Waarschijnlijk meld je je bij tientallen sites, diensten en applicaties met een wachtwoord aan. Om dat efficiënter en veiliger te doen, kun je het best gebruikmaken van een wachtwoordbeheerder in combinatie met een extra factor of, waar mogelijk, een nog robuuster alternatief: passkeys.

Tip 01: Chrome

Om te voorkomen dat je met eenvoudige wachtwoorden werkt of hetzelfde wachtwoord voor verschillende diensten gebruikt, is het raadzaam een wachtwoordmanager te gebruiken. Vanaf tip 3 bespreken we KeePassXC, maar de meeste moderne browsers hebben ook een ingebouwde functie voor wachtwoordbeheer. We bespreken kort de wachtwoordmanager in (de desktopversie van) Google Chrome.

Wanneer je een nieuw wachtwoord op een website invoert en je bent aangemeld bij Chrome, suggereert Chrome automatisch een sterk wachtwoord en geeft aan dat je dit niet hoeft te onthouden omdat het wordt opgeslagen.

Klik hiervoor op het menuknopje met de drie stippen en selecteer Google Wachtwoordmanager. Hier kun je het wachtwoord bekijken, je inloggegevens bewerken en notities toevoegen.

Als je bij Chrome bent aangemeld, worden je wachtwoorden standaard opgeslagen in je Google-account en vervolgens gesynchroniseerd, zodat je ze kunt gebruiken in Chrome op al je apparaten en in bepaalde apps op Android-apparaten.

Als je meerdere inloggegevens hebt opgeslagen, klik dan zeker ook links op het menu Checken in de wachtwoordmanager. Google controleert dan de sterkte en uniekheid van je wachtwoorden en gaat tevens in onlinedatabases na of bepaalde inloggegevens mogelijk zijn gehackt. In dit geval dien je het wachtwoord zo snel mogelijk te wijzigen.

Tip 02: Meer instellingen

Via het menu Instellingen kun je de Google Wachtwoordmanager verder beheren. Schakel de bovenste schakelaar uit als je de functie niet langer wilt gebruiken. Als je inloggegevens voor specifieke websites niet wilt laten onthouden, kies dan Nooit in plaats van Opslaan wanneer Chrome hierom vraagt na het invullen van nieuwe inloggegevens. Deze websites verschijnen dan in de lijst onderaan het venster Instellingen, waar je ze altijd weer kunt verwijderen.

Laat de optie Automatisch inloggen ingeschakeld als je wilt dat Chrome zelf jouw inloggegevens invult op basis van de opgeslagen wachtwoorden. Druk op de knop bij Versleuteling op apparaat instellen en volg de verdere instructies als je de wachtwoorden eerst wilt versleutelen voordat ze naar je Google-account worden verzonden. Vanuit dit venster kun je ook wachtwoorden exporteren naar een csv-bestand (met leesbare wachtwoorden) en kun je ook csv-bestanden importeren, afkomstig van bijvoorbeeld andere wachtwoordmanagers.

Tip 03: KeePassXC

Als je liever een wachtwoordmanager gebruikt die niet aan een specifieke browser is gekoppeld, dan heb je genoeg keuzemogelijkheden, zoals Bitwarden, Dashlane, 1Password, LastPass, NordPass en Keeper.

Bijna alle apps bieden ook een gratis versie aan, maar deze is meestal beperkt in functionaliteit. Daarom bespreken we hier de opensource-tool KeePassXC: het is misschien niet de meest gestroomlijnde app, maar hij is wel helemaal gratis. Deze crossplatform-versie van het bekende KeePass is geschikt voor Windows, macOS en Linux. Als je op de KeePassXC-website in het tabblad van de Windows-versie klikt op het keuzemenu See more options, dan vind je ook een portable versie.

Download de desktopversie en installeer deze met enkele muisklikken. De eerste keer kies je voor Nieuwe database aanmaken of klik je op een van de Importeer-knoppen om inloggegevens uit een database van een andere wachtwoordmanager te halen, zoals die van Google Chrome. Bevestig met Doorgaan (2x), vul een sterk hoofdwachtwoord in en voeg indien gewenst een sleutelbestand toe via Aanvullende beveiliging toevoegen.

Klik op Gereed en bewaar het versleutelde bestand eventueel in de synchronisatiemap van je favoriete cloudopslagservice, zoals Google Drive, Dropbox of OneDrive, zodat je ook onderweg toegang hebt tot je wachtwoordkluis.

Om handmatig nieuwe gegevens toe te voegen in het hoofdvenster, selecteer je Items / Nieuw item – eventueel voorafgegaan door Groepen / Nieuwe groep als je de gegevens wilt categoriseren – en vul je de benodigde informatie in, zoals Naam, Gebruikersnaam, Wachtwoord en URL. Je laat het best het vinkje staan bij Auto-type inschakelen voor dit item in het tabblad Auto-type, zodat de velden automatisch kunnen worden ingevuld op de betreffende webpagina met behulp van de optie Auto-type uitvoeren.

