We hebben er even op moeten wachten, maar de iPhone 5s is nu dan eindelijk ook in Nederland beschikbaar. Zijn de vele interne updates voldoende om je het komende jaar aan de iPhone te verbinden? De afgelopen dagen ging ik met Apple's nieuwe vlaggenschip aan de slag.

Zoals de iPhone 4s qua uiterlijk gelijk was aan de iPhone 4, zo is deze nieuwe iPhone 5s van buiten amper te onderscheiden van de iPhone 5. Het toestel lijkt qua vorm sterk op zijn voorganger, met een aluminium achterkant, een metalen band over de zijkant en een 4 inch Retina-scherm dat is afgewerkt met Gorilla Glass.

Wat er wel is veranderd? De kleurstelling van de iPhone 5s. Zo kan er nu gekozen worden voor wit/zilver, wit/goud en grijs/zwart (of Space Grey, zoals Apple het noemt). Heel spannend is het allemaal niet. Iets anders dat opvalt, is de zilverkleurige ring die om de thuisknop is geplaatst. Dit geeft aan dat het toestel over Touch ID (review) beschikt. Jawel, de iPhone heeft nu een heuse vingerafdruk-scanner. En daarmee wordt het toestel ook direct een stuk interessanter...

©PXimport

Qua design is er weinig aan de iPhone veranderd.

Touch ID op de iPhone 5s

Tijdens mijn eerste testuren met de 5s, werd snel duidelijk dat Touch ID meer is dan een geinige gimmick. De scanner tilt de hele iPhone-gebruikservaring naar een hoger niveau. Door je vinger op de thuisknop te leggen, zal het toestel (in ongeveer één seconde) worden ontgrendeld. Ook stelt Touch ID je in staat om aankopen in de App Store te bevestigen, waardoor je dus niet steeds je wachtwoord hoeft in te vullen. Heerlijk! Doordat de scanner in de thuisknop verwerk zit, en niet ergens anders op het toestel is geplaatst, voelt het direct als een zeer natuurlijke handeling. Simpelweg een verlenging van een actie die je toch al tientallen keren per dag doet.

Een andere reden van de positieve ervaring met Touch ID, is dat het gewoon werkt. Slechts bij drie á vier op de tien pogingen moet ik opnieuw mijn vinger plaatsen, een zeer schappelijke foutmarge dus - en uiteraard een stuk eenvoudiger dan iedere keer je viercijferige code in te voeren. Je kunt de telefoon een totaal van vijf afdrukken leren, waardoor je vrijwel altijd een vinger in de buurt van de thuisknop hebt om het toestel te ontgrendelen. Vind je Touch ID niets, dan kan je ervoor kiezen de functie uit te schakelen, of je oude vertrouwde code te gebruiken.

Een stuk sneller, al merk je dat niet

De A7-processor die Apple in de iPhone 5s heeft gebouwd, is razendsnel. Het betreft hier een zogenoemde 64 bit-processor, die in theorie een stuk krachtiger is dat voorganger A6. Toch merk je in de praktijk weinig van deze winst. De iPhone 5 was al een razendsnelle telefoon, de 5s is dat ook. Er is momenteel een handjevol apps dat al gebruikmaakt van de 64-bits architectuur, en dan moet je denken aan grafisch zware software als Infinity Blade III en SketchBook Mobile. Ook de camera is door de chip een stuk sneller geworden. Een reden om je iPhone 5 te laten vallen? Vooralsnog zeker niet.

©PXimport

De iPhone 5s is slechts 7,6 millimeter dik en weegt 112 gram.

Naast de A7-processor, beschikt de 5s ook over een nieuwe M7-chip. Deze staat los van de A7-module, maar werkt er wel nauw mee samen. De M7 maakt het voor de telefoon mogelijk om nauwkeuriger (en meer) data te verzamelen via de ingebouwde sensoren. Ook moet het bijhouden van deze data minder hard inhakken op de batterijduur. Dit omdat de M7-chip registreert wanneer je de telefoon bijvoorbeeld ongebruikt op je bureau laat liggen, waardoor de cpu in een soort slaapstand wordt gezet. De M7-chip schudt de processor weer wakker wanneer je de telefoon oppakt. Hoewel er op internet veel gebruikers zijn die klagen over een onnauwkeurige bewegingssensor in de 5s, heb ik hier in mijn testperiode nog geen last van gehad.

