Je wachtwoorden achter slot en grendel met KeePassXC
Waarschijnlijk meld je je bij tientallen sites, diensten en applicaties met een wachtwoord aan. Om dat efficiënter en veiliger te doen, kun je het best gebruikmaken van een wachtwoordbeheerder in combinatie met een extra factor of, waar mogelijk, een nog robuuster alternatief: passkeys.
In dit artikel vertellen we je hoe je je online veiligheid beschermt:
- Met de wachtwoordmanager KeePassXC
- Met tweefactorauthenticatie
- Met passkeys (in het kort)
Voordat je al je wachtwoorden in een manager opslaat, is het verstandig te controleren of ze niet al bekend zijn bij hackers: Gehackt? Zo check je of jouw gegevens rondzwerven op het darkweb
Tip 01: Chrome
Om te voorkomen dat je met eenvoudige wachtwoorden werkt of hetzelfde wachtwoord voor verschillende diensten gebruikt, is het raadzaam een wachtwoordmanager te gebruiken. Vanaf tip 3 bespreken we KeePassXC, maar de meeste moderne browsers hebben ook een ingebouwde functie voor wachtwoordbeheer. We bespreken kort de wachtwoordmanager in (de desktopversie van) Google Chrome.
Wanneer je een nieuw wachtwoord op een website invoert en je bent aangemeld bij Chrome, suggereert Chrome automatisch een sterk wachtwoord en geeft aan dat je dit niet hoeft te onthouden omdat het wordt opgeslagen.
Klik hiervoor op het menuknopje met de drie stippen en selecteer Google Wachtwoordmanager. Hier kun je het wachtwoord bekijken, je inloggegevens bewerken en notities toevoegen.
Als je bij Chrome bent aangemeld, worden je wachtwoorden standaard opgeslagen in je Google-account en vervolgens gesynchroniseerd, zodat je ze kunt gebruiken in Chrome op al je apparaten en in bepaalde apps op Android-apparaten.
Als je meerdere inloggegevens hebt opgeslagen, klik dan zeker ook links op het menu Checken in de wachtwoordmanager. Google controleert dan de sterkte en uniekheid van je wachtwoorden en gaat tevens in onlinedatabases na of bepaalde inloggegevens mogelijk zijn gehackt. In dit geval dien je het wachtwoord zo snel mogelijk te wijzigen.
Lastig wachtwoord? Geen probleem: de wachtwoordmanager onthoudt het wel!
Tip 02: Meer instellingen
Via het menu Instellingen kun je de Google Wachtwoordmanager verder beheren. Schakel de bovenste schakelaar uit als je de functie niet langer wilt gebruiken. Als je inloggegevens voor specifieke websites niet wilt laten onthouden, kies dan Nooit in plaats van Opslaan wanneer Chrome hierom vraagt na het invullen van nieuwe inloggegevens. Deze websites verschijnen dan in de lijst onderaan het venster Instellingen, waar je ze altijd weer kunt verwijderen.
Laat de optie Automatisch inloggen ingeschakeld als je wilt dat Chrome zelf jouw inloggegevens invult op basis van de opgeslagen wachtwoorden. Druk op de knop bij Versleuteling op apparaat instellen en volg de verdere instructies als je de wachtwoorden eerst wilt versleutelen voordat ze naar je Google-account worden verzonden. Vanuit dit venster kun je ook wachtwoorden exporteren naar een csv-bestand (met leesbare wachtwoorden) en kun je ook csv-bestanden importeren, afkomstig van bijvoorbeeld andere wachtwoordmanagers.
Via Instellingen kun je Google Wachtwoordmanager meer naar eigen hand zetten.
Tip 03: KeePassXC
Als je liever een wachtwoordmanager gebruikt die niet aan een specifieke browser is gekoppeld, dan heb je genoeg keuzemogelijkheden, zoals Bitwarden, Dashlane, 1Password, LastPass, NordPass en Keeper.
Bijna alle apps bieden ook een gratis versie aan, maar deze is meestal beperkt in functionaliteit. Daarom bespreken we hier de opensource-tool KeePassXC: het is misschien niet de meest gestroomlijnde app, maar hij is wel helemaal gratis. Deze crossplatform-versie van het bekende KeePass is geschikt voor Windows, macOS en Linux. Als je op de KeePassXC-website in het tabblad van de Windows-versie klikt op het keuzemenu See more options, dan vind je ook een portable versie.