Tip 04: KeePassXC-extensie

Nog handiger is het natuurlijk wanneer de inlogvelden automatisch worden ingevuld zodra je de bijbehorende webpagina opent in je browser. Dit is mogelijk met de browserextensie KeePassXC-browser, beschikbaar in de officiële webwinkels van onder andere Chrome (ook voor Chromium-browsers zoals Edge en Brave) en Firefox.

Om de extensie na de installatie correct te configureren, start je de KeePassXC-desktopapplicatie en open je Extra / Instellingen. Ga naar het gedeelte Browserintegratie en vink Browserintegratie inschakelen aan voor de gewenste browsers. Bevestig met OK. Je vindt de nodige configuratie-instructies ook op de website van KeePassXC.

Ga vervolgens naar je browser en klik op de knop van de KeePassXC-browser. Indien nodig kun je op Opnieuw laden klikken. Klik daarna op Verbinding maken, geef je verbinding met de geopende database een naam en bevestig met Opslaan en toegang verlenen. Je zult merken dat de extensie en de database verbonden zijn wanneer je naar een webpagina gaat en je aanmeldt met gegevens die zich in de database bevinden. Je hoeft hooguit nog even op de KeePassXC-knop te klikken. In de bijbehorende werkbalk kun je de extensie verder aanpassen (groen pictogram) en kun je ook kiezen voor Aangepaste inlogvelden (geel pictogram).

Tip 05: Mobiele KeePassXC

Je wilt natuurlijk ook toegang hebben tot je wachtwoordkluis vanaf je mobiele apparaat. Hoewel de ontwikkelaars zelf geen officiële app hebben uitgebracht, zijn er betrouwbare apps van derde partijen beschikbaar, zoals Strongbox of KeePassium (voor iOS), en KeePassDX of KeePass2Android (voor Android), allemaal verkrijgbaar in de officiële appstores.

We laten zien hoe je met KeePass2Android aan de slag kunt. Start de app op na de installatie. Tik op Open bestand, ga naar het kdbx-bestand van je wachtwoorddatabase in je cloudopslag en geef de benodigde machtigingen. Voer je hoofdwachtwoord in en laat het vinkje bij Snel Openen inschakelen gerust staan, zodat je de database later sneller kunt openen.

Als alles goed gaat, opent de database en krijg je ook de mogelijkheid om biometrische ontgrendeling in te schakelen. Je kunt nu de beschikbare inloggegevens gebruiken en ze bijvoorbeeld bewerken of naar het klembord kopiëren. Via de blauwe plusknop kun je ook nieuwe gegevens toevoegen en eventueel handig gebruikmaken van sjablonen voor bijvoorbeeld e-mail, wlan enzovoort.

Tip 06: Tweestapsverificatie

Je zult al snel merken dat een wachtwoordmanager eigenlijk onmisbaar is om je wachtwoorden goed en veilig te beheren. Maar wachtwoorden blijven hoe dan ook een zwakke schakel bij het aanmelden. Bij apps en diensten die dit ondersteunen, is het daarom aan te raden tweefactorauthenticatie (2FA) in te schakelen, ook wel tweestapsverificatie genoemd. Dit betekent dat je naast het invoeren van een wachtwoord je op nog een andere manier moet authenticeren.

Een van de mogelijkheden is TOTP, wat staat voor Time-based One-Time Password (ook weleens ‘soft token’ genoemd). In tip 10 tot 12 bekijken we nog enkele andere methodes. Maar we tonen je nu eerst hoe TOTP werkt bij het inloggen bij Dropbox met KeePassXC.

©thodonal - stock.adobe.com

Tip 07: TOTP met KeePassXC

Ga naar Dropbox en meld je aan. Klik rechtsboven op je profielicoon en selecteer Instellingen. Schakel op het tabblad Beveiliging de optie Tweestapsverificatie in. Klik vervolgens op Aan de slag en voer je wachtwoord opnieuw in. Je kunt nu kiezen tussen Via sms-berichten (waarbij telkens een extra beveiligingscode naar je mobiele telefoon wordt gestuurd) of Via een mobiele app. Wij gaan voor deze laatste optie.

Kies Voer de geheime code handmatig in en kopieer deze naar het Windows-klembord. Klik met de rechtermuisknop op de toegevoegde Dropbox-inloggegevens in KeePassXC. Selecteer TOTP / TOTP instellen en plak de code in het veld Geheime sleutel. Bevestig met OK.

Terug bij de Dropbox-website klik je op Volgende. Dropbox vraagt nu om een code en KeePassXC levert deze voor je: klik opnieuw met de rechtermuisknop op je Dropbox-ID in KeePassXC en selecteer TOTP / TOTP weergeven. Voer deze code snel in bij Dropbox. In een volgend venster toont Dropbox een aantal zogenaamde TAN-codes (Transactie Autorisatie Nummer). Print deze en bewaar ze als back-up voor het geval TOTP-authenticatie om welke reden dan ook niet beschikbaar is.

