Elke computer- en internetgebruiker heeft regelmatig wachtwoorden nodig. Het is heel onverstandig om één of slechts een klein aantal wachtwoorden te gebruiken voor al deze accounts. Ook een kort, makkelijk te onthouden wachtwoord is geen goede keuze. Maar zo ziet u al gauw door de bomen het bos niet meer en wordt het steeds moeilijker om een groeiend aantal lange wachtwoorden te onthouden. Een wachtwoordkluis biedt uitkomst voor dit probleem. Wij leggen u uit hoe u de gratis wachtwoordkluis KeePass inricht en gebruikt.

Vanaf een bepaald aantal wachtwoorden kunt u ze niet meer allemaal onthouden, zeker niet als het om lange, ingewikkelde wachtwoorden gaat. In plaats daarvan voert u beter al uw wachtwoorden in KeePass in, die deze opslaat in een versleuteld bestand. Dit bestand, de wachtwoordkluis, wordt versleuteld met een hoofdwachtwoord. U hoeft dus nog maar één wachtwoord te onthouden, waarmee u al uw andere wachtwoorden kunt ontsluiten.

Om het overzicht te behouden kunt u uw wachtwoorden in groepen onderverdelen, zoals websites, e-mail, internetbankieren enzovoort, zodat u niet altijd door een lange lijst van wachtwoorden moet scrollen. Wanneer u het benodigde wachtwoord gevonden hebt, kunt u dit eenvoudig - door te slepen en neer te zetten - laten invullen in het wachtwoordveld in uw browser of een ander programma.

U kunt de database met uw wachtwoorden op elk moment naar een andere computer verplaatsen of er een back-up van maken. Kortom, u hoeft enkel op dit bestand te letten om uw wachtwoorden niet te verliezen. Bovendien kan KeePass het bestand exporteren naar allerlei formaten en kan het ook wachtwoordbestanden in een twintigtal formaten importeren, zodat u niet voor altijd aan KeePass gekluisterd bent. In plaats van zelf uw wachtwoorden te verzinnen, kunt u KeePass ook automatisch een sterk wachtwoord laten genereren wanneer u een nieuw wachtwoord nodig hebt. Aangezien u dankzij KeePass uw wachtwoorden toch niet meer hoeft te onthouden, kunt u ze immers veel complexer maken. KeePass heeft heel wat geavanceerde mogelijkheden om uw wachtwoorden te beheren, in deze cursus laten we u zien hoe u ermee werkt.

©PXimport

Gebruik KeePass om uw wachtwoorden op een veilige plek te bewaren.

Een goed wachtwoord?

Een goed wachtwoord kan niet door iemand anders geraden worden. Uit den boze zijn dus namen of geboortedata van u, uw partner, kinderen of huisdieren, uw favoriete muziekgroep of voetbalploeg enzovoort. In het ideale geval is een wachtwoord een willekeurige opeenvolging van tekens, een mix van hoofdletters, kleine letters, cijfers, leestekens en andere speciale tekens. Maak een wachtwoord ook altijd zo lang mogelijk, maar toch kort genoeg om te onthouden. Een wachtwoord van acht tekens lang is bijvoorbeeld niet lang genoeg. Er bestaat immers software die alle mogelijke wachtwoorden tot een bepaalde lengte uitprobeert. Is uw wachtwoord niet zo lang, dan is het aantal mogelijkheden voor de huidige computers beperkt genoeg om uw wachtwoord in relatief korte tijd te kunnen kraken. Twaalf tekens is eigenlijk het minimum en voor het hoofdwachtwoord van KeePass raden we zelfs nog meer aan, bijvoorbeeld twintig. Wanneer u in KeePass een wachtwoord ingeeft, wordt de kwaliteit (sterkte) van het wachtwoord in bits getoond: 64 bits is een absoluut minimum, en de wachtwoorden die KeePass automatisch genereert hebben een kwaliteit van meer dan 100 bits.

1. Aan de slag

Voor deze cursus gebruiken we de Professional Edition van KeePass. Ga naar KeePass.info, klik links op Downloads en kies voor Portable KeePass 2.18 (ZIP Package) - of een nieuwere versie indien beschikbaar. Pak het bestand uit op een locatie naar keuze. Klik vervolgens links op Translations en klik achter Dutch op [2.x]. Pak het zip-bestand uit en kopieer het bestand Nederlands.lngx naar de map waarin u KeePass gezet hebt. Start KeePass op en kies in het menu View / Change Language als taal Dutch en herstart KeePass, waarna u alles in het Nederlands te zien krijgt.

