Publieke clouddiensten, zoals Dropbox, SkyDrive, Google Drive en iCloud, zijn zo ingeburgerd dat iedereen het gebruikt. Handig, want je kan hiermee eenvoudig bestanden delen met anderen en je eigen data online beschikbaar maken. Maar waar consumenten over het algemeen weinig weet van hebben, is dat (met name Amerikaanse) clouddiensten een serieus risico kunnen zijn voor je privacy. Hoe zit dit precies?

Mappen delen via Dropbox, bestanden die te groot zijn om te mailen versturen via WeTransfer, Office-documenten opslaan in Microsoft SkyDrive of Google Docs, en gegevens synchroniseren via iCloud. Vijf jaar geleden was dat nog toekomstmuziek, maar tegenwoordig kunnen we bijna niet meer zonder. Met een muisklik beschik je gratis over gigabytes aan extra opslagcapaciteit die je bovendien overal ter wereld kan inzien en delen met anderen. Maar pas op, want hoewel deze diensten uitermate praktisch zijn, is het wel belangrijk dat je je bewust bent van mogelijke consequenties voor je privacy.

©PXimport

Cloudopslagdiensten zijn handig, maar je verliest de controle wie de bestanden kunnen inzien.

Amerikaanse clouddiensten

De Verenigde Staten lopen ver voorop met cloud-computing, dus het is ook geen wonder dat het overgrote deel van de clouddiensten afkomstig is van Amerikaanse bedrijven. Denk dan aan Google, Microsoft en Apple en het eveneens Amerikaanse Dropbox. Een andere grote speler is Amazon.com die clouddiensten verhuurt aan andere bedrijven (onder andere aan Twitter, Spotify, Dropbox, WeTransfer, FourSquare en Shazam). De meeste Amerikaanse bedrijven hebben hun datacenters ook in de VS staan, oftewel jouw gegevens staan niet in Europa, maar in Amerika. Daardoor vallen jouw data onder het Amerikaanse rechtssysteem.

Patriot Act

Amerikaanse bedrijven en datacenters op Amerikaans grondgebied vallen dus onder het Amerikaanse rechtssysteem. Sinds 2001 (formeel bekrachtigd in 2003) is daar de Patriot Act actief. Dit is een omstreden wet die door George W. Bush werd ingevoerd naar aanleiding van de aanslagen op 11 september 2001. De Patriot Act geeft Amerikaanse opsporingsdiensten (zoals de FBI) verregaande bevoegdheden om gegevens van burgers op te vragen. Dat kan zelfs zonder tussenkomst van de rechter. Een opsporingsdienst moet alleen een zogenaamde ‘National Security Letter’ afgeven, die de Federale overheid wettelijk toestaat om direct gegevens op te eisen.

Minstens zo schokkend is dat de personen om wie het gaat niet op de hoogte hoeven worden gebracht. Oftewel, het is bij wijze van spreken een vrijbrief voor de overheid om iemands huis te doorzoeken terwijl de bewoners weg zijn, zonder hen voor- of achteraf hiervan op de hoogte te stellen. Het is daarom niet voor niets dat het (Amerikaanse) onderzoeksbureau Forrester de VS op dit vlak op hetzelfde niveau positioneert als China en Rusland (potentieel gevaar voor de privacy).

De Patriot Act geldt niet alleen voor Amerikaanse burgers, maar ook voor immigranten, buitenlandse toeristen en internationale ‘klanten’ van Amerikaanse bedrijven. Het doel van de Patriot Act is het tegengaan van terrorisme, maar in de praktijk lijkt daar weinig van terecht te komen. Uit openbare gegevens blijkt dat er tussen 2003 en 2005 143.074 van dergelijke ‘Letters’ door de FBI zijn uitgegeven, die resulteerden slechts in 53 veroordelingen (waarvan nul gerelateerd aan terrorisme).

©PXimport

Onderzoeksbureau Forrester plaatst een uitroepteken bij de VS vanwege een potentieel gevaar voor de privacy, net als bij China en Rusland.

Gevolgen voor Europese gebruikers

De Patriot Act is een directe bedreiging voor cloudgebaseerde diensten, ook voor Europese gebruikers. Alle gegevens die op servers in Amerikaanse datacenters staan, vallen onder de Amerikaanse wet. Oftewel, om het concreet te maken: dat geldt voor alle data die je in Dropbox, Google Drive, Microsoft SkyDrive en Apple iCloud bewaart.