Tip 08: Mobiel gebruik TOTP

Dropbox is slechts een van de vele diensten en web-apps die TOTP als tweestapsverificatie aanbieden. Denk aan Instagram, Facebook, Google Drive, OneDrive en vele andere. Via deze pagina vind je een uitgebreide lijst met links naar instructies. Net als Dropbox tonen de meeste diensten een QR-code wanneer je tweestapsverificatie inschakelt. Dit is vooral handig als je een mobiele authenticatie-app hebt geïnstalleerd, zoals Authy, Google Authenticator of Microsoft Authenticator, die beschikbaar zijn via de officiële appstores.

We laten kort zien hoe je met Microsoft Authenticator aan de slag kunt op een Android-apparaat, in combinatie met je Microsoft-account. Ga naar het tabblad Beveiliging, voer je wachtwoord in en open de sectie Geavanceerde beveiligingsopties. Scrol naar Extra beveiliging en kies Inschakelen bij Verificatie in twee stappen. Druk op Volgende, kies Een app bij Mijn identiteit verifiëren met en klik opnieuw op Volgende (2x), waarna een QR-code verschijnt.

Tip 09: Authenticator-app

Vervolgens open je de geïnstalleerde Microsoft Authenticator-app, die je hebt gekoppeld aan het e-mailadres van je Microsoft-account. Tik op de plus-knop en kies het accounttype, zoals Persoonlijk account. Selecteer Een QR-code scannen en scan de code. Je hoeft nu alleen nog maar op het toegevoegde account te tikken om de TOTP-code te zien. Handig om te weten: deze authenticator-app heeft ook een wachtwoordmanager, inclusief synchronisatie via je Microsoft-account.

De app ondersteunt tevens cloudback-up, wat het eenvoudig maakt om accounts op een nieuw of ander apparaat te installeren. Op Android bijvoorbeeld klik je op het knopje met de drie stippen, selecteer je Instellingen en schakel je Cloudback-up in. Bij een nieuwe installatie hoef je nu alleen maar Herstellen vanuit een back-up te kiezen.

Tip 10: Token

In plaats van een software-app kun je ook een hardware-apparaat gebruiken voor je 2FA-aanmeldingen, zoals een beveiligingssleutel, oftewel token. Dit is een klein apparaatje, beschikbaar als een usb-a- of usb-c-stick, maar ook via bluetooth, NFC en lightning. Bekende fabrikanten zijn onder andere Feitian, Solokeys, Kensington en Yubico. De prijzen variëren naargelang de specificaties, meestal tussen de 20 en 60 euro. Let erop dat je een token aanschaft die compatibel is met U2F (Universal Second Factor), een methode voor tweefactorauthenticatie zoals gespecificeerd door de FIDO Alliance en die het CTAP1-verbindingsprotocol ondersteunt. Veel tokens kunnen ook overweg met TOTP en andere OTP-varianten.

Tokens die tevens FIDO2 ondersteunen, maken gebruik van het nieuwere CTAP2-protocol, waarmee je ook kunt inloggen zonder wachtwoord (zie ook tip 12).

 Tip 11: U2F

We demonstreren hoe je aan de slag kunt gaan met een U2F-token, in ons geval een YubiKey 5 NFC, om je aan te melden bij Google. Ga naar https://myaccount.google.com en kies Beveiliging / Verificatie in twee stappen. Zorg ervoor dat dit is ingeschakeld. Je zult merken dat er verschillende methodes voor tweestapsverificatie beschikbaar zijn, zoals Google-prompts (standaard), Spraakbericht of sms, Back-upcodes (TAN), Authenticator-app en Beveiligingssleutel.

Steek je YubiKey-token in je computer, selecteer Beveiligingssleutel en kies Beveiligingssleutel toevoegen. Je browser zou een melding moeten geven om je beveiligingssleutel in te stellen. Bevestig dit met OK (2x), voer je pincode van de beveiligingssleutel in – wij hebben deze klaargezet met behulp van YubiKey Manager. Raak nu even je sleutel aan en even later is je token gereed om je aan te melden bij Google.

Probeer het zelf maar: meld je aan bij Google met je wachtwoord, klik eventueel op Annuleren en vervolgens op Probeer het op een andere manier, zodat je de gewenste 2FA-methode kunt selecteren – want je kunt (in Google) meerdere methodes activeren.

Tip 12: FIDO2

Met FIDO2 zijn de eerste stappen gezet naar een volledig wachtwoordloze aanmelding. Dit is bijvoorbeeld ook mogelijk vanaf Windows 10 (versie 1903) met behulp van Windows Hello. Windows maakt gebruik van de ingebouwde TPM-beveiligingschip (Trusted Platform Module) om FIDO2-authenticatie mogelijk te maken. Hiermee kun je je bijvoorbeeld aanmelden bij je Microsoft-accounts via Windows Hello, zoals met een pincode, gezichtsherkenning, vingerafdrukherkenning of een beveiligingssleutel.

