Geen enkele internetgebruiker kan buiten het http-protocol. Dat ligt immers aan de basis van de datacommunicatie binnen het wereldwijde web en ook op lokale netwerken zoals een intranet. Intussen is dit protocol aan versie 3 toe en de ondersteuning hiervoor neemt gestaag toe.

Http staat voor hypertext transfer protocol, een applicatieprotocol dat vanaf 1989 werd ontwikkeld onder aanvoering van Tim Berners-Lee, de ‘vader’ van het wereldwijde web. Het is een client-serverprotocol bedoeld om digitale bronnen op te halen

als html-documenten, maar ook afbeeldingen en video, door middel van afzonderlijke berichten in een request-response-structuur. Aanvankelijk was het bedoeld om over een al dan niet met tls-versleutelde tcp-connectie (Transmission Control Protocol) te worden verstuurd, maar ook andere transportprotocollen zijn mogelijk, zoals in http/3.

Om goed te begrijpen wat mogelijkheden van http/3 zijn, moet je eigenlijk weten hoe het http-protocol is geëvolueerd.

De eerste definitieve publicatie van het http/1.0-protocol dateert alweer van 1996. In deze versie werd voor elke request-response-uitwisseling tussen client en server een nieuwe tcp-connectie gemaakt. Deze werkwijze betekende echter flink wat latency (vertraging) aangezien elk verzoek door een tcp- (en tls-)handshake werd voorafgegaan. Meer zelfs, aangezien tcp absoluut opstoppingen wil vermijden, wordt er bij de initialisatie van zo’n connectie een ‘slow start’-mechanisme ingelast, wat voor verdere vertraging zorgt.

Http/1.1 trachtte dit latency-probleem enkele jaren later aan te pakken door middel van ‘keep-alive’-connecties. In deze revisie kon eenzelfde connectie namelijk verschillende keren worden hergebruikt om afbeeldingen, stijlbladen en scripts te downloaden nadat de webpagina was doorgestuurd. Dat was geen ideale oplossing, aangezien alle afzonderlijke verzoeken nog altijd na elkaar moesten worden uitgevoerd.

Eerst http/2

Het duurde nog meer dan tien jaar er beterschap kwam, met de komst van Googles spdy-experiment (lees als ‘speedy’) en naderhand met http/2. Die zorgden er namelijk voor dat verschillende requests parallel over een enkele tcp-verbinding kon worden verstuurd (multiplexing). Dat leverde vooral voordeel op wanneer een webpagina uit heel wat elementen was opgebouwd. Dit vind je bijvoorbeeld mooi geïllustreerd op https://http2.golang.org/gophertiles.

Een ander voordeel van http/2 is de ondersteuning van push responses. Hierbij kan een server proactief bepaalde pagina-elementen naar de client(cache) sturen, zodat de server hiervoor niet op expliciete requests hoeft te wachten. Volgens zeer recente cijfers van W3Techs zou circa 43 procent van de websites http/2 ondersteunen: een stijging van zo’n 30 procent in één jaar tijd.

Toch lost ook http/2 niet alle problemen op. Immers, ook wanneer er slechts bij één request dataverlies optreedt, bijvoorbeeld ten gevolge van netwerkopstopping, heeft dat een impact op alle request/responses binnen diezelfde tcp-connectie.

Quick Udp Internet Connections / Quic

Precies het feit dat tcp diverse mechanismen opzet voor een betrouwbare transmissie, maakt het in deze tijden van multimediaal internet niet het meest geschikte transportmiddel voor http. Daarom ook zet http/3 in op een nieuw internet transportprotocol, bedacht door Google: quic (Quick Udp Internet Connections).

Quic-datastreams maken gebruik van dezelfde verbinding zodat er geen extra handshakes of slow starts nodig zijn. Bovendien worden deze streams onafhankelijk van elkaar doorgestuurd, zodat dataverlies bij de ene stream doorgaans geen impact op de andere streams heeft.