De Patriot Act gaat zelfs nog verder: ook data buiten Amerikaans grondgebied, in beheer van Amerikaanse bedrijven, vallen onder de Patriot Act. Amerikaanse bedrijven zijn namelijk verplicht om data aan te leveren, ongeacht de locatie. Microsoft en Amazon hebben ook Europese datacenters, maar dat biedt dus geen garanties. Er zijn wel afspraken gemaakt de VS en de EU, waaronder een zogenaamde ‘Safe Harbor’ om de privacy van burgers te waarborgen, maar er zijn zoveel uitzonderingen en vaagheden dat dit compromis weinig voorstelt.

In praktijk

Nu zal je je wellicht afvragen of het in de praktijk allemaal zo’n vaart zal lopen. Wat moet de Amerikaanse overheid immers met jouw persoonlijke data? Maar dat de Patriot Act in de praktijk een bedreiging kan zijn, bleek begin 2011. Naar aanleiding van de WikiLeaks-affaire gaf de Amerikaanse federale overheid Twitter de opdracht om alle persoonlijke data (zoals ip-adressen, privéberichten en andere gegevens) van drie personen over te dragen. Het betrof een IJslandse parlementariër Birgitta Jónsdóttir, de Amerikaanse hacker Jacob Applebaum en de Nederlandse XS4ALL-oprichter en hacker Rop Gonggrijp.

De Amerikanen wilden in eerste instantie verhinderen dat de betrokkenen op de hoogte werden gebracht van het verzoek, maar Twitter ging hier succesvol tegen in beroep, waardoor de aanvraag toch openbaar werd gemaakt. Los van deze aanvraag is het waarschijnlijk dat de Amerikaanse douane deze personen uitgebreid zal willen ondervragen wanneer ze voet op Amerikaanse bodem zouden zetten.

©PXimport

Ook WikiLeaks heeft zo zijn twijfels over de Patriot Act.

Dat overkwam Applebaum, meerdere malen. Na een bezoek aan Nederland op 29 juli 2010 keerde hij terug naar de VS en werd na aankomst vervolgens drie uur ondervraagd, waarbij zijn tas en laptop werden doorzocht, kopieën werden gemaakt van bonnetjes en zijn drie mobiele telefoons werden afgepakt. In een interview stelde Applebaum later dat personen die in de adresboeken van zijn telefoons voorkwamen, vervolgens ook problemen kregen bij de douane. Het voorval bleek geen incident te zijn: in januari 2011 ging Applebaum opnieuw door de mangel bij de douane, evenals in april, juni en oktober van datzelfde jaar.

Europese cloud

Je kan best gebruik maken van Amerikaanse clouddiensten, zolang je je maar bewust bent van de mogelijke risico’s. Ondanks protesten tegen de Patriot Act, heeft de Amerikaanse president Barack Obama de wet diverse keren verlengd en is het niet aannemelijk dat er op korte termijn iets gaat veranderen. Dat roept de vraag op of er geen Europese alternatieven zijn voor de Amerikaanse clouddiensten, die onder de Europese wetgeving vallen en hun gegevens alleen in de EU opslaan. Ja, die zijn er, al zijn de diensten niet zo uitgebreid als hun Amerikaanse concurrenten.

©PXimport

Ondanks verzet van de ACLU (Amerikaanse organisatie vergelijkbaar met Bits of Freedom) wordt de Patriot Act nog steeds in stand gehouden.

De bekendste Dropbox-alternatieven zijn Strato HiDrive en Wuala (die beiden gratis 5 GB opslag bieden). Laatstgenoemde is een Zwitsers bedrijf met datacenters in Frankrijk, Zwitserland en Duitsland. Wuala is inmiddels grotendeels in handen van Seagate, een harddiskmaker uit de VS, wat de deur in principe open zou moeten zetten voor overheidsgluurders. Gelukkig versleutelt de dienst de bestanden aan de gebruikerskant, waardoor anderen (zelfs Wuala-medewerkers) geen toegang kunnen krijgen.

©PXimport

Wuala maakt gebruik van versleuteling om pottenkijkers buiten te houden.

