Geen tijd om boeken te lezen? Dan luistert u toch gewoon in de file? Audioboeken te duur? Welnee, die maakt u gewoon zelf! Of het nu gaat om hoogstaande literatuur, een artikel uit Computer Idee of een rapport dat u voor werk of studie moet doornemen; lezen is een tijdrovende bezigheid en je kunt er niets naast doen. Aan de factor tijd kunnen we weinig doen maar wel aan het feit dat lezen vrijwel alle overige activiteit onmogelijk maakt. Met een audioboek in de speler kun je autorijden, de afwas doen, een muurtje metselen en wat er verder maar in u opkomt. Een klein probleempje: lang niet alles wat u zou kunnen willen lezen is verkrijgbaar als audioboek. De oplossing: de computer de teksten laten voorlezen en daar audiobestanden van maken en dat kan… met Balabolka. Maar voorlezen kan Windows toch ook? Jawel, maar alleen met de meegeleverde Engelse stem. Nieuwe Nederlandse stemmen zijn wel te koop maar duur en gratis stemmen van het oude SAPI 4-type zijn weer lastig aan de gang te krijgen. Balabolka – Russisch voor kletskous – lost dat probleem op.

1. Downloaden en installeren

Om Balabolka te kunnen gebruiken moeten we allereerst een Nederlandse stem installeren. Deze vinden we op de Balabolka-site www.cross-plus-a.com/balabolka.htm. We scrollen omlaag naar het hoofdstuk SAPI 4, klikken daar op de TruVoice-engine Dutch (2,6) MB en downloaden het bestand naar een map naar keuze. Vervolgens scrollen we terug naar boven en klikken op Download Balabolka (als u wilt kunt u ook een portable-versie downloaden). We slaan het bestand (balabolka.zip, 7028 kB) op in dezelfde map. We openen deze map en dubbelklikken op het spraakbestand lhttsdun.exe. We geven eventueel UAC-toestemming en klikken op Ja. Hiermee is de installatie een feit. Dan pakken we balabolka.zip uit met een programma als Winzip en starten het uitgepakte setup.exe. We geven zo nodig weer UAC-toestemming en klikken vier keer op Volgende. Tot slot klikken we op Beëindigen waarna Balabolka start (Afb.1).

©CIDimport

2. Aan de praat

Balabolka toont ons drie tabs genaamd SAPI 4, SAPI 5 en Microsoft Speech Platform (die laatste is een verhaal apart waarop we hier niet ingaan) waarbij de middelste actief is. We zien daar als stem “Microsoft Anna – English (United States)”. Bestaan er dan geen SAPI 5 stemmen in het Nederlands? Jawel, hoor, u vindt bijvoorbeeld in menig navigatieapparaat de Nederlandse stem Claire maar die krijgt u helaas niet bij uw Nederlandse Windows. Wij moeten het daarom doen met de kwalitatief mindere (maar wel gratis) SAPI 4-stem Hans die we bij stap 1 hebben geïnstalleerd. We klikken daarom op het SAPI 4-tabblad. Bij wijze van proef surfen we naar www.computeridee.nl/download/platt en kopiëren daar het stukje tekst. We schakelen naar Balabolka en plakken daar het tekstje. We zetten de cursor vooraan de tekst en klikken op het afspeel-pictogram. Hoor aan, daar begint Hans met voorlezen.

Wilt u snel iets voorlezen van bijvoorbeeld een webpagina zonder deze daadwerkelijk in Balabolka te plakken dan kunt u ook de tekst markeren, deze naar het klembord kopiëren en in Balabolka kiezen voor Spraak, Lees Klembord Hardop (F9).

3. Aanpassen

Elke TTS-stem (Text-to-speech) heeft bepaalde standaardinstellingen als het gaat om snelheid en toonhoogte. Deze kunt u tijdens het luisteren naar smaak aanpassen. We zetten de cursor weer vooraan en laten Hans opnieuw zijn verhaal houden. Onderwijl slepen we de schuif bij Snelheid naar 140 en die bij Toonhoogte naar 90. Dat klinkt al wat vlotter – al blijft het natuurlijk een robot vergeleken met SAPI 5-stemmen.

4. SAPI 5

Om dat te zien surfen we naar en.wikipedia.org/wiki/Text_to_speech en kopiëren daar enkele alinea’s Engelse tekst. We vervangen het stukje Nederlands in Balabolka en schakelen naar het SAPI 5-tabblad. Dan spelen we de Engelse tekst af en passen desgewenst snelheid en toonhoogte aan. Zoals u hoort bevat deze stem veel meer intonatie – al is het nog lang geen menselijke stem (Afb.2). Is het dan geen goed idee om de mooiere stem van Anna op ons Nederlandse tekstje los te laten? Nou, nee… Probeer het maar eens.