Download de desktopversie en installeer deze met enkele muisklikken. De eerste keer kies je voor Nieuwe database aanmaken of klik je op een van de Importeer-knoppen om inloggegevens uit een database van een andere wachtwoordmanager te halen, zoals die van Google Chrome. Bevestig met Doorgaan (2x), vul een sterk hoofdwachtwoord in en voeg indien gewenst een sleutelbestand toe via Aanvullende beveiliging toevoegen.
Klik op Gereed en bewaar het versleutelde bestand eventueel in de synchronisatiemap van je favoriete cloudopslagservice, zoals Google Drive, Dropbox of OneDrive, zodat je ook onderweg toegang hebt tot je wachtwoordkluis.
Om handmatig nieuwe gegevens toe te voegen in het hoofdvenster, selecteer je Items / Nieuw item – eventueel voorafgegaan door Groepen / Nieuwe groep als je de gegevens wilt categoriseren – en vul je de benodigde informatie in, zoals Naam, Gebruikersnaam, Wachtwoord en URL. Je laat het best het vinkje staan bij Auto-type inschakelen voor dit item in het tabblad Auto-type, zodat de velden automatisch kunnen worden ingevuld op de betreffende webpagina met behulp van de optie Auto-type uitvoeren.
Je kunt ook meerdere inloggegevens voor dezelfde website bewaren in KeePassXC.
Nieuwe laptop nodig?
Denk eens aan een laptop met vingerafdruklezerTip 04: KeePassXC-extensie
Nog handiger is het natuurlijk wanneer de inlogvelden automatisch worden ingevuld zodra je de bijbehorende webpagina opent in je browser. Dit is mogelijk met de browserextensie KeePassXC-browser, beschikbaar in de officiële webwinkels van onder andere Chrome (ook voor Chromium-browsers zoals Edge en Brave) en Firefox.
Om de extensie na de installatie correct te configureren, start je de KeePassXC-desktopapplicatie en open je Extra / Instellingen. Ga naar het gedeelte Browserintegratie en vink Browserintegratie inschakelen aan voor de gewenste browsers. Bevestig met OK. Je vindt de nodige configuratie-instructies ook op de website van KeePassXC.
Ga vervolgens naar je browser en klik op de knop van de KeePassXC-browser. Indien nodig kun je op Opnieuw laden klikken. Klik daarna op Verbinding maken, geef je verbinding met de geopende database een naam en bevestig met Opslaan en toegang verlenen. Je zult merken dat de extensie en de database verbonden zijn wanneer je naar een webpagina gaat en je aanmeldt met gegevens die zich in de database bevinden. Je hoeft hooguit nog even op de KeePassXC-knop te klikken. In de bijbehorende werkbalk kun je de extensie verder aanpassen (groen pictogram) en kun je ook kiezen voor Aangepaste inlogvelden (geel pictogram).
Je moet de koppeling tussen browserextensie en de desktopversie zelf eerst goedkeuren.
Tip 05: Mobiele KeePassXC
Je wilt natuurlijk ook toegang hebben tot je wachtwoordkluis vanaf je mobiele apparaat. Hoewel de ontwikkelaars zelf geen officiële app hebben uitgebracht, zijn er betrouwbare apps van derde partijen beschikbaar, zoals Strongbox of KeePassium (voor iOS), en KeePassDX of KeePass2Android (voor Android), allemaal verkrijgbaar in de officiële appstores.
We laten zien hoe je met KeePass2Android aan de slag kunt. Start de app op na de installatie. Tik op Open bestand, ga naar het kdbx-bestand van je wachtwoorddatabase in je cloudopslag en geef de benodigde machtigingen. Voer je hoofdwachtwoord in en laat het vinkje bij Snel Openen inschakelen gerust staan, zodat je de database later sneller kunt openen.
Als alles goed gaat, opent de database en krijg je ook de mogelijkheid om biometrische ontgrendeling in te schakelen. Je kunt nu de beschikbare inloggegevens gebruiken en ze bijvoorbeeld bewerken of naar het klembord kopiëren. Via de blauwe plusknop kun je ook nieuwe gegevens toevoegen en eventueel handig gebruikmaken van sjablonen voor bijvoorbeeld e-mail, wlan enzovoort.
Kies een aangepast invoersjabloon als je nieuwe inloggegevens wilt aanmaken.