Wederom Retina

Net als op de iPhone 5 en iPhone 5c, beschikt de iPhone 5s over een 4 inch Retina-beeldscherm. Apple voorziet zijn smartphones al sinds de iPhone 4 van hetzelfde scherm-type. Hoewel concurrenten inmiddels displays gebruiken met een veel hogere pixeldichtheid, is het Retina-display nog altijd een genot om naar te kijken. Pixels zijn met het blote oog niet waar te nemen, en dat blijft indrukwekkend. Samen met de snelle A7-chip zorgt het scherm er dan ook voor dat de iPhone 5s een ideaal toestel is om games op te spelen en video's op te kijken.

©PXimport

Touch ID is een bijzonder handige toevoeging aan de iPhone-ervaring.

De 8 megapixel iSight-camera in de iPhone 5s is licht verbeterd ten opzichte van de iPhone 5. Hoewel de foto's overdag ongeveer net zo goed zijn als die van de vorige smartphone, zijn er vooral stappen gemaakt bij de avondkiekjes. Maak je in een donkere omgeving een foto met behulp van de flitser, dan ziet deze er opvallend beter uit dan voorheen.

Ditmaal heeft Apple een dubbele led-flitser ingebouwd, die voor natuurlijkere kleuren zorgt wanneer je deze gebruikt. De foto's zijn misschien niet op het niveau van een Lumia 1020, maar sensor behoort zeker tot de betere van de huidige smartphonemarkt. Gebruik je jouw iPhone vooral voor het schieten van video's? Ook deze telefoon laat je probleemloos prima 1080p video's schieten. Veel kwaliteitsverschil met de iPhone 5 kon ik echter niet opmerken.

Creatief met de camera

Een van de nieuwe foto-functies die Apple met de iPhone 5s introduceert, is Burst. Deze optie gebruik je simpelweg door de sluiterknop langer ingedrukt te houden, waarna de telefoon tien foto's per seconde zal schieten. Je kunt de Burst-modus gebruiken in de gewone fotomodus, maar ook in de nieuwe 'vierkante' modus, welke vanaf iOS 7 beschikbaar is. De software zal vervolgens zelf een selectie maken en toont je de beste kiekjes. Een andere vernieuwing is de Slow-motion-functie, welke je schitterende vertraagde video's laat maken en bewerken.

Meer weten over de Burst-modus? Lees onze uitgebreide review van deze fotomodus in de iPhone 5s. In de afzonderlijke review van de Slow-motion-functie leest je alle details van deze handige video-optie.

Op de redactie blijft het leuk om met de Slow-motion functie te spelen.

De batterijduur van de 5s lijkt de eerste dagen van gebruik aardig constant te zijn. Verwacht echter geen wonderen. Net als bij praktisch alle iPhones zal ook de 5s het krap een volle dag uithouden, als je deze tenminste niet al te zwaar belast. Genoeg voor de meeste gebruikers, maar toch had ik graag gezien dat de M7-chip een beduidend groter effect op de batterijduur zou hebben.

iOS 7 op de iPhone 5s

Als besturingssysteem wordt iOS 7 meegeleverd. Het OS is compleet op de schop gegaan, en dat pakt gelukkig positief uit. Het vernieuwde notificatiecentrum, het controle paneel de verbeterde multitasking, het maakt de telefoon een stuk gebruiksvriendelijker (en vooral moderner) dan een iPhone met iOS 6. Helaas is Siri nog steeds niet in het Nederlands beschikbaar. Wil je alles te weten komen over iOS 7? Lees dan onze review van Apple's jongste mobiele besturingssysteem.

©PXimport

De iPhone 5s heeft een aantal leuke nieuwe camera-functies.

Conclusie

Apple introduceert met de iPhone 5s, zoals verwacht, zijn beste smartphone tot op heden. Het design is ook een jaar na de iPhone 5 nog oogstrelend mooi, en nieuwe elementen als Touch ID, een volledige 4G-dekking en de razendsnelle A7-chip betekenen een grote stap voorwaarts. Daarnaast zijn er leuke functies toegevoegd aan de camera en verwacht ik veel van de manier waarop app-ontwikkelaars de M7-chip gaan inzetten. Heb je momenteel al een iPhone 5? Dan zie ik geen directe aanleiding om over te stappen, en kan je wellicht beter wachten tot de iPhone 6. Loop je echter nog met een oudere Apple-telefoon rond, of wil je van Android overstappen op het Apple-ecosysteem, dan is de 5s een prima moment om in te stappen. Al moet je hier wel een behoorlijk bedrag voor neertellen.

Als je alles uit je staafmixer wilt halen, moet je wel weten hoe je ermee om moet gaan. Met deze tips krijg je niet alleen de beste (lees: lekkerste) resultaten, maar gaat je staafmixer ook langer mee. Win-win! 

