E-books stijgen bijzonder snel in populariteit. De leeservaring op een e-reader is, dankzij de nieuwste generatie e-readers, vergelijkbaar met die op echt papier. Natuurlijk helpt ook de hype rondom de iPad erg mee, aangezien dit apparaat prima geschikt is om e-books op te weergeven. Bekende boeken schaft u bij online webwinkels aan, maar wist u dat er elders via het web genoeg gratis leesvoer beschikbaar is? Dankzij slimme tips uit deze basiscursus ontdekt u volledige bibliotheken die voor nop zijn te downloaden.

1. E-books

Een e-book (electronic book) is niets meer dan een gedigitaliseerd boek. De voor- en nadelen van e-books kent u inmiddels vast wel. De verspreiding gaat voornamelijk via internet, bekende webwinkels als Bol.com en Bruna hebben een aardig aanbod. Echter zijn nog lang niet alle Nederlandstalige titels in digitale vorm verkrijgbaar. Engelstalige e-books zijn gemakkelijker te vinden. Een e-reader waarop u e-books kunt lezen, is vanaf ongeveer tweehonderd euro te koop en is speciaal ontworpen om letters op een prettige manier leesbaar te maken. Het scherm geeft geen licht en er is weinig weerkaatsing. Hierdoor is lezen veel minder vermoeiend voor uw ogen, vergeleken met een iPad of notebook. Bovendien is een E Ink-scherm prima leesbaar in fel daglicht.

©PXimport

In de online webshop van bijvoorbeeld Bruna hebt u de gelegenheid om e-books aan te schaffen.

2. Bestandsformaten

E-books worden aangeboden in verschillende bestandsformaten. Hier dient u vooraf rekening mee te houden, want niet elk apparaat of computerprogramma ondersteunt alle bestandsformaten. Het meest gangbare formaat is op dit moment ePub. Nagenoeg alle e-readers kunnen hiermee probleemloos overweg. ePub heeft als voordeel dat de pagina's zich automatisch aanpassen aan de beeldschermgrootte. Hierdoor is horizontaal scrollen niet nodig, want elke zin is immers al volledig zichtbaar. Een ander veelgebruikt bestandsformaat is Mobipocket, dat onder andere door de Amazon Kindle - die geen ePub ondersteunt - gebruikt kan worden. Daarnaast zijn er veel digitale boeken in pdf-formaat in omloop. Doordat dit bestandstype gebruikmaakt van een bepaalde bladspiegel staan de afmetingen al vast. In dat geval speelt de schermgrootte daardoor een belangrijke rol bij het goed en duidelijk weergegeven van pagina's. Ten slotte zijn er sporadisch e-books in html- of txt-formaat te vinden, al zijn deze minder geschikt om als boek te lezen.

©PXimport

In Amerika is de Amazon Kindle zeer populair, maar helaas kunt u hiermee geen digitale boeken van het epub-formaat openen.

DRM

Indien u boeken koopt bij een webwinkel, dan is de kans groot dat de bestanden zijn uitgerust met een DRM-beveiliging (Digital Rights Management). Doordat er een gebruikersaccount aan de e-books is gekoppeld, wordt kopiëren erg lastig gemaakt. Nederlandse winkels verkopen boeken doorgaans in het ePub-formaat met DRM van Adobe. Het gratis programma Adobe Digital Editions stelt u in staat om uw computer en e-reader te autoriseren. De software geeft deze apparaten simpel gezegd toestemming om de e-book te openen. Vervolgens zet u het leesvoer met behulp van de software simpel over naar uw e-reader. Houd er rekening mee dat u met behulp van deze software uitsluitend e-books in het ePub- of pdf-formaat kunt lezen. Omdat er een persoonlijk gebruikersaccount aan het bestand is gekoppeld, zijn beveiligde e-books helaas ongeschikt om aan andere personen uit te lenen.

Bezitters van een iPhone, iPad of Android-toestel gebruiken de applicatie 'txtr' om e-books met DRM te openen. U maakt hiervoor eerst een account aan op www.txtr.com. U uploadt daarna het beveiligde digitale boek naar deze website. Via txtr op het mobiele apparaat benadert u een online inbox waar u het boek vervolgens weer kunt downloaden. U dient hiervoor wel de applicatie met een Adobe-account te autoriseren.

