Corrupte bestanden repareren
Je start foto-editor, mediaspeler of tekstverwerker op, maar helaas, die unieke foto, die leuke audio- of videoclip of dat belangrijke document laat zich niet meer openen. Blijkbaar is het bestand corrupt geraakt. In paniek raken is nergens goed voor, veel beter is een methodische aanpak met de juiste technieken en tools!
Een bestand kan op verschillende manieren corrupt raken: door een bug in een programma, een systeemcrash, een elektriciteitsstoring, een gebrekkig medium, verstrooidheid van de gebruiker (usb-stick te snel verwijderd, bijvoorbeeld), een mislukte download, een vastloper, et cetera.
Of en in hoeverre zo’n corrupt bestand nog te redden valt, hangt van verschillende factoren af. In de eerste plaats van de hoeveelheid corrupte data, maar ook de precieze locatie van de beschadiging binnen het bestand kan een belangrijke rol spelen. Zo moet je weten dat de meeste bestanden uit (minstens) twee ‘delen’ bestaan: de bestandsheader, die diverse karakteristieken van het bestand beschrijft, en de eigenlijke bestandsgegevens. Raakt de bestandsheader – deels – corrupt, dan weigert de bijhorende applicatie doorgaans het bestand nog in te laden. Wie tussen de regels door leest, ziet echter al meteen een mogelijk lichtpunt in de duisternis. Inderdaad, het is niet uitgesloten dat een andere toepassing de bestandsheader minder strengt controleert (zie ook verder) of dat je er zelf(s) in slaagt een corrupte header te herstellen (zie kadertekst).
Verder zou het niet de eerste keer zijn dat een paniekerige gebruiker over het hoofd ziet dat er mogelijk nog een intacte versie van het probleembestand bestaat. Bijvoorbeeld in een backup die automatisch ’s nachts naar de nas wordt uitgevoerd, maar misschien ook via de Windows-functie Vorige versies, bereikbaar via het eigenschappenvenster van het bestand in de Verkenner. Misschien voorziet de applicatie zelf in een auto-savefunctie (autoherstel) en heeft hij netjes een reservekopie voor je klaarstaan op de standaardlocatie.
Weet je zeker dat je niet op een of andere backup kunt terugvallen, dan is er dus werk aan de winkel. Hoe je zo’n corrupt bestand precies aanpakt, zal vooral ook afhangen van het bestandstype. In dit artikel geven we je concrete richtlijnen voor diverse populaire types. In alfabetische volgorde zijn dat: avi, doc(x) (en bij uitbreiding ook wel andere Office-bestanden), jp(e)g, mp3, pdf en zip.
Tot slot nog deze tip: ook al is je bestand corrupt, voer het dataherstel op een kopie uit en niet op het originele exemplaar. Je weet nooit of je herstelpogingen het bestand nog verder verknoeien, waardoor bijkomende pogingen het alleen maar lastiger krijgen.
Manueel herstel
Lukt het je niet om met de (semi-)automatische hersteltechnieken uit dit artikel je corrupte bestand weer te herstellen, dan kun je ‘manueel herstel’ overwegen. We gaan er dan wel vanuit dat vooral de bestandsheader corrupt is geraakt. Je zult dus een manier moeten zien te vinden om bij die header te komen. Dat kan met behulp van een hexeditor: het gratis HxD is een een degelijke tool (http://mh-nexus.de/en/hxd). Je begrijpt natuurlijk dat daar enige kennis van de headerstructuur voor is vereist, maar googelen naar iets als ‘format <bestandsextensie> header’ zet je al snel op het juiste spoor. We tonen je in het kort hoe je met HxD aan de slag kunt. Start de tool op, ga naar het menu Bestand en haal via Open – een kopie van – het gewenste bestand op. Stel nu dat je de corruptie binnen zo’n header hebt gelokaliseerd en dat je die aan de hand van een soortgelijk bestand wilt proberen te herstellen. Open dan ook dat tweede, intacte bestand: dat verschijnt op een ander tabblad. Selecteer (met de muis) de bytes die je wilt kopiëren en kopieer die met Ctrl+C naar het klembord. Open nu het tabblad met het corrupte bestand, plaats de cursor nauwkeurig aan het begin (!) van de bytereeks die je wil overschrijven en druk op Ctrl+B – of ga naar het menu Editeer en kies Plakken schrijven. Gebruik niet Ctrl+V, want dan worden de bytes uit het klembord extra toegevoegd aan het bestand in plaats van de corrupte bytes te overschrijven. Overigens is HxD ook prima geschikt om de kwaliteiten van een hersteltool uit te testen: je maakt opzettelijk bestandsdelen corrupt en gaat na of de tool het bestand alsnog weet te herwinnen.
