Opnieuw heeft een grote ransomwareaanval duizenden bedrijven over de hele wereld getroffen. De aanval met 'Petya' begon gistermiddag, maar in de loop van de dag bleek dat het hier om misschien wel méér gaat dan WannaCry...

Eerst maar eens de feiten: gistermiddag meldde een aantal bedrijven in voornamelijk Oekraïne en Rusland slachtoffer te zijn van een ransomwareaanval. Al snel leek het om dezelfde uitbraak te gaan. Later die dag bleken ook een aantal Nederlandse bedrijven getroffen door dezelfde aanval, zoals de Rotterdamse containeroverslag RPM Terminals, een dochteronderneming van het eveneens getroffen Maersk.

Nederlandse bedrijven

Op Tweakers komen ook verschillende reacties binnen van lezers die bij 'grote bedrijven' zeggen te werken waar de ransomware ook heeft toegeslagen - al noemen zij uit veiligheidsoverwegingen geen namen. Het lijkt er echter op dat de ransomware zich grotendeels nog op Oekraïense bedrijven.

Oekraïne

Dat blijkt ook uit hoe de ransomware is verspreid, want dat is inmiddels bekend. Dat is gebeurd via een accountingprogramma dat door een Oekraïens bedrijf genaamd MeDoc is gemaakt. MeDoc is geïnfiltreerd, en hackers hebben de ransomware in een update voor het programma verstuurd die op 22 juni naar klanten is gepusht. Het virus heeft daar 5 dagen in wacht gelegen tot het op de 27e plotseling werd ingeschakeld. De timing is toevallig, omdat 27 juni de Dag van de Onafhankelijkheid is in Oekraïne.

MeDoc heeft inmiddels een verklaring uitgebracht op Facebook. Ook Microsoft zegt dat het virus op die manier rondgaat.

Losgeld

De ransomware vraagt 300 dollars in bitcoin aan losgeld, een opvallend laag bedrag voor malware die zich juist op bedrijven richt. Bedrijven zijn doorgaans sneller bereid hogere bedragen te betalen. Dat kan erop duiden dat de ransomware niet bedoeld is om geld te verdienen, maar dat er meer achter zit...

Op dit moment zijn er slechts 36 transacties gedaan naar het bitcoinadres, waarvan er zelfs een paar transacties maar een paar cent zijn. Net als WannaCry is ook Petya geen vetpot...

Email in plaats van Tor

Een paar dingen aan de ransomware zijn opvallend, zoals de betaalmethode. Waar dat normaal gesproken via een .onion-site en Tor gaat, vragen de hackers in dit geval om de unieke identificatiecode naar een mailadres te sturen. Maar: de hostingpartij heeft wowsmith12345@posteo.net inmiddels op nonactief gezet. Emails komen daar dus niet meer binnen, en dat betekent dat ontsleutelcodes (als die er al waren) ook niet meer kunnen worden verstuurd.

Dat is tot groot ongenoegen van sommige beveiligingsexperts, die zeggen dat het emailadres één van de weinige manieren was om de daders op te sporen.

Gelukkig zijn er nog wel mogelijkheden de ransomware te stoppen. Petya werkt namelijk in 2 fases. In de eerste wordt de computer geïnfecteerd en wordt het virus uitgevoerd op de achtergrond. Daarna herstart de computer automatisch, en pas bij het herstarten wordt een nieuwe bootloader gestart die het scherm versleutelt. Ook dat is pas het moment dat de bestanden versleuteld worden.

Het is daarom mogelijk de ransomware te stoppen door 'Automatisch herstarten bij problemen' uit te schakelen. Ook hebben security-onderzoekers ontdekt dat het virus zoekt naar een bestand genaamd perfc in C:\windows staat. Het is niet duidelijk waarom het dat doet, maar als dat bestand bestaat wordt de ransomware niet uitgevoerd. Zo blijf je toch een beetje beschermd.

Is dit wel Petya?

Maar het meest opvallende aan 'Petya'? Niemand weet of het echt om Petya gaat... Aanvankelijk werd dat wel aangenomen, omdat de ransomware dezelfde methode had als de eerste varianten van Petya, die in april 2016 voor het eerst rondgingen.

Harde schijf

Petya versleutelt namelijk geen individuele bestanden, zoals veel ransomware dat doen. In plaats daarvan maakt Petya een kleine custom bootloader die direct naar een kernel gaat waarop alleen maar de losgeldbrief te lezen is. Daarbij wordt de master boot record van de schijf overschreven, zodat de bestanden niet meer te benaderen zijn. De bestanden zelf worden echter ook nog versleuteld met AES-128 encryptie, dus zelfs als je die kunt terughalen heb je er nog niets aan.