3. Project Gutenberg

Er is ontzettend veel gratis literatuur beschikbaar op internet. Vaak gaat het om oude boeken waarvan het auteursrecht al is verlopen. In sommige gevallen geven auteurs nadrukkelijk toestemming om hun werk digitaal te verspreiden. Een zeer waardevolle bron met een online bibliotheek van ruim dertigduizend gratis e-books is Project Gutenberg. U vindt er onder andere veel oude filosofische boeken, maar ook romans zijn er op grote schaal te raadplegen. De boeken zijn voornamelijk Engelstalig, al kunt u op het moment van schrijven 495 Nederlandstalige boeken downloaden. Surf naar de website van Project Gutenberg en gebruik de zoekfunctie aan de linkerkant om interessante resultaten te verkrijgen. U filtert het Nederlandse aanbod gemakkelijk: klik op Advanced Search en selecteer in het uitrolmenu de optie Dutch achter Language. Bevestig met de knop Search, waarna er een overzicht verschijnt. U ziet een lijst van auteurs en bijbehorende titels. U controleert aan de hand van een geboorte- en/of sterfdatum hoe oud het boek ongeveer is. U hebt bijvoorbeeld gratis toegang tot klassieke vertaalde werken van William Shakespeare en Jules Verne. Verder is de top 100 van meest gedownloade e-books op de website interessant. U kunt hiervan een overzicht per dag of maand opvragen. Onder meer 'The Kama Sutra of Vatsyayana', 'The Adventures of Sherlock Holmes' en 'Alice in Wonderland' scoren hoog. U ziet tevens welke auteurs het populairst zijn. Overigens zoekt u ook simpel op genre of neemt u kennis van een lijstje met recent toegevoegde titels. Het downloaden van e-books is een fluitje van een cent. De boeken zijn namelijk in meerdere formaten binnen te halen, zoals ePub, mobi, pdf, html en txt, zodat u ze direct kunt gebruiken.

©PXimport

Bekijk welke boeken het meest worden gedownload van Project Gutenberg.

Calibre

Als u e-books op uw computer gaat lezen of wilt overzetten naar een e-reader, dan hebt u speciale software nodig. Gratis boeken bevatten geen DRM en zijn daardoor gemakkelijk te openen met het gratis programma Calibre. U downloadt de software vanaf de website van Calibre. Er zijn versies beschikbaar voor Windows, Mac OS X en Linux. De Nederlandstalige interface is gemakkelijk te begrijpen. U klikt linksboven op het rode pictogram in de knoppenbalk om een of meer e-books aan de catalogus toe te voegen. Onder andere de bestandsformaten ePub, mobi, pdf, html, lit en txt worden probleemloos geopend. Nadat een e-book is geïmporteerd, wordt deze in de bibliotheek weergegeven. Wanneer u een boek wilt lezen, dan selecteert u eerst de juiste titel. Vervolgens klikt u op het pictogram met het vergrootglas. Er verschijnt een nieuw venster met de tekst. U kunt direct een bepaalde bladzijde opvragen of specifiek zoeken met behulp van een trefwoord. Nuttig is de mogelijkheid om de lettergrootte te bepalen. U creëert zo nodig bladwijzers om te onthouden waar u in het boek bent gebleven. Het programma beschikt over allerlei extra mogelijkheden. Zo converteert u gemakkelijk onbeveiligde e-books naar een ander formaat. Dat is vooral van toepassing als u het bestand wilt openen op een apparaat dat niet met elk bestandstype overweg kan. Op deze wijze zijn oorspronkelijke ePub-bestanden evengoed te bekijken op een Amazon Kindle. Verder haalt u extra informatie op uit een database, zodat u de metadata van een bestand aanpast. Ten slotte synchroniseert u de bibliotheek met verschillende e-readers.

©PXimport

Calibre is een onmisbaar hulpmiddel om onbeveiligde e-books te beheren.

4. ManyBooks

Vindt u de interface van Project Gutenberg er nogal oubollig uitzien? Bezoek dan eens de website Manybooks. U vindt hier ruim 28.000 titels. Het aanbod is grotendeels hetzelfde, met hoofdzakelijk historische werken. Vooral boeken waarvan het auteursrecht is verlopen, zijn er te vinden. De database heeft een duidelijke interface. Zo selecteert u snel het aanbod op taal en bladert u door alle auteursnamen. Een voordeel is bovendien dat er bij elk boek een ruime keuze aan beschikbare bestandsformaten is. De formaten mobi, ePub en pdf zijn beschikbaar, maar u downloadt ook met gemak e-books in een azw- (voor de Kindle) of iPod-formaat. Er worden elke dag titels aan de online bibliotheek toegevoegd. Handig is dat u zich kunt abonneren op rss-feeds, zodat u zonder veel moeite op de hoogte blijft van vers materiaal. U kunt de feeds per taal of genre filteren, zodat u alleen van relevante toevoegingen kennisneemt. Verder ziet u welke boeken het populairst zijn en welke uitgaven onlangs door andere gebruikers zijn gedownload. Eventueel kunt u ManyBooks volgen via Twitter, zodat u regelmatig interessante suggesties krijgt voorgeschoteld.