KeePass onder Mac OS X en Linux

Officieel ondersteunt KeePass enkel Windows, maar het programma is opensource, waardoor iedereen de broncode ook op andere besturingssystemen kan compileren. Daardoor bestaan er ook onofficiële versies voor Mac OS X en Linux. U moet eerst Mono versie 2.6 of hoger installeren en dan de instructies voor uw Linux-distributie volgen of de Mac OS X versie downloaden op KeePass. Er bestaat ook KeePassX, een KeePass-kloon die op Windows, Linux en Mac OS X draait en in heel wat Linux-distributies rechtstreeks vanuit de pakketbeheerder geïnstalleerd kan worden.

©PXimport

Op de website van KeePass vindt u diverse versies voor andere systemen dan Windows.

Portable KeePass

We maken in deze cursus gebruik van de portable versie van KeePass, die u niet installeert. U neemt deze versie op een usb-stick mee en kunt het programma op elke computer opstarten. Download hiervoor gewoon het zip-bestand van KeePass en pak alle bestanden uit op de usb-stick. Updaten gaat even eenvoudig: kopieer gewoon alle nieuwe bestanden over de oude heen. Portable KeePass houdt alle instellingen bij op de usb-stick zelf, zodat u overal uw aangepaste instellingen behoudt, op welke computer u het programma ook uitvoert. En dat geldt uiteraard ook voor uw wachtwoorden: het wachtwoordbestand staat op de usb-stick, zodat u overal al uw wachtwoorden bij de hand hebt. Als u vaak op verschillende computers werkt waarop u heel wat wachtwoorden moet ingeven, dan loont het dus de moeite om een usb-stick met Portable KeePass aan te maken en hierin al uw wachtwoorden te bewaren.

2. Database aanmaken

U moet nu eerst een nieuwe wachtwoorddatabase aanmaken, waarin al uw wachtwoorden opgeslagen worden. Klik daarvoor op Bestand / Nieuw. Kies eerst de locatie van uw database. Het venster dat daarna verschijnt, vraagt u om een hoofdwachtwoord of een sleutelbestand. Kies om te beginnen enkel een hoofdwachtwoord. Aangezien al uw wachtwoorden met dit wachtwoord versleuteld worden, is het heel belangrijk dat dit hoofdwachtwoord sterk is (zie ook het kader 'Een goed wachtwoord?'). Iemand die dit hoofdwachtwoord kan raden of kan kraken omdat het te kort of te eenvoudig is, krijgt immers toegang tot al uw wachtwoorden. Overdrijf echter niet: u moet dit wachtwoord wél kunnen onthouden, want als u het vergeet bent u al uw wachtwoorden kwijt!

Typ dus uw hoofdwachtwoord in en herhaal het, klik op OK en daarna nog eens OK (de database-instellingen laten we voorlopig op hun standaardwaarden staan). U krijgt het hoofdvenster van KeePass te zien, met links de verschillende groepen wachtwoorden en rechts de wachtwoorden in de geselecteerde groep. KeePass maakt zelf al een aantal standaardgroepen aan, maar u kunt deze gerust verwijderen en zelf uw eigen groepen aanmaken.

©PXimport

Vanaf nu moet u enkel nog dit ene hoofdwachtwoord onthouden.

©PXimport

KeePass maakt automatisch al een aantal groepen aan om uw wachtwoorden in onder te verdelen.

3. Wachtwoord toevoegen

Een wachtwoord aan de KeePass-databank toevoegen is eenvoudig. Rechtsklik in het rechterpaneel van KeePass en kies Invoer toevoegen of gebruik de Insert-knop op uw toetsenbord. Nu verschijnt er een popup-venster waarin u allerlei informatie kunt ingeven: het wachtwoord uiteraard, maar ook een titel (hoe onthoudt u anders waarvoor dit wachtwoord dient?), een url (als het een wachtwoord voor een website is), een gebruikersnaam (die zal immers ook wel eens variëren), opmerkingen enzovoort. Uiteraard hoeft u niet bij elk wachtwoord al die velden in te vullen, vul enkel in wat relevant is en klik op OK. De andere tabbladen laten we voorlopig voor wat ze zijn. Vergeet na het toevoegen van een wachtwoord echter niet om in het menu Bestand op Opslaan te klikken om de wachtwoorddatabase op te slaan.

Als u eenmaal een wachtwoord hebt opgeslagen, kunt u hier allerlei acties mee uitvoeren door erop te rechtsklikken. Een basistaak is bijvoorbeeld het wachtwoord of de bijbehorende gebruikersnaam kopiëren naar het klembord, zodat u deze daarna kunt plakken in het juiste invoerveld in een ander programma. Als u een url bij een wachtwoord opgeslagen hebt, kunt u vanuit het rechtermuisknopmenu de link openen in uw browser. Een nog snellere manier is door middel van klikken en slepen: u kunt een wachtwoord of gebruikersnaam slepen van KeePass naar een ander programma.

