Om te voorkomen dat uw huisgenoten ongewenste acties uitvoeren op de gezamenlijke pc of het netwerk, is goed gebruikersbeheer noodzakelijk. Windows XP Home heeft hiervoor weliswaar een standaardtool, maar deze is vrij beperkt. De mogelijkheden in XP Pro zijn veel uitgebreider, maar hebt u daar als Home-gebruiker ook at aan? Jazeker! Wij laten u zien hoe u die via omwegen toch te pakken krijgt én hoe u e accounts (zowel in Pro als Home) van uw mede-pc-gebruikers optimaal inricht.

Werkt u met meerdere mensen op één pc of hebt u een netwerk, dan is het belangrijk dat u zorgt voor een goed gebruikersbeheer, bijvoorbeeld om te voorkomen dat uw huisgenoten ongewenste programma's installeren of bij uw privé-bestanden kunnen. Nu zit er in Windows XP Home een standaard beheertool. Hiermee kunt u een afbeelding voor het welkomstscherm en een wachtwoordhersteldiskette aanmaken, maar verder zijn de mogelijkheden beperkt. Veel meer dan accounts toevoegen en wijzigen kunt u er niet mee. Groepen aanmaken behoort niet tot de mogelijkheden en u kunt slechts beperkt rechten toekennen aan een account. Hebt u XP Pro, dan beschikt u al over meer mogelijkheden. Home-gebruikers niet getreurd: veel van deze mogelijkheden zijn via trucjes ook voor u beschikbaar. In dit artikel leest u hoe u uw gegevens buiten het bereik van uw mede-pc-gebruikers houdt, hoe u hen als beheerder beperkte rechten geeft en welke (gratis) tools u hiervoor kunt inzetten. We bespreken zowel de mogelijkheden voor XP Pro als voor Home. MMC: LOKALE GEBRUIKERS EN GROEPEN Voordat u aan de slag gaat met accounts van uw huisgenoten, is het verstandig eerst uw eigen account goed in te richten. Creëer voor uzelf dan ook een account met beperkte rechten. Krijgt u dan onverhoopt te maken met een virus, dan zijn binnen dat account ook de mogelijkheden van het virus beperkt. Bovendien kunt u ndien nodig altijd bij uw beheerdersaccount door met de rechtermuisknop op het programma-icoon te klikken en Uitvoeren als te kiezen, waarna u uw beheerdersaccount selecteert en het wachtwoord invoert. De accounts van uw huisgenoten kunt u in Windows XP Pro beheren via de mmcmodule Lokale gebruikers en groepen, die u met de opdrachtregel lusrmgr.msc bij Uitvoeren (local user manager) opstart. De tool mmc staat voor Microsoft Management Console en wordt onder andere gebruikt om accounts en netwerkinstellingen te beheren. Klik links op Gebruikers, rechts verschijnt dan een overzicht. Dubbelklik op een accountnaam. Er verschijnt nu een nieuw venster waar u op het tabblad Algemeen de volledige naam van het account kunt aanpassen. Dat is niet de eigenlijke inlognaam – die kunt u aanpassen door te rechtsklikken op de naam waarna u Naam wijzigen kiest – maar de naam die bijvoorbeeld in het welkomstscherm en bovenaan het Startmenu verschijnt. Op hetzelfde tabblad kunt u voorkomen dat een gebruiker zijn wachtwoord wijzigt. Zo voorkomt u bijvoorbeeld dat u als ouder geen toegang meer hebt tot de accounts van uw kinderen. U kunt bovendien tijdelijk verhinderen dat een gebruiker kan inloggen door een vinkje te plaatsen naast Account is uitgeschakeld. Het account zelf en de bijhorende gegevens worden hiermee echter niet verwijderd. Op het tabblad 'Lid van' kunt u de gebruiker in een groep indelen. Die maakt u aan door in het linkervenster de module Groepen te openen en vervolgens in het rechtervenster met rechts te klikken en Nieuwe groep te selecteren. Het nut van dergelijke groepen blijkt vooral in samenhang met de acl-machtigingen (access control lists), waarover meer onder het tussenkopje beveiliging. Zo zou u bijvoorbeeld uw kinderen in één groep kunnen stoppen en de ouders in een andere, waarna u beide groepen verschillende rechten geeft. Op het tabblad Profiel ten slotte kunt u onder meer een bat- of cmd-script koppelen aan de aanmelding van die gebruiker: zodra die inlogt, worden dan de