Parallel met WannaCry

De ransomware heeft daarnaast ook nog eens veel weg van een ander incident: WannaCry. Dat is de ransomware die in mei van dit jaar toesloeg bij duizenden bedrijven over de hele wereld, en die uiteindelijk bleek uit te schakelen met een simpele killswitch. Petya blijkt die niet te hebben, al is er wel een mogelijkheid om de ransomware te stoppen door een bepaald bestand op de computer aan te maken.

NSA-exploit

De meest in het oog springende overeenkomst met WannaCry is de exploit die wordt gebruikt. Dat is namelijk opnieuw EternalBlue, een gelekte exploit die afkomstig was van de NSA en werd gelekt door hackersgroep ShadowBrokers. EternalBlue maakt gebruik van een kwetsbaarheid in het SMB-protocol van Windows.

Geavanceerde ransomware

Maar, en dit is belangrijk, waar WannaCry nogal slordig in elkaar was gezet lijkt Petya veel geavanceerder. Zo krijgt de ransomware namelijk toegang tot de admin-rechten van een pc om zich zo makkelijker naar andere computers op het netwerk te verspreiden, waarbij de SMB-exploit niet eens nodig is. De m,alware maakt ook gebruik van PSexec om beheerdersrechten te krijgen. Dat is alleen mogelijk door andere NSA-exploits te gebruiken. Zulke zero-days zijn zeldzaam, en doen juist ook denken aan andere grote cyberwapens zoals Stuxnet, dat destijds gebruik maakte van een ongekend aantal van 4 zero-days.

(Not)Petya

Omdat Petya zo veel geavanceerder lijkt dan veel andere ransomware zeggen sommige beveiligingsonderzoekers dat het virus juist niets te maken heeft met Petya - ze noemen het zelfs NotPetya.

Als we de feiten onder elkaar zetten zien we een schrikbarend beeld:

- De ransomware zit professioneel in elkaar

- De betaalmethode is juist erg simplistisch en wel érg makkelijk offline te halen (wat ook gebeurd is)

- De ransomware is gericht om systemen onbruikbaar te maken in plaats van bestanden

- De ransomware begon in Oekraïne en treft vooral daar veel bedrijven

Vragen

En dat alles doet de vraag rijzen: hebben we hier wel te maken met een vorm van ransomware, of is er meer aan de hand? Gaat het hier niet om een grootschalige sabotage-aanval? En welk doel had die dan?

Te vroeg voor antwoorden

Het is nog veel te vroeg om iets te zeggen over de aard van de aanval. Daarvoor weten we nog te weinig over de details van de ransomware. Bij WannaCry duurde het bijvoorbeeld weken tot de onderzoekers de ransomware linkten aan Noord-Korea - en zelfs dan gaat het nog om alleen een vermoeden.

Voorlopig weten we nog niet genoeg over aanval, maar nu er steeds meer feiten boven tafel komen ontstaat een beeld dat niet bepaald rooskleurig is...

Lange documenten in Word voorzie je natuurlijk van paginanummers. Maar wat als je project begint met een voorblad en een inhoudsopgave? Dan wil je de paginanummering misschien pas later laten starten, bijvoorbeeld bij het eerste hoofdstuk. Gelukkig kun je zelf bepalen vanaf welke pagina de nummering begint en hoe die wordt weergegeven.

Stap 1: Sectie-einde

Stel dat je de paginanummering pas op pagina vier wilt laten beginnen. Plaats dan de cursor aan het einde van de tekst op de derde pagina. Ga naar het tabblad Indeling, klik op Eindemarkeringen en kies onder Sectie-einden de optie Volgende pagina. Zo voeg je een sectie-einde toe tussen pagina drie en vier.

Stap 2: Ontkoppel de sectie

Klik in de kop- of voettekst van pagina vier. Je ziet nu het label Koptekst (Sectie 2) of Voettekst (Sectie 2) verschijnen. Zodra je dit doet, opent automatisch het tabblad Koptekst en voettekst. Klik op Aan vorige koppelen in de groep Navigatie om de kop- en voettekst van deze sectie los te koppelen van de vorige. Zo voorkom je dat de paginanummers ook op de eerste drie pagina’s verschijnen.

