Als er iets is waar een smartphone (of nog beter: het grotere scherm van een tablet) geschikt voor is, dan is het wel ‘astronomie on the go’. Nooit was het zo makkelijk om sterren, planeten, kometen en ander ruimtetuig op te zoeken. Gewoon via een app als Redshift Sky.

Dat smartphones (en deels ook tablets) zo verdraaid handig van pas komen bij het ‘sterrenkijken’ heeft alles te maken met de ingebouwde meetapparatuur die dergelijke apparaten tegenwoordig aan boord hebben. Denk aan een GPS voor het nauwkeurig bepalen van je observatie-positie. Maar ook een kompas en hellingmeters komen goed van pas. Daarmee kun je de sterrenhemel namelijk in real time met je mee laten bewegen. Sterker nog, sommige astro-apps beschikken over de optie om informatie via een AR-laag over de zichtbare objecten heen te leggen. In real-time, waarbij de camera wordt gebruikt om de werkelijkheid als achtergrondlaag te tonen. Redshift Sky is zo’n app, die zonder meer de moeite van ’t aanschaffen waard is als je ook maar een beetje geïnteresseerd bent in astronomie. Of van plan bent om je daarin eens te gaan verdiepen; zolang je dat in je eentje doet is het als bonus ook nog eens een Covid-veilige hobby.

Virtuele rondreizen

Redshift Sky is veel meer dan ‘alleen’ een real-time sterrenkaart, gebaseerd op je positie. Het beschikt ook over de optie om in te zoomen op veraf gelegen objecten, die vervolgens in 3D getoond worden. Zo kun je een nauwkeurige blik werpen op bijvoorbeeld Mars of een ver weg gelegen ster. Handig van pas daarbij komen de ingebouwde tours door het heelal. Zo kun je rap een bezoekje brengen aan een aantal interessante objecten. Start de app en tik op de omringde planeet linksonder in beeld. Tik vervolgens op 3D-vluchten. Kies dan voor Spectaculaire uitzichten en vluchten en dan Grote reis. In een paar minuten duik je via lokale planeten in ons eigen zonnestelsel diep de ruimte in. Bedenk daarbij dat geen mens zo’n reis bij leven zijn daadwerkelijk kan maken. Niet met de huidige stand en kennis van techniek, ten minste. Waan je even commandant van een intergalactisch ruimteschip en geniet. Zoals je wellicht al zag, zijn er meer gethematiseerde tours beschikbaar, ideaal voor als je even niks te doen hebt. Enig nadeel van al dat moois is, dat je door de enorme ‘reissnelheid’ geen gevoel van de uitgestrekte oneindigheid krijgt. Maar zo gaat dat met techniek: alles wordt steeds sneller.

©PXimport

Standplaats aanpassen

Na afloop van de Grote reis keer je terug op je beginpunt. Dat is jouw waarnemingspunt. Als je je smartphone of tablet in de rondte beweegt, zie je de sterrenhemel zoals deze nu daadwerkelijk te zien is. Stond je niet al buiten, dan is het nu de tijd om dat alsnog te doen. Bij helder weer, vanzelfsprekend en vooral ook na zonsondergang. Standaard worden sterrenbeelden en namen van objecten getoond. Je waarnemingslocatie is qua gerenderde omgeving (die is fake en niet gebaseerd op je echte standplek) aan te passen. Tik daarvoor op het tandwiel rechtsonder in beeld, gevolgd door een tik op Algemene instellingen en dan Panorama. Kies een omgeving of ga voor een meer zakelijk-wetenschappelijk Eenkleurig vak, of desnoods Geen. In dat laatste geval moet je goed opletten waar de horizon is, om te voorkomen dat je iets zoekt dat net niet zichtbaar is. Onder Algemene instellingen vind je nog meer handige opties, kijk er rustig eens rond. Hulprasters zijn selecteerbaar bijvoorbeeld, maar ook het (soms toch wat irritante…) achtergrondmuziekje is uitschakelbaar.

Updaten en donkervriendelijke weergave

Het is tevens zaak de hemelgegevens zo af en toe eens te updaten (doe dat zeker na de eerste start van Redshift Sky). Tik weer op het tandwiel rechtsonder en dan op Downloads. In principe kun je alle hier staande items aantikken en updaten. Dit zorgt ook meteen weer voor wat extra gegevens, waaronder live weergave van (bekende) satellieten en ruimtestations. Ben je eenmaal aan het observeren geslagen, dan ontdek je waarschijnlijk al heel snel dat je ogen zich steeds opnieuw van het heldere scherm van je smartphone of tablet moeten aanpassen aan de nachtelijke hemel. Hoe langer je kijkt naar de zwarte, heldere lucht, hoe meer je ogen aan het duister gewend raken en hoe meer je ziet. Dat voordeel wordt meteen teniet gedaan door een blik op je toestel. Zelfs het helemaal terugregelen van de schermhelderheid is dan nog te veel van het goede. Nu geldt dat je ogen niet heel gevoelig zijn voor rood licht. Door op het tandwiel rechtsonder te tikken en dan op Hemeldisplay verschijnt een schakelaar met de naam Nachtaanzicht. Zet deze aan, en liefst meteen ook de schakelaar achter Donkere nachtelijke hemel. Schroef vervolgens ook dan de helderheid van je telefoon- of tabletscherm terug. Ga je nu buiten waarnemen, dan heb je geen last van de enorme helderheidsverschillen tussen scherm en hemel.