Lees ook: Dit kun je allemaal (nog meer) met een staafmixer

Tip 1: Ingrediënten voorsnijden

Hoewel staafmixers erg krachtig kunnen zijn, hebben ze ook relatief kleine mesjes. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een blender kan het voor een staafmixer daarom lastig zijn om grote stukken goed en gelijkmatig te verpulveren. Je kunt je staafmixer dus een handje helpen door je ingrediënten van tevoren in kleinere stukken te snijden. Hiermee verklein je de kans op klonten of stukjes in je soep of saus én raken de messen minder snel overbelast. 

Tip 2: Let op het vermogen

Het is altijd belangrijk om rekening te houden met het vermogen van je staafmixer, want dat bepaalt welke ingrediënten het apparaat kan pureren. Het pureren van harde ingrediënten zoals noten of ongekookte groenten met een staafmixer met een laag vermogen gaat hoogstwaarschijnlijk niet lukken. Of het lukt wel, maar met een overbelaste motor tot gevolg. Voor harde ingrediënten is vaak een vermogen van minstens 600 watt nodig. Wil je vaak en veel gaan pureren, kies dan voor een vermogen van minstens 1000 watt. Maar let ook op het toerental, oftewel het aantal rotaties per minuut (RPM). Een staafmixer kan namelijk een laag vermogen hebben, maar wél een toerental van minstens 10.000 RPM. Dan is hij alsnog krachtig genoeg om harde ingrediënten te pureren. 

©Khaletski Siarhei | goffkein.pro

Tip 3: Niet te lang pureren

Lang achter elkaar pureren is funest voor de messen en de motor van een staafmixer. Beter is om in pulsen te pureren, waarbij je de motor tussen het pureren door steeds een paar seconden laat rusten. Vooral bij dikkere mengsels, zoals notenpasta, smoothies en dikke soepen, is dit belangrijk. Het is afhankelijk van het vermogen van een staafmixer hoe lang hij achter elkaar kan pureren. Vaak staat dit aangegeven bij de specificaties. Heb je geen idee? Pureer zachte ingrediënten dan niet langer dan 1,5 minuut en harde ingrediënten niet langer dan 45 seconden. Maakt je staafmixer een raar geluid of wordt hij erg warm, stop dan meteen met pureren. Dit zijn signalen dat het apparaat overbelast is. 

Tip 4: De juiste snelheid

De meeste staafmixers hebben meerdere snelheidsstanden en dat is niet zonder reden. Zo heb je voor het fijn pureren van dikkere mengsels en harde ingrediënten vaak een hogere snelheid nodig dan voor lichte bereidingen. En de turbostand kan handig zijn om harde ingrediënten kort maar krachtig te verpulveren of om een extra gladde soep te maken. Soms wil je een combi van snelheden gebruiken. Je begint bijvoorbeeld met een lage snelheid om spatten in de keuken te voorkomen en bouwt vervolgens geleidelijk op naar een hogere snelheid voor een glad resultaat. 

Tip 5: Ronddraaiende beweging

Beweeg je je staafmixer tijdens het pureren altijd gewoon op en neer? Op zich niks mis mee, want pureren doet het apparaat toch wel. Maar wil je zeker weten dat je geen plekken overslaat, maak dan tijdens het op en neer gaan óók een cirkelvormige beweging. Want op een mayonaise met klontjes zit natuurlijk niemand te wachten. 

©VI Studio

Tip 6: Schoonmaken

Een staafmixer neemt je veel werk uit handen, maar daar moet je wel iets voor terugdoen. Een staafmixer die niet goed schoongemaakt wordt, zal sneller vastlopen door aangekoekte etensresten. De motor moet dan tijdens het pureren harder werken en zal waarschijnlijk sneller overbelast raken. Daarnaast is een vieze staafmixer natuurlijk niet zo hygiënisch. Wil je geen bacteriën en nare geurtjes in je verse soep, maak je staafmixer dan na elk gebruik goed schoon. Dat kost je nauwelijks moeite: laat het apparaat even draaien in een maatbeker met warm water en wat afwasmiddel of doe hem, als dat kan, in de vaatwasser.

Tijdens het persevent van Sony op het Europese hoofdkwartier in Weybrigde in het Verenigd Koninkrijk werden de nieuwe soundbars en tv's van 2025 aangekondigd. Het bedrijf zegt het misschien niet met zoveel woorden, maar de boodschap is duidelijk: minder frequente updates van alle modellen, en miniled blijft de technologie voor het topmodel.