We hebben hier niet voldoende ruimte om het volledige proces uit te leggen, maar je kunt stapsgewijze instructies vinden voor zowel Windows 10 als 11 op deze supportpagina van Microsoft.

Hier kun je klikken op Wat is een beveiligingssleutel, vervolgens klik je op het pijlknopje en kies je je Windows-versie. De procedure bestaat uit twee onderdelen. Eerst moet je Windows Hello toevoegen als aanmeldingsoptie voor Windows via Instellingen / Accounts / Aanmeldingsopties. Vervolgens voeg je vanuit je browser (bij voorkeur Edge) je Windows-pc via Windows Hello toe als aanmeldingsmethode voor je Microsoft-account. Daarna voeg je zowel een beveiligingssleutel als aanmeldingsmethode toe aan Windows als aan je Microsoft-account.

Tip 13: Toegangssleutels

Recent is er veel vooruitgang geboekt op het gebied van wachtwoordloze manieren om je ergens aan te melden, dankzij het concept van zogeheten passkeys, oftewel toegangssleutels; een authenticatiemethode ontwikkeld door de FIDO Alliance, waarbij asymmetrische encryptie wordt toegepast.

In het kort wordt er een cryptografische privésleutel gegenereerd die nooit het apparaat verlaat dat je wilt gebruiken als passkey, bijvoorbeeld je smartphone. Wanneer je je wilt aanmelden bij een webdienst, stuurt deze een ‘uitdaging’ (challenge) naar je apparaat. Vervolgens wordt de uitdaging ondertekend met je privésleutel en teruggestuurd naar de dienst. Op basis hiervan kan de dienst verifiëren dat jij – of beter gezegd, jouw apparaat – de uitdaging heeft ondertekend, zodat de authenticatie kan worden goedgekeurd. In tegenstelling tot FIDO2, zoals eerder beschreven, wordt de sleutel niet opgeslagen in een TPM-chip, waardoor je de sleutel, bijvoorbeeld via de cloud, kunt synchroniseren en op meerdere apparaten kunt gebruiken. Hierdoor is het niet langer nodig een nieuw apparaat eerst aan je account te koppelen.

Wat ons betreft hebben toegangssleutels een grote toekomst en het feit dat (zelfs) wachtwoordmanagers zich hard inspannen om deze technologie te ondersteunen, is veelzeggend.

Tip 14: Google met Hello

Verschillende diensten en apparaten ondersteunen al toegangssleutels, zoals Windows 10, macOS Ventura, Android 9 en iOS 16, of hogere versies, zolang je een browser als Chrome, Edge, Brave of Edge gebruikt. Firefox gaat het wel ondersteunen, maar op het moment van schrijven was het nog niet zo ver. Zorg ervoor dat de schermvergrendeling op je apparaat is ingeschakeld. In Windows kun je dit doen met Windows Hello (zie ook tip 12). Je kunt trouwens ook een FIDO2-beveiligingssleutel gebruiken als toegangssleutel. Zowel Google als Microsoft hebben het concept met passkeys volledig omarmd. Instructies voor Google vind je hier en voor iOS vind je ze op deze website.

We leggen kort uit hoe je dit voor je Google-account instelt. Ga naar https://myaccount.google.com en selecteer Beveiliging, waar je de knop Toegangssleutels bij Inloggen bij Google moet vinden. Klik erop en vervolgens op +Toegangssleutel maken. Laten we ervan uitgaan dat je het apparaat waar je momenteel gebruik van maakt als toegangssleutel wilt gebruiken, zoals een Windows-pc. In dat geval klik je op Doorgaan en gebruik je de aanmeldingsoptie van Windows Hello, zoals een pincode. Bevestig met Klaar en de toegangssleutel wordt toegevoegd.

Tip 15: Andere passkeys

Je kunt ook meerdere passkeys maken. Klik hiervoor nogmaals op +Toegangssleutel maken en kies deze keer Een ander apparaat gebruiken. Wil je je smartphone hiervoor gebruiken, scan hiermee dan de getoonde QR-code en volg de link. Bevestig met (Deze computer onthouden en) Toestaan, Doorgaan en Schermvergrendeling gebruiken. Zorg wel dat bluetooth is ingeschakeld. Ook deze passkey wordt nu aan je Google-account toegevoegd.

Klik een derde keer op +Toegangssleutel maken / Een ander apparaat gebruiken (2x) en kies Windows Hello of externe beveiligingssleutel om een FIDO2-apparaat hiervoor in te stellen. Klik op OK (2x), plaats het apparaat in je pc, tik de bijbehorende pincode in en raak het apparaat even aan. Ook de derde toegangssleutel is nu toegevoegd.