opdrachten uit dat script uitgevoerd. U tikt in het veld Aanmeldingsscript dan alleen nog de naam van uw scriptbestand in. Dit vereist echter wel dat u eerst een map aanmaakt en die vervolgens deelt onder de sharenaam netlogon. In deze map brengt u dan het script onder en u zorgt ervoor dat de gebruiker de nodige rechten krijgt op deze gedeelde map. ACCOUNTS EN GROEPEN IN XP HOME De mmc-module werkt alleen voor XP Progebruikers, Home-gebruikers kunnen accounts en groepen op een andere manier aanpassen en inrichten. Ga naar Uitvoeren en tik hier de opdracht Control userpasswords2 in. Op het tabblad Gebruikers, Eigenschappen, past u de (volledige) naam van het account aan. Via het tabblad beroepslidmaatschap kunt u gebruikers in bestaande groepen onderbrengen, maar helaas kunt u hier geen nieuwe groepen creëren. Gelukkig maakt het net-commando – dat u vanuit een dos-venster kunt uitvoeren – veel goed. Zo'n opdrachtregel bevat vrij cryptische parameters, maar met het commando net user /help schiet u een heel eind op. Bijvoorbeeld: net user Toon geheim /add /fullname:'Toon Van Daele' /passwordchg:no /times:mavr, 5pm-8pm;za-zo,10am-9pm (zie afbeelding hieronder). XP-TIPS VOOR EEN SNEL EN VEILIG SYSTEEM In dit artikel leest u alles over gebruikersbeheer, onder andere hoe u uw mede-pc-gebruikers beperkte rechten geeft en uw netwerk optimaal beheert. Voor nóg meer XP-tips kunt u doorbladeren naar pagina 80. Hier leest u alles over een snel en toch veilig XP-systeem: virusscanners en dergelijke hebben vaak een negatieve invloed op de prestaties van de pc. Wij laten u zien hoe u uw systeem 60 procent sneller maakt zonder dat de veiligheid in het gedrang komt. XP-TIPS VOOR EEN SNEL EN VEILIG SYSTEEM In één klap maken we hier een account aan(Toon), inclusief wachtwoord (geheim), dat hij overigens niet zelf kan wijzigen (/passwordchg: no) en waarbij zijn aanmeldtijden zijn beperkt tot de aangegeven periodes (/times, hier in een Nederlandstalige XPomgeving). Vergeet de spatie niet voor elke slash. De opdracht 'net user Toon' geeft u dan een mooi overzicht van een account. Groepen aanmaken doet u met de opdracht net localgroup (bijvoorbeeld: net localgroup kinderen /add). GROEPSBELEID Nu u accounts en groepen hebt aangemaakt, is het tijd voor een stevig groepsbeleid. Ook hiervoor is er een mmc-module, namelijk Groepsbeleid, die u benadert door bij Uitvoeren gpedit.msc (group policy) in te tikken. De module lijkt veelbelovend, want u kunt hier letterlijk honderden verschillende beperkingen opleggen, verdeeld in twee hoofdcategorieën. Zo bevat Computerconfiguratie vooral apparaatgebonden opties, terwijl u bij Gebruikersconfiguratie tal van gebruikersverwante instellingen aantreft. Beide categorieën zijn hiërarchisch onderverdeeld en u 'wandelt' hier doorheen door telkens de onderliggende mappen te openen. Rechts verschijnen dan de bijhorende instellingen die u met een dubbelklik configureert (één klik geeft u extra informatie, mits u onderaan het tabblad Uitgebreid hebt geopend). Hier kunt u de meest uiteenlopende items instellen; vooral de mappen Beheersjablonen staan bol van de opties. Twee voorbeelden: In Gebruikersconfiguratie, Beheersjablonen, Systeem vindt u de optie Opgegeven Windows-toepassingen niet uitvoeren: met deze beleidsregel voorkomt u dat gebruikers (via Windows Verkenner) bepaalde applicaties opstarten. Een ander voorbeeld: bij Computerconfiguratie, Beheersjablonen, Windows-onderdelen, Internet Explorer kunt u het beleid rond ingestelde beveiligingszones van uw browser verstrakken en zo voorkomen dat iemand die nog aanpast. Het grote voordeel is dus dat er eindeloos veel instellingen mogelijk zijn, maar daar staat tegenover dat u al die instellingen per gebruiker(sgroep) alleen afzonderlijk kunt instellen als uw pc in een netwerkomgeving met domeincontroller (en active directory) hangt. In het andere geval – en dus ongetwijfeld bij 95 procent van de gezins-pc's – is dat niet mogelijk, en geldt elke restrictie voor álle gebruikers! Met wat gesleutel kunt u het Groepsbeleid toch nog afstemmen op twee groepen: een groep waarvoor alle restricties gelden, en een die zich daaraan geheel onttrekt. De truc zit hem in het weigeren van leesrecht op de map %System- Root%\System32\GroupPolicy aan de groep die u de beperkingen uit het Groepsbeleid wilt besparen. Hoe u dat aanpakt, leest u hieronder. BEVEILIGING Aan Groepsbeleid hebt u dus niet zo vreselijk veel als u een domeinloze pc hebt. Gelukkig maken de acl-machtigingen (access control lists) veel goed, die echter alleen op een ntfs-geformatteerde partitie actief zijn. Desnoods kunt u uw fat-partitie met het ingebouwde commando Convert eerst nog omzetten (vanuit een Dosvenster tikt u in: convert d: /fs:ntfs – waarbij d: de letter voorstelt van het te converteren station). Voor elk object, zoals een map of bestand, houdt Windows namelijk een access control list bij: deze legt vast welke gebruikers al dan niet toegang krijgen tot dat object. Elk item in zo'n lijst heet dan een access control entry (ace) en dat bevat onder meer de security identifier (sid) van een gebruiker(sgroep) en een reeks machtigingen, zoals de toelating of weigering voor Volledig beheer, Wijzigen, Lezen en uitvoeren, en Schrijven. Het is dus perfect mogelijk voor elk object exact vast te leggen welke machtigingen elke gebruiker(sgroep) krijgt. In XP Professional moet u hiervoor in uw Verkenner wel eerst het vinkje verwijderen naast Eenvoudig delen van bestanden, op het tabblad Weergave bij Mapopties in het menu Extra. In XP Home zit u vast aan Eenvoudig delen van bestanden. Stel nu dat u een gebruikersgroep het leesrecht op een bepaalde map wilt ontzeggen. U gaat dan als volgt te werk. Blader naar de bewuste map en klik op de mapnaam met de rechtermuisknop. Selecteer Eigenschappen uit het snelmenu; er verschijnt een dialoogvenster waar u het tabblad Beveiliging aanklikt (alleen mogelijk op ntfs-partities). U krijgt nu bovenaan de namen van de gebruikers(groepen) te zien die specifieke machtigingen op het geselecteerde object hebben. Die machtigingen leest u onderaan af zodra u een bepaalde gebruiker(sgroep) selecteert. Bevindt de beoogde groep zich al in het lijstje, dan hoeft u die maar aan te duiden en in de kolom Weigeren een vinkje te plaatsen bij Alternatieve XP-tools voor gebruikers- en groepsbeheer. Groepsbeleid... misleidende naam zonder domeinomgeving. Acl: niet zo eenvoudig. Machtigingen... een machtig wapen. Lezen. Staat de groep niet in de lijst, zoek de groep dan op via de knop Toevoegen. In het nieuwe venster drukt u vervolgens op de knop Geavanceerd. U belandt weer in een ander venster, waar u op de knop Objecttypen drukt en alleen het item Groepen geselecteerd laat. Met de knop 'Nu zoeken' krijgt u uiteindelijk een overzicht van de bestaande gebruikersgroepen. Selecteer de gewenste groep (of groepen, terwijl u de Ctrl-toets ingedrukt houdt) en evestig tweemaal met OK. Nu kunt u de juiste machtigingen voor die groep(en) instellen. Op vergelijkbare wijze wordt het bijvoorbeeld perfect mogelijk dat alleen de (zelfgemaakte) groep Ouders toegang krijgt tot bepaalde mappen. Bij het toekennen van machtigingen is voorzichtigheid wel geboden: weigert u op bepaalde objecten bijvoorbeeld essentiële machtigingen aan bepaalde groepen (zoals Administrators of SYSTEM), dan zit u in het ergste geval met een onbruikbare pc – wees nóg voorzichtiger als u zich aan de knop Geavanceerd waagt, waar allerlei speciale machtigingen en instellingen zijn ondergebracht. VEILIGE MODUS & CACLS Zoals gezegd zitten Home-gebruikers vast aan het Eenvoudig delen van bestanden. Maar wanhoop niet; er zijn maar liefst drie mogelijkheden om ook met aclmachtigingen aan de slag te kunnen. Een ervan is het opstarten in Veilige modus (via de F8-toets), waarna het tabblad Beveiliging plotseling wél tevoorschijn komt, zodat u de procedure kunt volgen die we hierboven hebben beschreven. Een krachtig alternatief is het commando Cacls (control acl's), dat u meteen een overzicht van parameters geeft zodra u dat op de Dos-opdrachtregel intikt. Een voorbeeld: met de opdracht cacls *.