 De 2023 A95L qd-oled-tv heeft twee jaar in het aanbod gestaan, ondanks het feit dat er vorig jaar wel degelijk een nieuw paneel beschikbaar was. In 2025 krijgt het model wel een update. De Bravia 8 II - te lezen als Bravia 8 Mark 2 - zal uitgerust zijn met het nieuwste (3e generatie) qd-oled-paneel van Samsung Display. Sony claimt dat dit paneel een 25% hogere piekhelderheid zal leveren ten opzichte van de A95L. Als we kijken naar wat Samsung Display (de panelfabrikant) claimde op CES, dan kan dit paneel tot 4.000 nits piekhelderheid leveren. We vermoeden dat Sony daar onder zal blijven, het merk is over het algemeen wat voorzichtiger en pusht zijn oled-panelen niet tot het uiterste op het gebied van piekhelderheid. Opmerkelijk genoeg vermeldde Sony expliciet dat de Bravia 8 II goedkoper zal zijn dan de A95L, maar concrete prijzen zijn er nog niet. De Bravia 8 II zal beschikbaar zijn in 55 en 65 inch.

©Eric Beeckmans | ID.nl

De Bravia 5 en Bravia 3

Verder naar onder in de line-up worden de Bravia 5 en Bravia 3 aangekondigd, ze vervangen respectievelijk de X90L en de X75WL. De Bravia 5 wordt uitgerust met de XR-processor (ook te vinden op de hogere modellen) en een XR Backlight Master Drive, een miniled-achtergrondverlichting die zes keer meer zones zal gebruiken dan de X90L. Hij zal beschikbaar zijn in 55, 65, 75,85, en 98 inch. De Bravia 3 is een instap 4K-model met direct led-achtergrondverlichting en de X1-processor. Dit model zal beschikbaar zijn in 43, 50, 55, 65, 75, en 85 inch. Beide modellen ondersteunen Dolby Vision en Dolby Atmos.

Demo's van nieuwe modellen

Sony toonde een aantal demonstraties van de nieuwe modellen, in vergelijking met een aantal concurrenten (dat waren uiteraard 2024-modellen). De Bravia 8 II stond opgesteld naast de voorganger de A95L, een Sony referentie studiomonitor, en een LG G4 en Samsung S95D. Zowel in Vivid Mode als de Filmmaker Mode (of vergelijkbaar want Sony gebruikt geen Filmmaker Mode) liet de Bravia 8 II een sterke indruk na. Zijn beelden leunen erg dicht tegen de studioreferentie aan. Kleuren in zeer heldere accenten zijn beter, en donkere gradaties worden nauwkeuriger weergegeven.

De Bravia 5 stond opgesteld naast een X85L (wat overigens een ietwat vreemde vergelijking is, want het toestel vervangt de X90L) en een Samsung QN85D. De XR Backlight Master Drive geeft de Sony flink wat extra helderheid en een duidelijke verbetering in contrast. Sony toonde ook een nieuwe techniek voor ruisonderdrukking bij oude bronnen (SD-content zoals Friends). Dat presteerde in sommige gevallen goed, maar liet in andere gevallen meer ruis zien. Mogelijk verfijnt Sony dit nog voordat het model op de markt komt. Het feit dat de testen in Vivid beeldmode gedaan werden, maakt de vergelijking ook moeilijk, vermits fabrikanten daar vaak veel vrijheid nemen.

Audioverwerking, beeldverwerking en Studio Calibrated

Op het gebied van beeldverwerking liet Sony dit keer geen belangrijke nieuwigheden zien. Ons oordeel over het nieuwe ruisonderdrukkingsalgoritme dat tijdens de Bravia 5 demo getoond werd, laten we nog even achterwege totdat we het zelf kunnen testen. De Bravia 3 heeft een nieuw algoritme voor beeldkwaliteit, maar dat werd alleen in Vivid-mode getoond en dat is een test waaruit weinig op te maken valt.  

©Eric Beeckmans | ID.nl

Sony benadrukte verder nog de aanwezigheid van Voice Zoom 3 op de Bravia 8 II en Bravia 5. Daarmee kan de processor nauwkeurig stem of dialogen isoleren van de rest van de audio. Zo kun je die selectief versterken (voor film kijken ’s avonds) of verzwakken (om de commentator bij sport wat stiller te maken).

De tagline van Sony, ‘Cinema is coming home', wil de fabrikant garanderen met een aantal Studio Calibrated beeldmodes: Netflix Adaptive Calibrated Mode, Prime Video Calibrated Mode en Sony Pictures Core Calibrated Mode. Die modi zijn specifiek in samenwerking met de respectievelijke streamingdienst opgezet. Voor alle andere content is er de ‘Professional’-beeldmode.