AVI
Wil geen enkele mediaspeler plots die prachtige videoclip van je weekendtrip nog afspelen? Dan is de kans groot dat je met corrupte (freezing) frames te maken hebt. Vaak blijft het geluid dan nog wel doorspelen, maar krijg je geen nieuwe beelden meer te zien. In dat geval kun je het bestand eerst trachten te repareren met het gratis DivFix (www.divfix.org): veel meer dan de knop Rebuild Index aan te klikken hoef je niet te doen. Overigens bestaat voor mkv-bestanden (Matroska) een vergelijkbaar stukje freeware: Meteorite (http://meteorite.sourceforge.net). Houd er wel rekening mee dat andere vormen van corruptie, zoals headerfouten, niet worden aangepakt.
Lukt het niet met deze tool, dan kun je er nog DivXRepair op loslaten (http://divxrepair.sourceforge.net). Die detecteert én elimineert automatisch corrupte frames. Het komt er op neer dat je een of meer avi-bestanden toevoegt en vervolgens op Repair Files klikt. De tool analyseert de clip(s), haalt er de slechte stukken uit en stelt met de resterende stukken een nieuwe videoclip samen. Hopelijk komt je weekendtrip snel weer tot leven!
DOC(X)
We gaan van twee mogelijke scenario’s uit: (1) Word open het bestand wel, maar niet foutloos en (2) Word weigert pertinent het bestand in te lezen. We beginnen met het eerste scenario. Je kunt Word in deze situatie tot een herstelpoging dwingen. Start Word op en verwijs naar het probleembestand. Rechts van de knop Openen klik je op het kleine pijltje en selecteer je Openen en herstellen. Je kunt het ook proberen door het document naar een ander formaat te converteren (vanuit Word). Om niet te veel van je originele layout te verliezen, kies je best eerst voor rtf, en vervolgens voor html of odt. Het is evenmin uitgesloten dat sectiemarkeringen voor de inleesproblemen zorgen. Het komt er dan op aan het document opnieuw te creëren zonder die markeringen. Dat kan als volgt: selecteer alle stukken tekst tussen de diverse sectiemarkeringen, desnoods vanuit verschillende documentweergaves. Je tekstselectie(s) kopieer je vervolgens via Ctrl+C en Ctrl+V naar een blanco document.
Nu scenario twee, dat op het eerste gezicht erger lijkt dan het vorige, maar dat hoeft niet noodzakelijkerwijs zo te zijn. Je kunt proberen het document in een andere tekstverwerker, zoals OpenOffice.org Writer, in te lezen. Een alternatief is dat je het bestand in een al bestaand (leeg) Word-document tracht in te voegen. Start hiervoor een nieuw Word-document op, open de tab Invoegen, klik op het pijltje rechts van Object en kies Tekst uit bestand. Helpt dat allemaal niet, dan lukt het je mogelijk wel met het ingebouwde conversiefilter van Word. Kies Openen in Word en selecteer in bij Bestandstypes de optie Tekst uit een willekeurig bestand herstellen (*.*), waarna je naar het probleembestand verwijst. Mogelijk vind je Word op deze manier bereid alle tekst uit het document te halen. Voor docx-bestanden is er nog een andere mogelijkheid. Geef dit bestand de extensie .zip mee en pak het vervolgens uit (bijvoorbeeld met een van de tools besproken bij ZIP). Je zult merken: één van de uitgepakte mappen is Word. Open deze map en haal het bestand document.xml in een tekstverwerker op. Je hoort nu alle tekst terug te vinden tussen de tags <w:t> en </w:t> en in de submap Media vind je alle ingevoegde plaatjes terug. Zie trouwens ook de tool ZIP Repair.