Test het gerust en open opnieuw de aanmeldingspagina van Google. Als het goed is, verschijnt nu de melding Gebruik je toegangssleutel om te bevestigen dat jij het bent. Klik op Doorgaan, kies de gewenste toegangssleutel (bijvoorbeeld je smartphone) en als het goed is ben je even later bij Google ingelogd.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Deze keer kijken we naar draadloze over-ear hoofdtelefoons met actieve ruisonderdrukking voor onder de 125 euro.

Met een koptelefoon met ruisonderdrukking zorg je ervoor dat geluiden van buiten, zoals bijvoorbeeld verkeer, openbaar vervoer of vliegtuiggeluiden worden weggefilterd. De draadloze modellen die we hier bespreken hebben daarnaast ook een lange accuduur zodat je er gedurende langere periode muziek mee kunt luisteren.

Wel kost ruisonderdrukking beduidend meer energie dan wanneer je die functie niet gebruikt, dus de accu van je hoofdtelefoon gaat dan sneller leeg. Per koptelefoon zie je dan ook hoe lang de accu volgens de fabrikant mee gaat wanner de ruisonderdrukking (acive noise cancelling, ANC) is in- en uitgeschakeld. Niet alle fabrikanten hebben de accuduur zonder ANC opgegeven, maar die is altijd langer dan wanneer ANC wel is ingeschakeld.

Sony WH-CH720N

Deze koptelefoon van Sony is ideaal voor wie op zoek is naar een lichte en comfortabele optie zonder in te leveren op de basisfunctionaliteiten. Hij weegt slechts 192 gram, wat hem tot een van de lichtste koptelefoons maakt die voorzien is van actieve ruisonderdrukking. De batterijduur is een ander sterk punt; met een volle accu kun je tot 35 uur onafgebroken muziek afspelen met de ruisonderdrukking ingeschakeld. Zonder deze functie gaat de batterij tot 50 uur mee. Bovendien is er een snellaadfunctie aanwezig, waardoor je na slechts zo'n tien minuten laden al een uur extra luistertijd hebt. De geluidskwaliteit is helder en evenwichtig, met een goede weergave van zowel lage als hoge tonen.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 35 uur / 50 uur
Oplaadtijd: 10 min voor 1 uur muziek / 3,5 uur volledig

Sennheiser Accentum Wireless

De Sennheiser Accentum Wireless richt zich op de essentie: goed geluid en een lange batterijduur. Waar andere koptelefoons veel extra's bieden, focust deze zich op een perfecte audioweergave. Dit model levert een rijk en gedetailleerd geluid, zoals je dat van Sennheiser gewend bent. De ruisonderdrukking doet zijn werk en minimaliseert omgevingsgeluid, terwijl je met de transparantiemodus juist het geluid van buiten door kunt laten. Met de snellaadfunctie kun je binnen tien minuten voor 5 uur muziek weer bijladen, handig als je onderweg bent.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 50 uur / onbekend
Oplaadtijd: 10 min voor 5 uur muziek / 3,5 uur volledig

JBL Live 770NC

Deze koptelefoon van JBL is ontworpen voor een brede doelgroep. De Live 770NC beschikt over True Adaptive Noise Cancelling, wat betekent dat de mate van ruisonderdrukking zich automatisch aanpast aan de omgeving. Zo kun je je concentreren op je muziek of podcast, of je nu in de trein of op kantoor zit. De koptelefoon heeft een 'Smart Ambient'-modus waarmee je het geluid van buiten juist kunt horen, zodat je bijvoorbeeld gesprekken kunt voeren zonder hem af te zetten. De batterijduur is ook een groot pluspunt, met tot wel 50 uur afspeeltijd. Dankzij de nieuwste Bluetooth 5.3-techniek is er ondersteuning voor de LE Audio-technologie, wat een lagere latency en een stabielere verbinding mogelijk maakt.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 50 uur / 65 uur
Oplaadtijd: 3 uur volledig

Urbanista Los Angeles

Wat deze koptelefoon zo bijzonder maakt, is zijn unieke functie: opladen via zonne-energie. De Urbanista Los Angeles is uitgerust met een speciaal Powerfoyle-materiaal op de hoofdband dat licht omzet in energie. Dit betekent dat de koptelefoon continu oplaadt zolang hij aan licht wordt blootgesteld. Ontzettend handig als je vaak buiten bent. Maar ook zonder deze functie is de batterij met 80 uur indrukwekkend. Het geluid is helder en evenwichtig, met een goede weergave van details. De koptelefoon is bovendien eenvoudig in gebruik, met bedieningselementen op de oorschelp en een ingebouwde microfoon voor telefoongesprekken. Deze koptelefoon kan alleen via de zonnecel worden opgeladen, er zit geen laadkabeltje bij. Het opladen gaat echter relatief snel.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 80 uur / onbekend
Oplaadtijd (alleen via zonnecel): 3 uur luistertijd per uur in zon, binnen bij diffuus licht: 2 uur