©PXimport

De ‘magie’ achter deze techniek is eigenlijk simpel: quic-pakketten worden bovenop udp-datagrammen ingekapseld. Udp op zich mag dan een minder betrouwbaar protocol zijn dan tcp, het feit dat er nauwelijks controlemechanismen zitten ingebouwd maakt het protocol wel merkbaar sneller.

Komt daarbij dat de quic-implementaties, inclusief de (beperkte) opstopping-controle-algoritmen, zich in ‘user space’ bevinden. Dit maakt het makkelijker om het quic-protocol te updaten, zonder dat het onderliggende besturingssysteem betrokken wordt – wat wel het geval is bij tcp. Verder combineert quic de typische tcp-handshake met die van tls 1.3, waardoor authenticatie en encryptie standaard voorzien zijn en bovendien minder vertraging veroorzaken dan via tls/tcp.

Hearder-compressie

Je zou je natuurlijk de vraag kunnen stellen waarom men een nieuwe http-revisie nodig achtte en niet gewoon http/2 (dat al ondersteuning biedt voor multiplexing) bovenop quic inzette. Dat heeft vooral te maken met de header-compressie. Deze zorgt ervoor dat er minder bytes vereist zijn om headers te versturen, met allerlei relevante informatie voor client en server.

In http/2 wordt hiervoor het hpack-formaat gebruikt en de werking hiervan steunt grotendeels op een specifieke volgorde van http-requests en -responses. In tegenstelling tot hpack garandeert de header-compressie van quic (qpack genoemd) geen vaste volgorde tussen de verschillende streams. Qpack is dus niet zomaar compatibel met http/2, wat heeft geleid tot een nieuwe http-revisie. Daarbij komt dat sommige eigenschappen van http/2 (zoals flowcontrole per stream) al in quic zelf zitten ingebouwd, zodat ze uit de eigenlijke http/3-specificatie konden worden weggehaald.

Actuele status

De naam http/3 werd al in november 2018 door het IETF (Internet Engineering Task Force) goedgekeurd en is momenteel nog een rfc-draft, op weg dus naar een definitieve rfc-status. Volgens cijfers van W3Techs ondersteunt op het moment van schrijven circa 4,7 procent van alle websites dit nieuwe protocol. Dat lijkt weinig, maar de trend lijkt onomkeerbaar: op 1 januari van dit jaar bijvoorbeeld was dat nog geen 2,3 procent.

Heel wat grote sites ondersteunen het protocol inmiddels al, waaronder Google, YouTube en Facebook. geekflare.com/http3-test kun je terecht voor twee online tests waarmee je nagaat of een bepaalde site al ondersteuning biedt – probeer het bijvoorbeeld uit met facebook.com. Ontvang je graag een e-mailnotificatie wanneer nog andere bekende sites overstag gaan, dan kun je je hiervoor inschrijven via de site van W3Techs.

Ook op clientniveau zit er duidelijk beweging. Zo ondersteunen Google Chrome (sinds september 2019 in de Canary-build en sinds december 2019 in Chrome 79) evenals Firefox vanaf versie 72.0.1 het nieuwe http-protocol. In deze laatste moet je de functie weliswaar zelf nog even activeren. Dat doe je als volgt. Tik about:config in en zoek naar network.http.http3.enabled. Klik op de knop Omschakelen om de functie op True in te stellen.

De jaarlijkse herfstupdate van Windows 11 verschijnt dit keer in de vorm van versie 25H2, maar ontzettend veel nieuwigheden hoef je niet te verwachten.Het besturingssysteem krijgt een aantal slimme verbeteringen, nieuwe AI-functies en kleine, maar praktische aanpassingen die het dagelijks gebruik van Windows 11 soepeler moeten maken. Wat merk je daar als Windows 11-gebruiker van? En werkt dat ook allemaal op je eigen computer?