Tip 06: Tweestapsverificatie
Je zult al snel merken dat een wachtwoordmanager eigenlijk onmisbaar is om je wachtwoorden goed en veilig te beheren. Maar wachtwoorden blijven hoe dan ook een zwakke schakel bij het aanmelden. Bij apps en diensten die dit ondersteunen, is het daarom aan te raden tweefactorauthenticatie (2FA) in te schakelen, ook wel tweestapsverificatie genoemd. Dit betekent dat je naast het invoeren van een wachtwoord je op nog een andere manier moet authenticeren.
Een van de mogelijkheden is TOTP, wat staat voor Time-based One-Time Password (ook weleens ‘soft token’ genoemd). In tip 10 tot 12 bekijken we nog enkele andere methodes. Maar we tonen je nu eerst hoe TOTP werkt bij het inloggen bij Dropbox met KeePassXC.
©thodonal - stock.adobe.com
Tweefactorauthenticatie: een extra factor naast je wachtwoord.
Tip 07: TOTP met KeePassXC
Ga naar Dropbox en meld je aan. Klik rechtsboven op je profielicoon en selecteer Instellingen. Schakel op het tabblad Beveiliging de optie Tweestapsverificatie in. Klik vervolgens op Aan de slag en voer je wachtwoord opnieuw in. Je kunt nu kiezen tussen Via sms-berichten (waarbij telkens een extra beveiligingscode naar je mobiele telefoon wordt gestuurd) of Via een mobiele app. Wij gaan voor deze laatste optie.
Kies Voer de geheime code handmatig in en kopieer deze naar het Windows-klembord. Klik met de rechtermuisknop op de toegevoegde Dropbox-inloggegevens in KeePassXC. Selecteer TOTP / TOTP instellen en plak de code in het veld Geheime sleutel. Bevestig met OK.
Terug bij de Dropbox-website klik je op Volgende. Dropbox vraagt nu om een code en KeePassXC levert deze voor je: klik opnieuw met de rechtermuisknop op je Dropbox-ID in KeePassXC en selecteer TOTP / TOTP weergeven. Voer deze code snel in bij Dropbox. In een volgend venster toont Dropbox een aantal zogenaamde TAN-codes (Transactie Autorisatie Nummer). Print deze en bewaar ze als back-up voor het geval TOTP-authenticatie om welke reden dan ook niet beschikbaar is.
KeePassXC kan ook TOTP-codes genereren.
Tip 08: Mobiel gebruik TOTP
Dropbox is slechts een van de vele diensten en web-apps die TOTP als tweestapsverificatie aanbieden. Denk aan Instagram, Facebook, Google Drive, OneDrive en vele andere. Via deze pagina vind je een uitgebreide lijst met links naar instructies. Net als Dropbox tonen de meeste diensten een QR-code wanneer je tweestapsverificatie inschakelt. Dit is vooral handig als je een mobiele authenticatie-app hebt geïnstalleerd, zoals Authy, Google Authenticator of Microsoft Authenticator, die beschikbaar zijn via de officiële appstores.
We laten kort zien hoe je met Microsoft Authenticator aan de slag kunt op een Android-apparaat, in combinatie met je Microsoft-account. Ga naar het tabblad Beveiliging, voer je wachtwoord in en open de sectie Geavanceerde beveiligingsopties. Scrol naar Extra beveiliging en kies Inschakelen bij Verificatie in twee stappen. Druk op Volgende, kies Een app bij Mijn identiteit verifiëren met en klik opnieuw op Volgende (2x), waarna een QR-code verschijnt.
Zorg dat de optie Verificatie in twee stappen is ingeschakeld.
Tip 09: Authenticator-app
Vervolgens open je de geïnstalleerde Microsoft Authenticator-app, die je hebt gekoppeld aan het e-mailadres van je Microsoft-account. Tik op de plus-knop en kies het accounttype, zoals Persoonlijk account. Selecteer Een QR-code scannen en scan de code. Je hoeft nu alleen nog maar op het toegevoegde account te tikken om de TOTP-code te zien. Handig om te weten: deze authenticator-app heeft ook een wachtwoordmanager, inclusief synchronisatie via je Microsoft-account.
De app ondersteunt tevens cloudback-up, wat het eenvoudig maakt om accounts op een nieuw of ander apparaat te installeren. Op Android bijvoorbeeld klik je op het knopje met de drie stippen, selecteer je Instellingen en schakel je Cloudback-up in. Bij een nieuwe installatie hoef je nu alleen maar Herstellen vanuit een back-up te kiezen.
