ID.nl logo
RetroPie installeren op Raspberry Pi: Bouw je eigen retro-spelcomputer
© PXimport
Huis

RetroPie installeren op Raspberry Pi: Bouw je eigen retro-spelcomputer

De gameshistorie is rijk en om al die spellen te blijven beleven, hoef je echt niet elke console op je tv aangesloten te houden. We gaan RetroPie installeren op een Raspberry Pi zodat we onze favoriete retrogames altijd bij de hand hebben. Ook staan we stil bij de hardware die je precies nodig hebt.

De Raspberry Pi is een fantastisch computertje en dankzij de enorme gemeenschap die rond dit minuscule moederbordje is ontstaan, kun je er de creatiefste dingen mee maken. Met de komst van de verhoudingsgewijs bloedsnelle Raspberry Pi 4 zijn die mogelijkheden alleen maar verder uitgebreid. Een bijzonder aardige toepassing heet RetroPie: dat is een pakket met emulators voor andere systemen, in dit geval gamecomputers.

Zo’n emulator bootst met software de hardware van een andere computer na, zoals de Super Nintendo, de Playstation, ZX Spectrum of zelfs arcadehalmachines. Je kunt er software van vroeger mee openen en zo dus games van héél lang geleden opnieuw beleven. 

Wil je weer eens een ouderwets potje Pac-Man spelen met de originele versie van dit spel? Of Donkey Kong over het scherm zien stuiteren? Verbaas je over het pixelfeest dat Afterburner in de arcadehal eigenlijk was of wat trakteer je huisgenoten op een ouderwets robbertje vechten met Tekken 3. Dat kan allemaal met je Raspberry Pi, want RetroPie draait hier geweldig op.

RetroPie systeemeisen en benodigdheden

RetroPie bestaat al een paar jaar, je kunt dus in principe ook de wat oudere Raspberry Pi 3 gebruiken. Maar de Raspberry Pi 4 is veel sneller en daarom ook beter geschikt om er een RetroPie-machine mee te bouwen: de framerates zijn hoger en de laadtijden korter.

Welke versie je ook kiest: neem er eentje met 2 GB geheugen. Eén gigabyte is wat aan de krappe kant, met twee heb je meestal meer dan genoeg. Meer mag natuurlijk, maar daar zul je voor deze toepassingen geen voordeel aan hebben. RetroPie heeft op zijn minst één usb-gamecontroller nodig. Je kunt probleemloos een controller van een Playstation of Xbox gebruiken als je die hebt liggen.

Voor de behuizing gebruiken wij een Retroflag NESPi-behuizing, maar alleen omdat het er leuk uitziet: dit is namelijk een exacte kopie van de behuizing van het oorspronkelijke Nintendo Entertainment System (NES). Extra voordeel daarvan is dat er een aan-uitknop en een resetknop op zit waarmee je Pi zich als een echte gameconsole gaat gedragen. 

Maar voor het functioneren van RetroPie maakt het niets uit. Heb je een andere behuizing? Ook prima. Voor het functioneren van RetroPie en je gameplezier maakt het helemaal niets uit welke je kiest. Het boodschappenlijstje ziet er verder als volgt uit:

Benodigdheden

  • Raspberry Pi 4 2 GB (€ 39,95)
  • Raspberry Pi 4 usb-c-voeding (€ 9,95)
  • Micro-HDMI-naar-HDMI-kabel 1 meter (€ 6,95)
  • SNES-type usb-gamecontroller (€ 8,95)
  • 64 GB microSD-kaart (€ 15,-) Totale kosten: ca. € 81,- Optioneel
  • Retroflag NESPi 4 Case (€ 39,95)
  • Tweedehands SATA-ssd (ca. € 20,-) De meeste producten zijn in de bekende Nederlandse Raspberry Pi-winkels zoals Kiwi Electronics, RaspberryStore en SOS Solutions te krijgen. Heb je geduld, dan zou je de Retroflag NESPi 4 Case, kabels, controllers en voeding ook via AliExpress kunnen kopen.

©PXimport

Raspberry Pi voorbereiden op RetroPie

De installatie van het besturingssysteem Raspberry Pi OS op een microSD-kaart doe je met de gratis tool Raspberry Pi Imager die je vanaf de website van de Raspberry Pi Foundation kunt downloaden.

Start Raspberry Pi Imager na het installeren en gebruik de knoppen in beeld om het gewenste besturingssysteem te kiezen en de locatie van de microSD-kaart aan te geven. Ben je zeker dat alles goed staat? Druk op Write, waarna de software het juiste image downloadt en de microSD-kaart flasht. Dat duurt met een beetje rappe internetverbinding een paar minuten.