Blijkt geen van de bovengenoemde methodes succesvol? Dan zit er weinig anders op dan bij een gespecialiseerde tool aan te kloppen. Een gratis tooltje is Repair My Word (www.repairmyword.com), maar jammer genoeg vallen docx-bestanden hier (vooralsnog?) buiten de boot. Je kunt het ook proberen met office2txt (www.godskingsandheroes.info/software). Dit tooltje tracht alle leesbare tekst uit het bestand te lichten en naar een txt-bestand over te hevelen. Op de achtergrond worden daarvoor allerlei opdrachtregelcommando’s ingezet (waaronder CakeCmd: zie verderop bij ZIP). Het bestand kan tevens overweg met xls(x) en ppt(x) en met OffenOffice.org (odp, odt en ods). Met wat geluk weet het programma van deze laatste zelfs de corruptie ongedaan te maken.
Krachtigere tools, die net als office2txt ook met docx overweg kunnen, zijn onder meer Recovery Toolbox for Word (www.recoverytoolbox.com; circa € 19) en Recovery for Word (www.officerecovery.com/word; circa € 48). Van elk van beide kun je – experimentsgewijs – met een gratis demo aan de slag. De bediening spreekt grotendeels voor zich. Zoals bij alle hersteltools hangt het succes sterk af van de aard van de corruptie. Algemene uitspraken hiervoor zijn dus lastig. Merk overigens op dat je op beide vermelde sites ook terecht kunt voor allerlei andere herstelsoftware, waaronder zowat alle bestandstypes uit de MS Office-suite.
JP(E)G
Je wilt je foto’s bekijken van een van je geheugenkaartjes, maar dat blijkt niet helemaal te lukken: van sommige foto’s krijg je niets meer te zien of alleen sterk vervormd. De kans is groot dat het euvel bij de geheugenkaart zelf ligt: die kan bijvoorbeeld beschadigd zijn of per abuis (deels) geformatteerd. Een degelijke tool die specifiek zulke problemen aanpakt, is PhotoRescue (www.datarescue.com/photorescue). De gebruiksvriendelijkste variant kost circa € 20. Gevorderde gebruikers die er niet voor terugschrikken het herstelproces manueel bij te sturen, zien wellicht meer iets in Advanced-versie (circa € 69).
Ligt het probleem zich meer in afzonderlijke fotobestanden (bijvoorbeeld op je harde schijf), dan kun je het met PixRecovery proberen (www.officerecovery.com/pixrecovery). Deze gebruiksvriendelijke tool ondersteunt naast jpg ook nog gif, tif, bmp en png, evenals diverse raw-formaten. Maar let op: progressive jpeg’s worden niet ondersteund.
De herstelde afbeelding krijgt het bmp-formaat mee of je geeft aan dat je toch het originele bestandsformaat wil behouden. Met PixRecovery wordt overigens ook MediaHeal for Flash meegeleverd, dat (foto)bestanden van corrupte flashdrives tracht te verwijderen. Zowel van PhotoRescue als PixRecovery kun je een gratis demoversie downloaden.
MP3
Mp3-bestanden mogen dan erg populair zijn, het is tegelijk een bestandstype dat nauw luistert naar wat de header en metadata vertellen. Aangezien zulke bestanden frequent ‘herschreven’ worden door er allerlei tags of extra’s als albumart et cetera aan toe te voegen, is een corruptie snel gebeurd. Om maar enkele struikelblokken te noemen: corrupte tags of audio, ontbrekende vbr-header of trackinfo, foutieve plaatsing van ID3Vx-tags, et cetera. Ook hier weer het bekende devies: protesteert de ene applicatie, tracht de mp3 dan met een andere te openen.
Een prima mp3-dokter is in elk geval het – gratis – MP3 Diags (http://mp3diags.sourceforge.net). Wanneer je de tool opstart, merk je dat die, in tegenstelling tot andere ‘volautomatische’ hersteltools, toch ook een zekere inbreng van de gebruiker verwacht. De bedoeling is uiteraard dat je eerst de problematische mp3-bestanden inlaadt. In het middenvenster krijg je dan allerlei feedback (via de knop All notes). Let vooral op de (roodgekleurde) afkortingen aa, ae, ak, jb en kc. Vermoed je inderdaad dat een van de aangegeven punten de oorzaak van de bestandsproblemen is, dan kun je die met behulp van een van de ‘hamerknoppen’ oplossen. Klik je op de eerste knop met het groene pijltje, dan kies je zelf welke remedie je wil toepassen. Je kunt echter ook voor een zeg maar kant-en-klaar ‘genezingspakket’ kiezen (transformation pack) met behulp van een van de andere knoppen:
Met cijfer 1: lost vijf mogelijke problemen met de audio op;
Met cijfer 2: lost twee mogelijke problemen met de ID3V2-tags op;
Met cijfer 3: lost zeven mogelijke andersoortige problemen op;
Met cijfer 4: lost alle voorgaande problemen in één keer op.
