Wanneer je met een extra OS of met een extra installatie van je huidige besturingssysteem aan de slag wilt dan denk je wellicht aan een dualboot-configuratie. Zo’n constructie komt hier weliswaar ook aan bod, maar er zijn nog andere scenario’s mogelijk, zoals virtualisatie of een portable versie op een usb-medium.

We gaan er in dit artikel van uit dat Windows 10 op je pc geïnstalleerd staat en dat dit OS het besturingssysteem is waar je het meest vertrouwd mee bent. Maar misschien wil je af en toe ook met een ander OS experimenteren, of met een andere editie of versie van Windows kunnen werken, bijvoorbeeld omdat een van je applicaties niet goed onder Windows 10 draait. Of misschien ben je juist zo verknocht aan Windows 10 dat je dat ook onderweg op zak wilt hebben. En dan bedoelen we letterlijk, in portable vorm op een usb-stick. In dit artikel bekijken we uiteenlopende scenario’s om met zo’n extra besturingssysteem aan de slag te gaan.

01 Schijfkopiebestand

In ons eerste scenario gaan we ons besturingssysteem virtualiseren. Het OS blijft dan netjes binnen die gevirtualiseerde omgeving en komt in principe niet in het vaarwater van je reguliere, fysiek geïnstalleerde besturingssysteem. In het tekstkader ‘Virtualbox’ lees je hoe je een OS virtualiseert met behulp van het gratis VirtualBox. Wij focussen ons hier echter op een minder bekende oplossing: een dualboot-systeem met een Windows-installatie op een virtuele harde schijf, zonder externe virtualisatiesoftware.

Daarvoor hebben we wel een installatiemedium van Windows nodig. Heb je geen installatie-dvd of opstartbare usb-stick voorhanden, dan moet je eerst zelf zo’n medium aanmaken. Allereerst haal je een iso-schijfkopiebestand met de gewenste Windows-versie op. Voor de actuele versie van Windows 10 verwijzen we naar de volgende stap (zie ‘02 Installatiestick’); voor oudere Windows-versies kun je handig gebruikmaken van de gratis Microsoft Windows and Office ISO Tool. Open hier het tabblad Windows en selecteer de gewenste versie (7, 8.1 of 10), systeemtype (32 of 64 bit) en taal. Bevestig je keuzes en haal het bijhorende iso-bestand op.

©PXimport

02 Installatiestick

Het is nu de bedoeling dat je Windows op een opstartbare usb-stick krijgt. Gaat het om de actuele versie van Windows 10 dan ga je best aan de slag met Media Creation Tool: die haalt namelijk in één keer Windows op en zet die vervolgens netjes op een usb-stick. Heb je zelf al een Windows iso-bestand opgehaald (zie bij ‘01 Schijfkopiebestand’) dan kun het gratis Rufus downloaden. Stop een usb-stick in je pc, start Rufus op en verwijs naar de stick. Bij Opstartselectie kies je Schijf of ISO-image (selecteren) en verwijs je met de knop SELECTEREN naar je iso-beeldbestand. Afhankelijk van het toestel dat je via deze stick wilt opstarten kies je bij Partitie-indeling en Doelsysteem ofwel GPT en UEFI (geen CSM), ofwel MBR en BIOS (of UEFI-CSM) (zie ook ‘08 Bios of uefi’). De andere optie kun je het beste ongemoeid laten. Bevestig met STARTEN en met OK (twee maal). Zodra de melding ‘Klaar’ verschijnt, mag je op SLUITEN klikken.

©PXimport

VirtualBox

©PXimport

03 Vhd creëren

Gewapend met deze Windows-installatiestick kunnen we aan de slag. Start het beoogde toestel op met deze stick – afhankelijk van het systeem moet je hiervoor een speciaal opstartmenu oproepen (via een of andere functietoets) of moet je eventueel de bootvolgorde in het systeembios aanpassen. Raadpleeg desnoods de handleiding bij je pc. Als het goed is duikt dan even later een venster op waarin je wordt gevraagd taal en toetsenbordindeling in te stellen. Na je bevestiging met Volgende verschijnt dan ‘Nu installeren’. Hier druk je op Shift+F10. Je komt nu terecht op de opdrachtprompt. Hier voer je het commando diskpart uit, gevolgd door list volume, zodat je een overzicht van de partities krijgt. Vervolgens creëer je een geschikt vhd-volume (virtual hard disk), bijvoorbeeld van zo’n 30 GB: create vdisk file=x:\virtuelewindows.vhd maximum=30000 type=fixed (vervang x: door de gewenste stationsletter). In plaats van fixed kun je ook expandable intikken: je virtuele schijf groeit dan naargelang de behoefte tot aan het opgegeven maximum (in ons voorbeeld: 30000 MB).

