Een videokaart heeft feitelijk een heel simpele taak: bits omzetten naar beeld, zodat dit getoond kan worden op een scherm. In de tijd dat een computer een veredelde tekstverwerker was, was deze taak vrij eenvoudig. De plaatjes waren 2D en bewogen niet ‘dynamisch’. Nu is dat wel anders. We spelen 3D-spellen, Flash-spellen in een browser en bekijken en bewerken films in HD. De grafische kaart is een aardig complex stuk hardware dat veel voor zijn kiezen krijgt.

Prestatiekroon

Omdat de chips behoorlijk complex zijn, zien we dat er – net als bij processoren – maar weinig partijen hun vingers branden om in deze markt actief te zijn. Er zijn slechts twee hoofdrolspelers: nVidia en AMD (voorheen ATI). En net als bij Intel en AMD is het een eeuwig hanengevecht. Wie heeft de snelste? Ze blijven altijd vechten om de troon, een plek die je verdient door de snelste videokaart in de markt te zetten. Maar die plek is in onze optiek ook een zetel die je verdient door de beste kaart voor het beste geld in de schappen te zetten. Dat gaat niet altijd samen, zeker niet in het topsegment.

Net als dat het voor auto’s, tv’s of huizen geldt: een topproduct is nooit voordelig. Kortom: een supersnelle videokaart is nooit goedkoop. Voor een high-end videokaart ben je meestal rond de € 500 kwijt, afhankelijk van de fabrikant. Sommige fabrikanten brengen overgeklokte versies uit of juist hele stille modellen. Daar betaal je iets meer voor.

Zoek je een ultra-high-end kaart, dan kom je bij de dual-gpu-versies. Deze kosten vaak nog (ruim) € 200 meer. Met zulke bedragen is de prijs-prestatieverhouding snel zoek, zowel bij nVidia als bij AMD. Echter heb je maar zelden zulke pure brute kracht nodig.

Wanneer wel een high-end videokaart?

Wanneer is een high-end videokaart dan wel nodig? Er zijn drie scenario’s te bedenken wanneer een high-end videokaart uitkomst biedt.

Scenario 1: multi-monitor gaming

De eerste is multi-monitor gaming. Stel, je wilt op drie schermen spelen, wat tegenwoordig bij bepaalde spellen kan zoals bijvoorbeeld bij Dirt 3, Hawx, Flight Simulator en Battle Forge. Als je kaart één keer full-hd moet renderen, gaat dat nog wel. Als dat drie keer full-hd wordt, is het wat pittig: 5760 bij 1080 pixels is aardig wat data om te berekenen met rond de 60 frames per seconde. In die gevallen is een zeer krachtige videokaart simpelweg noodzaak.

Scenario 2: 3D-gaming
En tweede scenario is 3D-gaming. Daarmee bedoelen we niet 3D first person shooters, maar échte 3D-technologie, zoals je nu ook bij sommige films ziet. Bij de pc gaat het vaak om de active-shuttervariant, waarbij een actief brilletje om en om een beeld laat zien, zodat er een 3D-effect ontstaat. Zowel AMD (sinds de 6000-serie) als nVidia hebben ondersteuning voor 3D-weergave en kunnen ‘realtime’ spellen omzetten naar 3D. Dit kost echter veel rekenkracht. Dat is ook vrij logisch als je bedenkt dat de videokaart in principe twee keer zoveel beelden berekent als normaal: twee keer 60 frames per seconde in plaats van één keer, er vanuit gaande dat je met v-sync aan speelt. Om met dezelfde grafische instellingen het spel in 3D te spelen, moet de videokaart theoretisch twee keer zo krachtig zijn.

Scenario 3: Videobewerking
Een derde scenario waarbij een high-end videokaart meerwaarde biedt, is bij het gebruik van videobewerkingssoftware die ofwel Cuda (van nVidia) ofwel openCL (Amd en nVidia) ondersteunt. Het gebruik van de videokaart voor het encoderen, decoderen of renderen van video wordt gpgpu genoemd.

De beste deal ligt in het midden

Zoals vaak voor producten geldt: voor scherpe verhoudingen moet je in het middensegment zijn. Vandaar dat daar ook de meeste consumenten zitten. Slechts een fractie van de markt is geïnteresseerd in het hoogst haalbare en bereid om rond de € 500 of meer uit te geven aan een high-end kaart, om vervolgens een jaar later weer een nieuwe te kopen. Het middensegment is waar het echt gebeurt.