De auteur wijst er wel fijntjes op dat je beter niet meteen op optie 4 mikt: het valt nooit uit te sluiten dat zo’n ‘drastische’ ingreep niet het gewenste resultaat oplevert. Belangrijk om weten is dat de gekozen aanpassingen standaard op alle ingeladen mp3’s wordt uitgevoerd, tenzij je bij de selectie van de aanpassing(en) de Shifttoets ingedrukt houdt. In dat geval blijven de ingrepen tot de geselecteerde mp3(’s ) beperkt.
Ook pdf-bestanden zijn niet ongevoelig voor corruptie, temeer daar ze frequent over en weer gekopieerd worden via e-mail of internet. Lukt het je niet om een pdf-bestand met je vertrouwde pdf-lezer te openen, dan staat niets je in de weg om het met een alternatief programma te proberen, zoals de gratis tools Nitro PDF Reader (www.nitoreader.com) of PDF-XChange Viewer (www.tracker-software.com/product/pdf-xchange-viewer).
Voor specifieke hersteltools kun je onder meer op www.recoverytoolbox.com (circa € 19; zie ook hierboven) en www.pdf-repair.com (€ 137,20) terecht. Beide zijn commerciële toepassingen, maar laten je wel toe een en ander uit te proberen met een gratis demo. Verder kun je nog online terecht op https://www.pdf-tools.com/osa/repair.aspx − de gratis versie plaatst wel een watermerk in je document.
Ook hier weer geldt dat de kansen op succes sterk afhangen van de aard van de corruptie en… van de creativiteit van het herstelprogramma. Bij wijze van experiment wijzigden we (met HxD) bijvoorbeeld alleen de eerste vier bytes van de pdf-header (die aangeeft dat het om een pdf-bestand gaat) en daar beet de online tool grondig de tanden op stuk. De twee andere hersteltools hadden daar gelukkig geen moeite mee.
ZIP
Een corrupte zip is vaak nog erger, aangezien zo’n archiefbestand gewoonlijk verschillende andere bestanden bevat. Zeker hier geldt de intussen beproefde methode: probeer het bestand eerst met een alternatieve ‘uitpakker’ te openen. We kunnen je CakeCMD (http://s2services.com/hosted-freeware/Cake_Command_Line_0_3.zip) en vooral ook No-Frills Unzipper (www.godskingsandheroes.info/software/no-frills-unzipper.zip) aanbevelen, omdat die zich weinig aantrekken van (licht) beschadigde archiefbestanden. Het gaat in beide gevallen om opdrachtregelcommando’s. Je zet ze als volgt in gang: cakecmd extract <zip-bestand> * <doelmap> (bijvoorbeeld: cakecmd extract test.zip * testuitpak_map) en no-frills <zip-bestand>. Lukt het niet met de ene, dan raden we je aan het met de andere te proberen: een kleine test met een zip waarvan we de eerste 30 bytes van de header corrupt hadden gemaakt, bleek een brug te ver voor CakeCMD, maar na enig protest lukte het wel met No-Frills Unzipper – en trouwens ook met PeaZip (http://peazip.org).
Uiteraard bestaan er ook voor zip-archieven de nodige hersteltools. Wij hebben goede ervaringen met het gratis DiskInternals ZIP Repair (www.diskinternals.com/zip-repair), waarbij je niets meer hoeft te – of kunt – doen dan verwijzen naar het corrupte zip-bestand en naar de doellocatie voor het herstelde (?) exemplaar. Het programma toont je nog voor de eigenlijke reparatie de bestanden die het in het archief meent te herkennen. Goed om weten: ZIP Repair kan ook met ‘spanned’ zip-bestanden overweg en zelfs met bestandstypes als docx, xlsx en pptx− immers, ook dat zijn verborgen zip-archieven (zie ook boven). Na de hersteloperatie moet je dan wel even de extensie .zip wijzigen in de juiste Office-extensie. Een min of meer vergelijkbare tool is Object Fix Zip, eveneens freeware (www.essentialdatatools.com/products/objectfixzip). Die kan weliswaar zip-archieven ook in batch verwerken, maar het is onze ervaring dat die vaker dan Zip Repair over bepaalde fouten struikelt.