©PXimport

04 Virtueel installeren

Nadat het proces is afgerond koppel je het gecreëerde vhd-bestand aan het systeem met de volgende twee commando’s:

select vdisk file=x:\virtuelewindows.vhd

attach vdisk

(met detach vdisk kun je de schijf als je wilt weer ontkoppelen).

Sluit het venster van de opdrachtprompt en zet de Windows-installatie verder met Nu installeren. Let er wel op als doellocatie de niet-toegewezen ruimte van je virtuele harde schijf te selecteren! Negeer de melding ‘Windows kan niet worden geïnstalleerd op dit station’ en druk op Volgende, waarna de installatie daadwerkelijk van start gaat.

Als het goed is krijg je bij het herstarten van je pc voortaan een opstartmenu te zien met naast je fysieke Windows-installatie ook de virtuele op je vhd-schijf. Met EasyBCD kun je makkelijk sleutelen aan dit opstartmenu en bijvoorbeeld de standaard opstartvolgorde of de time-out aanpassen; dat kan via de knop Edit Boot Menu.

©PXimport

05 Windows To Go

Met enige moeite is het ook mogelijk een portable versie van Windows te creëren. In Windows 10 Enterprise en Education zit zo’n mogelijkheid ingebouwd. Open het Windows Configuratiescherm, start Windows To Go op en volg de instructies. Zorg er voor dat je een geschikt usb-medium hebt ingeplugd. Een externe usb-schijf lukt normaliter wel, maar het aantal usb-sticks dat voor Windows To Go is gecertificeerd, is beperkt.

Laten we er echter van uitgaan dat je over Windows Home of Professional beschikt. In dit geval kun je je toevlucht nemen tot een externe tool.

Precies zo’n tool hebben we al vermeld bij ‘02 Installatiestick’, namelijk Rufus. Je gaat op dezelfde manier te werk als we daar hebben beschreven, alleen kies je Windows To Go in het uitklapmenu bij Image-optie (in plaats van Standaard Windows-installatie); deze optie hoort beschikbaar te zijn in Windows 8, 8.1 en 10. Idealiter gebruik je een stick die voor Windows To Go is gecertificeerd, maar hoe dan ook moet die minstens 16 GB groot zijn. Wil je van de stick op kunnen starten op een systeem met een klassiek bios, kies dan MBR als Partitie-indeling; in het andere geval kun je voor GPT opteren. Stel het Bestandssysteem in op NTFS met een Standaard Clustergrootte. Verwijs naar je Windows 10 iso-bestand en bevestig met Starten en met OK (twee maal). Dit proces kan erg lang duren, maar als het goed is heb je na afloop wel Windows op een stokje.

©PXimport

Nog meer ‘to go’…

©PXimport

06 Snel opstarten via dualboot (fysiek)

Ons derde scenario is wellicht de meest klassieke benadering om van een tweede OS op te kunnen starten, maar het is tegelijk ook de meest complexe en delicate. Immers, we gaan het extra OS op reguliere wijze installeren op een afzonderlijke, fysieke partitie. Als voorbeeld nemen we hier de populaire Linux-distributie Ubuntu.

We raden je alvast aan om eerst een complete systeemback-up van je huidige installatie te maken: je weet nooit of er onverhoopt iets fout loopt. Een gratis en gebruiksvriendelijke back-uptool is EaseUS Todo Backup Free.

We raden je aan om voordat je met je dualboot-installatie begint eerst een functie in Windows 10 uit te schakelen die ervoor zorgt dat het OS bij het opstarten in een soort slaapstand gaat. Deze functie kan namelijk problemen opleveren in een dualboot-scenario. Druk op de Windows-toets, tik configuratie in, start Configuratiescherm en kies Systeem en beveiliging / Het gedrag van de aan/uit-knoppen wijzigen bij Energiebeheer. Klik op Instellingen wijzigen die momenteel niet beschikbaar zijn en verwijder het vinkje bij Snel opstarten inschakelen. Bevestig met Wijzigingen opslaan.