©PXimport

Bekijk op ManyBooks het aanbod van Nederlandstalige boeken en maak een keuze uit verschillende downloadformaten.

5. Fabrikanten

Sommige fabrikanten van e-readers bieden op de website ook gratis e-books aan. Het gaat hierbij grotendeels om klassieke werken. Zo vindt u op de website van leverancier BeBook meer dan twintigduizend exemplaren van historische literatuur. Neem maar eens een kijkje op de website My BeBook en klik rechtsboven op de link eBooks. U gebruikt de zoekfunctie of bekijkt aan de rechterkant de top classics. De collectie is uitsluitend in de formaten pdf en txt te verkrijgen. De bladspiegel van de pdf-bestanden is echter wel voor e-readers geoptimaliseerd.

Als u in het bezit bent van een e-reader van Sony, dan kunt u een beroep doen op een gigantische database. Op de website ReaderStore van Sony worden er vooral betaalde titels aangeboden. Rechtsonder op de pagina ziet u echter een banner staan van Google Books. Als u hierop klikt, dan krijgt u met een Sony-apparaat toegang tot meer dan een miljoen digitale uitgaven. U dient overigens eerst specifieke bibliotheeksoftware te downloaden en een account aan te maken. Alle literatuur wordt in het ePub-formaat aangeboden.

©PXimport

Ook fabrikant BeBook biedt digitale boeken aan op haar website.

Pas op voor illegale boeken

Op BitTorrent en usenet wordt veel populair materiaal aangeboden. Zo is er een ruime keuze aan bestsellers beschikbaar. Het gaat in de meeste gevallen niet om officiële uitgaven van digitale boeken. Doorgaans worden de pagina's van een fysiek boek ingescand en door de betreffende eigenaar in een e-bookformaat geüpload naar een downloadnetwerk. De Harry Potter-boeken van de bekende auteur J.K. Rowling zijn bijvoorbeeld op veel torrentwebsites en nieuwsgroepenforums als ePub-bestand te vinden, maar feitelijk heeft de Engelse schrijfster nooit goedkeuring gegeven aan digitale distributie van haar werk. Om die reden is de populaire reeks niet als gedigitaliseerde vorm terug te vinden in de webwinkels Amazon, Bol.com of Bruna. Pas op met het downloaden van auteursrechtelijk beschermde boeken, want in tegenstelling tot films en muziek mag u geen recente e-books voor eigen gebruik downloaden. Alleen wanneer het auteursrecht is verlopen of het materiaal echt nergens meer verkrijgbaar is (dus ook niet als normaal boek), dan is het toegestaan om een beroep te doen op downloadnetwerken. Verder is het openbaar maken van (gekochte) e-books met auteursrecht verboden. Piraterijwaakhond Stichting Brein houdt online handelsplaatsen zoals Marktplaats en eBay dan ook zorgvuldig in de gaten op illegale verspreiding van e-books. Lange tijd werden hier bekende titels voor een prikkie aangeboden door particulieren.

©PXimport

Op de omstreden torrentwebsite The Pirate Bay worden er veel bestsellers illegaal aangeboden.

6. Feedbooks

Op Feedbooks hebben getalenteerde schrijvers de mogelijkheid om boeken aan een breed publiek te presenteren. Ze kunnen namelijk zelf hun teksten in meerdere e-bookformaten publiceren. U vindt er echter ook officiële uitgaven van historische auteurs. Surf naar de website Feedbooks en klik op Original Books om de gezamenlijke collectie van talentvolle auteurs te bekijken. U ziet aan de linkerkant verschillende genres staan waartussen u kunt snuffelen. Verder bekijkt u een overzicht van de recentste en populairste titels. Zodra u op een cover van een titel klikt, verschijnt er aanvullende informatie op uw beeldscherm. Zo bekijkt u in welk jaartal het boek is geschreven en aan de hand van een aangegeven schatting weet u ongeveer hoe lang u erover doet om het uit te lezen. Door de reacties en het aantal downloads controleert u of het leeswerk in goede aarde valt bij andere bezoekers van de website. Indien u zelf een reactie wilt plaatsen, dient u u eerst te registreren. U kunt alle boeken downloaden in het ePub-, mobi- of pdf-formaat. Onder License ziet u precies onder welke voorwaarden u het materiaal mag verspreiden.