De nieuwe functionaliteiten in de Windows 11 25H2-update zijn misschien niet voor iedereen direct te zien of te vinden. Dit jaar zijn er sowieso meer nieuwe AI-functies in Windows 11 verschenen, maar ze zitten aardig verstopt. Verder communiceert Microsoft de nieuwe functies ook nergens in Windows 11 zelf, waardoor je dus weinig terugvindt tenzij je goed zoekt. Veel opties waren overigens al geïnstalleerd met eerdere Windows 11-updates, maar zijn pas met deze 25H2-update ook echt geactiveerd.

Windows Verkenner met AI-functies

Een van de opvallendste toevoegingen is de integratie van AI-acties in Verkenner. Windows kan nu contextueel meedenken over wat je met geselecteerde bestanden wilt doen. Als je bijvoorbeeld een afbeelding selecteert en met rechts klikt, zie je bijvoorbeeld de mogelijkheid om het bestand direct naar CoPilot te versturen. Er is een optie Ask Copilot bijgekomen, dat overigens ook zo is genoemd in de Nederlandstalige versie van Windows 11.

Deze optie was er al in de vorige Windows 11-release, maar staat nu in het hoofdcontextmenu. Eenmaal geopend in Copilot kan het bestand worden gebruikt om er acties op uit te voeren. Zo kun je bijvoorbeeld een geselecteerde afbeelding door Copilot laten aanpassen, teksten uit afbeeldingen extraheren of samenvattingen maken van Office-documenten.

Geselecteerde afbeeldingen kun je nu direct vanuit het contextmenu linksom of rechtsom draaien, een makkelijke functie als je vanuit een map met foto's snel aan de hand van de preview afbeeldingen snel wil kunnen aanpassen zonder dat je ze hoeft te openen in een fotobewerkingstool.

Er moeten ook meer opties in het contextmenu verschijnen, zoals het direct verwijderen van achtergronden uit afbeeldingen en foto's zonder deze te openen, maar die zijn alleen maar zichtbaar op Copilot+-computers, die een speciale AI-processor hebben. Heb je nog een 'gewone' computer, dan krijg je veel van de AI-functies niet eens te zien.

Meer overzicht in Instellingen

Het Instellingenscherm van Windows 11 is verre van overzichtelijk, want er zijn eigenlijk gewoon teveel instellingen, waardoor het soms lastig is om hetgeen terug te vinden wat je zoekt. Het hoofdscherm is nu zodanig gewijzigd dat je als eerste je laatsgebruikte instellingen terugziet. Ook zie je op het hoofscherm zaken als de audio- en bluetoothinstellingen. Iets overzichtelijker dus.

Windows Copilot verder geïntegreerd

De AI-assistent Copilot wordt in 25H2 dieper in Windows geïntegreerd. Waar Copilot eerder vooral werkte als een zwevend venster, kun je hem nu ook oproepen via Ctrl + Win + C of door op het Copilot-icoon in de taakbalk te klikken. De assistent kan systeeminstellingen aanpassen, zoals Bluetooth aan- of uitzetten, de helderheid regelen of zelfs een schermopname starten.

Copilot herkent bovendien beter wat er op het scherm gebeurt. Open je bijvoorbeeld een Word-document, dan stelt Copilot voor om de tekst samen te vatten of er een samenvatting van te maken in een nieuw document. Dit maakt de functie praktischer en minder afhankelijk van cloudcommando’s.

Meer standaard-apps te verwijderen

Nieuw in 25H2 is dat je nu nog meer standaard-apps van Microsoft kunt verwijderen, zodat je je systeem kunt opschonen door applicaties die je nooit gebruikt, compleet van het systeem te verwijderen. Ga je nu naar Apps in het Instellingen-scherm, dan zul je zien dat je - door op de drie puntjes te klikken - nu ook bijvoorbeeld Mail en Agenda, 3D-viewer, Kaarten kunt verwijderen. Het verwijderen van programma's als Paint en Edge was al langer mogelijk.