©PXimport

07 Partitie

Je moet er uiteraard ook voor zorgen dat er voldoende vrije schijfruimte is voor de fysieke partitie van het extra OS. Dat check je snel door Windows-toets+R in te drukken en diskmgmt.msc uit te voeren. Heb je onvoldoende niet-toegewezen ruimte – voor Ubuntu heb je pakweg 15 GB nodig – dan zit er wellicht weinig anders op dan een al bestaande partitie te verkleinen. Dat kan door de partitie in de grafische weergave met de rechtermuisknop aan te klikken en Volume verkleinen te kiezen. Geef aan met hoeveel MB je die wilt verkleinen, bijvoorbeeld 15000. Bevestig met Verkleinen.

Lukt het niet op deze manier, dan kun je het nog proberen met een externe partitiemanager als EASEUS Partition Master Free.

©PXimport

08 Bios of uefi

Het is dus de bedoeling dat je op je pc een tweede besturingssysteem gaat installeren. Er kunnen echter problemen opduiken wanneer je beide OS’en in verschillende ‘bootmodi’ installeert: uefi versus de klassieke (legacy) bios- of csm-modus (compatibility support module). Nu is het wel zo dat de meeste pc’s van de afgelopen jaren met uefi zijn uitgerust, maar zelfs als je over een recente pc beschikt betekent dat nog niet noodzakelijk dat Windows ook daadwerkelijk in uefi-modus opstart.

Je doet er dus verstandig aan de bootmodus van je Windows-installatie eerst te controleren voor je er een tweede OS op zet. Start Windows op, druk op Windows+R en voer de opdracht msinfo32 uit. Bij Systeemoverzicht merk je het item BIOS-modus op. Staat hier UEFI, dan start Windows daadwerkelijk in uefi-bootmodus op. In het andere geval staat hier Verouderd of Legacy.

Uefi is dus de moderne variant en die biedt enkele voordelen ten opzichte van het klassieke bios. Zo start het systeem iets sneller op, kun je booten van schijven groter dan 2 TB en er is in principe geen bootmanager nodig voor een dualboot-manager (zie ook tekstkader ‘Bootselectie’). Wat echter als Windows op je pc in klassieke bios-modus blijkt op te starten? Dan kun je in feite twee kanten op: je installeert ook het tweede OS in die modus of je herinstalleert Windows eerst compleet in uefi-modus. Het mag duidelijk zijn dat deze laatste optie de meest bewerkelijke zal zijn.

©PXimport

Bootselectie

09 Secure boot

Zelfs wanneer Windows in uefi-modus opstart ben je er nog niet helemaal uit. In hetzelfde Systeemoverzicht duikt namelijk ook de optie Status beveiligd opstarten op. Dit item verwijst naar de functie ‘secure boot’. Is deze optie op jouw pc niet ingeschakeld dan moet je wel extra oplettend zijn. Immers, sommige uefi-bios-versies durven in dat geval zomaar over te schakelen op een legacy/csm-modus wanneer je een bijkomend OS installeert. Nu zou je kunnen overwegen om de secure-boot-functie dan maar snel in te schakelen in het uefi-bios, maar dan zal je reeds geïnstalleerde Windows niet meer willen opstarten. Is de optie inderdaad niet ingeschakeld dan kun je ook het beste in het uefi-bios nagaan of je zo’n automatische omschakeling (naar legacy/csm) niet kunt tegengaan: raadpleeg desnoods de handleiding bij je systeem.

Hoe dan ook is het aan te raden om de bootmodus van je nieuwe OS meteen na de installatie te controleren, zodat je zeker bent dat het OS niet in een andere bootmodus is geïnstalleerd. In Linux (Ubuntu) kan dat als volgt: klik in de desktop op Show applications / Terminal en voer het commando efibootmgr uit, waarna je met de Enter-toets bevestigt. Wordt het commando niet herkend dan installeer je nog snel even het bijhorende pakket met sudo apt install efibootmgr. Resulteert dit commando in bootvariabelen dan is het OS in uefi-bootmodus opgestart. In het andere geval verschijnt een foutmelding (‘not supported’).

©PXimport

10 Installatie

Je hebt nu alle voorbereidende stappen en controles uitgevoerd en je bent klaar om het tweede OS te installeren. Dan heb je natuurlijk een installatiemedium nodig en ook hiervoor maken we dankbaar gebruik van het gratis Rufus. De werkwijze hebben we al beschreven bij ‘02 Installatiestick’. Let er wel op dat je de juiste parameters instelt die hoort bij ofwel gebruik op een uefi-systeem, ofwel een legacy/csm-systeem. Na afloop is de usb-stick klaar en plug je die in het doelsysteem in.