Het goede nieuws is dat tegenwoordig het gros van de kaarten in deze klasse prima in staat is om keurige prestaties neer te zetten. Het is gewoon indrukwekkend wat het middensegment tegenwoordig presteert. De middensegmentkaarten kunnen vrij gemakkelijk een nieuw spel op full-hd (1920 bij 1080 pixels) soepel renderen. Niet met de grafische instellingen op medium, maar gewoon op high. Het is in wezen dus helemaal niet nodig om meer dan € 200 uit te geven aan een videokaart als je een spelletje op een full-hd-monitor wilt spelen.

Videokaarten voor videobewerking

Gpgpu maakt zeer efficiënt gebruik van de vele kernen in een gpu (graphical processing unit), omdat een videokaart veel meer kernen heeft dan een processor, bijvoorbeeld 512 bij de GTX 580 of 1536 bij de Cayman-chip van de AMD HD6970. Nvidia heeft andersoortige kernen dan AMD, vandaar het verschil in aantal.

Natuurlijk moeten we al die kernen wel even in perspectief plaatsen: ze zijn lang niet zo complex of krachtig als een X86-core van een processor. Maar met alle krachten gebundeld, zijn ze wel veel sneller klaar met lineaire berekeningen dan een krachtige quad-, hexa-, of octacore processor; vele handen maken nu eenmaal licht werk.

Sneller coderen en decoderen
Hoeveel versnelling mag je verwachten als je een high-end kaart in de pc plaatst? Ongeveer een versnelling van 2 tot 4 keer, en dan hebben we het over de hulp van een behoorlijk rappe GTX 570 of bijvoorbeeld een Radeon HD6870. Dit is overigens ook afhankelijk van het videobewerkingspakket dat je gebruikt, de plugins en de beschikbare hoeveelheid geheugen.

Helaas staat deze technologie nog een beetje in de kinderschoenen. Zo is de selectie kaarten bij bijvoorbeeld Adobe Premiere zeer gering. Om maar te zwijgen over het feit dat je bij Adobe alleen kunt kiezen uit videokaarten van nVidia, omdat dit programma Cuda gebruikt, wat in de nVidia-stal is ontwikkeld (inmiddels is de broncode vrijgegeven, waardoor het binnenkort ook werkt met andere gpu’s).

Officieel ondersteunde videokaarten in Adobe Premiere
Officieel zijn de GTX 285, de GTX 470, GTX 570 en GTX 580 en daarbij nog een handjevol (dure) Quadro-kaarten en een (peperduur) Tesla-model ondersteund voor het gebruik met Adobe Premiere. Onofficieel kunnen alle videokaarten vanaf de GeForce 8800GT gebruikt worden. Je kunt een andere videokaart toevoegen in het cuda_supported_cards.txt-bestand dat in de root staat van de Adobe Premiere-directory. Op deze manier kun je bijvoorbeeld probleemloos een GTX 480 toevoegen aan de lijst.

Videopakketen met OpenCL
Videobewerkingsprogramma's die gebruikmaken van OpenCL, zoals bijvoorbeeld Sony Vegas, ondersteunen alle videokaarten zodat deze kunnen assisteren bij het coderen en decoderen van video-content. Sony geeft echter aan dat ze bij nVidia vanaf de 400-serie en bij AMD vanaf de HD57XX reeks ondersteunen. 

Alleen tikwerk

Wie niet spelletjes speelt of gebruikmaakt van videobewerkingssoftware, heeft eigenlijk genoeg aan gewoon beeld. Immers: wat kun je nog meer doen dat grafische kracht nodig heeft?

Toch vraagt algemeen computergebruik tegenwoordig meer van de videokaart dan vroeger. Denk bijvoorbeeld aan hd-video’s kijken en Flash-video's decoderen. Deze bewerkingen vormen toch een belasting voor de videokaart.

Alle nieuwe geïntegreerde gpu’s van Intel en AMD kunnen prima hd-video renderen en Flash-video decoderen. Wie dus een modernere pc heeft met een on board grafische kaart of een cpu met een geïntegreerde grafische chip, zal geen aparte grafische kaart nodig hebben.