©PXimport

Op Feedbooks leest u digitale boeken van onbekende auteurs.

7. Reisgidsen

Bent u van plan om binnenkort een mooie reis te maken? Ga dan niet meteen naar een winkel om een reisgids te kopen, want ze staan voor u gratis online op Bookboon. U selecteert de Nederlandse taal en klikt op Reisgidsen. Vervolgens ziet u interessante bestemmingen uit alle windstreken staan. Wanneer u een keuze hebt gemaakt, wordt u verzocht om enkele persoonlijke gegevens in te vullen. U bent verplicht om u aan te melden voor de nieuwsbrief. U gebruikt hiervoor echter zonder problemen een fictief e-mailadres, zodat u geen ongewenste berichten ontvangt. Uitsluitend het pdf-formaat wordt ondersteund en u zult tijdens het bekijken van deze reisgidsen enkele advertenties tegenkomen. Verder downloadt u vanaf deze website tevens gratis studie- en businessboeken.

©PXimport

Volledige reisgidsen downloadt u simpel van Bookboon.

Beveiliging verwijderen?

Helaas bevatten gekochte boeken zoals u al eerder in dit artikel las een beveiliging in de vorm van DRM. Het kraken van DRM is verboden, maar wat als u ooit een boek gekocht hebt en de beveiliging wordt niet door uw nieuwe reader ondersteund? Op het web zijn er veel instructies te vinden over hoe u DRM-beveiliging van gekochte boeken verwijdert. Op die manier is de literatuur probleemloos op meerdere apparaten te gebruiken en het stelt u in staat om digitale boeken aan bekenden uit te lenen. Bovendien converteert u het zonder beperkingen naar een ander bestandsformaat. Dat is een slimme oplossing wanneer u bent overgestapt naar een andere e-reader die andere formaten ondersteunt, zoals de Amazon Kindle. Uw gekochte ePub-verzameling zou in deze situatie eigenlijk niet meer bruikbaar zijn, omdat het apparaat dit bestandstype niet ondersteunt. Door de DRM-beveiliging te kraken en de collectie om te zetten naar het Mobipocket-formaat, is er gelukkig toch een uitweg. De wet geeft echter onvoldoende duidelijkheid of het formeel is toegestaan om DRM van e-books te verwijderen, dus wij gaan hier niet verder op in.

©PXimport

Op internet circuleren er talloze handleidingen om DRM van gekochte boeken te verwijderen.

8. Nieuws

Als u abonnee bent van De Telegraaf of het NRC Handelsblad dan kunt u de volledige krant downloaden in het ePub-formaat. Handig, want op deze wijze neemt u het leeswerk mee op een klein apparaatje. Buiten uw abonneegeld zijn er geen extra kosten aan verbonden. U dient hiervoor een account aan te maken op de website van de krant. Bezoek de webpagina's Telegraaf en NRC ePaper voor meer informatie.

Met de bibliotheeksoftware Calibre is het mogelijk om u te abonneren op kranten en nieuwssites. In de menubalk van het programma klikt u op de knop Download nieuws. In het dialoogvenster dat verschijnt, navigeert u naar Dutch. U ziet onder meer bekende namen als Trouw, NRC, De Volkskrant, Vrij Nederland en NU.nl staan. Maak uw keuze en geef aan met welke frequentie u het nieuws wilt ontvangen. Tevens selecteert u het gewenste tijdstip. Beslis of u de krant direct wilt downloaden en bevestig middels de knop Save. U navigeert naar Voorkeuren om het juiste e-bookformaat te selecteren. Hierdoor zet u het leeswerk direct over naar een draagbaar apparaat. Overigens dient u wel te zorgen dat Calibre op uw computer actief is om de digitale krant dagelijks te ontvangen.

©PXimport

Volg het laatste nieuws via de bibliotheeksoftware Calibre.

De vriezer ontdooien staat bij weinig mensen hoog op het verlanglijstje. Toch is het een klus die je niet eindeloos kunt uitstellen. IJsafzetting in je vriezer kost energie, beperkt de ruimte én verkort de levensduur van het apparaat. In dit artikel lees je wanneer het tijd is voor actie én hoe je het handig en veilig aanpakt.

