5 vragen over de IMSI-catchers van de FIOD
De belastingdienst kan vanaf vandaag iedereen met een mobiele telefoon afluisteren via zogeheten IMSI-catchers, eigen neppe zendmasten. Zogenaamd om fraude te bestrijden kan de fiscus zonder tussenkomst van de rechter op zoek naar fraudeurs. Hoe zit dat nou precies? 5 vragen over het plan.
De belastingdienst kan vanaf vandaag iedereen met een mobiele telefoon afluisteren via zogeheten IMSI-catchers. Zogenaamd om fraude te bestrijden kan de fiscus zonder tussenkomst van de rechter op zoek naar fraudeurs. Hoe zit dat nou precies?
1. Wat gaat er gebeuren?
De FIOD (de opsporings-tak van de Belastingdienst) wil zonder tussenkomst van de politie IMSI-catchers gaan inzetten om vooral anonieme telefoonnummers te achterhalen. Op die manier kan de dienst onderzoek naar naar bijvoorbeeld belastingfraudeurs, zonder dat daar vooraf toestemming voor hoeft te worden gevraagd.
Op dit moment mag de FIOD al wel gebruik maken van zulke technieken, maar die bevoegdheden worden uitgebreid zodat het makkelijker voor de organisatie wordt om ze in te zetten.
2. Wat is nu de situatie?
IMSI-catchers worden nu ook al af en toe ingezet, ook door de FIOD. Daarvoor moet de fiscus echter samenwerken met de Nationale Politie. Die legt daarvoor een verzoek neer bij de Officier van Justitie, die per geval moet beoordelen of zo'n catcher mag worden ingezet.
Dat is omslachtig, en dat wil de FIOD liever niet. In de nieuwe maatregel is opgenomen dat de FIOD niet hoeft samen te werken met de politie, én dat er geen toestemming hoeft te worden gevraagd aan de Officier van Justitie.
Overigens is de FIOD niet de enige die met IMSI-catchers werkt. Ook de inlichtingendiensten AIVD en MIVD mogen zulke zendmasten plaatsen voor onderzoek. Ook zij hebben geen toestemming vooraf nodig.
3. Wat is een IMSI-catcher?
Een IMSI-catcher is een soort mobiele zendmast. Daarmee kan telefoonverkeer worden onderschept. Een IMSI-catcher voert een man-in-the-middle-aanval uit, waarbij de gebruiker een eigen zendmast maakt. Al het telefoon-verkeer in de buurt maakt automatisch verbinding met die mast, wat vervolgens weer wordt doorgestuurd naar de echte zendmast van de provider. Een gebruiker kan daardoor niet detecteren of hij afgeluisterd wordt of niet.
Met een IMSI-catcher is het mogelijk om al het data-verkeer van een toestel af te luisteren. Het gaat daarbij om telefoonverkeer, maar ook internetverkeer zoals de inhoud van emails of webpagina's.
De catcher zoekt echter, zoals de naam al verklapt, naar het IMSI-nummer van een telefoon. Dat staat voor 'International Mobile Subscriber Identity' en wordt gebruikt om gebruikers te identificeren per abonnement of prepaid-kaartje. Het is de tegenhanger van een IMEI-nummer, dat specifiek voor telefoons bedoeld is.
4. Waarom wil de Fiod dat?
In de eerste plaats zijn de catchers bedoeld om anonieme telefoonnummers te kunnen achterhalen en te volgen. Als iemand een abonnement heeft, kan diegene makkelijk worden gevolgd via andere kanalen. Dat is echter lastiger wanneer die persoon een prepaid-telefoon en -simkaart koopt. Die zijn moeilijker te traceren.
De FIOD wil de opsporing daarvan echter makkelijker maken, omdat ze bijvoorbeeld criminelen willen volgen die aan witwassing doen. Als die daarvoor een prepaid-telefoon gebruiken, is het moeilijk die personen te traceren.
Met een IMSI-catcher kan de FIOD een soort hotspot maken op een plek waarvan ze weten dat een verdachte zich bevindt. Alle nummers in de omgeving maken dan verbinding met die hotspot, zodat de opsporingsdiensten het IMSI-nummer van een telefoon kunnen bemachtigen. Met dat nummer is het mogelijk om een nummer in de toekomst overal te traceren.
5. Wat betekent zo'n IMSI-catcher voor je privacy?
Het grote nadeel van een IMSI-catcher is dat die werkt als een sleepnet, en dat je er niet gericht mee kunt zoeken naar een specifieke telefoon. Als de opsporingsdiensten zo'n zendmast opzetten, dan maken alle telefoons in de omgeving daar verbinding mee.
Een IMSI-catcher heeft een groot nadeel: Je kunt hem alleen als sleepnet gebruiken. Het is niet mogelijk de techniek in te zetten voor een specifiek toestel, maar alleen voor alle telefoons in een omgeving. Dat betekent dat de catcher van de tientallen of zelfs honderden mensen in de buurt het verkeer opvraagt én afluistert: Niet alleen van verdachten, maar vooral van onschuldige burgers.
Overigens vindt minister Kamp (Economische Zaken, waar de Belastingdienst onder valt) niet dat de catchers een gevaar voor de privacy zijn. "De verwachte gevolgen voor burgers zijn nihil", zegt hij in een verklaring. "De wijziging is slechts een beperkte uitbreiding van wat er nu al mogelijk is."
