Oled, wat is dat eigenlijk...?
Smartphones, tablets, tv's en andere apparaten zijn steeds vaker voorzien van oled schermen. Maar wat zijn dat nou eigenlijk precies en verschijnen er alweer betere technieken aan de horizon?
De kans is levensgroot dat jouw nieuwe smartphone of tv over een oled-scherm beschikt. Vroeger was de standaard TFT. Dergelijke beeldschermen waren (en zijn) opgebouwd uit op het glas zelf aangebrachte transistoren. Die schakelen vervolgens vloeibare kristallen - per pixel verdeeld over de primaire kleuren rood, groen en blauw - op lichtdoorlatend of blokkerend (of gedeeltelijk lichtdoorlatend). Op die manier zijn alle mogelijke kleuren te mengen. Wel is een egale achtergrondverlichting met puur wit licht nodig. Precies dat maakt een TFT-scherm minder energie-efficiënt. Zelfs als je namelijk alle pixels zwart zou maken, gebruikt het geheel dezelfde energie als bij alle pixels wit. De achtergrondverlichting blijft namelijk altijd branden.Ook geldt dat een 'zwarte' pixel de achtergrondverlichting nooit 100% tegen zal houden; er blijft dus altijd een heel klein beetje licht doorschijnen. Voor dagelijks gebruik geen drama, de verhoudingen tussen de lichte en donkere delen zijn zo groot dat je ogen zwart gewoon als zwart interpreteren.
Zwarter met oled
Toch zijn beide nadelen (energieverbruik en licht-doorschijning) eenvoudig op te lossen. Namelijk door elke pixel in beeld zelf licht te laten genereren. Dat kan bijvoorbeeld met oled's. Dat zijn led's die opgebouwd zijn uit een organisch materiaal dat eenvoudig aan te brengen is op een glasplaat (of kunststof drager). De pixels zijn weer opgebouwd uit clusters van rode, groene en blauwe exemplaren, maar deze keer dus uit een echt oplichtend minuscuul led'je. Daarbij geldt: led's die uit staan of minder helder licht produceren verbruiken geen of minder energie dan volop brandende exemplaren. Een oled-scherm is dus (vooral als veel zwarte of donkere delen in het getoonde beeld staan) energiezuiniger. Het verklaart ook waarom fabrikanten van smartphones blij zijn met donkere thema's: die zijn energiezuiniger, waardoor je batterijlading langer mee gaat. Verder geldt dat uit ook echt uit is, ofwel: zwart is zwart, zonder restlicht. Bij lcd- en tft-panelen is zwart wat grauwer, omdat er licht aan te pas komt.
©PXimport
Nadelen van oled
Helaas kent de oled ook nadelen. Ten eerste is er de duidelijk kortere levensduur. Omdat de led's gemaakt zijn van een organisch basismateriaal degradeert ('bederft') dat na een bepaalde tijd. Inmiddels zijn we op het punt aanbeland waarbij fabrikanten claimen dat de levensuur van oled's minstens zo lang is als die van gewone led's. Dat valt nog altijd te betwijfelen, maar het is iets wat de tijd zal leren. Een ander euvel is dat een oude bekende z'n intrede weer heeft gedaan: inbranden. Lang stilstaande beelden op een oledscherm (denk aan een menubalk, zenderlogo, klokje enzovoorts) vormen na verloop van tijd een soort van permanente schaduw. Als je dan een ander beeld zonder dat element bekijkt zie je het element nog steeds vaag in beeld. Uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt overigens dat de kans dat je er iets van merkt klein is. Met name televisies hebben trucs aan boord om inbranden te voorkomen. Door bijvoorbeeld niet bewegende, vaststaande elementen te detecteren en - ongemerkt - af en toe eens een paar pixels op te schuiven. Ook is het verstandig om oled-tv's standby te laten staan. Als jij slaapt, worden met regelmaat onderhoudsprogramma's uitgevoerd die de beeldweergave zo optimaal mogelijk houden. Hoewel het in theorie mogelijk is, zul je er in praktijk niet snel wat van merken. Je aankoop niet doen, vanwege angst voor inbrandende beelden is dus onnodig.
De toekomst van oled: Microled?
Inmiddels zijn we weer een stap verder en is het langzaam aan mogelijk geworden om ook 'echte' led's economisch verantwoord op een glasplaat aan te brengen. Deze chemische led's hebben simpelweg dezelfde lange levensduur als de led's die je kent van bijvoorbeeld indicatoren of je zaklamp. Kortom: nagenoeg onverwoestbaar. Op dit moment verschijnen de eerste tv's met Microled's op de markt. Die zijn (net als oled en lcd-televisies) uit de begindagen nog tamelijk aan de prijs. Maar de verwachting is dat dit snel gaat veranderen. Over een paar jaar kan de Microled de nieuwe standaard zijn.