Stap 3: Nummering plaatsen

Plaats de cursor opnieuw in de kop- of voettekst van pagina vier waar je de nummering wilt starten. Ga naar Paginanummer, kies waar je het nummer wilt tonen (bovenaan of onderaan) en kies een stijl. Je ziet nu waarschijnlijk dat pagina vier het cijfer 4 krijgt. Dat wil je aanpassen. Klik opnieuw op Paginanummer en kies Opmaak paginanummers. Selecteer hier Beginnen bij en vul het gewenste startnummer in – in dit voorbeeld: 1. Klik op OK. Nu begint de nummering pas op pagina vier, met het cijfer 1.

De eerste drie pagina’s hebben nu geen nummering. Als je die drie pagina’s door middel van Romeinse cijfers wilt nummeren, dan ga je terug naar de allereerste pagina en weer klik je op Paginanummer. Je beslist of de nummering boven- of onderaan de pagina moet komen. In het pop-up venster Opmaakpaginanummers selecteer je bovenaan de Romeinse stijl en in het vak Beginnen bij selecteer je 1.

Vroeg of laat moet je bepaalde informatie digitaal delen. Denk aan contracten, medische gegevens of vertrouwelijke rapporten. Dat is vaak ook precies het moment waarop het mis kan gaan. Eén foutieve klik en je bestand belandt in verkeerde handen. Gelukkig zijn er slimme en relatief eenvoudige manieren om het risico te beperken, zonder paranoïde toestanden.

Lees ook: 20 tips om je online privacy te waarborgen

Om te voorkomen dat vertrouwelijke informatie terechtkomt bij onbevoegden, gebruik je bij voorkeur een combinatie van beveiligingsmaatregelen. Versleutel je bestanden vóór verzending, gebruik wachtwoorden of toegangsrechten en kies voor veilige overdrachtsdiensten in plaats van standaardmail. Beperk daarnaast de toegang tot enkel de juiste personen of groepen. Zo houd je je data echt privé, ook na verzending. 

Metadata verwijderen

Welke versie van Windows je ook gebruikt: als je gevoelige bestanden deelt, is het verstandig om eerst de metadata te wissen. Wanneer je een bestand aanmaakt, slaat het systeem automatisch extra gegevens op, zoals de naam van de auteur, de datum van de laatste wijziging, de computernaam en meer. Deze metadata kunnen onbedoeld gevoelige informatie prijsgeven.

Gelukkig kun je deze metadata in Windows Verkenner eenvoudig verwijderen. Navigeer naar het bestand dat je wilt delen. Klik er met de rechtermuisknop op en kies Eigenschappen. Of gebruik de toetscombinatie Alt+Enter. Ga naar het tabblad Details. Klik onderaan op Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen. Hier kun je ook de optie Maak een kopie waarbij alle mogelijke eigenschappen zijn verwijderd selecteren. Bevestig met OK. Hierdoor ontvang je een kopie van het bestand zonder de metadata.

➡️7-Zip

Installeren

Ben je van plan om een bestand via internet te versturen? Dan is versleuteling een slimme zet. Door een bestand te versleutelen, voorkom je dat onbevoegden toegang krijgen tot de inhoud, zelfs als ze dat per ongeluk in handen krijgen. Hoewel Windows 11 zelf versleutelingsopties biedt, zijn die alleen bedoeld voor lokale opslag en dus niet geschikt voor bestanden die je wilt delen. Gebruik daarom een externe tool zoals 7-Zip, een gratis, opensource-programma dat uitstekend werkt voor veilige compressie én encryptie.

7-Zip installeer je via de Opdrachtprompt: Open het Startmenu en zoek naar Opdrachtprompt. Klik met de rechtermuisknop op het resultaat en kies Als administrator uitvoeren. Typ de volgende opdracht en druk op Enter: winget install --id 7zip.7zip.

De tool wordt automatisch gedownload en geïnstalleerd. Zodra 7-Zip klaarstaat, kun je je bestand inpakken in een met een wachtwoord beveiligd archief (7z of zip) met sterke AES-256-encryptie. Op die manier kun je het bestand veilig versturen, bijvoorbeeld via e-mail of een cloudservice, mits je het wachtwoord apart en veilig deelt.

Versleutelen

Om 7-Zip te starten, zoek je via Startmenu naar 7-Zip File Manager. Open de app en navigeer naar het bestand dat je wilt beveiligen. Selecteer dat en klik op de groene knop Toevoegen. Onderaan, in het gedeelte Versleuteling, vul je een wachtwoord in om het bestand te beveiligen. Typ het wachtwoord twee keer ter bevestiging.

Je kunt ervoor kiezen om het wachtwoord zichtbaar te maken, zodat je zeker weet dat je geen typfouten maakt. Daarnaast kun je ook de bestandsnaam versleutelen. Dat zorgt ervoor dat zelfs de naam van het bestand niet meer herkenbaar is, wat de inhoud extra goed afschermt voor nieuwsgierige ogen. Het resultaat is een versleuteld archiefbestand - een soort digitale container - dat alleen geopend kan worden met het ingestelde wachtwoord.