* /T /E /P Ouders:F kent u aan de gebruikersgroep Ouders bijkomend alle rechten toe op bestanden in de huidige map en in submappen. Hebt u het niet zo op opdrachtregels begrepen, dan kunt u alsnog terugvallen op een extern, grafisch alternatief: ACLView. Daarover straks meer. DELEN & SHRPUBW Hangt uw pc in een netwerk, dan kunnen gebruikers natuurlijk ook op die manier toegang krijgen tot uw pc, als u tenminste in gedeelde mappen (shares) hebt voorzien. Ook die toegang kunt u – althans in XP Professional – haarfijn regelen. In XP Home en in Pro met ingeschakelde optie voor Eenvoudig delen van bestanden (zie boven) kunt u een share nauwelijks afschermen. Het tabblad Delen, na een klik met de rechtermuisknop op de map die u wenst te delen, geeft u via een vinkje aan of netwerkgebruikers bestanden op die share al dan niet mogen wijzigen. In dit scenario gelden de volgende spelregels. Afhankelijk van het vinkje krijgt iedereen in de groep óf Volledig beheer óf leesrechten toegekend. Aangezien netwerkgebruikers door Windows dan ook standaard als Gast worden geauthenticeerd – en ieder dus over identieke machtigingen beschikt – kan elke willekeurige gebruiker een gedeelde map zonder meer openen. Als u Eenvoudig delen van bestanden uitschakelt, ziet het plaatje er al meer solide uit – althans binnen XP Professional. Op het tabblad Delen komt dan de knop Machtigingen beschikbaar waar u, net als bij de hiervoor besproken tfsmachtigingen, specifieke gebruikers(groepen) óf Volledig beheer óf alleen lees- of schrijfrechten kunt verlenen. Bovendien moet het account op de lokale pc over dezelfde naam – mét wachtwoord – beschikken als dat op de pc met de gedeelde map. Is dat niet zo, dan authenticeert Windows de bezoeker automatisch als Gast en krijgt hij enkel toegang tot de gedeelde map als specifiek aan dat account – of aan de groep Iedereen – de nodige share-machtigingen werden toegekend. Uiteraard mag in dat geval het Gastaccount niet zijn uitgeschakeld. Best verwarrend allemaal, want hoe verhouden zich nu de share-machtigingen (via de knop Machtigingen op het tabblad Delen) tot de eigenlijke ntfs-machtigingen (via het tabblad Beveiliging)? Het komt erop neer dat beide soorten machtigingen op de meest restrictieve manier gecombineerd worden. Een voorbeeld: stel, een gebruikersgroep krijgt enkel leesrecht op de netwerkshare, maar tegelijk bepalen de ntfs-machtigingen dat die groep daarover Volledig beheer krijgt. In dat geval zal een lid van die groep via het netwerk die map enkel kunnen inlezen, maar zodra hij zich lokaal op de pc aanmeldt, krijgt hij onbeperkt toegang tot die map. Specifieke machtigingen voor shares ijn in Home niet mogelijk, ook al kunt u deze wel instellen via de tool shrpubw (in te tikken bij Uitvoeren). Jammer, maar helaas: zolang Eenvoudig delen van bestanden actief is – en dat is in XP Home altíjd het geval! – houdt Windows slechts rekening met de machtigingen die aan het Gastaccount zijn verleend. PCM CONCLUSIE Zowel in XP Professional als in XP Home is veilig gebruikersbeheer goed mogelijk. Home-gebruikers moeten voor een aantal ingrepen – met name wat betreft groepsbeleid en machtigingen – wat extra inspanningen verrichten of hun toevlucht nemen tot externe hulpmiddelen (zie kader Op Het Web). Alleen wie heel specifieke beveiligingen wenst op netwerkniveau, kan moeilijk buiten XP Professional.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een betaalbaar sporthorloge? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Xiaomi Smart Band 9