Doorgaans voeg je via een QR-code een nieuw account toe aan je authenticator-app.
Tip 10: Token
In plaats van een software-app kun je ook een hardware-apparaat gebruiken voor je 2FA-aanmeldingen, zoals een beveiligingssleutel, oftewel token. Dit is een klein apparaatje, beschikbaar als een usb-a- of usb-c-stick, maar ook via bluetooth, NFC en lightning. Bekende fabrikanten zijn onder andere Feitian, Solokeys, Kensington en Yubico. De prijzen variëren naargelang de specificaties, meestal tussen de 20 en 60 euro. Let erop dat je een token aanschaft die compatibel is met U2F (Universal Second Factor), een methode voor tweefactorauthenticatie zoals gespecificeerd door de FIDO Alliance en die het CTAP1-verbindingsprotocol ondersteunt. Veel tokens kunnen ook overweg met TOTP en andere OTP-varianten.
Tokens die tevens FIDO2 ondersteunen, maken gebruik van het nieuwere CTAP2-protocol, waarmee je ook kunt inloggen zonder wachtwoord (zie ook tip 12).
De YubiKey 5A is een voorbeeld van een beveiligingssleutel die diverse functies en protocollen ondersteunt.
Tip 11: U2F
We demonstreren hoe je aan de slag kunt gaan met een U2F-token, in ons geval een YubiKey 5 NFC, om je aan te melden bij Google. Ga naar https://myaccount.google.com en kies Beveiliging / Verificatie in twee stappen. Zorg ervoor dat dit is ingeschakeld. Je zult merken dat er verschillende methodes voor tweestapsverificatie beschikbaar zijn, zoals Google-prompts (standaard), Spraakbericht of sms, Back-upcodes (TAN), Authenticator-app en Beveiligingssleutel.
Steek je YubiKey-token in je computer, selecteer Beveiligingssleutel en kies Beveiligingssleutel toevoegen. Je browser zou een melding moeten geven om je beveiligingssleutel in te stellen. Bevestig dit met OK (2x), voer je pincode van de beveiligingssleutel in – wij hebben deze klaargezet met behulp van YubiKey Manager. Raak nu even je sleutel aan en even later is je token gereed om je aan te melden bij Google.
Probeer het zelf maar: meld je aan bij Google met je wachtwoord, klik eventueel op Annuleren en vervolgens op Probeer het op een andere manier, zodat je de gewenste 2FA-methode kunt selecteren – want je kunt (in Google) meerdere methodes activeren.
Voer eerst de pincode van je token in, waarna Google je kan authenticeren.
Tip 12: FIDO2
Met FIDO2 zijn de eerste stappen gezet naar een volledig wachtwoordloze aanmelding. Dit is bijvoorbeeld ook mogelijk vanaf Windows 10 (versie 1903) met behulp van Windows Hello. Windows maakt gebruik van de ingebouwde TPM-beveiligingschip (Trusted Platform Module) om FIDO2-authenticatie mogelijk te maken. Hiermee kun je je bijvoorbeeld aanmelden bij je Microsoft-accounts via Windows Hello, zoals met een pincode, gezichtsherkenning, vingerafdrukherkenning of een beveiligingssleutel.
We hebben hier niet voldoende ruimte om het volledige proces uit te leggen, maar je kunt stapsgewijze instructies vinden voor zowel Windows 10 als 11 op deze supportpagina van Microsoft.
Hier kun je klikken op Wat is een beveiligingssleutel, vervolgens klik je op het pijlknopje en kies je je Windows-versie. De procedure bestaat uit twee onderdelen. Eerst moet je Windows Hello toevoegen als aanmeldingsoptie voor Windows via Instellingen / Accounts / Aanmeldingsopties. Vervolgens voeg je vanuit je browser (bij voorkeur Edge) je Windows-pc via Windows Hello toe als aanmeldingsmethode voor je Microsoft-account. Daarna voeg je zowel een beveiligingssleutel als aanmeldingsmethode toe aan Windows als aan je Microsoft-account.
Je kunt je ook zonder wachtwoord aanmelden bij je Microsoft-account met een beveiligingssleutel.