We raden je aan om een microSD-kaartje van minimaal 16 GB te gebruiken. Maar in verband met de opslag van game-ROM’s, ‘wear leveling’ en de duurzaamheid van je kaartje, geldt hoe groter hoe beter. Dus gelijk 64 GB of groter is nog beter, voor de kosten hoef je het niet laten. Zie ook het kader ‘Slijtage SD-kaart voorkomen’.

Schuif daarna de microSD-kaart in je Pi, koppel het computertje met de HDMI-kabel aan je televisie of monitor, prik een usb-toetsenbord in een van de poorten en zet het hem aan. De Pi start meteen op en al spoedig zie je de prompt op het scherm. Standaard is de gebruikersnaam pi en het wachtwoord raspberry. Het systeem zal je na het inloggen aanraden om het wachtwoord te veranderen in iets beters.

Gebruik je een flinke televisie dan zijn de letters in beeld heel klein. Wil je niet zitten turen, veranderen dit met het commando:

sudo setfont /usr/share/consolefonts/Lat15-TerminusBold32x16.psf.gz

Activeer de wifi-verbinding door je netwerkgegevens in te voeren in het bestand wpa_supplicant.conf. Dat doe je met het commando:

sudo nano /etc/wpa_supplicant/wpa_supplicant.conf

Voeg daar het volgende blok aan toe:

network={ ssid="jouw_netwerk" psk="jouw_wachtwoord" country="NL" }

Met daarin natuurlijk de details van jouw wifi-netwerk. Herstart nu de wifi-verbinding met:

sudo wpa_cli -i wlan0 reconfigure

Controleer daarna of je een ip-adres hebt gekregen en de draadloze interface inderdaad draait met het commando:

ifconfig wlan0

Als alles goed is, zie je achter het woord inet het ip-adres dat je Pi van de DHCP-server in je router heeft gekregen. Nu je systeem draait, is het verstandig om de software helemaal bij te werken, dat doe je door achtereenvolgens deze commando’s in te tikken:

sudo apt update sudo apt full-upgrade

Duik ook even de opties in het Raspberry-configuratiescherm in om te zien of er nog iets tussen zit wat je wilt wijzigen, dat doe je met het commando:

sudo raspi-config

Werk eerst dit gereedschap bij met de optie Update en check daarna in ieder geval de systeemtijd met de optie Localisation options. En als je toch bezig bent: zet het geluid op het HDMI-kanaal, als je tenminste het geluid van je nieuwe gamecomputer uit de televisie wilt laten komen. Selecteer System options / Audio. Activeer daar de optie HDMI en sluit raspi-config af.

RetroPie installeren

Nu je basissysteem draait, kun je RetroPie gaan installeren. Als je de gamecontroller(s) nog niet in de usb-poorten van je Pi had gestoken, doe dat dan nu. Download en installeer de RetroPie-software met de volgende commando’s:

git clone --depth=1 https://github.com/RetroPie/RetroPie-Setup.git cd RetroPie-Setup chmod +x retropie_setup.sh sudo ./retropie_setup.sh

Het hoofdprogramma van RetroPie heet EmulationStation, deze kun je na de installatie opstarten met het commando: 

emulationstation

Het scherm van EmulationStation zal je televisie vullen en vraagt je daarna de knoppen van je controllers te configureren. Kijk goed wat het programma van je vraagt en waar jouw voorkeuren liggen. Je wijst een knop toe aan een functie door deze een halve seconde ingedrukt te houden waarna het programma doorspringt naar de volgende knop. 

Heb je een bepaalde knop niet op je controller, druk dan een willekeurige knop twee seconden in, waarna het programma verder springt. Geen zorgen als het niet in één keer goed gaat, je kunt altijd opnieuw beginnen.

©PXimport

Vanaf dit moment kun je EmulationStation met je controller bedienen. Nu wordt het tijd om de installatie af te ronden. Stop EmulationStation via de Select-knop van je controller en kies voor Quit, waarna je weer bij de Linux-prompt van je Pi belandt. 

Nu je weet dat het programma goed werkt, kun je instellen dat deze bij de start van je Pi ook direct opstart om je Pi in een echte gamecomputer te veranderen. Dat doe je door nog een keer het volgende commando uit te voeren (aangenomen dat je je nog steeds in /home/pi/RetroPie bevindt):

sudo ./retropie_setup.sh

Je ziet dan het inmiddels bekende blauwe menu, navigeer naar de optie Configuration / Tools / autostart. Kijk even de opties na, maar doorgaans is het vrij eenvoudig: selecteer Start Emulationstation at boot en je bent klaar.