©CIDimport

5. Boeken openen

Naast korte stukjes tekst van het Klembord kunnen we Balabolka ook gebruiken om hele boeken voor te lezen. Het programma leest een groot aantal documentformaten waaronder txt, mobi, chm, djvu, doc, epub, lit, odt, pdf, rtf en archieven in zip- of rar-formaat. Als voorbeeld downloaden we een gratis roman in epub-formaat op www.biblioo.nl/ebook-luisterboek/mede-namens-mijn-vrouw/2202 en openen dit bestand (mede_namens_mijn_vrouw.epub, 308 kB) in Balabolka via Bestand, Openen. De tekst verschijnt vervolgens in het tekstvenster. Let op: als bij een pdf- of djvu-bestand géén tekst verschijnt ligt dat niet aan Balabolka maar aan het feit dat het bestand slechts uit (gescande) afbeeldingen bestaat.

6. Boeken voorlezen

Zittend achter de pc en met het tabblad SAPI 4 geselecteerd kunnen we het boek nu op de gebruikelijke manier laten voorlezen door op het afspeelpictogram te klikken. Het voordeel van deze methode is dat we makkelijk stukken over kunnen slaan en tijdens het luisteren snelheid en toonhoogte kunnen aanpassen. Nadeel is dat we hier bijvoorbeeld in de auto weinig mee kunnen. Balabolka kan echter ook gesproken tekst opslaan als audiobestand en dat doen we in de volgende stap.

7. Audio opslaan (1)

De meeste teksten beginnen met allerlei ballast zoals uitgeversinformatie, ISBN-nummer, enzovoort. Om dit alles over te slaan markeren we dit deel van de tekst en drukken op Delete. Daarna zorgen we dat Snelheid en Toonhoogte op onze favoriete waarde staan. Vervolgens kiezen we Bestand, Bewaar Audiobestand. We geven als bestandsnaam de titel van het boek, klikken op Opslaan en dan maar wachten… In ons geval ruim vijf kwartier. Dan meldt Balabolka dat het audiobestand klaar is. Het programma heeft een gecomprimeerd wav-bestand gemaakt van zo’n 735 MB. Spelen we dit af met onze standaard-mediaspeler dan zien we dat het voorlezen ruim negen uur zal duren.

8. Audio opslaan (2)

Wanneer u echt niet kunt leven met de vlakke stem van Hans dan is er nog een alternatief. Balabolka kan namelijk ook teksten laten voorlezen door de TTS-stem van Google Translate die we bij gebrek aan een naam maar even Beatrix noemen – want daar heeft de stem veel van weg. Als voorbeeld markeren we heel toepasselijk de vijf zinnetjes aan het begin van de roman die beginnen met “Ik zweer…” en kopiëren deze met Ctrl+C. In het menu kiezen we Gereedschap, Bewaar Audio Bestand (Google TTS). We plakken de tekst met Ctrl+V. We klikken op Blader en geven een bestandsnaam en locatie op. Dan klikken we tweemaal op Opslaan waarna de gesproken tekst van Google wordt gedownload (Afb.3). Ook dit is uiteraard een (zeer) tijdrovend karwei. Het is dan ook – welke methode u ook kiest – geen gek idee om boeken bijvoorbeeld per hoofdstuk te laten inspreken.

©CIDimport

En nu…?

Op de site van Balabolka kunt u desgewenst ook andere SAPI 4-stemmen downloaden zoals Frans, Duits of Spaans. Deze kunt u op de zelfde wijze gebruiken als de Nederlandse stem. Wie meer controle wil over uitspraak kan allerlei zogeheten ‘control tags’ aan teksten toevoegen waarbij voor SAPI 4 andere commando’s gelden dan voor SAPI 5. Wie nog verder wil gaan kan zich storten op homografen, woorden die het zelfde geschreven worden maar anders klinken al naar gelang de context. Balabolka kan deze vinden en u kunt ze dan vervangen door alternatieven die de juiste uitspraak dichter benaderen.

Balabolka ondersteunt tot slot verschillende soorten spellingcontrole zoals de gratis woordenboeken van Hunspell (hunspell.sourceforge.net) of de spellingchecker van Office 97/2000 en kan direct koppelen met Google Translate. Daarmee is Balabolka een zeer veelzijdige taalhulp.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Waar je een paar jaar geleden nog de hoofdprijs betaalde voor een goede 65 inch smart-tv, zijn deze tv's nu al een stuk betaalbaarder. Wij vonden vijf exemplaren die voor minder dan 600 euro te koop zijn.

Een 65 inch 4K smart-tv is natuurlijk de ultieme televisie voor het kijken van series en films in de hoogste kwaliteit. Voordeel is verder ook dat je niet al te dicht op je scherm hoeft te zitten: voor een 65 inch televisie geldt een afstand vanaf zo'n drie tot drieënhalve meter. En dankzij de smart-functionaliteit heb je toegang tot tal van streamingdiensten. Wij bekeken de mooiste modellen die je voor minder dan 600 euro kunt kopen.