CloudMe

Een cloudprovider die nog steeds honderd procent Europees is, is het Zweedse CloudMe (voorheen iCloud geheten, tot Apple die naam overkocht). CloudMe gebruikt een eigen datacenter in Zweden en is net als Wuala een (uitgebreider) alternatief voor Dropbox. CloudMe bevestigt de negatieve gevolgen van de Patriot Act. Zij adviseren, uiteraard ook in eigen belang, om persoonlijke data alleen op te slaan op Europese servers. Uiteraard moet CloudMe zich wel houden aan de Europese wetgeving, dus als er sprake is van een gerechtelijk bevel, bijvoorbeeld in verband met criminele activiteiten, zal ook CloudMe gegevens aan de overheid moeten overdragen. Het verschil met de VS is dat de gebruiker hier wel over geïnformeerd wordt.

©PXimport

Voor cloudopslag-aanbieder Strato zijn Duitse datacenters juist een marketingproduct geworden.

Encryptie

Een gedeeltelijk oplossing voor het probleem is encryptie. Of je nu gebruikmaakt van Amerikaanse of Europese clouddiensten, het kan geen kwaad om je persoonlijke data te beveiligen met encryptie. Veel clouddiensten, zoals Wuala, Backblaze en CloudMe, bieden standaard al encryptie aan. Je maakt dan een ‘persoonlijke sleutel’, oftewel een soort wachtwoord, waarmee alle gegevens versleuteld worden. Zonder dit wachtwoord zijn de gegevens niet te lezen, ook niet door de cloudprovider zelf.

Dropbox maakt ook gebruik van encryptie, maar heeft zelf de ‘sleutel’ in beheer en kan dus in theorie overal bij. Dit bleek recentelijk toen bekend werd dat Dropbox ruimte bespaart door identieke bestanden (van verschillende gebruikers) maar één keer op te slaan. Dat is alleen mogelijk wanneer de inhoud van een bestand wordt vergeleken. Er bestaan wel verschillende plug-ins voor Dropbox, waar je zelf je eigen encryptie kan toepassen (zoals BoxCryptor, Viivo en Cloudfogger).

©PXimport

Met BoxCryptor versleutel je jouw online opgeslagen bestanden.

De meest gebruikte encryptievorm van dit moment is AES-256 (Advanced Encryption Standard). AES heeft een blokgrootte van 128 bit en een sleutel van 128, 192 of 256 bit. Hoe langer de sleutel en hoe groter het aantal bit, des te lastiger de encryptie te kraken is. De kanttekening die hierbij gemaakt moet worden, is dat geen enkele encryptiemethode onkraakbaar is. Alle encryptie is te ontsleutelen als daar aanzienlijke moeite voor wordt gedaan. Dat kan bijvoorbeeld met behulp van clusters van supercomputers, al kan dat dagen, weken, maanden of zelfs jaren duren.

Gebruiksvoorwaarden

Een ander aandachtspunt als je van clouddiensten gebruik maakt, zijn de gebruiksvoorwaarden (oftewel de ‘Terms of Use’). Hier staan jouw rechten met betrekking tot de data, wat de aanbieder er mee mag doen en welke aansprakelijkheid er geldt. Stel dat een clouddienst niet bereikbaar is vanwege een storing, terwijl je dringend bij je bestanden moet? In het geval van gratis clouddiensten is het vrijwel altijd zo dat je dan geen rechten hebt en de aanbieder niet juridisch aansprakelijk kan stellen. De dienst is immers kosteloos.

Welke data niet in de cloud?

Voor zakelijke gegevens zijn er duidelijke richtlijnen wat wel en niet in de cloud mag worden bewaard. Zo mogen persoonlijke gegevens, van bijvoorbeeld een gemeente, niet bij een Amerikaanse cloudaanbieder worden opgeslagen omdat deze gegevens de landsgrenzen niet mogen verlaten. Dat is ook een handige richtlijn voor persoonlijk gebruik. Wat voor gegevens kan jij beter niet (zonder encryptie) bij een Amerikaanse cloudprovider opslaan?