Herstart je Pi met: 

sudo reboot

als het allemaal goed is gegaan, zal je machine herstarten in Emulationstation. Het HDMI-geluid kun je vanuit deze interface nog niet direct testen, maar daar gaan we wat aan doen door games te installeren.

ROM's downloaden en installeren

Games kun je downloaden als een zogenoemde ROM. Dat is een image van het spel zoals dat in de originele arcademachine, of op de cartridge of cd-rom van (vul maar in) Nintendo/Playstation/Mega Drive aanwezig was. Er is wel een probleem: in vrijwel alle gevallen gaat het om auteursrechtelijk beschermd materiaal. Ieder spel is immers de vrucht van een creatief team en de oudste games die je kunt downloaden zijn afkomstig uit de vroege jaren tachtig. Dat is veertig jaar geleden en de auteursrechten zijn nog lang niet verjaard. Eigenlijk is iedere download van zo’n ROM een illegale download.

Als je via een zoekmachine zoekt naar bijvoorbeeld ROM MAME, dan vind je heel veel websites waar je dergelijke ROM’s kunt downloaden. (Overigens staat MAME voor Multiple Arcade Machine Emulator, het is de belangrijkste emulator die in RetroPie op de achtergrond meedraait.) De meeste sites zijn helemaal open, niks via torrents of het dark web. Blijkbaar wordt er weinig tegen deze sites opgetreden, hoewel Nintendo nog wel eens actie wil ondernemen.

Wellicht staan sommige van de oorspronkelijke makers dergelijk gebruik oogluikend toe en vinden ze het misschien wel mooi dat hun bijna antieke games op deze manier nog voortleven. De retro-gamecommunity is heel groot en zul je vrijwel alles vinden wat je zoekt. Of je deze bestanden daadwerkelijk downloadt, is dus je eigen morele afweging. Het is op z’n best een grijs gebied.

©PXimport

Als je besluit om zo’n ROM te zoeken en te downloaden, dan is het installeren daarvan best eenvoudig. Sluit EmulationStation af of open een ssh-verbinding naar je Pi. In de directory van RetroPie vind je de directory roms – in ons geval is dat in /home/pi/RetroPie/roms, omdat we het RetroPie-setup script vanuit de pi-homedirectory hebben uitgevoerd. 

Als je de lijst bekijkt, zie je daar directory’s met alle gamemachines die door RetroPie worden ondersteund. Een gedownloade ROM voor MAME zit in een zip-bestand die je zonder wijzigingen in de map mame-libretto kunt plaatsen. Misschien is het aardig als je ook wat ROM’s voor andere systemen download en in de juiste mappen plaatst. Je zou de ROM’s rechtstreeks met je Pi kunnen downloaden of je verplaatst ze van je gewone pc naar de Pi met een usb-stick of via het netwerk.

Staan de ROM’s in de juiste directory’s? Start EmulationStation opnieuw, de software detecteert de ROM’s en laat nu de bijbehorende emulators op het scherm zien. Het enige wat je hoeft te doen, is met je controller door de lijsten op je scherm te gaan en ze te selecteren om ze te starten. Veel speelplezier gewenst!

▼ Volgende artikel
Windows 11 installeren zonder Microsoft-account? Zo omzeil je de blokkade
© MG | ID.nl
Huis

Windows 11 installeren zonder Microsoft-account? Zo omzeil je de blokkade

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Microsoft vraagt in Windows 11 standaard om een Microsoft-account.

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

Via een opdrachtprompt tijdens de installatieproductie van Windows 11 kunnen we de blokkade voor het aanmaken van een gewoon account omzeilen.

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Met behulp van de opdracht start ms-cxh:localonly kunnen we toch een normaal account.

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt iedere accountnaam gebruiken die je wenst, en een wachtwoord opgeven hoeft nu nog niet.

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Via het Startmenu vraag je de eigenschappen van je account op.

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Klik op het onderdeel Wachtwoord om een wachtwoord toe te voegen aan je account.

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Hier geef je je wachtwoord op. De wachtwoordhint (geheugensteun) mag niet ook je wachtwoord.

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

▼ Volgende artikel
Wat is doomscrolling en hoe kom je ervan af?
© AK | ID.nl
Huis

Wat is doomscrolling en hoe kom je ervan af?

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

In dit artikel lees je:

☠️ Wat doomscrolling is ☠️ Waarom je maar blijft scrollen ☠️ Hoe je weet of jij een doomscroller bent ☠️ Wat je tegen doomscrollen kunt doen

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.

📵 Verveel je je zonder smartphone?

📘 Door een boek kun je urenlang scrollen!