Allereerst kies je de gewenste taal (Nederlands) en klik je op Ubuntu installeren. Duid je juiste Toetsenbordindeling aan en druk op Verder. Geef aan of je een Normale installatie (inclusief kantoorsuite, spelletjes en mediaspelers) dan wel een Minimale installatie verkiest. Bevestig nogmaals met Verder. Normaliter stelt Ubuntu vast dat Windows 10 al op je pc is geïnstalleerd en komt de optie Installeer Ubuntu naast Windows 10 beschikbaar. Selecteer bij voorkeur deze optie, tenzij je goed vertrouwd bent met de typische Linux-partitionering. In dit laatste geval kun je Iets anders aanklikken en zelf de nodige partities creëren, zoals root (/), swap en home. Bevestig met Installeer nu en met Verder. Stel de tijdzone in, stel een naam en wachtwoord in en start de eigenlijke installatie. Nu een herstart zal je een Grub-bootmenu zien verschijnen waarmee je tussen Ubuntu en Windows 10 kunt kiezen.

©PXimport

Bootmanager Grub

©PXimport

Ga je een nieuwe elektrische tandenborstel kopen? Gooi vooral de oude niet weg! Met een nieuw setje (goedkope) opzetborstels heb je ineens een ultieme schoonmaakhulp in handen. Je krijgt 10 tips voor lastige schoonmaakklusjes waar je nu moeiteloos je tanden in zet.

Lees ook: Dé 15 dingen die je altijd vergeet schoon te maken (maar nu niet meer!)

1. Lichtschakelaars

Bij het normale schoonmaakrondje worden lichtknoppen vaak over het hoofd gezien. Maar na verloop van tijd worden ze toch echt smoezelig, vooral als je ze vaak met vette of natte vingers aan en uit zet. Met een elektrische tandenborstel met een droge(!) opzetborstel maak je de schakelaar eenvoudig schoon: het vuil wordt als het ware losgetrild. De ronddraaiende borstelkop komt ook in de kiertjes rond de schakelaar, waar je met een doek lastig bij komt. Klaar? Neem dan af met een (weer droge) microvezeldoek om echt alle viezigheid weg te vegen.

2. Spoelbakken en werkbladranden

In de kier tussen spoelbak en keukenblad verzamelt zich vuil dat nauwelijks weg te krijgen is met een spons. Gebruik een elektrische borstel met een drupje afwasmiddel of ontvetter om dit randje schoon te maken. Laat de borstelkop rustig draaien langs de randen, spoel na met warm water en droog af.

3. Zolen en randen van sneakers

Witte zolen, rubberen randen en reliëflogo’s op schoenen fris je eenvoudig op met een elektrische tandenborstel en een papje van baking soda en water. Breng het mengsel aan op de vieze plekken en laat de draaiende borstel het vuil loswerken. Zo hoef je niet te schrobben met kracht. Werkt goed bij sportschoenen, sneakers en kinderschoenen.

4. Tussen toetsen of knopjes

Op toetsenborden, afstandsbedieningen en andere elektronische apparaten blijven stof en kruimels hangen. Met een droge borstelkop kun je vuil los trillen tussen de knoppen. Gebruik geen water, maar veeg het losgeborstelde vuil weg met een doek of zuig het op met een stofzuiger met smal mondstuk.

©splitov27

5. Fietsketting

Een elektrische tandenborstel is ook handig bij het onderhoud van je fiets. Smeer de ketting in met een ontvetter die specifiek geschikt is voor fietsonderdelen en laat de borstelkop het opgehoopt vuil, oude smeermiddelen en roest losmaken. Gebruik een opzetkop die je specifiek voor dit soort klussen bewaart. Spoel daarna grondig af en droog. Vergeet niet om daarna de ketting opnieuw in te smeren met een geschikte fietskettingolie of -vet.

6. Randen van douchedeuren of -wanden

Kalkaanslag en zeepresten hechten zich aan de rubbers en randen van douchedeuren. De elektrische tandenborstel werkt deze aanslag moeiteloos weg, vooral in combinatie met schoonmaakazijn. Laat kort inwerken, borstel schoon, en spoel na.