* Dagboeken

* Medische gegevens

* Privacygevoelige privéfoto’s

* Illegale software (zonder geldige licentie)

* Illegaal gedownloade films, boeken en muziek

* Adres- en contactgegevens (hoewel dit in de praktijk bijna onvermijdelijk is)

* Bankgegevens en andere financiële informatie

* Wachtwoorden

Als je betaalt voor diensten geldt een zogenaamde Service Level Agreement (SLA). Cloudproviders claimen vaak 99% uptime, maar tegelijkertijd gelden er allerlei uitzonderingen voor ‘downtime’, zoals onderhoud. Bovendien staat 1% op jaarbasis gelijk aan bijna vier volledige dagen, dus ook bij een serieuze storing valt dat binnen de voorwaarden. Mocht de limiet toch overschreden worden, dan staat er in de SLA een bepaalde vergoeding. Maar deze is vrijwel altijd ‘virtueel’ (gratis verlenging van het abonnement) en nooit financieel. Zelfs als persoonlijke data per ongeluk gewist wordt, kan de aanbieder zelden financieel aansprakelijk worden gesteld (met name bij gratis consumentendiensten). Er hebben zich de afgelopen jaren verschillende incidenten voorgedaan, onder andere met Hotmail en Google Docs.

Een laatste aandachtspunt betreft de rechten van jouw data. Aanbieders hebben de vrijheid om hun voorwaarden op ieder moment aan te passen. Zo haalde Dropbox in 2011 de woede van gebruikers op de hals door in de gebruiksvoorwaarden te stellen dat Dropbox royalty-vrij zou mogen beschikken over de data op zijn servers en deze wereldwijd te mogen gebruiken, kopiëren en distribueren. Dit impliceerde dat Dropbox bijvoorbeeld foto’s van gebruikers ongevraagd mocht doorverkopen. Dit is later weer rechtgezet, maar het geeft aan dat je alert moet blijven. Fotodienst Instagram maakte eind 2012 dezelfde misstap, maar kwam hier eveneens op terug na forse kritiek. Gebruiksvoorwaarden bestaan uit juridische taal en zijn daardoor vaak voor meerdere uitleg vatbaar.

©PXimport

Microsoft-medewerkers mogen door jouw SkyDrive-bestanden snuffelen en zonder opgaaf van reden je account opheffen.

Conclusie

Voor de meeste consumenten is cloud-computing een ‘ver van m’n bed show’. Data in de cloud lijken gevoelsmatig niet anders dan lokale data. Bovendien is het gebruik van de diverse clouddiensten enorm praktisch en nog gratis ook. Allemaal terecht, maar wees je bewust van de risico’s van de cloud, hoe klein deze ook mogen lijken. We leven in een tijdperk waarbij leveranciers verplicht zijn om klantgegevens jarenlang te bewaren. Wat vandaag de dag geen probleem lijkt te zijn, kan in de toekomst wel een probleem worden. En omstreden wetten als de Patriot Act helpen niet om het vertrouwen in clouddiensten te vergroten. Je beperkt het risico in ieder geval door bewust te zijn welke gegevens beter wel en niet in een publieke cloud thuishoren en door encryptie te gebruiken.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Deze keer kijken we naar draadloze over-ear hoofdtelefoons met actieve ruisonderdrukking voor onder de 125 euro.

Met een koptelefoon met ruisonderdrukking zorg je ervoor dat geluiden van buiten, zoals bijvoorbeeld verkeer, openbaar vervoer of vliegtuiggeluiden worden weggefilterd. De draadloze modellen die we hier bespreken hebben daarnaast ook een lange accuduur zodat je er gedurende langere periode muziek mee kunt luisteren.

Wel kost ruisonderdrukking beduidend meer energie dan wanneer je die functie niet gebruikt, dus de accu van je hoofdtelefoon gaat dan sneller leeg. Per koptelefoon zie je dan ook hoe lang de accu volgens de fabrikant mee gaat wanner de ruisonderdrukking (acive noise cancelling, ANC) is in- en uitgeschakeld. Niet alle fabrikanten hebben de accuduur zonder ANC opgegeven, maar die is altijd langer dan wanneer ANC wel is ingeschakeld.

Sony WH-CH720N

Deze koptelefoon van Sony is ideaal voor wie op zoek is naar een lichte en comfortabele optie zonder in te leveren op de basisfunctionaliteiten. Hij weegt slechts 192 gram, wat hem tot een van de lichtste koptelefoons maakt die voorzien is van actieve ruisonderdrukking. De batterijduur is een ander sterk punt; met een volle accu kun je tot 35 uur onafgebroken muziek afspelen met de ruisonderdrukking ingeschakeld. Zonder deze functie gaat de batterij tot 50 uur mee. Bovendien is er een snellaadfunctie aanwezig, waardoor je na slechts zo'n tien minuten laden al een uur extra luistertijd hebt. De geluidskwaliteit is helder en evenwichtig, met een goede weergave van zowel lage als hoge tonen.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 35 uur / 50 uur
Oplaadtijd: 10 min voor 1 uur muziek / 3,5 uur volledig