©PXimport

Voer uw wachtwoord en de bijbehorende informatie in.

©PXimport

Open de website waarvoor u een wachtwoord wilt ingeven.

4. Automatisch

KeePass is niet alleen een wachtwoordbeheerder, maar kan ook een deel van het handwerk bij het invullen van wachtwoorden overnemen. We zagen al dat u bij een wachtwoord een url kan opslaan in de wachtwoorddatabank en dat u KeePass kunt vragen om die url te openen in uw browser. KeePass gaat echter nog verder: u kunt met de Auto-typen functie zelfs opgeven dat KeePass specifieke toetsindrukken aan een venster doorgeeft, zoals (wat standaard ingesteld staat) uw gebruikersnaam, daarna een Tab, daarna het wachtwoord en daarna Enter om aan te melden. Zo spaart u heel wat toetsindrukken en knippen/plakken-acties uit en voert u nog sneller uw wachtwoorden in! Om auto-typen in te schakelen, kiest u Invoer bekijken/aanpassen in het contextmenu van een wachtwoord en stelt u dan de gewenste toetsindrukken in het tabblad Auto-typen in. U kunt zelfs verschillende toetsindrukken kiezen voor verschillende vensters, op basis van de venstertitel.

Wanneer u het wachtwoord automatisch wilt laten invoeren, klikt u op het venster van het programma waarvoor u het wachtwoord wilt invullen (of kiest u in KeePass om de url te openen), schakelt u over naar KeePass, rechtsklikt u op het wachtwoord en kiest u Voer Auto-typen uit. Het vorige venster wordt dan naar de voorgrond gebracht en KeePass typt automatisch de opgegeven toetsen in. Auto-typen ondersteunt nog heel wat geavanceerde functies, lees hiervoor de documentatie op KeePass.info maar eens.

©PXimport

KeePass kan automatisch uw gebruikersnaam en wachtwoord intypen.

5. Plugins

De functionaliteit van KeePass kan uitgebreid worden met behulp van plug-ins. Let wel op dat u kiest voor plug-ins die ondersteund zijn door KeePass 2.x (de Professional-editie die we hier gebruiken), wat u aan het blauwe icoontje ziet. U vindt er onder andere plug-ins die automatisch uw wachtwoorddatabase back-uppen naar bijvoorbeeld Dropbox of andere online opslagdiensten. Ook zijn er allerlei converters, evenals integratie van de KeePass-database in browsers zoals Firefox, Internet Explorer of Chrome. Als u een plug-in wilt installeren, downloadt u het zip-bestand en pakt u de bestanden uit in de map waarin KeePass geïnstalleerd is of een submap daarvan. Als u daarna KeePass herstart, zal het programma de plug-in automatisch herkennen en meeladen. Pas wel op met installeren van een plug-in vanuit andere websites dan die van KeePass. Kunt u deze vertrouwen? Om zeker te zijn dat een plug-in niet het programma KeePass zelf kan aanpassen, installeert u KeePass best als Administrator, stelt u de KeePass-map in als Alleen-lezen en draait u KeePass als gewone gebruiker zonder Administrator-rechten.

©PXimport

Op de website van KeePass zijn heel wat plug-ins te vinden die de functionaliteit uitbreiden.

6. Nog veiliger

De standaardfunctionaliteit van KeePass die we tot nu toe uit de doeken gedaan hebben, is heel gebruiksvriendelijk en toch vrij veilig. Het wachtwoordbestand wordt bijvoorbeeld aan de hand van uw hoofdwachtwoord met AES-256 (Advanced Encryption Standard met 256bit-sleutels) versleuteld; een veilig encryptiealgoritme. KeePass heeft echter nog meer in zijn mars voor wie nog meer aandacht aan beveiliging wil schenken. Zo zagen we bij het aanmaken van een KeePass-databank dat het mogelijk is om in plaats van een hoofdwachtwoord een sleutelbestand te kiezen of aan te maken, om de databank mee te versleutelen. Zo'n sleutelbestand is op zich niet veiliger, want dit kan gestolen worden. Maar KeePass kan ook beide methodes combineren: om toegang tot de wachtwoorden in de databank te verkrijgen moet u dan niet alleen het hoofdwachtwoord invullen, maar ook het sleutelbestand op uw computer (of usb-stick) hebben staan. Dat maakt het heel wat moeilijker voor een derde om uw wachtwoorden te stelen. Hij moet dan niet alleen uw hoofdwachtwoord weten, maar ook het sleutelbestand gestolen hebben.