Verbeteringen in toegankelijkheid en spraakbediening

De update breidt stemtoegang verder uit. Je kunt nu volledig in het Nederlands opdrachten geven zoals “Open Verkenner” of “Scroll naar beneden”. De functie werkt ook op het aanmeldscherm, waardoor je met spraak kunt inloggen of je wachtwoord kunt dicteren. Daarnaast krijgt Live-ondertiteling ondersteuning voor meer talen en kun je de weergave aanpassen – handig voor doven en slechthorenden, of bij buitenlandse video’s zonder ondertitels.

Kleine aanpassingen in het kort

AI in instellingen: Click to Do

Nieuw in 25H2 is ook Click to Do, een AI-onderdeel in het onderdeel Instellingen dat proactieve suggesties doet. Het systeem leert je gewoontes kennen en biedt knoppen aan zoals “Schakel energiebesparing in” of “Verbind met extern scherm”. Deze acties kun je met één klik uitvoeren zonder door menu’s te hoeven bladeren.

Tot slot

De update van Windows 11 25H2 draait vooral om verfijning. Microsoft heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in AI en productiviteit, en met deze update komt dat eindelijk samen in een stabiel, afgerond pakket. De AI-functionaliteiten zullen bij lange na niet voor iedereen - of beter gezegd iedere computer - beschikbaar komen. De meeste AI-functies zijn namelijk bedoeld voor de nieuwere Copilot+-computers, die een speciale, aparte AI-processor hebben.

Even niets te doen? Train dan spelenderwijs je brein! De appstores van Google en Apple zitten namelijk vol met kortdurende hersenkrakers. Of je nu graag stoeit met cijfers, woorden of puzzels; er is voor ieder wat wils. Sommige spelletjes klinken je wellicht bekend in de oren, zoals Lingo en De Slimste Mens. Start met behulp van deze vijftien apps een heuse workout voor je brein.

1: Kruiswoord Denksport

Wie graag kruiswoordpuzzels maakt, vermaakt zich ongetwijfeld uren met deze app. Nadat je de introductie hebt doorgenomen, open je vanuit het hoofdvenster de eerste puzzel. Tik op een vakje en lees een korte beschrijving. Als je het bijbehorende woord weet, typ je de juiste letters in de hokjes. Wellicht loop je op den duur vast. Geef dan niet meteen op, want je vraagt via het lampje zo nodig om een hulpletter. Je kunt de bewuste kruiswoordpuzzel ook even 'wegleggen', waarna je op een later moment weer verdergaat.

iOS

Android

2: Sudoku.com

Je vindt in de appstores een heleboel sudoku-apps, maar Sudoku.com is een aanrader. Hiermee heb je toegang tot duizenden puzzels op verschillende niveaus. Je bepaalt zelf op welke moeilijkheidsgraad je speelt. Tik op een vakje en wijs vervolgens het juiste cijfer aan. Houd er rekening mee dat ieder getal maar één keer in een rij, kolom en blokje mag voorkomen. Kom je er even niet uit, dan vraag je via het lampje om een aanwijzing. Maak niet te veel fouten, want bij drie verkeerde antwoorden stopt het spel. De gratis versie van Sudoku.com telt behoorlijk wat reclame.

iOS

Android

3: Pink

Het doel van Pink is eenvoudig. Maak het scherm volledig roze. Gemakkelijker gezegd dan gedaan, want de app bevat vijftig uitdagende logicapuzzels. Hierbij neemt de moeilijkheidsgraad geleidelijk toe. Je dient bijvoorbeeld bepaalde objecten naar de goede plek te vegen of figuren in de juiste volgorde aan te tikken. De oplossing is in elk level weer anders. Vind je dit spel leuk? Probeer dan ook Purple, Orange, Red, Green, Blue, Black en Yellow eens uit. Al deze apps komen uit de koker van de gerenommeerde Belgische ontwikkelaar Bart Bonte.

iOS

Android

4: MAX Geheugentrainer

Als je weleens MAX Geheugentrainer op televisie hebt gezien, kent de gelijknamige app weinig verrassingen. Speel veertien spelletjes, verdeeld over de categorieën Geheugen, Rekenen, Concentratie en Taal. Een leuke oefening is bijvoorbeeld het welbekende Boodschappenspel. Selecteer een moeilijkheidsgraad en probeer de getoonde producten te onthouden. Weet jij ze na vijf minuten wachten nog? Noteer ze in de app! Overige vermakelijke spellen zijn Zoekplaatje, Wegwijs en Letterwirwar. Een groot pluspunt is dat MAX Geheugentrainer nergens advertenties toont. Dat is bij veel andere spelapps wel anders.