Sennheiser Accentum Wireless

De Sennheiser Accentum Wireless richt zich op de essentie: goed geluid en een lange batterijduur. Waar andere koptelefoons veel extra's bieden, focust deze zich op een perfecte audioweergave. Dit model levert een rijk en gedetailleerd geluid, zoals je dat van Sennheiser gewend bent. De ruisonderdrukking doet zijn werk en minimaliseert omgevingsgeluid, terwijl je met de transparantiemodus juist het geluid van buiten door kunt laten. Met de snellaadfunctie kun je binnen tien minuten voor 5 uur muziek weer bijladen, handig als je onderweg bent.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 50 uur / onbekend
Oplaadtijd: 10 min voor 5 uur muziek / 3,5 uur volledig

JBL Live 770NC

Deze koptelefoon van JBL is ontworpen voor een brede doelgroep. De Live 770NC beschikt over True Adaptive Noise Cancelling, wat betekent dat de mate van ruisonderdrukking zich automatisch aanpast aan de omgeving. Zo kun je je concentreren op je muziek of podcast, of je nu in de trein of op kantoor zit. De koptelefoon heeft een 'Smart Ambient'-modus waarmee je het geluid van buiten juist kunt horen, zodat je bijvoorbeeld gesprekken kunt voeren zonder hem af te zetten. De batterijduur is ook een groot pluspunt, met tot wel 50 uur afspeeltijd. Dankzij de nieuwste Bluetooth 5.3-techniek is er ondersteuning voor de LE Audio-technologie, wat een lagere latency en een stabielere verbinding mogelijk maakt.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 50 uur / 65 uur
Oplaadtijd: 3 uur volledig

Urbanista Los Angeles

Wat deze koptelefoon zo bijzonder maakt, is zijn unieke functie: opladen via zonne-energie. De Urbanista Los Angeles is uitgerust met een speciaal Powerfoyle-materiaal op de hoofdband dat licht omzet in energie. Dit betekent dat de koptelefoon continu oplaadt zolang hij aan licht wordt blootgesteld. Ontzettend handig als je vaak buiten bent. Maar ook zonder deze functie is de batterij met 80 uur indrukwekkend. Het geluid is helder en evenwichtig, met een goede weergave van details. De koptelefoon is bovendien eenvoudig in gebruik, met bedieningselementen op de oorschelp en een ingebouwde microfoon voor telefoongesprekken. Deze koptelefoon kan alleen via de zonnecel worden opgeladen, er zit geen laadkabeltje bij. Het opladen gaat echter relatief snel.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 80 uur / onbekend
Oplaadtijd (alleen via zonnecel): 3 uur luistertijd per uur in zon, binnen bij diffuus licht: 2 uur

JBL Quantum 810

De JBL Quantum 810 Wireless is vooral gericht op gaming, maar is ook prima te gebruiken voor dagelijks gebruik. Het meest opvallende kenmerk is de dubbele draadloze connectiviteit: je kunt hem via de 2,4 GHz-dongle verbinden met je pc of console voor een lage latency, terwijl de Bluetooth-functie het mogelijk maakt om tegelijkertijd verbinding te maken met je telefoon. De headset is uitgerust met JBL's QuantumSOUND Signature en ondersteunt DTS Headphone:X 2.0, wat zorgt voor een realistische en meeslepende ruimtelijke geluidsweergave. Zo hoor je precies waar je tegenstanders vandaan komen. De microfoon (die je kunt wegklappen als je 'm niet gebruikt) zorgt ervoor dat je stem helder wordt overgebracht, terwijl de bedieningselementen op de oorschelp je de volledige controle geven over het volume en de balans tussen game-audio en chatgeluid.

Afspeelduur (met / zonder ANC): 43 uur / onbekend
Oplaadtijd: 3,5 uur

Er zijn veel (gratis) e-boeken te vinden op het internet, maar misschien luister je liever dan dat je leest. Met de juiste tools zet je een e-book om naar een luisterboek. Of je maakt zelf een audioverhaal, met een stem en taal naar keuze, en helemaal gratis. In dit artikel lees je hoe je dat doet.