JBL Quantum 810

De JBL Quantum 810 Wireless is vooral gericht op gaming, maar is ook prima te gebruiken voor dagelijks gebruik. Het meest opvallende kenmerk is de dubbele draadloze connectiviteit: je kunt hem via de 2,4 GHz-dongle verbinden met je pc of console voor een lage latency, terwijl de Bluetooth-functie het mogelijk maakt om tegelijkertijd verbinding te maken met je telefoon. De headset is uitgerust met JBL's QuantumSOUND Signature en ondersteunt DTS Headphone:X 2.0, wat zorgt voor een realistische en meeslepende ruimtelijke geluidsweergave. Zo hoor je precies waar je tegenstanders vandaan komen. De microfoon (die je kunt wegklappen als je 'm niet gebruikt) zorgt ervoor dat je stem helder wordt overgebracht, terwijl de bedieningselementen op de oorschelp je de volledige controle geven over het volume en de balans tussen game-audio en chatgeluid.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 43 uur / onbekend
Oplaadtijd: 3,5 uur

Er zijn veel (gratis) e-boeken te vinden op het internet, maar misschien luister je liever dan dat je leest. Met de juiste tools zet je een e-book om naar een luisterboek. Of je maakt zelf een audioverhaal, met een stem en taal naar keuze, en helemaal gratis. In dit artikel lees je hoe je dat doet.

Je kunt een e-book natuurlijk zelf hardop voorlezen en je stem opnemen, maar dat is erg tijdrovend en weinig zinvol. Het ligt anders als je (e-)boeken of tijdschriften inspreekt voor mensen met een leesbeperking, bijvoorbeeld in samenwerking met organisaties als Dedicon (https://www.dedicon.nl) en Transkript (https://www.transkript.be). Er bestaan zelfs heuse stemmenbureaus waar mensen met een goede stem ingehuurd worden om teksten in te spreken.

Zulke initiatieven zijn zeker waardevol, maar de insteek hier is anders. Stel: je hebt een paar leuke e-boeken gevonden, maar lezen is niet je ding. Je luistert liever naar verhalen, bijvoorbeeld in de auto of met koptelefoon op de bank. Of je wilt eigen verhalen, eventueel door AI gegenereerd, laten voorlezen door een professionele stem, zelfs in meerdere talen. Denk aan sprookjes voor kinderen voor het slapengaan of een verhaaltje tijdens lange autoritten. Een interessant project, dat vooral de iets gevorderde lezer zal aanspreken.

E-boeken vinden

De tool waarmee we straks e-boeken naar luisterboeken converteren, kan – zoals de meeste legale software – in principe niet overweg met DRM-beschermde exemplaren (Digital Rights Management). Gelukkig zijn er voldoende niet-beschermde en gratis e-boeken beschikbaar. Een van de oudste publieke domeinprojecten is Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org), met meer dan 75.000 titels, vooral klassiekers. Andere bronnen zijn onder meer ManyBooks.net (https://www.manybooks.net), Standard Ebooks (https://www.standardebooks.org) en FreeEbooks.net (https://www.free-ebooks.net). De focus ligt doorgaans op Angelsaksische werken, maar je kunt vaak filteren op taal en andere criteria. Specifiek voor Nederlandstalige titels is https://www.dbnl.org een goed vertrekpunt.

Afhankelijk van de bron kun je e-boeken vaak in meerdere formaten downloaden, zoals epub, mobi, azw3, pdf en txt. Het open en gestandaardiseerde epub-formaat is een van de populairste en meest geschikte, zeker ook voor conversie naar luisterboeken. Epub ondersteunt tevens interne navigatie, zoals inhoudsopgaven, die tools als ebook2audiobook kunnen gebruiken om hoofdstukken te scheiden. De belangrijkste versies zijn epub 2.x en 3.x, waarbij deze laatste technologieën als html5 en css3 ondersteunt, bruikbaar voor nieuwe e-readers en apps.

Beheren en omzetten

Onze focus ligt op het converteren naar audioboeken, maar we laten je eerst kort kennismaken met de gratis opensource-tool Calibre (https://www.calibre-ebook.com; beschikbaar voor meerdere platformen). Hiermee beheer je niet alleen je e-boeken, je kunt ze ook naar een ander, beter formaat omzetten.

Installeer de tool, start deze op en stel de taal, een geschikte locatie voor je boeken en je favoriete e-reader in (kies eventueel Generisch / Smartphone).

Om e-boeken aan je bibliotheek toe te voegen, klik je op het pijlknopje bij Boeken toevoegen en kies je bijvoorbeeld Boeken toevoegen uit een enkele map. Deze verschijnen in het midden, waar je ze op kolom naar keuze sorteert. Dubbelklik op een voorbeeld om meer details te zien, zoals het formaat. Met een dubbelklik op de titel kun je het boek lezen met de ingebouwde leesmodule.

