Fotobewerking met Gimp
GIMP is een gratis fotobewerker die enorm veel mogelijkheden biedt. Het programma biedt zelfs functies die u verder alleen ziet bij de duurdere, semi-professionele fotobewerkers. Omdat er geen licentiecode nodig is, staat het u volledig vrij om GIMP op al uw computers te installeren.
1. GIMP ophalen
De benodigde software is te vinden op de website Gimp. GIMP is continu in ontwikkeling en behalve een stabiele versie zijn er ook altijd enkele zogeheten 'ontwikkelversies' beschikbaar. Die testversies zijn niet erg stabiel en willen nog weleens crashen. Het is verstandiger om ze links te laten liggen en geduldig te wachten tot ze zijn uitgerijpt en als definitieve versie beschikbaar komen. De laatste stabiele versie haalt u op door in de kop van de website op Download te klikken of rechts in het menu te kiezen voor Downloads en daarna op Download GIMP 2.6.11 te klikken. In dit artikel gaan we uit van versie 2.6.11.
©PXimport
De fotobewerker GIMP vindt u op www.gimp.org.
2. Installeren
Als GIMP hebt binnengehaald, moet u het eerst installeren. Hierbij krijgt u de keuze voorgelegd om GIMP via een klik op Install now met alle standaardinstellingen te gaan gebruiken, of om zelf wijzigingen aan te brengen via Customize. In dit artikel maken we gebruik van die laatste mogelijkheid. Zodra het scherm Select file associations verschijnt, kunt u met vinkjes aangeven welke bestandssoorten automatisch in het GIMP moeten worden geopend. Wilt u liever eerst de kat uit de boom kijken en afwachten of u het programma wel wilt blijven gebruiken? Dan is het verstandig om nog geen vinkjes te zetten bij de fotoformaten waarvan u de bestanden momenteel met andere programma's bewerkt.
3. GIMP-vensters
Zodra u GIMP start, verschijnen er twee vensters in beeld. Dat zijn de Gereedschapskist en het hoofdvenster waarin straks uw foto wordt getoond. U zult merken dat GIMP vaker met losse vensters werkt. Enerzijds moet u daar wellicht aan wennen, omdat u niet alles in één beweging kunt verplaatsen. Daar staat tegenover dat u ieder onderdeel op de door u gewenste schermplek kunt neerzetten, of in een hoekje kunt parkeren als u het tijdelijk niet nodig hebt. Vooral als u met twee schermen werkt, is dat erg prettig.
©PXimport
De gereedschapskist van GIMP.
4. Foto inladen
U kunt nu een foto inladen via Bestand / Openen in het hoofdvenster. De foto wordt venstervullend getoond. Voor meer comfort tijdens het bewerken, is het verstandig om steeds op het relevante deel van de foto in te zoomen. Zo ziet u de effecten van uw aanpassingen immers beter. Inzoomen doet u via Beeld / Zoomen. Achter de optie ziet u tussen haakjes hoever u momenteel bent ingezoomd. U kunt in dit menu al direct voor een bepaalde vergrotingsfactor kiezen. Omdat het vaak omslachtig is om tijdens het bewerken van een foto via het menu te werken, is het een goed idee om sneltoetsen te gebruiken. Zo kunt u inzoomen met de + toets en uitzoomen met -. Om een foto passend in het venster te krijgen, gebruikt u Shift+Ctrl+E. De foto op ware grootte bekijken (100% zoomfactor) kan met de 1 op uw toetsenbord.
5. Rechtzetten
In ons voorbeeld staat de foto duidelijk scheef. Dat is goed te zien aan de muur achter de astronaut. Als eerste gaan we daarom de foto rechtzetten. Kies in de gereedschapskist voor Draaien (sneltoets Shift+R). Dat kan ook door in het menu te kiezen voor Gereedschap / Transformatie / Draaien. Klik één keer op de foto, waarna een nieuw venster - genaamd Draaien - wordt geopend. Hierin kunt u met de schuifregelaar Hoek de foto draaien. Zodra u klaar bent, klikt u op de knop Draaien om de foto daadwerkelijk aan te passen. In plaats van de schuifregelaar te gebruiken, kunt u ook de muisknop ingedrukt houden en met de cursor in de foto gaan staan om hem te draaien.
©PXimport
De foto draaien kan door met de muis te slepen of door een schuifregelaar te gebruiken.