Je kunt een e-book natuurlijk zelf hardop voorlezen en je stem opnemen, maar dat is erg tijdrovend en weinig zinvol. Het ligt anders als je (e-)boeken of tijdschriften inspreekt voor mensen met een leesbeperking, bijvoorbeeld in samenwerking met organisaties als Dedicon (https://www.dedicon.nl) en Transkript (https://www.transkript.be). Er bestaan zelfs heuse stemmenbureaus waar mensen met een goede stem ingehuurd worden om teksten in te spreken.

Zulke initiatieven zijn zeker waardevol, maar de insteek hier is anders. Stel: je hebt een paar leuke e-boeken gevonden, maar lezen is niet je ding. Je luistert liever naar verhalen, bijvoorbeeld in de auto of met koptelefoon op de bank. Of je wilt eigen verhalen, eventueel door AI gegenereerd, laten voorlezen door een professionele stem, zelfs in meerdere talen. Denk aan sprookjes voor kinderen voor het slapengaan of een verhaaltje tijdens lange autoritten. Een interessant project, dat vooral de iets gevorderde lezer zal aanspreken.

E-boeken vinden

De tool waarmee we straks e-boeken naar luisterboeken converteren, kan – zoals de meeste legale software – in principe niet overweg met DRM-beschermde exemplaren (Digital Rights Management). Gelukkig zijn er voldoende niet-beschermde en gratis e-boeken beschikbaar. Een van de oudste publieke domeinprojecten is Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org), met meer dan 75.000 titels, vooral klassiekers. Andere bronnen zijn onder meer ManyBooks.net (https://www.manybooks.net), Standard Ebooks (https://www.standardebooks.org) en FreeEbooks.net (https://www.free-ebooks.net). De focus ligt doorgaans op Angelsaksische werken, maar je kunt vaak filteren op taal en andere criteria. Specifiek voor Nederlandstalige titels is https://www.dbnl.org een goed vertrekpunt.

Afhankelijk van de bron kun je e-boeken vaak in meerdere formaten downloaden, zoals epub, mobi, azw3, pdf en txt. Het open en gestandaardiseerde epub-formaat is een van de populairste en meest geschikte, zeker ook voor conversie naar luisterboeken. Epub ondersteunt tevens interne navigatie, zoals inhoudsopgaven, die tools als ebook2audiobook kunnen gebruiken om hoofdstukken te scheiden. De belangrijkste versies zijn epub 2.x en 3.x, waarbij deze laatste technologieën als html5 en css3 ondersteunt, bruikbaar voor nieuwe e-readers en apps.

Beheren en omzetten

Onze focus ligt op het converteren naar audioboeken, maar we laten je eerst kort kennismaken met de gratis opensource-tool Calibre (https://www.calibre-ebook.com; beschikbaar voor meerdere platformen). Hiermee beheer je niet alleen je e-boeken, je kunt ze ook naar een ander, beter formaat omzetten.

Installeer de tool, start deze op en stel de taal, een geschikte locatie voor je boeken en je favoriete e-reader in (kies eventueel Generisch / Smartphone).

Om e-boeken aan je bibliotheek toe te voegen, klik je op het pijlknopje bij Boeken toevoegen en kies je bijvoorbeeld Boeken toevoegen uit een enkele map. Deze verschijnen in het midden, waar je ze op kolom naar keuze sorteert. Dubbelklik op een voorbeeld om meer details te zien, zoals het formaat. Met een dubbelklik op de titel kun je het boek lezen met de ingebouwde leesmodule.

Je kunt ook e-boeken uit e-readers ophalen en uitwisselen door deze met je pc te verbinden en via de knop Toestel op te halen, maar daar gaan we hier niet verder op in.

Converteren

Calibre converteert normaal automatisch boekformaten voor specifieke apparaten, maar je kunt ook handmatig converteren. Selecteer een of meer boeken in de bibliotheek en klik op het pijlknopje bij Boeken converteren. Kies Individueel converteren of Een groep converteren, waarbij de instellingen dan voor alle geselecteerde boeken gelden.

In het dialoogvenster pas je indien gewenst onderdelen aan, zoals Metagegevens (inclusief omslagafbeelding), Inhoudsopgave en meer. Je kunt deze ook gewoon laten zoals ze zijn en direct klikken op het pijlknopje rechtsboven.