Je kunt ook e-boeken uit e-readers ophalen en uitwisselen door deze met je pc te verbinden en via de knop Toestel op te halen, maar daar gaan we hier niet verder op in.

Converteren

Calibre converteert normaal automatisch boekformaten voor specifieke apparaten, maar je kunt ook handmatig converteren. Selecteer een of meer boeken in de bibliotheek en klik op het pijlknopje bij Boeken converteren. Kies Individueel converteren of Een groep converteren, waarbij de instellingen dan voor alle geselecteerde boeken gelden.

In het dialoogvenster pas je indien gewenst onderdelen aan, zoals Metagegevens (inclusief omslagafbeelding), Inhoudsopgave en meer. Je kunt deze ook gewoon laten zoals ze zijn en direct klikken op het pijlknopje rechtsboven.

Bij Uitvoerformaat kies je uit allerlei formaten, waaronder het prima geschikte EPUB. Zodra je een formaat selecteert, kun je via het linker paneel <formaat->uitvoer nog extra opties instellen.

Bevestig met OK. Rechtsonder in het Calibre-hoofdvenster volg je het conversieproces via de knop Taken. Zo'n conversie duurt meestal maar enkele seconden.

Ebook2audiobook

We zijn nu klaar om ons eerste e-boek om te zetten in een luisterboek. Dat doen we met het gratis ebook2audiobook. Deze tool gebruikt AI-gestuurde TTS-technologie (text-to-speech), wat zorgt voor natuurlijk klinkende stemmen.

We beginnen met een installatie onder Windows. Dit duurt even, maar verloopt grotendeels automatisch. Je hebt wel Python nodig om scripts te kunnen uitvoeren.

Ga naar de site via https://www.kwikr.nl/pydl, download de Windows-installer en start deze met een dubbelklik. Vink in het startvenster zowel Use admin privileges when installing py.exe als Add python.exe to PATH aan. Klik op Install Now.

Test na installatie of alles goed is verlopen door op de Opdrachtprompt het commando python --version uit te voeren. Je zou nu het versienummer van Python moeten zien.

Surf daarna naar https://www.kwikr.nl/ebook2. Klik op de groene Code-knop en kies Download ZIP. Pak dit archief uit naar een lege map, een proces dat wel even kan duren.

Installeren

Open de submap ebook2audiobook-main in de uitgepakte map via de Opdrachtprompt, bijvoorbeeld met het commando

In deze map zie je onder meer het tekstbestand requirements.txt. Als je dit opent in een teksteditor als Kladblok, zie je dat het een lijst bevat met dertig vereiste Python-onderdelen. Je installeert ze vanuit deze map met het commando

Start vervolgens het batchbestand ebook2audiobook.cmd vanuit dezelfde map door dit als commando in te voeren en met de Enter-toets te bevestigen. Je kunt dit bestand gerust vooraf bekijken met Kladblok. Het script installeert extra Python-pakketten en start het programma in een eigen (gevirtualiseerde) omgeving om potentiële conflicten met andere Python-pakketten te vermijden.

Bij de start verschijnen normaal meldingen dat onderdelen als onder andere ffmpeg, nodejs en sox ontbreken, maar het batchbestand zorgt gelukkig zelf voor de installatie.

Neem gerust de tijd voor een kopje koffie, want de installatie duurt behoorlijk lang. Er worden namelijk duizenden kleine bestanden in de map geplaatst, goed voor meer dan 4 GB.

Waarschijnlijk vraagt je Windows-firewall op het einde nog toestemming en verschijnt onderaan de melding http://0.0.0.0:7860. Laat het opdrachtpromptvenster gewoon geopend.

Webinterface

Tik nu het adres localhost:7860 in de adresbalk van je browser. Krijg je een melding als 'Deze site is niet bereikbaar', dan is het opdrachtprompt-venster waarschijnlijk afgesloten. Je kunt trouwens het lopende proces in dit venster indien gewenst ook altijd zelf afsluiten met Ctrl+C.

Om het script weer op te starten en de webinterface beschikbaar te maken, voer je gewoon opnieuw het batchbestand ebook2audiobook.cmd uit. Het script merkt dat alles al is geïnstalleerd, dus je kunt vrijwel meteen verder. Ververs de webpagina indien nodig.

Ebook2audiobook is in essentie een opdrachtregelscript en de webinterface is weinig meer dan een grafische schil. In dit artikel beperken we ons tot het gebruik van die interface. Wil je verder graven, dan moet je je verdiepen in de opdrachtregelparameters.

Conversie-uitvoer

Selecteer linksboven File en klik op Click to upload. Selecteer een geschikt e-boek of ander tekstbestand. Geef bij Language aan wat de brontaal is; scrol eventueel tot bij More languages (A-Z). Je kunt ook handmatig een taal ingeven, zoals Dutch – Nederlands.