Hoe weet je dat je vriezer toe is aan een ontdooibeurt?

Begin je te merken dat de lades stroef schuiven of zelfs niet meer goed dichtgaan? Dan is dat een duidelijk signaal: er zit te veel ijs tegen de wanden. Behalve dat het onpraktisch is, zorgt die ijslaag er ook voor dat je vriezer harder moet werken om koud te blijven. Dat zie je terug op je energierekening én je belast het systeem onnodig.

IJs ontstaat vooral door warme, vochtige lucht die telkens naar binnen stroomt als je de deur opent. Die lucht condenseert tegen de vriezerwanden en bevriest daar. Hoe vaker en hoe langer je de deur open laat staan, hoe sneller het probleem zich opbouwt.

Heb je een vriezer met No Frost-technologie? Dan zit je goed: die voert het vocht actief af en voorkomt ijsvorming. Toch is ook dan een regelmatige schoonmaak – een à twee keer per jaar – aan te raden. Bij oudere modellen zonder No Frost kan het nodig zijn om je vriezer elk kwartaal te ontdooien.

En ruik je bij het openen van je vriezer een muffe geur? Grote kans dat er iets mis is. Open verpakkingen, bedorven etenswaren of vocht van half bevroren producten kunnen gaan stinken. Tijd voor een schoonmaakbeurt.

Lees ook: Deze functies kun je allemaal vinden op een vriezer

©Yanukit - stock.adobe.com

Zo ontdooi en reinig je je vriezer stap voor stap

Klaar om aan de slag te gaan? Volg dan deze eenvoudige werkwijze:

Trek de stekker eruit

Veiligheid eerst: schakel de vriezer volledig uit.

Leeg de vriezer volledig

Haal alle etenswaren eruit. Gebruik een koeltas met koelelementen of zet ze tijdelijk buiten als het koud genoeg is.

Verwijder de lades

Laat ze op kamertemperatuur komen voor je ze schoonmaakt; zo voorkom je barsten of scheurtjes.

Laat het ijs smelten

Zet de deur open en wacht rustig af. Wil je het proces versnellen? Zet dan een emmer heet water in de vriezer en sluit de deur weer. Na ongeveer 30 minuten zou het meeste ijs los moeten laten.

Verwijder ijsresten voorzichtig

Gebruik nooit een mes of schroevendraaier! Neem liever een warme, natte doek of haal het ijs voorzichtig met de hand weg.

Maak de binnenkant schoon

Gebruik een sopje van warm water met een beetje afwasmiddel of soda. Vermijd agressieve geuren of chloor: die blijven hangen in het plastic.

Droog alles goed af

Zorg dat je vriezer helemaal droog is voordat je de stekker weer in het stopcontact steekt. Zo voorkom je dat er direct weer ijs ontstaat.

Zet de vriezer weer aan en vul hem opnieuw

Laat de vriezer eerst goed op temperatuur komen voordat je de producten terugplaatst. Voilà – je vriezer is weer als nieuw!

Lees ook: 12 tips tegen vieze geurtjes in huis

Windows kent flink wat verborgen of mogelijk vergeten programma’s die je waarschijnlijk niet of nog nauwelijks gebruikt. Het zijn een beetje de ‘vergeten groenten’ van Windows. Denk aan het klassieke Configuratiescherm, het Windows X-menu, het venster met speciale tekens en nog meer verborgen parels. Laten we ze eens afstoffen!

Vreemde tekens

Ben je druk aan het typen en kom je erachter dat je een vreemd teken nodig hebt? Vraag een overzicht op via het venster met speciale tekens. Dit onderdeel is diep verborgen in Windows, maar is wel handig. Het laat je snel vreemde tekens verwerken in je document, bijvoorbeeld in Word.

Open het Startmenu en typ Speciale tekens. Een overzicht verschijnt. Kies het gewenste lettertype boven in het venster. Heb je een teken gevonden, dan selecteer je het en dubbelklik je erop om het te plaatsen in Te kopiëren tekens. Klik op Kopiëren. Vervolgens kun je het teken in je eigen document plakken (met de toetscombinatie Ctrl+V). In het venster vind je ook de optie Geavanceerde weergave. Hiermee krijg je toegang tot extra opties, zoals het kiezen van een tekenset en het zoeken naar specifieke karakters door ze te beschrijven (bijvoorbeeld: ‘uitroepteken’).