KeePass heeft ook een functie ingebouwd om keyloggers en klembordspionnen om de tuin te leiden: Auto-typen via twee kanalen. Hiermee worden de wachtwoorden en toetsindrukken van de Auto-typen functie gedeeltelijk als automatisch getypte tekst ingevoerd en gedeeltelijk via het klembord gekopieerd. Zowel een keylogger als een klembordspion ziet dus maar een deel van uw wachtwoord.

©PXimport

Laat KeePass een willekeurig sleutelbestand aanmaken.

Wachtwoordhygiëne

Vaak wordt gezegd dat een wachtwoord eigenlijk is als een tandenborstel: omwille van hygiënische redenen deelt u deze niet met anderen en moet u deze regelmatig vervangen. Schrijf uw wachtwoord nooit op een briefje als u het niet kunt onthouden, zo'n briefje kan natuurlijk door iemand anders gevonden worden. Om de gevolgen van wachtwoordverlies tegen te gaan, is het aan te raden om regelmatig uw wachtwoord te veranderen: als er in tussentijd toch iemand de hand heeft kunnen leggen op uw wachtwoord, heeft hij daar na de verandering niets meer aan. Gebruik ook nooit hetzelfde wachtwoord voor meerdere diensten: want wie uw gebruikersnaam en wachtwoord van één dienst te pakken heeft gekregen, probeert deze gegevens gegarandeerd uit bij andere diensten.

7. Wegwerpwachtwoorden

KeePass ondersteunt ook TAN's (transaction authentication numbers). Dit zijn codes die maar eenmalig geldig zijn, een systeem dat vaak gebruikt wordt op websites voor internetbankieren. Het voordeel is dat de veiligheid gegarandeerd is als iemand een TAN onderschept, want deze is slechts één keer geldig. In KeePass kunt u TAN-codes toevoegen door in het menu Extra op Wizard TAN te klikken, en daarna alle TAN-codes die u hebt, in te geven. Deze verschijnen in de lijst met wachtwoorden. Zodra u een TAN-code gebruikt, bijvoorbeeld door Kopieer wachtwoord te kiezen in het contextmenu, wordt er een rood kruisje bij getoond om het wachtwoord als vervallen aan te duiden, zodat u ziet dat u deze TAN-code nadien niet meer kunt ingeven.

©PXimport

Voer op voorhand een aantal TAN's in die u later kunt gebruiken om aan te melden.

©PXimport

Deze TAN's hebt u al gebruikt.

8. Willekeurig wachtwoord

Tot nu toe zijn we er altijd van uitgegaan dat u zelf uw wachtwoorden koos. We hebben het al even genoemd: u kunt er ook voor kiezen om een wachtwoord te laten genereren door KeePass. Het wachtwoord is dan veel onvoorspelbaarder (en sterker) dan een wachtwoord dat u zelf verzint (en kunt onthouden). Helaas leggen heel wat websites beperkingen op aan welke tekens er zoal in een wachtwoord mogen staan, terwijl andere juist vereisen dat er een specifieke mix van tekens in voorkomt. Gelukkig heeft KeePass ook hiervoor een oplossing: u kunt bepaalde patronen definiëren waaraan automatisch gegenereerde wachtwoorden moeten voldoen. Als u een nieuw account aanmaakt bij een willekeurige website, maakt u in KeePass een nieuwe invoer aan. Geef het patroon op dat de website vereist, genereer het veilige wachtwoord, registreer u hiermee bij de website en sla de invoer in KeePass op. Wanneer u in het vervolg op de site wilt inloggen, opent u KeePass en kopieert u het wachtwoord. Hierdoor kunt u nu altijd op de website aanmelden met een veilig wachtwoord, dat veel te moeilijk is om te onthouden.

©PXimport

Laat KeePass automatisch willekeurige wachtwoorden genereren.

9. Beheer uw wachtwoorden

Eigenlijk kan tegenwoordig niemand meer zonder wachtwoordbeheerder. Meer dan een vijftal wachtwoorden is al lastig te onthouden. Zodra u er meer nodig hebt, gaat u compromissen maken die uw internetveiligheid niet ten goede komen. U gebruikt bijvoorbeeld hetzelfde wachtwoord voor meerdere accounts of u kiest een kort en gemakkelijk te onthouden wachtwoord, of u kiest hetzelfde basiswachtwoord met een getal of woord eraan geplakt dat verschilt per account. Als u merkt dat u zich aan één van deze fouten bezondigt, dan is het tijd om een wachtwoordbeheerder te gebruiken. KeePass is heel gebruiksvriendelijk en daarom een goede keuze. Bovendien kan KeePass zelf veilige wachtwoorden genereren, waardoor u al uw accounts goed beveiligt. U hoeft dan nog slechts één wachtwoord te onthouden om al uw wachtwoorden te ontsluiten. Waar wacht u nog op?

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.