Oude pc upgraden
Wie een oudere pc heeft – ongeveer 5 of 6 jaar oud – met een geïntegreerde grafische chip, zal merken dat deze gpu de 'zware bewerkingen' van tegenwoordig computergebruik niet aankan.

Wil je wel gewoon kunnen blijven computeren op je 'trouwe beestje' dan heb je ruim voldoende aan een instapvideokaart. Met instapkaarten valt weliswaar niet echt een spelletje te spelen, maar ze kunnen prima hd-video afspelen of gebruikmaken van Flash-acceleratie. 

Als je een instapvideokaart voor je oude pc koopt, weet dan wel wat voor slot het moederbord van je pc gebruikt voor de grafische gaart. Tegenwoordig hebben pc's PCIe-sloten voor de videokaart, maar pc's van 5 a 6 jaar oud hebben waarschijnlijk een AGP-slot. Hele oude pc's hebben zelfs een PCI-slot voor de videokaart. In dat laatste geval is de kans klein dat je nog een nieuwe videokaart voor je pc gaat vinden.

Benchmark overzicht: 3DMark

Om je een idee te geven hoe goed de diverse grafische kaarten presteren, hebben we tabellen gemaakt met alle courante videokaarten. Hierin vind je benchmark-resultaten en energieverbruik metingen. Deze videokaarten zijn getest op een Intel X79-platform met een 3960X-cpu en 8 GB ramgeheugen.

GPURichtprijs3DMark Vantage3DMark 2011HD 5970750 euro325817623GTX 580480 euro301917349GTX 480399 euro 225195957HD 6970329 euro261015843GTX 570310 euro254296174HD 6950235 euro229585225GTX 560 TI200 euro224155130HD 6870169 euro200694570GTX 560OEM173393982HD 6850134 euro175193872HD 6790129 euro144943252GTX 550 TI119 euro123982762HD 6770 119 euro 128322903GTS 450119 euro71321777HD 5770109 euro126412877HD 667090 euro92071836HD 657060 euro58271335HD 645038 euro2585604

Benchmark overzicht: Games

Hieronder vind je een tabel met gamebenchmark-resultaten van alle courante videokaarten. Deze videokaarten zijn getest op een Intel X79-platform met een 3960X-cpu en 8 GB ramgeheugen.

GPURichtprijsMafia II Full HD (FPS)Far Cry II Full HD (FPS)Dirt 3 Full HD (FPS)HD 5970750 euro8518295GTX 580480 euro7815586GTX 480399 euro 6412466HD 6970329 euro6712668GTX 570310 euro6413075HD 6950235 euro6011362GTX 560 TI200 euro5812664HD 6870169 euro529854GTX 560OEM428247HD 6850134 euro458446HD 6790129 euro326235GTX 550 TI119 euro316836HD 6770 119 euro 326136GTS 450119 euro163722HD 5770109 euro315936HD 667090 euro203822HD 657060 euro142617HD 645038 euro61313

Energieverbuik overzicht

Hieronder vind je een tabel waarin het energieverbruik vermeld staat van de geteste videokaarten. Let wel dat deze energiemetingen zijn van een volledig systeem en niet alleen van de videokaarten. Deze videokaarten zijn getest op een Intel X79-platform met een 3960X-cpu en 8 GB ramgeheugen.

GPURichtprijsEnergieverbruik belastEnergieverbruik rustHD 5970750 euro416 watt168 wattGTX 580480 euro412 watt150 wattGTX 480399 euro 409 watt160 wattHD 6970329 euro365 watt159 wattGTX 570310 euro405 watt147 wattHD 6950235 euro358 watt152 wattGTX 560 TI200 euro364 watt136 wattHD 6870169 euro285 watt145 wattGTX 560OEM308 watt139 wattHD 6850134 euro267 watt142 wattHD 6790129 euro241 watt138 wattGTX 550 TI119 euro295 watt139 wattHD 6770 119 euro 231 watt139 wattGTS 450119 euro182 watt130 wattHD 5770109 euro230 watt141 wattHD 667090 euro181 watt131 wattHD 657060 euro168 watt128 wattHD 645038 euro159 watt127 watt

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.