Snelle toegang tot vreemde tekens, ongeacht de gebruikte app.

Gebruikersaccounts

Heb je behoefte aan een snel overzicht van de gebruikersaccounts in Windows? Je kunt een lijst opvragen. Open het venster Uitvoeren en typ Control userpasswords2. Klik op OK. Op de tab Gebruikers zie je welke gebruikers op de computer aanwezig zijn. Dubbelklik erop om de details te bekijken. Zo zie je onder meer op de tab Groepslidmaatschap welke rechten de gebruiker heeft (bijvoorbeeld Administrator of Standaardgebruiker).

ClearType aanpassen

ClearType is ingebakken in Windows en zorgt ervoor dat letters vloeiend op je scherm worden getoond. Wist je dat ClearType meerdere modi kent en je normaal gesproken de kans niet krijgt om de meest optimale modus voor je ogen en het gebruikte beeldscherm te selecteren? Open het Startmenu en typ cttune, gevolgd door Enter. Een wizard opent. Doorloop de verschillende vensters en geef aan van welke ClearType-modus je gebruik wilt maken.

Laat de letters op het beeldscherm er nog beter uitzien.

Schijfbeheer

Dacht je dat de verkenner alle informatie toont over de schijven en indeling van de computer? Dan heb je Schijfbeheer nog niet gezien. Open het Startmenu en typ diskmgmt.msc. Boven in het venster zie je de aanwezige schijven en partities. Je ziet van welk bestandssysteem gebruik wordt gemaakt, wat de status van de schijf is, welke capaciteit deze heeft en welk gedeelte van de schijf nog beschikbaar is. De onderste helft van het venster visualiseert de schijven en geeft aan hoe elke schijf is ingedeeld. Veel computers beschikken bijvoorbeeld over een verborgen Windows-herstelpartitie: of dat het geval is, zie je in dit overzicht. Klik erop met de rechtermuisknop voor aanvullende opties. Zo kun je hier de stationsletter aanpassen, maar ook de grootte van een partitie aanpassen. Veiligheid staat natuurlijk voorop; zorg daarom altijd voor een goede back-up van de bestanden voordat je wijzigingen aanbrengt via Schijfbeheer.

Gedetailleerde informatie over de schijven en partities.

Systeemconfiguratie

Ook deze verborgen tool mag niet ontbreken in ons lijstje: Systeemconfiguratie. Open wederom het Startmenu en tik msconfig. Het onderdeel geeft je informatie over de manier waarop Windows wordt opgestart (via de tab Algemeen), maar geeft ook controle over de services en andere onderdelen die tijdens de start worden geladen.

Open de tab Services voor een overzicht van aanwezige services. Bij Status zie je of ze actief of gestopt zijn. Verwijder het vinkje bij een service die je niet nodig hebt. Die functie is uiteraard alleen bedoeld voor de meer gevorderde gebruiker en als je weet waarvoor de services zijn bedoeld.

Op de tab Hulpprogramma’s vind je een lijst met handige programma’s en hun beschrijving. Maak je gebruik van een multibootsysteem met meerdere besturingssystemen? Op de tab Computer opstarten kun je kiezen welk besturingssysteem standaard moet worden geladen en hoelang het opstartmenu in beeld moet blijven.

Systeeminformatie

Wil je álles weten over je computer? Dan komt het onderdeel Systeeminformatie goed van pas. In het geopende Startmenu typ je msinfo. Aan de linkerkant zie je de verschillende categorieën waarover je de informatie kunt opvragen. Rechts in het venster vind je alle relevante details. Kies Systeemoverzicht voor een totaalweergave, waarin je onder meer ziet welke processor wordt gebruikt en welke versie de firmware van je computer heeft.

Wil je bepaalde informatie delen met anderen (bijvoorbeeld voor probleemoplossing), dan kies je voor Bestand / Exporteren. Je kunt de gegevens daarmee in een tekstbestand opslaan. Via het zoekvenster onderin (of via Ctrl+F) kun je met behulp van trefwoorden zoeken naar specifieke informatie.

Alles wat je moet weten over de computer vind je hier.

Netwerk onder controle

Je kent het ongetwijfeld: bij problemen even snel de netwerkverbinding willen herstellen door deze in en uit te schakelen. In Windows 11 is dat aardig weggestopt en al helemaal voor bekabelde verbindingen. Gelukkig is het klassieke Configuratiescherm-onderdeel nog beschikbaar. Open het Startmenu en typ ncpa.cpl. Het venster netwerkverbindingen verschijnt: alle draadloze én bekabelde verbindingen overzichtelijk in beeld, zonder opsmuk. Klik erop met rechts voor snelle acties, zoals Uitschakelen of Eigenschappen.