Tip 13: Toegangssleutels
Recent is er veel vooruitgang geboekt op het gebied van wachtwoordloze manieren om je ergens aan te melden, dankzij het concept van zogeheten passkeys, oftewel toegangssleutels; een authenticatiemethode ontwikkeld door de FIDO Alliance, waarbij asymmetrische encryptie wordt toegepast.
In het kort wordt er een cryptografische privésleutel gegenereerd die nooit het apparaat verlaat dat je wilt gebruiken als passkey, bijvoorbeeld je smartphone. Wanneer je je wilt aanmelden bij een webdienst, stuurt deze een ‘uitdaging’ (challenge) naar je apparaat. Vervolgens wordt de uitdaging ondertekend met je privésleutel en teruggestuurd naar de dienst. Op basis hiervan kan de dienst verifiëren dat jij – of beter gezegd, jouw apparaat – de uitdaging heeft ondertekend, zodat de authenticatie kan worden goedgekeurd. In tegenstelling tot FIDO2, zoals eerder beschreven, wordt de sleutel niet opgeslagen in een TPM-chip, waardoor je de sleutel, bijvoorbeeld via de cloud, kunt synchroniseren en op meerdere apparaten kunt gebruiken. Hierdoor is het niet langer nodig een nieuw apparaat eerst aan je account te koppelen.
Wat ons betreft hebben toegangssleutels een grote toekomst en het feit dat (zelfs) wachtwoordmanagers zich hard inspannen om deze technologie te ondersteunen, is veelzeggend.
Steeds meer diensten ondersteunen aanmelding via een toegangssleutel.
Tip 14: Google met Hello
Verschillende diensten en apparaten ondersteunen al toegangssleutels, zoals Windows 10, macOS Ventura, Android 9 en iOS 16, of hogere versies, zolang je een browser als Chrome, Edge, Brave of Edge gebruikt. Firefox gaat het wel ondersteunen, maar op het moment van schrijven was het nog niet zo ver. Zorg ervoor dat de schermvergrendeling op je apparaat is ingeschakeld. In Windows kun je dit doen met Windows Hello (zie ook tip 12). Je kunt trouwens ook een FIDO2-beveiligingssleutel gebruiken als toegangssleutel. Zowel Google als Microsoft hebben het concept met passkeys volledig omarmd. Instructies voor Google vind je hier en voor iOS vind je ze op deze website.
We leggen kort uit hoe je dit voor je Google-account instelt. Ga naar https://myaccount.google.com en selecteer Beveiliging, waar je de knop Toegangssleutels bij Inloggen bij Google moet vinden. Klik erop en vervolgens op +Toegangssleutel maken. Laten we ervan uitgaan dat je het apparaat waar je momenteel gebruik van maakt als toegangssleutel wilt gebruiken, zoals een Windows-pc. In dat geval klik je op Doorgaan en gebruik je de aanmeldingsoptie van Windows Hello, zoals een pincode. Bevestig met Klaar en de toegangssleutel wordt toegevoegd.
Ook je pc met Windows Hello kan als toegangssleutel voor Google fungeren.
Tip 15: Andere passkeys
Je kunt ook meerdere passkeys maken. Klik hiervoor nogmaals op +Toegangssleutel maken en kies deze keer Een ander apparaat gebruiken. Wil je je smartphone hiervoor gebruiken, scan hiermee dan de getoonde QR-code en volg de link. Bevestig met (Deze computer onthouden en) Toestaan, Doorgaan en Schermvergrendeling gebruiken. Zorg wel dat bluetooth is ingeschakeld. Ook deze passkey wordt nu aan je Google-account toegevoegd.
Klik een derde keer op +Toegangssleutel maken / Een ander apparaat gebruiken (2x) en kies Windows Hello of externe beveiligingssleutel om een FIDO2-apparaat hiervoor in te stellen. Klik op OK (2x), plaats het apparaat in je pc, tik de bijbehorende pincode in en raak het apparaat even aan. Ook de derde toegangssleutel is nu toegevoegd.
Test het gerust en open opnieuw de aanmeldingspagina van Google. Als het goed is, verschijnt nu de melding Gebruik je toegangssleutel om te bevestigen dat jij het bent. Klik op Doorgaan, kies de gewenste toegangssleutel (bijvoorbeeld je smartphone) en als het goed is ben je even later bij Google ingelogd.
Je kunt meerdere toegangssleutels aan hetzelfde Google-account koppelen.