iOS

Android

5: NeuroNation

NeuroNation telt tientallen wetenschappelijk onderbouwde oefeningen voor je brein. Train daarmee je geheugen, concentratie en reactiesnelheid. De app begint met een intake en enkele oefeningen. Zo dien je onder meer stippen in de juiste volgorde aan te tikken en bewegende figuren met elkaar te matchen. Na afloop verschijnt er een trainingsplan. Doe op basis daarvan gerichte oefeningen om je brein te onderhouden of zelfs te verbeteren. Je kunt de scores met leeftijdsgenoten vergelijken. De voertaal is Nederlands, waardoor je alle oefeningen makkelijk begrijpt. De volledige versie van deze app vereist een betaald abonnement.

iOS

Android

6: Words of Wonders: Crossword

Met een paar letters kun je meestal verschillende woorden bedenken. Dat is precies wat je in Words of Wonders: Crossword gaat doen. Je ontvangt in ieder level drie, vier, vijf of zes letters. Aan jou de taak om daarmee zoveel mogelijk Nederlandse termen te verzinnen. Je regelt dat door de letters via veegbewegingen met elkaar te verbinden. Een juiste volgorde is hierbij cruciaal. Correcte woorden verschijnen in de vakjes. Heb je in eerdere levels voldoende punten verdiend, dan kun je zo nodig om een hint vragen. Hoe verder je komt, hoe meer combinaties je kunt maken.

iOS

Android

7: De Slimste Mens

Deze app komt voort uit de populaire televisiequiz De Slimste Mens. Test hiermee je algemene kennis. Je speelt de van tv bekende rubrieken als Open Deur, 3-6-9, Ingelijst en natuurlijk de finaleronde tegen vrienden of onbekende spelers. Bij die laatste optie moet je wel wat geduld hebben, want je moet vaak op de beurt van je tegenstander wachten. Gelukkig start je eenvoudig meerdere potjes. Overigens speel je dit spel net zo makkelijk alleen. Een nieuwe optie is dat je het, op basis van stemherkenning, aan de keukentafel tegen bekenden kunt opnemen. Wel zo gezellig! Dat kan met maximaal vijf spelers. De Slimste Mens bevat geen reclame.

iOS

Android

8: Rummikub

Voor Rummikub-liefhebbers is deze app een walhalla. Kies eerst een speelnaam en selecteer de Nederlandse taal. Volg daarna de introductie, zodat je de werking van deze app leert kennen. Overigens is dat niet zo moeilijk: veeg gewoon de juiste getalstenen naar het speelveld. Fijn is dat je je stenen automatisch op reeksen kunt sorteren. Kies hierbij voor opeenvolgende getallen van dezelfde kleur of dezelfde getallen van verschillende kleuren. Je kunt zowel tegen willekeurige tegenstanders als bekenden spelen. Voor elke beurt krijg je dertig seconden de tijd.

iOS

Android

9: Lumosity

Naar eigen zeggen heeft Lumosity ruim honderd miljoen gebruikers. Deze populaire Engelstalige hersentrainingsapp is ontwikkeld door neurowetenschappers en game-ontwerpers. De leuke minispellen zijn bedoeld om diverse aspecten van het brein te verbeteren, zoals je geheugen, denksnelheid en probleemoplossend vermogen. Bepaal tijdens de registratie aan welke onderdelen je wilt werken. Aan de hand van drie spelletjes kiest Lumosity een geschikt startpunt. Doe dagelijks enkele oefeningen. Voor onbeperkte toegang vereist deze app een betaald abonnement.