Handig: snel je netwerk in- en uitschakelen.

Betrouwbaar of niet

Windows houdt bij hoe het is gesteld met de prestaties van de machine. Heeft de computer een vastloper of gebeurt er iets onverwachts, dan wordt dit bijgehouden. De betrouwbaarheidscontrole geeft je een goed beeld van wat er mogelijk misgaat. Open het Startmenu en typ Betrouwbaarheid. Kies Betrouwbaarheidsgeschiedenis weergeven. In een tijdlijn lees je hoe de machine zich in de afgelopen tijd heeft ontwikkeld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende incidenten, zoals kritieke gebeurtenissen, waarschuwingen en informatieve meldingen. Klik op een datum om te zien wat er op die dag aan de hand is. Dubbelklik op een onderdeel om de details te bekijken.

Hoe betrouwbaar is jouw computer?

Logboeken

Heb je de betrouwbaarheidsgeschiedenis bekeken en behoefte aan iets meer informatie over bepaalde gebeurtenissen op de computer? Het onderdeel Logboeken komt hiervoor van pas (in Startmenu typ je Logboeken). Klik links op Windows-logboeken. Bij Systeem zie je bijvoorbeeld welke systeemactiviteiten (inclusief fouten) hebben plaatsgevonden. Selecteer een vermelding om de details te bekijken. Op deze manier kun je eventuele fouten die je eerder in de betrouwbaarheidsgeschiedenis hebt gezien, koppelen aan meer informatie over de fout zelf.

Lokaal groepsbeleid

‘Editor voor lokaal groepsbeleid’ is niet de meest uitnodigende naam, maar in de praktijk is dit wel een interessant verborgen onderdeel van Windows 11 Pro. Hoewel dit programma primair is bedoeld voor bedrijven en netwerken met meerdere computers, kun je het ook thuis prima gebruiken om Windows naar je hand te zetten. Open het Startmenu en typ gpedit.msc. Klap de sectie Computerconfiguratie / Beheersjablonen uit. Hier vind je de verschillende Windows-onderdelen die je onder handen kunt nemen.

Via Startmenu en Taakbalk kun je bijvoorbeeld specifieke opties uit het Startmenu verwijderen of alle pop-upmeldingen laten verdwijnen. Ga wel voorzichtig te werk: dit verborgen Windows-onderdeel is krachtig en kan problemen geven als je onzorgvuldig te werk gaat. En helaas: in de Home-editie van Windows 11 is het niet beschikbaar.

Dit zijn veel opties die je normaal alleen via het Windows-register kunt aanpassen.

Windows Sandbox

Maak je gebruik van de Pro-versie van Windows 11, lees dan even verder. Die versie bevat namelijk Windows Sandbox. Met Sandbox kun je een instantie van Windows draaien in een afgebakende omgeving (ofwel in een virtuele machine). In de Sandbox kun je vervolgens programma’s (of bestanden die je niet helemaal vertrouwt) proberen, zonder dat je hiermee je primaire Windows-omgeving vervuilt. Bij het sluiten van Sandbox wordt alles gewist: de volgende keer begin je weer met een schone lei.

Open het Startmenu, typ Windows-onderdelen en kies Windows-onderdelen in- of uitschakelen. Zet een vinkje bij Windows Sandbox. Na installatie open je het via het Startmenu. Een nieuw venster met volledige Windows-omgeving verschijnt. Houd je het voor gezien? Sluit het venster simpelweg om alles te wissen.

In Windows Sandbox kun je zonder problemen zaken uitproberen.

Klembordgeschiedenis

Op een gemiddelde dag kopieer en plak je aardig wat items. Heb je een item nodig dat je eerder hebt gekopieerd? Maak dan gebruik van de klembordgeschiedenis. Druk op Windows-toets+V en zie daar: een compact venster met een overzicht van eerder gekopieerde items. Klik op het item dat je nodig hebt om het weer te plakken. Of klik op de drie puntjes om het item uit de lijst te verwijderen (als je het toch niet meer nodig hebt). Je kunt items ook vastmaken: klik op de bijbehorende punaise zodat het onderdeel altijd zichtbaar blijft. Handig!

De klembordgeschiedenis houdt bij wat je eerder hebt gekopieerd.