Tweejaarlijkse cyclus en miniled als toptechnologie

Net als vorig jaar heeft Sony alleen een deel van line-up vernieuwd. Dat is een aanpak die we toejuichen, want het maakt de verbeteringen die een nieuw model krijgt veel duidelijker. Sony kan daar eventueel nog wel van afwijken, bijvoorbeeld als een model het slecht doet in de markt. Maar we hopen dat dit voorbeeld navolging krijgt.

De 2024 Bravia 9 - een miniled-model - geldt nog steeds als het topmodel, ondanks de vernieuwde Bravia 8 II QD-OLED. Sterker nog, Sony kondigde voor volgend jaar een RGB-miniled technologie aan die duidelijk voorbestemd is om het nieuwe topmodel te worden.

Wat is een rgb-miniled achtergrondverlichting?

De achtergrondverlichting is het onderdeel van een lcd-tv dat licht produceert. Dat kunnen witte leds zijn, maar een moderne premium lcd-tv gebruikt doorgaans talloze minileds die blauw licht produceren, dat via een quantum dot-folie wordt omgezet naar wit licht. De leds worden onderverdeeld in zones die de processor individueel kan aansturen om het contrast te verbeteren. In donkere zones dimt hij het licht, in heldere zones kan hij de leds sterker aansturen. Om kleur te produceren wordt elke pixel met behulp van een kleurfilter opgedeeld in een rode, groene en blauwe subpixel.

©Sony

RGB-miniled technologie vervangt dit systeem door trio's van rode, groene en blauwe minileds te gebruiken die samen wit licht creëren, waardoor de quantum dot-laag overbodig wordt. Omdat er nog steeds veel minder leds dan pixels zijn, blijft het kleurenfilter nodig om per pixel de juiste kleuren te creëren. Net zoals bij een huidige miniled-tv worden de leds onderverdeeld in zones om het contrast te verbeteren.

©Sony

Maar deze technologie kan nog een stapje verder gaan. Als de processor detecteert dat er in een bepaalde zone enkel groen licht nodig, dan kan hij de rode en blauwe leds uitschakelen. Dat is alvast veel efficiënter dan het overbodige licht weg te filteren.

Wachten tot 2026 voor nog rijkere, helderdere kleuren

Sony claimt dat dit soort achtergrondverlichting een piekhelderheid van 4.000 nits en kleurbereik van 99 % P3 kan bereiken en 90% Rec.2020. Dat is een flinke upgrade ten opzichte van de beste tv’s die momenteel wel 4000 nits halen, maar eerder 95% P3 en 75% Rec.2020 leveren. Concreet kan een rgb-miniled veel helderdere kleuren tonen, die toch erg intens zijn.

©Sony

Daarnaast zijn ook meer nauwkeurige kleurgradaties mogelijk, en dat zowel in heel donkere als heel heldere tinten. Een aangezien meer en meer filmmakers vaak erg donkere scènes gebruiken, zou dat een welkome verbetering zijn. De technologie heeft nog twee extra voordelen. Ze is schaalbaar naar grote tv-maten. En een rgb-miniled tv zou ook een betere kijkhoek hebben, al liet Sony niet weten hoe dat gerealiseerd wordt. Sony zal een eerste model vermoedelijk in 2026 lanceren.

Ook bij audio een beperkt aantal nieuwe modellen

Net als bij de televisies worden ook de audioproducten niet meer elk jaar vernieuwd zo blijkt. Vorig jaar kreeg de top van het aanbod een make-over, dit jaar is de onderste helft aan de beurt. De Bravia Theatre Bar 6 is een 3.1.2 soundbar met subwoofer. De Bravia Theatre System 6 is een 5.1 soundbar met bijgeleverde surroundluidsprekers en subwoofer. Beide ondersteunen Dolby Atmos, DTS:X, Voice Zoom 3. We kregen een korte demo van de vernieuwde Bravia Bar 6, die een duidelijk vollere en stevigere klank produceerde dan de voorganger.

©Eric Beeckmans | ID.nl

Daarnaast zijn er ook twee optionele accessoires. De Bravia Theatre Rear 8 bestaat uit één paar draadloze surroundluidsprekers die je kunt gebruiken om de Bar 6 uit te breiden. De Bravia Theatre Sub 7 is een compacte draadloze subwoofer van 100W.

Bekijk andere Sony-tv's op Kieskeurig.nl: