We hebben er even op moeten wachten, maar de iPhone 5s is nu dan eindelijk ook in Nederland beschikbaar. Zijn de vele interne updates voldoende om je het komende jaar aan de iPhone te verbinden? De afgelopen dagen ging ik met Apple's nieuwe vlaggenschip aan de slag.

Zoals de iPhone 4s qua uiterlijk gelijk was aan de iPhone 4, zo is deze nieuwe iPhone 5s van buiten amper te onderscheiden van de iPhone 5. Het toestel lijkt qua vorm sterk op zijn voorganger, met een aluminium achterkant, een metalen band over de zijkant en een 4 inch Retina-scherm dat is afgewerkt met Gorilla Glass.

Wat er wel is veranderd? De kleurstelling van de iPhone 5s. Zo kan er nu gekozen worden voor wit/zilver, wit/goud en grijs/zwart (of Space Grey, zoals Apple het noemt). Heel spannend is het allemaal niet. Iets anders dat opvalt, is de zilverkleurige ring die om de thuisknop is geplaatst. Dit geeft aan dat het toestel over Touch ID (review) beschikt. Jawel, de iPhone heeft nu een heuse vingerafdruk-scanner. En daarmee wordt het toestel ook direct een stuk interessanter...

©PXimport

Qua design is er weinig aan de iPhone veranderd.

Touch ID op de iPhone 5s

Tijdens mijn eerste testuren met de 5s, werd snel duidelijk dat Touch ID meer is dan een geinige gimmick. De scanner tilt de hele iPhone-gebruikservaring naar een hoger niveau. Door je vinger op de thuisknop te leggen, zal het toestel (in ongeveer één seconde) worden ontgrendeld. Ook stelt Touch ID je in staat om aankopen in de App Store te bevestigen, waardoor je dus niet steeds je wachtwoord hoeft in te vullen. Heerlijk! Doordat de scanner in de thuisknop verwerk zit, en niet ergens anders op het toestel is geplaatst, voelt het direct als een zeer natuurlijke handeling. Simpelweg een verlenging van een actie die je toch al tientallen keren per dag doet.

Een andere reden van de positieve ervaring met Touch ID, is dat het gewoon werkt. Slechts bij drie á vier op de tien pogingen moet ik opnieuw mijn vinger plaatsen, een zeer schappelijke foutmarge dus - en uiteraard een stuk eenvoudiger dan iedere keer je viercijferige code in te voeren. Je kunt de telefoon een totaal van vijf afdrukken leren, waardoor je vrijwel altijd een vinger in de buurt van de thuisknop hebt om het toestel te ontgrendelen. Vind je Touch ID niets, dan kan je ervoor kiezen de functie uit te schakelen, of je oude vertrouwde code te gebruiken.

Een stuk sneller, al merk je dat niet

De A7-processor die Apple in de iPhone 5s heeft gebouwd, is razendsnel. Het betreft hier een zogenoemde 64 bit-processor, die in theorie een stuk krachtiger is dat voorganger A6. Toch merk je in de praktijk weinig van deze winst. De iPhone 5 was al een razendsnelle telefoon, de 5s is dat ook. Er is momenteel een handjevol apps dat al gebruikmaakt van de 64-bits architectuur, en dan moet je denken aan grafisch zware software als Infinity Blade III en SketchBook Mobile. Ook de camera is door de chip een stuk sneller geworden. Een reden om je iPhone 5 te laten vallen? Vooralsnog zeker niet.

©PXimport

De iPhone 5s is slechts 7,6 millimeter dik en weegt 112 gram.

Naast de A7-processor, beschikt de 5s ook over een nieuwe M7-chip. Deze staat los van de A7-module, maar werkt er wel nauw mee samen. De M7 maakt het voor de telefoon mogelijk om nauwkeuriger (en meer) data te verzamelen via de ingebouwde sensoren. Ook moet het bijhouden van deze data minder hard inhakken op de batterijduur. Dit omdat de M7-chip registreert wanneer je de telefoon bijvoorbeeld ongebruikt op je bureau laat liggen, waardoor de cpu in een soort slaapstand wordt gezet. De M7-chip schudt de processor weer wakker wanneer je de telefoon oppakt. Hoewel er op internet veel gebruikers zijn die klagen over een onnauwkeurige bewegingssensor in de 5s, heb ik hier in mijn testperiode nog geen last van gehad.

Wederom Retina

Net als op de iPhone 5 en iPhone 5c, beschikt de iPhone 5s over een 4 inch Retina-beeldscherm. Apple voorziet zijn smartphones al sinds de iPhone 4 van hetzelfde scherm-type. Hoewel concurrenten inmiddels displays gebruiken met een veel hogere pixeldichtheid, is het Retina-display nog altijd een genot om naar te kijken. Pixels zijn met het blote oog niet waar te nemen, en dat blijft indrukwekkend. Samen met de snelle A7-chip zorgt het scherm er dan ook voor dat de iPhone 5s een ideaal toestel is om games op te spelen en video's op te kijken.

©PXimport

Touch ID is een bijzonder handige toevoeging aan de iPhone-ervaring.

De 8 megapixel iSight-camera in de iPhone 5s is licht verbeterd ten opzichte van de iPhone 5. Hoewel de foto's overdag ongeveer net zo goed zijn als die van de vorige smartphone, zijn er vooral stappen gemaakt bij de avondkiekjes. Maak je in een donkere omgeving een foto met behulp van de flitser, dan ziet deze er opvallend beter uit dan voorheen.

Ditmaal heeft Apple een dubbele led-flitser ingebouwd, die voor natuurlijkere kleuren zorgt wanneer je deze gebruikt. De foto's zijn misschien niet op het niveau van een Lumia 1020, maar sensor behoort zeker tot de betere van de huidige smartphonemarkt. Gebruik je jouw iPhone vooral voor het schieten van video's? Ook deze telefoon laat je probleemloos prima 1080p video's schieten. Veel kwaliteitsverschil met de iPhone 5 kon ik echter niet opmerken.

Creatief met de camera

Een van de nieuwe foto-functies die Apple met de iPhone 5s introduceert, is Burst. Deze optie gebruik je simpelweg door de sluiterknop langer ingedrukt te houden, waarna de telefoon tien foto's per seconde zal schieten. Je kunt de Burst-modus gebruiken in de gewone fotomodus, maar ook in de nieuwe 'vierkante' modus, welke vanaf iOS 7 beschikbaar is. De software zal vervolgens zelf een selectie maken en toont je de beste kiekjes. Een andere vernieuwing is de Slow-motion-functie, welke je schitterende vertraagde video's laat maken en bewerken.

Meer weten over de Burst-modus? Lees onze uitgebreide review van deze fotomodus in de iPhone 5s. In de afzonderlijke review van de Slow-motion-functie leest je alle details van deze handige video-optie.

Op de redactie blijft het leuk om met de Slow-motion functie te spelen.

De batterijduur van de 5s lijkt de eerste dagen van gebruik aardig constant te zijn. Verwacht echter geen wonderen. Net als bij praktisch alle iPhones zal ook de 5s het krap een volle dag uithouden, als je deze tenminste niet al te zwaar belast. Genoeg voor de meeste gebruikers, maar toch had ik graag gezien dat de M7-chip een beduidend groter effect op de batterijduur zou hebben.

iOS 7 op de iPhone 5s

Als besturingssysteem wordt iOS 7 meegeleverd. Het OS is compleet op de schop gegaan, en dat pakt gelukkig positief uit. Het vernieuwde notificatiecentrum, het controle paneel de verbeterde multitasking, het maakt de telefoon een stuk gebruiksvriendelijker (en vooral moderner) dan een iPhone met iOS 6. Helaas is Siri nog steeds niet in het Nederlands beschikbaar. Wil je alles te weten komen over iOS 7? Lees dan onze review van Apple's jongste mobiele besturingssysteem.

©PXimport

De iPhone 5s heeft een aantal leuke nieuwe camera-functies.

Conclusie

Apple introduceert met de iPhone 5s, zoals verwacht, zijn beste smartphone tot op heden. Het design is ook een jaar na de iPhone 5 nog oogstrelend mooi, en nieuwe elementen als Touch ID, een volledige 4G-dekking en de razendsnelle A7-chip betekenen een grote stap voorwaarts. Daarnaast zijn er leuke functies toegevoegd aan de camera en verwacht ik veel van de manier waarop app-ontwikkelaars de M7-chip gaan inzetten. Heb je momenteel al een iPhone 5? Dan zie ik geen directe aanleiding om over te stappen, en kan je wellicht beter wachten tot de iPhone 6. Loop je echter nog met een oudere Apple-telefoon rond, of wil je van Android overstappen op het Apple-ecosysteem, dan is de 5s een prima moment om in te stappen. Al moet je hier wel een behoorlijk bedrag voor neertellen.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.