Bestandsgeschiedenis

We blijven nog even in de geschiedenismodus en wel met het verborgen onderdeel Bestandsgeschiedenis. Hiermee kun je kopieën maken van je bestanden en in geval van nood terugkeren naar een eerdere versie van dat bestand. Je kunt Bestandsgeschiedenis alleen gebruiken in combinatie met een externe schijf (inclusief een netwerkschijf).

Open het Startmenu en typ bestandsgeschiedenis. Klik op Inschakelen. Vervolgens geef je aan welke locatie je wilt gebruiken: klik links op Station selecteren. Wil je dat er van specifieke mappen niet een back-up wordt gemaakt, dan kies je hierna voor Mappen uitsluiten / Toevoegen en wijs je deze mappen aan. Via Geavanceerde instellingen kun je de werking verder naar je hand zetten. Zo geef je hier op hoe vaak een kopie van bestanden moet worden gemaakt en hoelang de back-ups bewaard moeten blijven. Om bestanden later terug te zetten, kies je links in het venster voor Persoonlijke bestanden terugzetten.

Broncontrole

Heb je zin om écht de diepte in te gaan, bijvoorbeeld om te zien waardoor de computer opeens trager wordt of slecht reageert? Maak dan gebruik van Broncontrole (open het Startmenu en typ broncontrole). Hier zie je per belangrijk systeemonderdeel (processor, schijf, netwerk en geheugen) hoe de prestaties zijn. Broncontrole geeft aan welke processen beslag leggen op het systeem. Reageert de computer bijvoorbeeld traag omdat de processor continu in gebruik is, dan kun je in het vak Processor de processen sorteren en ontdekken wie hieraan schuldig is. Je kunt vervolgens de boosdoener uitschakelen: klik erop met de rechtermuisknop en kies Proces beëindigen.

Geheugencontrole

Sommige programma’s helpen je met het opsporen van mogelijke computerproblemen. Goed voorbeeld hiervan is Geheugencontrole, waarmee je het werkgeheugen van de machine controleert. Open het Startmenu en typ geheugencontrole. Zorg ervoor dat je al je werk hebt gesloten en klik op Nu opnieuw opstarten en zoeken naar problemen. De computer start opnieuw op en de controle wordt uitgevoerd. Bij eventuele problemen stelt Geheugencontrole je hiervan op de hoogte.

Het werkgeheugen neem je onder de loep met de Geheugencontrole.

Opslaginzicht

Veel van de besproken vergeten Windows-onderdelen gaan al flink wat Windows-versies mee. Dat geldt niet voor alle onderdelen, zoals Opslaginzicht. Dit onderdeel helpt je bij het in bedwang houden van de bestanden op je computer. Het maakt bijvoorbeeld automatisch ruimte vrij en verwijdert tijdelijke bestanden.

Open de Windows-instellingen (Windows-toets+I) en kies Systeem / Opslag / Opslaginzicht. Uiteraard zorg je dat de optie Windows probleemloos laten werken door automatisch tijdelijke systeem- en app-bestanden op te schonen is geactiveerd. Onder Gebruikersinhoud automatisch opschonen kun je opslaginzicht inschakelen en aangeven wanneer het moet worden uitgevoerd. Standaard is dat bij weinig vrije schijfruimte, maar dagelijks, wekelijks of maandelijks behoort ook tot de mogelijkheden. Om de controle en optimalisatie direct uit te voeren, klik je op de knop Opslaginzicht nu uitvoeren (onder in het venster).

Stappenbeschrijving

Uiteraard word je regelmatig door vrienden en familie gevraagd om ze op computergebied uit de brand te helpen. Juist dan kan het verborgen onderdeel Stappenbeschrijving goed van pas komen (open het Startmenu en typ Stappenbeschrijving). Dit programma maakt screenshots van de schermen waarin je iets uitlegt en geeft aan waarop je klikt. Op basis van die stappen kun je anderen helpen en laten zien hoe je het probleem oplost.

Klik op Opname starten en voer de stappen uit. Klik hierna op Stoppen en beoordelen. Een overzicht van alle stappen verschijnt. Via Opmerking toevoegen kun je aanvullende informatie opgeven. Klik hierna op Opslaan om het bestand als zip-bestand te bewaren en met anderen te delen. Microsoft geeft overigens al enige tijd via een melding in het programma aan dat Stappenbeschrijving wordt uitgefaseerd, maar gelukkig is dat nog niet gebeurd.