De onlangs verschenen Xiaomi Smart Band 9 is goedkoop en kent ook nog eens verrassend veel functies. Dit langwerpige sporthorloge is in de kleurstellingen zilver-wit, zwart en roze verkrijgbaar. Het amoledscherm van 1,62 inch biedt voldoende ruimte om diverse gegevens te tonen. Dankzij een respectabele resolutie van 192 × 490 pixels verschijnt alle informatie scherp in beeld – denk daarbij aan stappen, verbrande calorieën, weersverwachting en natuurlijk de tijd. Alle functies zijn via het aanraakscherm bereikbaar, want de Smart Band 9 heeft geen fysieke knoppen. De waterdichte behuizing weegt maar 15,8 gram (zonder bandje).

Kies in het menu tussen ruim 150 sportmodi en start vervolgens de training. Tijdens de inspanning kun je jouw hartslag in de gaten houden. Je koppelt de Smart Band 9 via bluetooth eenvoudig aan een smartphone. Laat het mobiele toestel vervolgens in je broek- of jaszak zitten, want inkomende notificaties verschijnen rechtstreeks op je pols. Een prettige eigenschap is dat je het scherm ook op zonovergoten plekken nog prima kunt lezen. Aan de hand van een lichtsensor kiest deze smartwatch automatisch de juiste helderheid. Ten slotte is de beschikbaarheid van meer dan tweehonderd wijzerplaten een leuk extraatje.