Bij Uitvoerformaat kies je uit allerlei formaten, waaronder het prima geschikte EPUB. Zodra je een formaat selecteert, kun je via het linker paneel <formaat->uitvoer nog extra opties instellen.

Bevestig met OK. Rechtsonder in het Calibre-hoofdvenster volg je het conversieproces via de knop Taken. Zo'n conversie duurt meestal maar enkele seconden.

Ebook2audiobook

We zijn nu klaar om ons eerste e-boek om te zetten in een luisterboek. Dat doen we met het gratis ebook2audiobook. Deze tool gebruikt AI-gestuurde TTS-technologie (text-to-speech), wat zorgt voor natuurlijk klinkende stemmen.

We beginnen met een installatie onder Windows. Dit duurt even, maar verloopt grotendeels automatisch. Je hebt wel Python nodig om scripts te kunnen uitvoeren.

Ga naar de site via https://www.kwikr.nl/pydl, download de Windows-installer en start deze met een dubbelklik. Vink in het startvenster zowel Use admin privileges when installing py.exe als Add python.exe to PATH aan. Klik op Install Now.

Test na installatie of alles goed is verlopen door op de Opdrachtprompt het commando python --version uit te voeren. Je zou nu het versienummer van Python moeten zien.

Surf daarna naar https://www.kwikr.nl/ebook2. Klik op de groene Code-knop en kies Download ZIP. Pak dit archief uit naar een lege map, een proces dat wel even kan duren.

Installeren

Open de submap ebook2audiobook-main in de uitgepakte map via de Opdrachtprompt, bijvoorbeeld met het commando

In deze map zie je onder meer het tekstbestand requirements.txt. Als je dit opent in een teksteditor als Kladblok, zie je dat het een lijst bevat met dertig vereiste Python-onderdelen. Je installeert ze vanuit deze map met het commando

Start vervolgens het batchbestand ebook2audiobook.cmd vanuit dezelfde map door dit als commando in te voeren en met de Enter-toets te bevestigen. Je kunt dit bestand gerust vooraf bekijken met Kladblok. Het script installeert extra Python-pakketten en start het programma in een eigen (gevirtualiseerde) omgeving om potentiële conflicten met andere Python-pakketten te vermijden.

Bij de start verschijnen normaal meldingen dat onderdelen als onder andere ffmpeg, nodejs en sox ontbreken, maar het batchbestand zorgt gelukkig zelf voor de installatie.

Neem gerust de tijd voor een kopje koffie, want de installatie duurt behoorlijk lang. Er worden namelijk duizenden kleine bestanden in de map geplaatst, goed voor meer dan 4 GB.

Waarschijnlijk vraagt je Windows-firewall op het einde nog toestemming en verschijnt onderaan de melding http://0.0.0.0:7860. Laat het opdrachtpromptvenster gewoon geopend.

Webinterface

Tik nu het adres localhost:7860 in de adresbalk van je browser. Krijg je een melding als 'Deze site is niet bereikbaar', dan is het opdrachtprompt-venster waarschijnlijk afgesloten. Je kunt trouwens het lopende proces in dit venster indien gewenst ook altijd zelf afsluiten met Ctrl+C.

Om het script weer op te starten en de webinterface beschikbaar te maken, voer je gewoon opnieuw het batchbestand ebook2audiobook.cmd uit. Het script merkt dat alles al is geïnstalleerd, dus je kunt vrijwel meteen verder. Ververs de webpagina indien nodig.

Ebook2audiobook is in essentie een opdrachtregelscript en de webinterface is weinig meer dan een grafische schil. In dit artikel beperken we ons tot het gebruik van die interface. Wil je verder graven, dan moet je je verdiepen in de opdrachtregelparameters.

Conversie-uitvoer

Selecteer linksboven File en klik op Click to upload. Selecteer een geschikt e-boek of ander tekstbestand. Geef bij Language aan wat de brontaal is; scrol eventueel tot bij More languages (A-Z). Je kunt ook handmatig een taal ingeven, zoals Dutch – Nederlands.

Bij Optional kies je een bestaande stem, waaronder die van bekende personen als David Attenborough of Morgan Freeman. Via de pijlknop beluister je een voorbeeld.

Wil je niet alleen de stem, maar ook toon en stijl laten nabootsen, selecteer deze persoon dan ook (indien beschikbaar) bij Fine Tuned Models in plaats van de standaardoptie Internal.