iOS

Android

10: Dammen - Online & Offline

Zoals de naam van deze app al prijsgeeft, kun je zowel online als offline dammen. Speel via internet tegen een vriend(in) of onbekende tegenstander. In de offline modus kun je het tegen de computer of een lokaal persoon opnemen. Je kiest bij een computergestuurde tegenstander tussen verschillende spelniveaus. De speelwijze is vrij simpel. Selecteer een houten schijf en tik op het vakje waarnaar je hem wilt verplaatsen. Uiteraard probeer je hierbij jouw tegenstander te slaan. Vind je al die advertenties maar niks? Die kun je tegen een bescheiden bedrag afkopen.

iOS

Android

11: Lingo Streaks

Waarschijnlijk kent vrijwel iedereen het spel Lingo wel van televisie. Probeer binnen vijf beurten een woord van vijf of zes letters te raden. Je krijgt daarbij wel wat hulp. Bij een groene markering staat de bewuste letter op de juiste positie. Kleurt er een hokje geel, dan dien je er een andere plek voor te zoeken. Neem de tijd om geschikte woorden te verzinnen, want er is geen tijdslimiet. Je kunt alleen of tegen een vriend spelen. Lingo Streaks heeft een overzichtelijke gebruikersomgeving en toont Nederlandstalige instructies. Betaal voor een advertentievrije weergave eenmalig 4,99 euro.

iOS

Android

12: Numito

Numito zit vol met wiskundige puzzels. Bij ieder level zie je bovenaan een of meer doelgetallen. Jouw taak is om daarbij een juiste berekening te formeren. Je kiest hiervoor tussen verschillende getallen. Veeg de cijferblokjes omhoog of omlaag, zodat ze op de juiste plek staan. Op soortgelijke wijze selecteer je ook de benodigde rekentekens, namelijk optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Er zijn vaak meerdere oplossingen mogelijk! Aan de hand van hints helpt Numito je zo nodig een handje, al zijn die niet onbeperkt beschikbaar. De volledige versie van deze app kost enkele euro's.

iOS

Android

13: Easy Game

Los in Easy Game uiteenlopende logische puzzels op. Dat kan werkelijk van alles zijn. De levels hebben veelal een humoristisch tintje. Het lijken vaak eenvoudige vraagstukken, maar wellicht ligt er dan juist een valkuil op de loer. Je komt onder andere een legpuzzel, doolhof en rekensom tegen. Je doet eventueel een beroep op hints, maar wees daarmee wel zuinig want die zijn natuurlijk beperkt beschikbaar. Easy Game bevat opvallende reclame. Zo verschijnen er tussen de puzzels regelmatig commercials. Betaal een paar euro om alle reclame te verbergen.

iOS

Android

14: Peak

Als je een uitgebreide Nederlandstalige hersentrainer zoekt, ben je bij Peak aan het juiste adres. De ontwikkelaar werkt naar eigen zeggen nauw samen met wetenschappers en universiteiten. Geef aan welke eigenschappen je van het brein wilt trainen, zoals je geheugen, taalvaardigheid, probleemoplossend vermogen, concentratie en/of behendigheid. In de daaropvolgende training leer je alvast wat spellen kennen. Tik bijvoorbeeld in chronologische volgorde nummertegels aan of verzin zo veel mogelijk woorden. Voor onbeperkte toegang heb je een betaald account nodig. Een trainingssessie duurt ongeveer tien minuten per dag.

iOS

Android

15: Escape Time

Het doel van Escape Time is eenvoudig. Probeer uit een digitale escaperoom te ontsnappen. Dat is nog niet zo gemakkelijk, want iedere kamer heeft heel wat breinbrekers. Zo stuit je onder meer op logische puzzels, blokpuzzels, raadsels en andere minigames. Probeer aan de hand van deze spelletjes de benodigde codes te kraken. Wanneer je de oplossing onverhoopt niet ziet, word je gelukkig niet definitief opgesloten. Vraag dan gewoon via het lampje om een hint. Escape Time onderscheidt zich door een fraaie Nederlandstalige gebruikersomgeving.

iOS

Android