6. Bijsnijden
Omdat de foto nu een stukje is gekanteld, zijn er langs de omtrek bij de hoekpunten lege plekken verschenen. Die haalt u weg met het gereedschap Bijsnijden (sneltoets Shift+C). Klik in een hoek van de foto en trek met ingedrukte muisknop een rechthoek. Zorg dat de lege plekken buiten de rechthoekige selectie blijven. De selectie aanpassen kan ook nog nadat u de muisknop hebt losgelaten, door een van de hoekpunten of zijden te verslepen. Om het selectiekader in zijn geheel over de foto te verplaatsen, klikt u in de buurt van het midden en versleept u het kader terwijl u de muisknop ingedrukt houdt. Druk nu op Enter of klik in het kader om de foto uit te snijden. De mogelijkheid tot bijsnijden kunt u ook gebruiken om alleen een uitsnede van de foto te maken.
©PXimport
Het selectiekader kan via de hoekpunten en zijden worden geschaald.
7. Ongedaan maken
Zoals het een goede fotobewerker betaamt, maakt GIMP het mogelijk om bewerkingen altijd weer ongedaan te maken. Dat is handig als u een vergissing maakt of als u zich bedenkt. Klikt u in de menubalk op Bewerken, dan ziet u bovenaan het menu de laatste bewerking staan die u vervolgens ongedaan kunt maken. Daarvoor kunt u ook de sneltoets Ctrl+Z gebruiken. Druk de toets herhaaldelijk in om meerdere bewerkingen terug te draaien. Andersom werkt het ook: u kunt teruggedraaide bewerkingen opnieuw uitvoeren. Dat doet u via Bewerken in de menubalk, of met de sneltoets Ctrl+Y. Als u voor Bewerken / Bewerkingsgeschiedenis kiest, verschijnen al uw bewerkingen in netje op een rijtje, in een apart venster genaamd Ongedaan maken. U kunt vervolgens naar een specifiek punt terugkeren door simpelweg ergens in de lijst te klikken.
8. Belichting verbeteren
We vinden de foto in ons voorbeeld iets te donker en gaan dit verbeteren door in de menubalk naar Kleuren / Niveaus te navigeren. U krijgt nu een venster met een histogram in beeld. Dit is een grafiek die de verdeling van de helderheid laat zien. Bij elke foto zal dit berglandschap een andere aanblik hebben. Direct onder de grafiek ziet u een grijze balk met drie driehoekjes. Als het berglandschap niet tot aan de zijkanten doorloopt, verplaatst u het linkse zwarte driehoekje en het rechtse witte driehoekje in de richting van de voet van de grafiek. Op deze manier vergroot u het contrast. Als laatste gebruikt u het grijze middenschuifje om de foto naar smaak lichter of donkerder te maken.
©PXimport
Om de belichting en het contrast te verbeteren, verschuift u de driehoekjes onder de grafiek.
©PXimport
Onze voorbeeldfoto vóór de aanpassing van het histogram...
©PXimport
...en dezelfde foto ná het doorvoeren van de aanpassingen.
9. Witbalans
Vooral als een foto op een bewolkte dag of bij lamplicht is gemaakt, zijn de kleuren vaak niet zoals ze horen te zijn. U kunt de kleurweergave verbeteren via Kleuren / Automatisch / Witbalans. Mocht GIMP zich vergissen waardoor de kleuren juist achteruit gaan, dan draait u de aanpassing snel weer terug. Gevorderde fotografen die bekend zijn met de kleurencirkel kunnen de kleurbalans helemaal op maat maken via Kleuren / Kleurbalans.
10. Kleurverzadiging
Als de kleuren wat te flets zijn, voegt u gewoon wat extra verzadiging toe. De foto komt dan meer tot leven en spettert al snel van het scherm. Zijn de kleuren in uw foto juist te fel, dan kunt u de verzadiging natuurlijk ook terugschroeven. Dit doet u door naar Kleuren / Tint/Verzadiging te gaan en dan de schuif Verzadiging te gebruiken. Wilt u de foto liever omzetten naar zwart-wit, dan kiest u voor Afbeelding / Modus / Grijswaarden. Als alternatief kunt u de foto nog een leuk kleurtje geven via Kleuren / Verkleuren. Met de schuifregelaar Tint kiest u de kleur uit. Een waarde van rond de veertig zorgt bijvoorbeeld voor een ouderwetse Sepia-sfeer. Via Verzadiging stelt u de intensiteit van de gekozen kleur in.