Standaard staat bij TTS Base de engine xtts geselecteerd, die meestal de beste resultaten geeft. Je kunt ook met de andere beschikbare engines experimenteren (het beste gaat dat met een korte tekst ter test).

Heb je een ondersteunde gpu, vink dan GPU aan bij Processor Unit om de conversie aanzienlijk te versnellen. Kies tot slot een geschikt uitvoerformaat. Meestal stelt de tool m4b voor, omdat dit hoofdstukken ondersteunt, je leespositie bewaart en bij hoge compressie toch goede kwaliteit levert. Andere opties zijn onder meer flac, m4a, mp3 en ogg.

Tot slot kun je op het tabblad Fine Tuned Parameters nog enkele technische aspecten bijsturen, zoals Temperature (hoe hoger, hoe creatiever, maar ook hoe minder accuraat) en Speed (de spreeksnelheid).

Is alles ingesteld, klik dan onderaan op de gele balk om de conversie te starten. Houd er rekening mee dat het omzetten naar natuurlijke stem veel rekenkracht vergt. Bij een doorsnee e-boek is het programma al snel een dag of nacht bezig, al kun je natuurlijk ook eigen, korte verhalen importeren. Dit kan eventueel ook in pdf, txt, docx of html.

Eigen stem

Na afloop kun je het resultaat vanuit de webinterface beluisteren. Gebruik de pijlknop linksonder om het bestand (vanuit de tijdelijke submap \tmp) op te slaan op een gewenste locatie. Je speelt het daarna af in je favoriete app, bijvoorbeeld met een mediaspeler als de gratis mediaspeler VLC media player (https://www.videolan.org).

Je kunt ook een andere stem gebruiken, bijvoorbeeld je eigen stem. Hiervoor heb je een stemopname nodig van maximaal zes minuten, liefst in mono, met een sample rate van 16K en opgeslagen als wav-bestand.

Heb je een opname in een ander formaat, dan converteer je die eenvoudig met een gratis tool als het uitstekende Shutter Encoder (https://www.shutterencoder.com). Open het opnamebestand, kies WAV bij Functie selecteren, stel bij Audio-instellingen in op Mix audiobestanden naar: Mono en Bemonsteringsfrequentie wijzigen naar: 16k. Bevestig op Functie starten.

In de webinterface van ebook2audiobook klik je bij Cloning Voice Audio File op Klik om te uploaden en verwijs je vervolgens naar het wav-bestand. De opname wordt meteen verwerkt en automatisch geselecteerd. Je kunt de stem hier ook beluisteren.

Metadata

Ook luisterboeken kun je voorzien van een omslagfoto, titel, auteur, trefwoorden en andere metadata. Wil je dit vóór de conversie regelen, dan doe je dat het makkelijkst in Calibre: klik met rechts op de titel van het e-boek (epub) en kies Metagegevens bewerken.

Hoewel je bepaalde metadata ook via ebook2audiobook kunt meegeven, is dat minder eenvoudig. Achteraf aanpassen is dan praktischer, bijvoorbeeld met een gratis tag-editor als Mp3tag (https://www.mp3tag.de/en), geschikt voor onder meer mp3, mp4, m4a en m4b.

AI-creatie

Met behulp van AI laat je ook heel eenvoudig eigen teksten of verhalen maken, zoals sprookjes voor het slapengaan, inclusief een mooie omslagafbeelding. We tonen kort hoe je dat doet in ChatGPT (https://www.chatgpt.com).

Meld je aan bij de app en geef een uitvoerige prompt in waarin je precies beschrijft welk type verhaal je wilt: het onderwerp, de personages, de setting, de stijl en de gewenste lengte. Je kunt het resultaat naderhand met extra prompts verder bijsturen.

Is het verhaal klaar, kopieer de tekst naar het klembord en plak het in een Word-document. Dat kun je eventueel via Calibre omzetten naar een epub-bestand.

Vraag de chatbot ook om een passende tekening bij het verhaal, bijvoorbeeld met de hoofdpersonages. Via de plusknop kun je optioneel één of meer foto's uploaden als model en vragen om de illustratie daarop te baseren.

Je voegt de afbeelding vervolgens samen met andere metadata toe aan je epub-bestand in Calibre. Ebook2audiobook maakt er dan een spannend luisterverhaal van. Voor elke dag eentje, misschien wel met je eigen stem om het helemaal echt (of echt nep) te maken.