigen. Als je gpu dit ondersteunt, kun je hier GPU met hardwareversnelling plannen inschakelen. Eventueel schakel je hier ook Optimalisaties voor games met vensters in, wat de prestaties van DirectX 10/11-games in venstermodus ten goede kan komen.

HAGS kan de grafische prestaties wat opkrikken als je gpu dit ondersteunt.

Op zoek naar de optimale game-ervaring? Met deze accessoires creëer je jouw ideale gameroom

8 Software

Bij online gamen is natuurlijk ook een optimale netwerkconnectie van groot belang. Idealiter gebruik je hiervoor een bekabelde verbinding of een draadloze router met 5GHz-wifi voor een lagere ping. Controleer je wifi-snelheid met een gratis tool zoals www.speedtest.net.

Voordat je andere software aanpast, is het verstandig eerst de tuningsmogelijkheden van je game-applicaties zelf te bekijken. Veel games, zoals Age of Empires III, bieden via schuifbalken, numerieke waarden of andere instellingen opties om framerate en andere prestaties te beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan instellingen voor grafische detaillering, zoals texturen en schaduwen, anti-aliasing-technieken en tekenafstand (de mate waarin verder afgelegen objecten worden gerenderd).

Verder, om onnodig geheugenverbruik te beperken, kun je controleren welke apps automatisch opstarten met Windows. Schakel overtollige apps uit via Windows Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc) in de rubriek Opstart-apps.

In Taakbeheer kun je bij Processen en Services onnodige achtergrondprocessen en services tijdelijk uitschakelen via het contextmenu, vooropgesteld dat je goed weet wat je doet. Gevorderde gebruikers kunnen in de rubriek Details per applicatie via het contextmenu de opties Prioriteit (hoeveelheid toegewezen processortijd; kies bij voorkeur niet voor realtime) en eventueel Affiniteit (hoeveel en welke processorkernen worden gebruikt) aanpassen.

Overweeg ook het gebruik van gameboosters, die gameprestaties semiautomatisch optimaliseren. Een bekende gratis tool is Razer Cortex (extra tools niet installeren). Na aanmelding kun je via Game booster met Boost now meerdere optimalisaties uitvoeren, zoals Disable CPU Sleep Mode, Clear Clipboard, Clean RAM en Disable Telemetry. Ook kunnen geselecteerde processen en services worden uitgeschakeld om geheugen vrij te maken. Met de optie Restore now herstel je de oorspronkelijke instellingen.

Een andere populaire tool is MSI Dragon Center, die zich vooral richt op MSI-hardwarecomponenten en vergelijkbare functionaliteit biedt.

Gamebooster Razer Cortex automatiseert het optimaliseren van systeeminstellingen en achtergrondprocessen.

9 Netwerk

Bij online gamen is natuurlijk ook een optimale netwerkconnectie van groot belang. Idealiter gebruik je hiervoor een bekabelde verbinding. Controleer in Apparaatbeheer (klik met rechts op de Windows-startknop) of de drivers van je netwerkadapter up-to-date zijn. Klik met rechts op een adapter en kies Stuurprogramma bijwerken.

Je kunt ook kiezen voor een draadloze 5GHz-wifi-router. Controleer je wifi-snelheid met een gratis tool zoals www.speedtest.net. Daarnaast kun je voor draadloze netwerken een speciale tool gebruiken om de signaalkwaliteit te analyseren, zoals Acrylic Wi-Fi Analyzer. Dit onderdeel van de Acrylic Suite biedt een live signaalgrafiek en laat je kanaaloverlappingen en andere netwerkproblemen analyseren. De volledige functionaliteit is vijf dagen gratis beschikbaar.

Veel routers bieden QoS-instellingen (Quality of Service) waarmee je dataverkeer voor specifieke applicaties, poorten of apparaten kunt prioriteren. Dit kan latency en jitter verminderen. Sommige routers hebben een gamemodus in de QoS-configuratie voor automatische optimalisatie van populaire games en consoles, geavanceerdere routers bieden SQM (Smart Queue Management).

Controleer met de module Broncontrole (druk op Windows-toets+R en voer resmon uit) welke applicaties veel bandbreedte gebruiken. Sorteer bijvoorbeeld op de kolom Totaal (bytes/seconde) en sluit overtollige software af. Om de puntjes op de i te zetten, kun je de prestaties van de gebruikte DNS-server testen met DNS Benchmark. Open het tabblad Nameservers, klik op Run Benchmark en zet een vinkje bij Sort Fastest Nameservers: de snelste DNS-servers vind je nu in principe bovenaan. Deze kun je gebruiken in de netwerkconfiguratie van Windows of in je router voor je hele netwerk.

Controleer de kwaliteit van je draadloze verbinding met Acrylic Wi-Fi Analyzer.

Wanneer je kiest voor een inbouwvriezer werk je deze natuurlijk het liefst netjes weg achter een mooie keukendeur. Je vindt ze in hoogtes van 72 tot 178 cm, maar ook als onderbouw diepvrieskast die onder je aanrechtblad passen. Waar moet je allemaal nog meer op letten bij een inbouwvriezer voordat je deze aanschaft?

Een inbouwvriezer biedt als voornaamste voordeel dat de kast mooi is weggewerkt in je keuken. Juist daarom is het belangrijk om vooraf goed op een aantal zaken te letten als je zo’n vriezer wilt kopen.