LG 65UR73006LA

Voor wie houdt van heldere beelden en natuurlijke kleuren is de LG 65UR73006LA.AEUQ een prima keuze. Het 4K-paneel met ondersteuning voor HDR10 en HLG laat films en series mooi uitkomen. Wat direct opvalt is het brede kijkhoekpaneel, zodat je vanuit elke hoek goed beeld hebt. Drie HDMI 2.1-poorten zijn aanwezig, handig voor bijvoorbeeld een spelcomputer of soundbar. Het geluid is degelijk, met 20 watt RMS, al kan een extra speaker geen kwaad. De televisie zelf is niet overdreven dik, ongeveer 57 mm, en draait op WebOS dat vlot en makkelijk werkt.

Besturingssysteem: WebOS
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 20W

TCL 65C655 Pro

Deze TCL 65C655 Pro is een goede keus als je graag series kijkt of een filmavond houdt. Dankzij de QLED-techniek komen de kleuren mooi tot leven en ook HDR10+ en Dolby Vision helpen mee voor extra diepte. Google TV zorgt ervoor dat je toegang hebt tot de meeste (streaming-)apps van Netflix tot YouTube. Het geluid springt eruit: met 50 watt RMS en een ingebouwde subwoofer krijg je een stevig geluid. De tv zelf is daardoor wel een tikje dikker, zo’n 80 mm. Er zijn drie HDMI-poorten voor het aansluiten van extra apparaten.

Besturingssysteem: Google TV
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 50W

Hisense 65A7NQ

Ben je iemand die vooral van gemak houdt? De Hisense 65A7NQ biedt precies dat. De tv is simpel in gebruik, draait op het VIDAA-besturingssysteem en start razendsnel op. Met zijn 4K-beeld en ondersteuning voor Dolby Vision zie je mooie kleuren en scherpe beelden. Er zijn drie HDMI-poorten, voldoende voor al je apparaten. De tv heeft een redelijk slank ontwerp, ongeveer 80 mm dik. Het geluid van 20 watt RMS is prima voor dagelijks gebruik, al klinkt het met een soundbar net even beter.

Besturingssysteem: VIDAA U
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 20W

Samsung QE65Q80DAT

Wat deze Samsung QE65Q80DAT meteen bijzonder maakt, is het strakke ontwerp en de Direct Full Array-achtergrondverlichting. Daardoor zijn de zwarttinten diep en het contrast sterk. De tv is heel geschikt voor wie sportwedstrijden of actiefilms kijkt. Hij heeft vier HDMI 2.1-poorten en een krachtig geluid van 40 watt RMS, wat zorgt voor een volle klank bij films. Het scherm is vrij dun, met 54 mm, en draait op het vertrouwde Tizen-besturingssysteem dat soepel werkt.

Besturingssysteem: Tizen
Aantal HDMI-poorten: 4
Audio-output (RMS): 40W

Philips 65PUS7609/12

Bij de Philips 65PUS7609/12 draait het om eenvoud en betaalbaarheid. De beeldkwaliteit is prima voor dagelijks gebruik, met 4K-resolutie en ondersteuning voor Dolby Atmos voor beter geluid. De tv werkt met Titan OS, dat simpel is en vlot laadt. Er zijn drie HDMI 2.1-poorten, genoeg om bijvoorbeeld een spelcomputer of extra box aan te sluiten. De tv is iets dikker dan sommige andere modellen, ongeveer 92 mm, en levert 20 watt RMS geluid. Philips is voor deze serie afgestapt van Google TV en levert de modellen nu met Titan OS.

Besturingssysteem: Titan OS
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 20W

Ga je op vakantie met je camper of met de caravan? Dan wil je vooral ontspannen rijden, zonder zorgen over te lage viaducten, smalle haarspeldbochten of weggetjes waar je amper kunt keren. Toch gebruiken veel mensen nog steeds een standaard autonavigatie, terwijl die niet is afgestemd op de afmetingen en het rijgedrag van een groter of zwaarder voertuig. In dit artikel lees je wat campernavigatie anders doet – en waarom dat handig is.

Lees ook: Een airco in je caravan of camper? Dit zijn de mogelijkheden!

Een gewone navigatie – los toestel of via smartphone – is gebouwd voor personenauto's. Je voert een bestemming in, kiest eventueel tussen snelste of kortste route, en krijgt aanwijzingen gebaseerd op normale verkeersregels en gangbare voertuigafmetingen. Voor dagelijks gebruik werkt dat prima. Maar zodra je met een grote camper of een caravan op pad gaat, kom je al snel beperkingen tegen. Denk aan tunnels met een beperkte doorrijhoogte, wegen met maximale asdruk of gewichtslimiet, scherpe bochten in bergachtig gebied of dorpskernen waar je amper kunt keren of parkeren. Een standaard navigatie houdt daar geen rekening mee. Dat kan onderweg voor behoorlijk wat stress zorgen, of in het slechtste geval zelfs voor schade.