Standaard blijft het originele, niet-versleutelde bestand behouden. Wil je dat automatisch laten verwijderen? Vink dan in het venster Toevoegen aan archief de optie Bestanden na inpakken verwijderen aan. Zo blijft enkel de beveiligde versie over.

Versleutelen en splitsen

Wil je nog een extra beveiligingslaag toevoegen? Dan kun je het bestand niet alleen versleutelen met 7-Zip, maar ook opsplitsen in meerdere delen. Vervolgens kun je elk deel apart versturen, eventueel zelfs op verschillende momenten of via verschillende kanalen.

Open opnieuw 7-Zip en voeg het bestand toe dat je op deze manier wilt beveiligen. Stel een encryptiewachtwoord in en bevestig dat. In het veld Opsplitsen in volumes, bytes kies je de gewenste bestandsgrootte per deel. Dit is vooral handig voor grote bestanden. Stel dat het originele bestand 40 MB groot is. Als je 10 MB opgeeft, maakt 7-Zip er automatisch vier gelabelde delen van.

Voor maximale veiligheid kun je elk deel via een andere dienst of e-mailaccount verzenden. De ontvanger selecteert alle delen in 7-Zip (houd hiervoor de Ctrl-toets ingedrukt tijdens het aanklikken) en kiest daarna Uitpakken. Zodra het juiste wachtwoord wordt ingevoerd, worden de delen automatisch samengevoegd en ontsleuteld.

➡️OneDrive

Machtigingen

Met OneDrive stel je eenvoudig machtigingenin waarmee je bepaalt wie er toegang krijgt tot het bestand dat je eerder met 7-Zip hebt versleuteld. Het delen kun je op elk moment weer stopzetten. Open OneDrive via verkenner en navigeer naar de map waarin de versleutelde container staat. Klik met de rechtermuisknop op het bestand en kies voor Delen.

In het pop-upvenster voer je het e-mailadres in van de persoon met wie je het bestand wilt delen. Je kunt ook meerdere e-mailadressen of een mailgroep invoeren. Klik vervolgens op het potloodicoon om aan te geven of de ontvanger het bestand mag Bewerken of Alleen mag bekijken. Ben je klaar? Klik dan op Verzenden. De ontvanger krijgt een e-mail met een link om het bestand te downloaden.

➡️Outlook

E-mailversleuteling

Heb je een Microsoft 365-abonnement? Dan kun je gebruikmaken van de ingebouwde versleutelfunctie in Outlook om je e-mails en bijlagen extra te beveiligen.

Open de Outlook-app en klik op Nieuwe e-mail om een nieuw bericht op te stellen.Ga eventueel naar het tabblad Invoegen en kies Bestand bijvoegen.Selecteer via Op deze computer zoeken het gewenste bestand en klik op Openen.

Daarnaga je naar het tabblad Opties bovenaan het Lint.Klik op de knop Versleutelen. Je kunt hier ook kiezen uit verschillende beveiligingsniveaus.Maak je bericht af zoals gewoonlijk en klik op Verzenden.De e-mail wordt nu automatisch versleuteld verstuurd. De inhoud is onderweg beschermd en kan alleen worden geopend door de bedoelde ontvanger.

Beveiligingsopties

Onder de knop Versleuteling zie je drie opties als je een Microsoft 365 Family- of Personal-abonnement gebruikt. De eerste optie is Niet doorsturen. Hierdoor blijft je bericht versleuteld binnen Microsoft 365 en kan de ontvanger het niet kopiëren of naar anderen doorsturen. Kies je Versleutelen, dan kunnen ontvangers met een Outlook.com- of Microsoft 365-account de bijlagen downloaden vanuit Outlook.com of de mobiele Outlook-app.

Wie een andere e-mailclient gebruikt, zoals Gmail, Thunderbird of Apple Mail, ontvangt een bericht dat er een Microsoft Office 365-versleutelde e-mail op hem wacht. Als de ontvanger op de link Bericht lezen klikt, dan schakelt hij naar het Microsoft 365 Portal voor berichtversleuteling en daar moet hij zich aanmelden met een eenmalige wachtwoordcode. Die code ontvangt hij in zijn e-mailclient en daarmee kan hij dan het bericht op de portal openen.

De derde optie is Geen machtiging ingesteld en daarmee verwijder je eerdere machtigingen. De versleutelfunctie in Outlook is ideaal voor wie snel en zonder technische omwegen gevoelige informatie wil delen binnen een professionele context. Je hoeft geen extra tools te installeren.