Garmin Instinct 2

Met deze relatief goedkope smartwatch van Garmin houd je nauwlettend jouw sportieve prestaties in de gaten. Je kunt de Instinct 2 zowel binnen als buiten dragen, want de robuuste behuizing is waterdicht tot een diepte van honderd meter. Op het ronde display van 176 × 176 pixels zie je onder meer de actuele hartslag, het aantal gezette stappen en de huidige snelheid. Er zijn ook een hoogtemeter en elektrisch kompas geïntegreerd. Onder leiding van diverse sport-apps doe je uiteenlopende trainingen. Je kunt bovendien na elke nacht de uitgebreide slaapmonitor bekijken.

Wanneer het sporthorloge met een smartphone is verbonden, zie je inkomende pushnotificaties voorbijkomen. De Instinct 2 bevat een energiezuinig zwart-witscherm. Dat komt de accuduur ten goede! De fabrikant claimt dan ook een batterijduur van zo'n 28 dagen in de smartwatchmodus. Het hier besproken model heeft een horlogekast van 45 millimeter. Als alternatief kun je een vergelijkbaar sporthorloge met een horlogekast van 40 millimeter kopen, de Garmin Instinct 2S.

Garmin Forerunner 255 Music

Ren, wandel of fiets je met een lekker muziekje nét wat steviger door? De Garmin Forerunner 255 Music is hiervoor bij uitstek geschikt. Je kunt namelijk nummers van Spotify, Deezer of YouTube Music downloaden en in het geheugen van deze smartwatch opslaan. Laat dus tijdens trainingen voortaan je smartphone thuisliggen en bedien de muziek vanaf je pols. Je hebt voor deze functie trouwens wel een betaald abonnement bij een van de genoemde muziekdiensten nodig. De Forerunner 255 Music heeft een horlogekast van 46 millimeter. Kies tussen een zwarte en witte uitvoering.

Op het ruime 1,3inch-kleurenscherm van 260 × 260 pixels zijn er een heleboel functies toegankelijk. Denk onder andere aan een calorieënteller, hartslagmeter, bloedzuurstofmeter, slaapmonitor, snelheidsmeter, stappenteller en stopwatch. De Forerunner 255 Music toont ook meldingen van een verbonden smartphone. Krijg je bijvoorbeeld een WhatsApp-bericht, dan gaat de weerbestendige behuizing kortstondig trillen. Tot slot gebruik je deze veelzijdige smartwatch ook om contactloos te betalen.

Lees ook: Dit zijn de 9 sporten waarmee je het makkelijkst afvalt

Polar Pacer Pro

Zoek je een licht sporthorloge met zéér veel functies? Kijk dan eens naar de Polar Pacer Pro. Wegens het gewicht van 41 gram voel je dit apparaatje amper zitten. In de horlogekast van 45 millimeter is er een 1,2inch-kleurenscherm van 240 × 240 pixels verwerkt. Het display is voorzien van Gorilla Glass en gaat dus niet zomaar stuk. Verder is de behuizing waterdicht tot een diepte van vijftig meter. In het menu staan er ruim 150 sportprofielen voor je klaar. Fijn is dat deze smartwatch ook allerlei 'exotische' sporten ondersteunt, zoals (kite)surfen, rolschaatsen en skiën. Zodra je een keuze hebt gemaakt, monitort de Pacer Pro diverse sportieve prestaties.

Onder de motorkap bevindt zich een gps-chip, zodat deze smartwatch overal ter wereld je locatie kan bepalen. Handig is dat je routes van de bekende app Komoot kunt synchroniseren. Kijk voor routeaanwijzingen voortaan op je pols. Verder werkt de Pacer Pro ook naadloos met de veelgebruikte sport-app Strava samen. Hoewel Polar in zijn eigen webwinkel een tarief van 349,90 euro hanteert, vragen diverse andere bekende webshops minder dan tweehonderd euro. Kies tussen de kleurstellingen zwart, wit en goud.

Samsung Galaxy Fit3

De Samsung Galaxy Fit3 schaf je voor minder dan zes tientjes aan! Dit goedkope sporthorloge is te koop in de kleurstellingen zwart, zilver-wit en roze. Ondanks zijn lage prijskaartje toont het langwerpige 1,6inch-amoledscherm van 256 × 402 pixels diverse gegevens. Zo zie je hoeveel stappen je hebt gezet. De achterzijde van de horlogekast heeft ook nog sensoren om je bloedzuurstof en hartslag te meten. Druk aan de zijkant op de homeknop en kies uit ruim honderd sportoefeningen. De Galaxy Fit3 analyseert desgewenst ook je slaapgedrag. Maak je onverhoopt een lelijke uitglijder? Dankzij valdetectie schakelt de polsassistent jouw SOS-contactpersonen in.

Dit lichtgewicht sporthorloge van 18,5 gram neem je overal mee naartoe. De IP68-gecertificeerde behuizing is namelijk volledig waterdicht. Verbind de Galaxy Fit3 via bluetooth met een smartphone voor nog meer functies. Je kunt dan bijvoorbeeld de muziekweergave bedienen en zien wie er belt. De smartwatch toont ook inkomende berichten. De oplaadbare batterij van 208 mAh gaat op een enkele acculading volgens Samsung tot dertien dagen mee.