Bij Optional kies je een bestaande stem, waaronder die van bekende personen als David Attenborough of Morgan Freeman. Via de pijlknop beluister je een voorbeeld.

Wil je niet alleen de stem, maar ook toon en stijl laten nabootsen, selecteer deze persoon dan ook (indien beschikbaar) bij Fine Tuned Models in plaats van de standaardoptie Internal.

Standaard staat bij TTS Base de engine xtts geselecteerd, die meestal de beste resultaten geeft. Je kunt ook met de andere beschikbare engines experimenteren (het beste gaat dat met een korte tekst ter test).

Heb je een ondersteunde gpu, vink dan GPU aan bij Processor Unit om de conversie aanzienlijk te versnellen. Kies tot slot een geschikt uitvoerformaat. Meestal stelt de tool m4b voor, omdat dit hoofdstukken ondersteunt, je leespositie bewaart en bij hoge compressie toch goede kwaliteit levert. Andere opties zijn onder meer flac, m4a, mp3 en ogg.

Tot slot kun je op het tabblad Fine Tuned Parameters nog enkele technische aspecten bijsturen, zoals Temperature (hoe hoger, hoe creatiever, maar ook hoe minder accuraat) en Speed (de spreeksnelheid).

Is alles ingesteld, klik dan onderaan op de gele balk om de conversie te starten. Houd er rekening mee dat het omzetten naar natuurlijke stem veel rekenkracht vergt. Bij een doorsnee e-boek is het programma al snel een dag of nacht bezig, al kun je natuurlijk ook eigen, korte verhalen importeren. Dit kan eventueel ook in pdf, txt, docx of html.

Eigen stem

Na afloop kun je het resultaat vanuit de webinterface beluisteren. Gebruik de pijlknop linksonder om het bestand (vanuit de tijdelijke submap \tmp) op te slaan op een gewenste locatie. Je speelt het daarna af in je favoriete app, bijvoorbeeld met een mediaspeler als de gratis mediaspeler VLC media player (https://www.videolan.org).

Je kunt ook een andere stem gebruiken, bijvoorbeeld je eigen stem. Hiervoor heb je een stemopname nodig van maximaal zes minuten, liefst in mono, met een sample rate van 16K en opgeslagen als wav-bestand.

Heb je een opname in een ander formaat, dan converteer je die eenvoudig met een gratis tool als het uitstekende Shutter Encoder (https://www.shutterencoder.com). Open het opnamebestand, kies WAV bij Functie selecteren, stel bij Audio-instellingen in op Mix audiobestanden naar: Mono en Bemonsteringsfrequentie wijzigen naar: 16k. Bevestig op Functie starten.

In de webinterface van ebook2audiobook klik je bij Cloning Voice Audio File op Klik om te uploaden en verwijs je vervolgens naar het wav-bestand. De opname wordt meteen verwerkt en automatisch geselecteerd. Je kunt de stem hier ook beluisteren.

Metadata

Ook luisterboeken kun je voorzien van een omslagfoto, titel, auteur, trefwoorden en andere metadata. Wil je dit vóór de conversie regelen, dan doe je dat het makkelijkst in Calibre: klik met rechts op de titel van het e-boek (epub) en kies Metagegevens bewerken.

Hoewel je bepaalde metadata ook via ebook2audiobook kunt meegeven, is dat minder eenvoudig. Achteraf aanpassen is dan praktischer, bijvoorbeeld met een gratis tag-editor als Mp3tag (https://www.mp3tag.de/en), geschikt voor onder meer mp3, mp4, m4a en m4b.

AI-creatie

Met behulp van AI laat je ook heel eenvoudig eigen teksten of verhalen maken, zoals sprookjes voor het slapengaan, inclusief een mooie omslagafbeelding. We tonen kort hoe je dat doet in ChatGPT (https://www.chatgpt.com).

Meld je aan bij de app en geef een uitvoerige prompt in waarin je precies beschrijft welk type verhaal je wilt: het onderwerp, de personages, de setting, de stijl en de gewenste lengte. Je kunt het resultaat naderhand met extra prompts verder bijsturen.

Is het verhaal klaar, kopieer de tekst naar het klembord en plak het in een Word-document. Dat kun je eventueel via Calibre omzetten naar een epub-bestand.

Vraag de chatbot ook om een passende tekening bij het verhaal, bijvoorbeeld met de hoofdpersonages. Via de plusknop kun je optioneel één of meer foto's uploaden als model en vragen om de illustratie daarop te baseren.

Je voegt de afbeelding vervolgens samen met andere metadata toe aan je epub-bestand in Calibre. Ebook2audiobook maakt er dan een spannend luisterverhaal van. Voor elke dag eentje, misschien wel met je eigen stem om het helemaal echt (of echt nep) te maken.