➡️Gmail

Vertrouwelijke modus

De extra beveiliging in Gmail heet Vertrouwelijke modus. Hiermee versleutel je je berichten, zodat alleen de bedoelde ontvanger ze kan lezen, zelfs als iemand anders toegang krijgt tot diens mailbox. Klik op Opstellen om een nieuw bericht te maken. Vul het e-mailadres van de ontvanger in, kies een onderwerp en typ je bericht. Voor je op Verzenden klikt, activeer je de extra beveiliging. Onderaan het berichtvenster zie je een aantal grijze knoppen. Helemaal rechts staat een pictogram van een slot met een wijzerplaat. Klik daarop om de Vertrouwelijke modus in te schakelen.

Gebruik je de mobiele app? Tik dan op de drie puntjes rechtsboven en kies daar het slotje. Ontvangers kunnen deze mail vervolgens niet doorsturen, kopiëren, afdrukken of downloaden. Er verschijnt ook een pop-upvenster waarin je de vervaltijd van het bericht instelt. Je kunt kiezen uit: 1 dag, 1 week, 1 maand, 3 maanden of 5 jaar. Na afloop van de gekozen periode verdwijnt het bericht automatisch uit de postbus.

Sms-beveiliging

In hetzelfde pop-upvenster kun je een extra beveiligingslaag toevoegen via de optie Toegangscode vereisen. Vink hier de optie Sms-toegangscode aan. De ontvanger kan het bericht dan pas lezen nadat hij of zij een code invoert die via sms op de mobiele telefoon wordt bezorgd. Hiermee voeg je een tweede beveiligingsfactor toe, wat het voor een indringer vrijwel onmogelijk maakt om toegang te krijgen. Die moet immers niet alleen de mailbox, maar ook de sms-berichten van de ontvanger onderscheppen. Dat is een bijzonder lastige combinatie.

Klik op Opslaan en vervolgens op Verzenden. Op dit moment kun je eventueel nog de vervaltijd van het bericht aanpassen. Dan verschijnt er nu een tweede pop-upvenster waarin je het telefoonnummer van de ontvanger moet invoeren. Klik opnieuw op Verzenden. De ontvanger krijgt vervolgens een e-mail met daarin een knop om het vertrouwelijke bericht in de browser te openen. Is sms-verificatie ingeschakeld? Dan ziet de ontvanger ter bevestiging de laatste twee cijfers van zijn of haar gsm-nummer. Na een klik op Send passcode wordt de toegangscode per sms verstuurd.

Lees ook: 20 (écht) onmisbare tips voor Gmail

Documenten ondertekenen op je iPhone? Zo maak je een handtekening aan

➡️Proton Mail

Zwitserse veiligheid

De grote mailproviders maken er geen geheim van dat ze het e-mailverkeer scannen. Volgens eigen zeggen doen ze dat om hun dienstverlening te verbeteren. Daarbij richten ze zich vooral op de metadata van berichten: wie met wie communiceert, wanneer en hoe vaak. Ben je op je privacy gesteld, dan geeft dit idee een onbehaaglijk gevoel, zeker wanneer het om vertrouwelijke informatie gaat.

In dat geval kun je overstappen naar een ultraveilige aanbieder zoals Proton Mail (https://proton.me), een dienst die privacy centraal stelt. De servers staan in Zwitserland, waardoor de dienst onderworpen is aan een van de strengste privacywetgevingen ter wereld. Proton Mail werkt standaard met end-to-end-encryptie. Bij gewone e-mails is de verbinding tussen jou en de server meestal wel versleuteld met TLS (Transport Layer Security), maar de e-mail zelf wordt op de server in leesbare vorm opgeslagen.

End-to-end-encryptie (E2EE) bij e-mail betekent dat alleen de afzender en de beoogde ontvanger de inhoud van het bericht kunnen lezen. Zelfs de e-maildienst zelf kan niet zien wat er in de e-mail staat, omdat de versleuteling pas wordt verwijderd op het toestel van de ontvanger.

De gratis versie, Proton Free, biedt dezelfde sterke beveiliging als de betaalde formules, maar met enkele beperkingen. Je beschikt over één e-mailadres en 1 GB e-mailopslag. Daar staat tegenover dat je volledig reclamevrij werkt, niet gevolgd wordt en je berichten niet worden geanalyseerd of gelogd. Wie meer nodig heeft, kan upgraden naar een betaald abonnement, zoals Mail Plus (3,99 euro per maand bij jaarlijkse betaling).