©PXimport
U kunt uw foto eventueel 'opleuken' met een kleurtje.
11. Retoucheren
Soms zijn er lelijke vlekjes, haartjes of stofjes die u het liefst uit een foto wilt wegpoetsen. Dit heet 'retoucheren' en het kan prima met het kloonstempel. Kies Klonen (sneltoets C) in de gereedschapkist en zoom in op het gebied waar u iets wilt repareren. Houd de Ctrl-toets ingedrukt en klik op de plek waar u het bronmateriaal vandaan wilt kopiëren. Laat de toets los en klik of schilder over het vlekje om het weg te krijgen. U kopieert dus beeldmateriaal vanaf de aangegeven bron over de vlek heen. De penseelgrootte stelt u in met de vierkante haaktoetsen ([ en ]). Om een ander deel van de foto te bekijken, houdt u de Spatiebalk ingedrukt en beweegt u de muis, dus zonder op een muisknop te drukken. De foto verschuift dan in het venster.
©PXimport
Tijdens het klonen worden pixels vanaf de aangegeven plek over een beschadiging gekopieerd.
12. Uitlijnen
U kunt voor elk vlekje steeds weer een ander brongebied aangeven (door te klikken terwijl u Ctrl ingedrukt houdt), of automatisch een nieuw brongebied laten kiezen. Dit geeft u onderin de gereedschapskist aan bij Uitlijning. Kiest u Geen, dan blijft het gekozen brongebied actief tot u een ander gebied kiest. Dit is handig als u een egaal gekleurd gebied snel op meerdere plekken wilt retoucheren. Verandert u de optie echter in Uitgelijnd, dan volgt het brongebied automatisch uw muisbewegingen, zodat u telkens het materiaal kunt gebruiken dat vlakbij een vlek zit, voor onzichtbare reparaties.
13. Gereedschapsopties
Zoals we net al bij het kloonstempel zagen, is er in de gereedschapskist meer te vinden dan alleen de gereedschappen zelf. Zodra u een gereedschap selecteert door erop te klikken of door de bijbehorende sneltoets te gebruiken, verschijnen onderin de gereedschapskist extra opties die puur en alleen bij dit specifieke gereedschap horen. Kijk dus altijd onderin de gereedschapskist welke mogelijkheden er zijn, want voor elk gereedschap is er weer iets anders voorhanden.
14. Repareren
Behalve het ouderwetse kloonstempel, is er ook nog het gereedschap Repareren (sneltoets H). Dit werkt ongeveer zoals het kloonstempel (dat we in tip 11 beschreven), alleen is dit gereedschap kieskeuriger bij het kopiëren van pixels van de bron naar de bestemming. Het houdt hierbij ook rekening met de beeldpixels van het omringende gebied. Hierdoor zijn grotere 'beschadigingen', zoals krassen of rimpels, beter en mooier te repareren. De gekopieerde pixels worden namelijk extra goed op het omringende beeldmateriaal afgestemd.
©PXimport
Het gereedschap Repareren houdt rekening met de omliggende pixels, in tegenstelling tot het gewone Kloonstempel.
15. Vrije selectie
Met GIMP kunt u niet alleen foto's verbeteren, maar ze ook manipuleren. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om stukken uit foto's te 'knippen' en ze vervolgens in een andere of nieuwe foto te plakken. Met één of meer selectiegereedschappen snijdt u eerst een beeldelement uit de ene foto en vervolgens voegt u het toe aan een andere foto. De lasso is zo'n selectiegereedschap dat in nagenoeg alle fotobewerkers is te vinden. In GIMP heeft dit onderdeel de naam Vrije selectie gekregen (sneltoets F). U kunt met de muisknop ingedrukt rondom de omtrek van een object tekenen om het te selecteren, of steeds met een muisklik een extra lijnstuk plaatsen. Belangrijk is dat u de selectie eindigt op het punt waar u bent begonnen. De selectie is dan af en hij wordt aangegeven met een stippellijn, de zogeheten 'marcherende mieren'.
16. Toverstaf
Hebt u te maken met een egale achtergrond waarop het uit te snijden object duidelijk afsteekt, dan werkt selecteren met de Toverstaf (sneltoets U) vaak het snelst. Klik hiervoor op de achtergrond om deze te selecteren. Met Drempelwaarde onderin de gereedschapskist stelt u de gevoeligheid van de toverstaf in. Bij Modus geeft u aan of u met elke klik de bestaande selectie uitbreidt of dat u met een nieuwe selectie wilt beginnen. Omdat u nu de achtergrond hebt geselecteerd in plaats van het object, gebruikt u, zodra u klaar bent, de menuoptie Selecteren / Inverteren om de selectie om te keren.
17. Voorgrond selecteren
Twee geavanceerde selectiemethoden zijn Voorgrond selecteren en Schaar. Bij het eerste gereedschap doorloopt u altijd enkele vaste stappen. Eerst selecteert u met een soort lasso ruwweg de omtrek van het uit te snijden object. Daarna trekt u met een penseel een streep over het object zelf, zonder de achtergrond te raken. De achtergrond kleurt daarna donkerblauw. De selectie kan nu nog worden verfijnd door stukjes van het object die niet door GIMP zijn herkend blauw in te kleuren met een penseel. Na een druk op Enter is de selectie klaar. De nauwkeurigheid van dit gereedschap hangt sterk af van de complexiteit van uw foto, en u moet er rekening mee houden dat de berekening veel tijd kan vergen. Met de Schaar (sneltoets I) klikt u langs de omtrek van het object. Het gereedschap lijkt op de Lasso, maar werkt geavanceerder. GIMP zoekt namelijk zelf de randen van het object op. Het gereedschap werkt alleen goed als er veel contrast is tussen het object en de achtergrond.
©PXimport
Selecteer eerst ruwweg het object en geef er vervolgens een veeg over. GIMP maakt nu een selectie voor u.
18. Handig combineren
Voor het maken van nauwkeurige selecties is het bijna altijd nodig om meerdere gereedschappen na en door elkaar heen te gebruiken. Bijvoorbeeld eerst Voorgrond selecteren of Schaar om het onderwerp grofweg uit de achtergrond los te weken, en daarna enkele keren de lasso (Vrije selectie) om de omtrek van het object beter af te bakenen. Kies bij elke selectiegereedschap altijd onderin de gereedschapskist bij Modus of de selectie moet worden uitgebreid of juist verkleind. Uitbreiden gebruikt u om delen van het onderwerp aan de selectie toe te voegen die eerdere selectiegereedschappen hebben gemist. Verkleinen is nodig om een te veel aan materiaal weer uit de selectie te halen, zoals de achtergrond. Zo is het relatief eenvoudig om stapje voor stapje een object te selecteren.
19. Foto's combineren
Via de menuoptie Bewerken / Kopiëren of Bewerken / Knippen kunt u het geselecteerde deel van de foto op het klembord zetten, om het daar vandaan via Bewerken / Plakken weer in een andere foto te plaatsen. Dat heen en weer kopiëren is bijzonder eenvoudig, omdat u via Bestand / Openen meerdere foto's tegelijk kunt inladen in GIMP. Ze krijgen dan ieder een eigen venster. Zodra de selectie in een foto is geplakt, kunt u het met het gereedschap Verplaatsen (sneltoets M) naar de gewenste plek in de foto verschuiven. Klik daarna buiten de selectie om de bewerking te bevestigen.
©PXimport
De zojuist geselecteerde astronaut is naar een andere foto gekopieerd.
20. Werken met lagen
Net als in alle geavanceerde fotobewerkers, kunt u in GIMP met lagen werken. Een laag lijkt op een doorzichtig velletje dat u bovenop de foto legt. U kunt erop tekenen en u kunt aanpassen wat u maar wilt, zonder dat de foto zelf hierbij wordt gewijzigd. Lagen worden dus gebruikt om een foto te bewerken zonder dat de inhoud van de foto zelf wordt aangepast. Door met lagen te werken, is het altijd heel eenvoudig om uw aanpassingen later nog eens te veranderen, toevoegingen naar een andere plek te brengen of zaken weer te verwijderen. En dat alles zonder de foto te beschadigen. Plakt u delen van foto's in andere foto's, dan kunt u ook die delen ieder op een eigen laag zetten (Bewerken / Plakken als / Nieuwe laag). In de menubalk vindt u onder Laag allerlei bijbehorende functies. Gebruik de sneltoets Ctrl+L om een venster te openen waarin de aanwezige lagen zichtbaar zijn.
21. Creatieve filters
Met GIMP zijn op eenvoudige wijze allerlei leuke, mooie en creatieve effecten in een foto aan te brengen. Zo kunt u kiezen voor Filters / Decor / Oude foto. Hiermee geeft u de foto in een handomdraai een ouderwets uiterlijk, indien gewenst zelfs inclusief vlekken. Via Filters / Vervormingen zijn zeer indrukwekkende vervormingen van uw foto mogelijk. Er zijn ook wat meer 'serieuze' filters aanwezig. Zo kunt u een foto 'ontspikkelen' (dus de ruis verminderen), verscherpen of vervagen.
©PXimport
Dit ietwat vreemde horloge is gemaakt via Filters / Vervormingen / Iwarp. Het is het resultaat van slechts een paar muisklikken.
22. Resultaat opslaan
GIMP kent ontzettend veel functies en gereedschappen om foto's te bewerken, en we hebben in dit artikel slechts de ruimte om een kleine tip van de sluier op te lichten. Zodra u tevreden bent met uw aangepaste foto, is het tijd om deze op te slaan. Overschrijf nooit de originele foto die uit de camera is komen rollen, maar maak er eerst een kopie van (bijvoorbeeld in Windows Verkenner) en voer daar al uw de bewerkingen op uit. Hebt u nu de originele foto in GIMP geopend en bewerkt, schrijf deze dan direct naar een nieuw bestand weg, via Bestand / Opslaan als.
23. Foto's verkleinen
Voor eigen gebruik is het verstandig uw foto's altijd de maximale resolutie te laten behouden. Wilt u een foto echter in een online fotoalbum of op een smartphone of tablet zetten, dan is het beter om de foto flink te verkleinen. Behalve de afmeting in pixels, neemt ook de bestandsgrootte daardoor flink af. Uiteraard laat u het origineel ook nu weer intact en maakt u gebruik van een kopie die u verkleint. Verkleinen kan via Afbeelding / Afbeelding schalen. U ziet bij Afbeeldingsgrootte de huidige resolutie. Past u de breedte aan, dan verandert de hoogte automatisch mee - en andersom.
24. Nieuwe versies
GIMP wordt volledig gratis aangeboden en een team van vrijwilligers werkt er hard aan om nieuwe functionaliteiten te bedenken en ze toe te voegen. Dat kost veel tijd en het kan enkele maanden duren voordat er weer een nieuwe versie is die voldoende stabiel werkt. Tussendoor komen er wel 'probeerversies' uit, maar daarmee loopt u een groot risico op crashes. Het kan in ieder geval geen kwaad om zo nu en dan een blik op de website te werpen om te zien of er een nieuwe versie is, maar ook om alvast vooruit te kijken naar leuke nieuwe functies die u in de nabije toekomst kunt verwachten. Momenteel werkt het GIMP-team aan versie 2.8. Die is hopelijk rond het eind van dit jaar gereed. De voorgang van het project kunt u volgens via de website.
©PXimport
Het GIMP-team hoopt voor het eind van dit jaar een nieuwe versie van het programma uit te brengen. Deze grafiek oogt wat vreemd, omdat niet alle taken in de taaklijst zijn opgenomen.
25. Plug-ins
Voor nieuwe functies hoeft u niet te wachten op een nieuwe versie, want ze kunnen ook nu al aan het programma worden toegevoegd. Elke ontwikkelaar kan uitbreidingen, oftewel plug-ins, maken en daar worden er inmiddels al heel wat van aangeboden. Standaard worden al een paar honderd plug-ins met GIMP meegeleverd. Een overzicht hiervan krijgt u te zien als u naar Hulp / Plug-inverkenner navigeert. Met Hulp / GIMP online / Plug-inregister kunt u online een blik werpen op de talloze plug-ins die er voor het programma bestaan.
©PXimport
Standaard zijn al meer dan 250 plug-ins in GIMP aanwezig.
26. Hulpschermen
U kunt altijd hulp vragen over hoe het programma of een van de gereedschappen werkt. Dat kan door op F1 te drukken of door in de menubalk naar het onderdeel Hulp te gaan. GIMP is voor veel platformen beschikbaar, maar onder Windows kunnen er helaas alleen maar online hulpschermen worden bekeken. Als er een venster verschijnt waarin een mededeling staat die hier naar verwijst, moet u dus voor online kiezen. Via de website kunt u de handleiding van het programma ook rechtstreeks inzien door aan de rechterkant van de hoofdpagina op Documentation te klikken. Er is een Nederlandstalige versie van aanwezig, maar een groot deel van de uitleg die erin staat is alsnog Engelstalig.