7. Ventilatieroosters

Ventilatieroosters of luchtopeningen zijn lastig schoon te houden. Met een droge borstelkop borstel je stof van de lamellen zonder dat het alle kanten op vliegt. Je kunt de borstel ook licht vochtig maken en daarna alles afnemen met een doek.

8. Sieraden

Sieraden met steentjes of fijne details kun je voorzichtig schoonmaken met een elektrische tandenborstel. Gebruik wat lauw water met een drupje afwasmiddel, laat de borstelkop zacht draaien, en werk vuil uit de randjes. Ideaal voor ringen, oorbellen of kettingen die je niet wilt beschadigen.

9. Kinderstoel

Kruimels, sap en plak verdwijnen niet zomaar uit de kieren van een kinderstoel. Met een elektrische borstel en een beetje afwasmiddel werk je dat vuil er makkelijk uit. Let op: niet te nat maken bij houten stoelen.

10. Douchekoppen, kraanonderdelen en bevestigingen

Op en rondom de douchekraan, de glijstang of de wandbevestiging van de douchekop blijven vaak vette zeepresten zitten. Met een elektrische tandenborstel en wat allesreiniger kom je makkelijk langs de randjes en rubbers. Even borstelen, naspoelen en droogwrijven.

💪 Schrobben zonder stress

Een elektrische tandenborstel met een aparte opzetkop is eigenlijk onmisbaar als je houdt van snel en grondig schoonmaken. Perfect voor randjes, kieren, rubber, profiel en reliëf. Reserveer een borstel alleen voor schoonmaak en je hebt een nieuwe favoriet in het keukenkastje!

Af en toe heb je in Excel willekeurige getallen nodig voor een steekproef, om formules te testen of om een voorbeeld samen te stellen. Uiteraard kun je zelf wat cijfers op het toetsenbord roffelen, maar veel gemakkelijker is dit door Excel zelf te laten uitvoeren.

Stap 1: Willekeurige decimalen

Wanneer je in een cel de formule =ASELECT() typt, zal Excel een willekeurig getal tussen 0 en 1 vormen. Sleep die formule naar beneden om de kolom verder te vullen met lukrake getallen tussen 0 en 1. Dit zullen telkens waarden zijn van vijftien decimalen. Als je niet zover na de komma wilt werken, dan kun je de cellen selecteren en in het tabblad Start in de groep Getal de knop Minder decimalen gebruiken.

Wil je andere getallen, druk dan op de functietoets F9 zodat alles opnieuw berekend wordt. Je moet er wel rekening mee houden dat iedere keer dat je iets in dit rekenblad toevoegt of wijzigt, alle random waarden opnieuw worden berekend. Dus als je ergens in een cel bijvoorbeeld Hallo typt en je drukt op Enter, zullen alle ASELECT-waarden wijzigen. Dat los je op door al deze waarden te selecteren, te kopiëren en op dezelfde plaats te plakken met Plakken speciaal / Waarden plakken.

De formule =ASELECT() vormt willekeurige getallen tussen 0 en 1.

Stap 2: Reeks begrenzen

Dit zijn dus allemaal getallen kleiner dan 1. Wil je getallen tussen 1 en 10, dan kun je in de kolom daarnaast de formule =1+9*(A1) toepassen, in de veronderstelling dat het eerste gegenereerde getal van daarnet in A1 staat. Sleep dan het resultaat naar beneden en dan krijg je ook daar een kolom met waarden tussen 1 en 10.

Wil je willekeurige getallen tussen 1 en 100, dan wordt de formule =1+99*(A1). Voor getallen tussen 1 en 1000 is de formule =1+999*(A1) enzovoort.

In kolom C vragen we random waarden tussen 1 en 100, gebaseerd op de waarden van kolom A.

Stap 3: Raster vullen

Wil je gehele getallen tussen twee grenswaarden laten vormen door Excel, dan combineer je ASELECT met GEHEEL. Deze formule zal bijvoorbeeld willekeurige gehele getallen vormen kleiner dan 1000: =GEHEEL(ASELECT()*1000)

Het getal 1000 zal er zelf nooit bij staan. Sleep deze formule naar beneden om de kolom met willekeurige getallen te vullen en in dit voorbeeld hebben we de formule ook naar enkele kolommen daarnaast gesleept.

Ook hier dezelfde opmerking: om de random waarden te fixeren, moet je ze kopiëren en plakken als waarden.

Wanneer we de cellen naar beneden en naar rechts kopiëren, krijgen we een rooster met willekeurige getallen.