Formaten

Inbouwvriezers zijn te koop in een aantal vaste maten. Die maten zijn gestandaardiseerd, zodat het eenvoudig is om de juiste inbouwvriezer bij de juiste inbouwkast te kopen en andersom. De ruimte in een inbouwkeuken waar de inbouwvriezer komt, is ietsje groter dan de inbouwvriezer zelf. Logisch, omdat zo'n inbouwvriezer wel makkelijk geplaatst moet kunnen worden, maar er ook weer eenvoudig uit moet kunnen in geval van reparatie of vervanging.

Bij een inbouwvriezer kun je kiezen uit de volgende hoogtes: 72, 88, 102, 122, 140, 178 en 180 cm. De breedte van inbouwvriezers ligt doorgaans tussen de 54 en 56 cm, het is dus belangrijk dat de breedte van de nis hierop is afgestemd. De diepte van een inbouwvriezer kan ook iets variëren, maar 54,5 cm is doorgaans de gemiddelde diepte. Je kunt ook kiezen voor een ondervriezer; een losse kleinere kast van zo'n 80 cm hoog die past onder het aanrechtblad.

Bij de aanschaf van een inbouwvriezer of elke inbouwapparatuur vind je altijd de informatie over de grootte van de nis. De nis is de plek in de inbouwkeuken waarin de inbouwapparatuur wordt geplaatst. Deze informatie is dus erg belangrijk bij het kiezen voor de juiste inbouwvriezer en de gewenste keuken.

©MG | ID.nl

Scharnier- en deursystemen

Bij de aanschaf van een inbouwvriezer houd je rekening met het soort scharniersysteem dat je wil gebruiken. Er zijn twee soorten deursystemen: deur-op-deurscharnieren en sleepdeursystemen. Bij een deur-op-deursysteem wordt de deur van de keuken direct op de deur van de vriezer geplaatst en is er geen speling tussen beide deuren.

Bij een sleepsysteem wordt de vriezerdeur met een glijd- of sleepsysteem bevestigd aan de keukendeur. Hierdoor schuift de deur van de keuken over de koelkastdeur. De deuren bewegen dan afzonderlijk van elkaar. Zo'n systeem komt het vaakst voor en is ook het eenvoudigst te installeren.

Bij een deur-op-deursysteem wordt het paneel van de keukendeur direct op de deur van de vriezer gemonteerd. Het keukenpaneel draait dus op hetzelfde moment als de vriezerdeur. Voor een deur-op-deursysteem heeft de vriezer andere scharnieren die het gewicht van zowel de deur van de vriezer als het keukenpaneel moeten kunnen dragen. Bij een inbouwvriezer die geschikt is voor een deur-op-deursysteem, wordt het buitenste gedeelte van de vriezerdeur los geleverd.

Ventilatie

Een vriezer produceert aan de achterzijde warmte. Deze warmte moet goed kunnen worden afgevoerd en dat kan alleen als de nis waar de inbouwvriezer in wordt geplaatst, voldoende ruimte aan de achterkant heeft. De achterkant van de nis houd je vanzelfsprekend open en moet aan de achterkant tussen de muur en de vriezer minstens 10 centimeter vrijgehouden worden. Bij sommige inbouwvriezers krijg je aparte spacers mee die je op de achterkant van de vriezer kunt monteren om de juiste afstand te behouden, zodat je de vriezer ook niet te ver richting muur kunt plaatsen.

©MG | ID.nl

Geluidsdemping

Het geluid van een inbouwvriezer kan soms als storend worden ervaren. Dit geluid bestaat doorgaans uit twee componenten: luchtgeluid, zoals het brommen van de compressor, en contactgeluid, veroorzaakt door trillingen die via het meubel kunnen worden doorgegeven. Zowel vrijstaande- als inbouwmodellen kunnen hier last van hebben, maar met wat aanpassingen kun je het geluid reduceren. Zorg voor voldoende ventilatieruimte rondom de vriezer. Ga je gebruik maken van geluidsabsorberende materialen , houd er dan rekening mee dat deze warmte vasthouden.

Om luchtgeluid te dempen, kan aan de achterkant en eventueel zijkanten van de nis of de muur geluidsabsorberend materiaal worden bevestigd. Dit materiaal vangt het geluid van de compressor op en voorkomt dat het zich verder door de ruimte verspreidt. Er zijn hier verschillende soorten platen en strips voor verkrijgbaar.

Zoek een stil exemplaar

Omdat het lastig is om een inbouwapparaat van tevoren te testen op geluidsproductie, kun je natuurlijk in ieder geval alvast kijken naar de specificaties van een inbouwvriezer. Bij doorgaans alle online winkels vind je de relevante informatie over geluidsproductie bij de specificaties. Het maximaal hoorbare geluid wordt weergegeven in Decibel, afgekort als dB. Gemiddeld produceren inbouwvriezers een geluid van rond de 35 en 40 dB, maar dit zijn natuurlijk alleen piekmomenten, bijvoorbeeld als de compressor aanslaat. De informatie over de geluidsproductie vind je overigens ook op het energielabel, zie hieronder.

Zuinigheid

Tot slot moeten we het energieverbruik natuurlijk niet vergeten. Hoe zuiniger een inbouwvriezer is, hoe meer geld je op het gebruik ervan bespaart. Dankzij de specificaties en het welbekende energielabel koop je eenvoudig een energiezuinig model. Je ziet dan bij de specificaties ook wat een inbouwvriezer op jaarbasis aan energie verbruikt.

©EPREL