Wat doet campernavigatie anders?

Een speciaal campernavigatiesysteem is ontworpen met campers en auto's met aanhanger in gedachten. Je voert vooraf de lengte, breedte, hoogte en het gewicht van je combinatie in. Op basis daarvan worden alleen routes getoond die ook echt geschikt zijn voor jouw voertuig. En dat maakt een wereld van verschil.

Zo vermijd je automatisch bruggen waar je niet onderdoor kunt, te smalle weggetjes in dorpjes of natuurgebieden, steile hellingen waar je niet comfortabel kunt rijden of keren en wegen waar een caravan officieel niet is toegestaan. Veel campernavigaties bieden ook aanvullende functies. Denk aan filters voor campings, servicepunten of camperplaatsen, kaarten die je offline kunt gebruiken in gebieden zonder bereik, weergave van hellingspercentages en scherpe bochten onderweg en waarschuwingen voor zijwind, milieuzones of tolwegen. Sommige systemen kun je zelfs koppelen aan een achteruitrijcamera, wat handig is bij parkeren of keren op krappe plekken.

Wat je bij campernavigatie ook vaak ziet: een groter scherm dan bij standaard modellen. Dat is geen luxe, maar een bewuste keuze. De zitpositie in een camper is meestal hoger en wat verder van het dashboard af. Een scherm van 7 inch of groter zorgt dan voor beter overzicht en leesbaarheid, zonder dat je moet turen of knijpen met je ogen. Zeker als je tijdens het rijden snel de kaart of de aanwijzingen wilt checken, is dat een voordeel.

©GARMIN International ©2022

Voorbeelden uit de praktijk

Stel: je rijdt met een camper door de Ardennen. De kortste route volgens je telefoon gaat dwars door een dorpje met een smal bruggetje en steile oprit. Een standaard navigatie stuurt je daar zonder waarschuwing heen. Een campernavigatie herkent de beperkingen en kiest een alternatieve route via een doorgaande weg, ook al is die iets langer. Of je rijdt in Zuid-Frankrijk met een caravan achter je auto. Je komt bij een tunnel waar voertuigen hoger dan 2,60 meter niet doorheen mogen. Een gewone navigatie weet dat niet – een campernavigatie voorkomt dit soort problemen.

Is het altijd nodig?

Als je met een compacte buscamper reist die nauwelijks groter is dan een gewone auto, heb je in de praktijk minder snel last van beperkingen. Maar zodra je camper langer of hoger is, of je met een flinke caravan rijdt, wordt specifieke navigatie al snel een stuk comfortabeler – en veiliger. Ook voor langere reizen of tochten buiten West-Europa is het verschil merkbaar. Niet elk land signaleert hoogte- of gewichtsbeperkingen even duidelijk. Dan is het prettig als je navigatie dat voor je bijhoudt.

Campernavigatie kopen? Hier moet je op letten

Niet elk navigatiesysteem voor campers biedt dezelfde functies. Let daarom goed op de specificaties voordat je iets aanschaft. Controleer of je de voertuigafmetingen (lengte, breedte, hoogte, gewicht) kunt invoeren. Alleen dan kan het systeem echt rekening houden met obstakels op de route. Kijk ook naar het kaartmateriaal: is het actueel en dekt het voldoende landen? Zeker als je buiten West-Europa reist, is dat belangrijk. Sommige modellen bieden gratis kaartupdates, anderen niet. Let daarnaast op of er specifieke camper-POI's in het systeem zitten, zoals camperplaatsen, servicestations of campings. Ook de gebruikersinterface speelt een rol: is het systeem vlot te bedienen, ook als je onderweg bent? En niet onbelangrijk: hoe groot is het scherm? Bij voorkeur is dat minstens 7 inch. Een groter scherm is niet alleen prettiger tijdens het rijden, maar maakt het ook makkelijker om in een oogopslag hellingen, bochten en alternatieven te overzien. Ten slotte: als je al een achteruitrijcamera hebt, controleer dan of deze te koppelen is aan het systeem. Dat maakt het manoeuvreren op een krappe camping een stuk makkelijker.

Fijne vakantie!

Een campernavigatie lijkt op het eerste gezicht misschien een extra uitgave, maar het levert je onderweg vooral rust en gemak op. Geen stress over bruggen, geen gedoe bij keren, en geen verrassingen bij tunnels of bergwegen. Zeker als je vaker met je camper of caravan op pad gaat, is het een investering die je reis een stuk comfortabeler en ontspannen maakt.