©PXimport

Inzoomen en object-info opvragen

Overigens heeft de naam van de app – Redshift – niks te maken met die rode weergavemodus. Die naam is afkomstig van een natuurkundig verschijnsel. Door de enorme afstanden die licht van extreem veraf gelegen objecten moet afleggen alvorens het hier zichtbaar is, wordt de golflengte opgerekt. Dat leidt tot een ‘verroding’ van de kleur, ofwel een red shift. Dat echter geheel terzijde. Je kunt de app in ieder geval gebruiken om flink ver in te zoomen op onderdelen in de lucht. Nu kun je met een verrekijker al veel meer details zien dan met het blote oog; even doorzoomen op een ster om deze vervolgens gedetailleerd in beeld te krijgen lukt daarmee (en ook niet met de beste telescopen ter wereld) niet. Redshift Sky is wat dat betreft een uitkomst: het leert je in een handomdraai veel meer dan met de beste papieren sterrenkaart ooit mogelijk was. Inzoomen doe je door een spreidbeweging op de sterrenweergave te maken. Of tik op een object en dan op de raket in de knoppenbalk die daarop (meestal) opent. Je ‘vliegt’ dan met gezwinde spoed naar het hemellichaam! Terugkeren naar je standplaats doe je door een tik op de huisknop rechtsonder in beeld. Per object (en dat geldt ook voor satellieten en dergelijk is meer info op te vragen via de knoppenbalk en de boekknop. Niet élk object beschikt over info, maar veel wel.

©PXimport

Telescoop besturen

Er is nog veel en veel meer te vertellen over Redshift Sky. Maar eigenlijk is het veel beter om er gewoon mee aan de slag te gaan. Grote kans dat dit leidt tot een langdurige ontdekkingstocht. Mocht je de smaak helemaal te pakken krijgen, dan behoort upgraden naar de Ultimate Edition (minder dan €15 per jaar op moment van schrijven) tot de mogelijkheden. Daarmee krijg je beschikking over nog wat meer informatie én de mogelijkheid om daarvoor geschikte telescopen mee te besturen. Daarmee zoom je wel heel snel in op een object. Redshift Sky is beschikbaar voor zowel iOS, iPadOS als Android; de Pro-versie kost minder dan een tientje. 

Apple heeft iOS 18.4 uitgebracht. Daarin zitten zoals altijd de nodige beveiligingsupdates, probleemoplossingen en verbeteringen, maar ook acht nieuwe emoji. Daarbij zit er een waarvan het ons niet zou verbazen als die binnen no time de meest gebruikte emoji aller tijden zou worden.

Nieuwe emoji's komen er niet zomaar. Iedereen mag een voorstel indienen bij het Unicode Consortium, de organisatie die digitale tekens wereldwijd standaardiseert. Zij beoordelen of het idee bruikbaar, relevant en onderscheidend genoeg is. Eén keer per jaar stellen ze een nieuwe set samen. De emoji's die nu zijn verschenen, horen allemaal bij de set Emoji 16.0. Heb je iOS 18.4 geïnstalleerd, dan kun je ze vanaf nu gebruiken. Het zijn een vingerafdruk, een radijsje, een kale boom, een harp, een schep, een spetter en de vlag van het piepkleine Kanaaleiland Sark staan. Leuk allemaal, maar het is natuurlijk de achtste nieuwe emoji die er met kop en schouders bovenuit steekt.

Die emoji, dat zijn wij allemaal

We hebben het dan over de emoji met donkere wallen en kringen onder zijn ogen. Die blik van: ik ben er nog, maar vraag me niet hoe. Het is de werkende ouder die op zijn enige uitslaapdag om vijf over half zes wordt gewekt door een vrolijke peuter die ontdekt heeft dat je met pannendeksels zo'n leuk geluid kunt maken. De horeca-medewerker die vijf minuten voor sluitingstijd nog een groep van vijftien man ziet binnenkomen. Een kantoormedewerker die zijn e-mail opent na een weekendje weg en 83 ongelezen berichten ziet. Het is januari. Het is maandag. Het zijn wij allemaal.

©Unicode

Kun jij hem al gebruiken?

Pas na een systeemupdate verschijnen de emoji's op je toestel. Het kan dus zijn dat je nog even moet wachten. Goed om te weten: Apple, Google en andere fabrikanten verwerken de nieuwe emoji's op hun eigen moment en in hun eigen stijl. Op een Android-toestel kan een emoji er dus net iets anders uitzien dan op een iPhone, ook al gaat het om hetzelfde Unicode-teken.

De ene update is de andere niet. De meest recente en flinke update voor Windows 11 is 24H2. Deze kent een groot aantal zichtbare en onzichtbare nieuwigheden. Er zijn daarmee genoeg redenen om over te stappen. Hoe zorg je voor een probleemloze update en ultieme flexibiliteit?

Voorbereiding

Een nieuwe Windows 11-editie vraagt om een goede voorbereiding. Benut dat moment om de computer helemaal up-to-date te brengen.

Dit is bijvoorbeeld een goed moment om je drivers te bekijken en zo nodig bij te werken. Bezoek de website van de computerfabrikant en controleer op nieuwe stuurprogramma’s. Gebruik je bijvoorbeeld een grafische kaart voor je gaming-pc, dan controleer je op de website van de fabrikant of er nieuwe stuurprogramma’s beschikbaar zijn.

Zorg verder voor een opgeruimde machine. Je kunt hiervoor gebruikmaken van de klassieke Schijfopruiming: open het Startmenu en typ Schijfopruiming. Eenmaal geopend, klik je op Systeembestanden opschonen. Controleer hierna de lijst en plaats vinkjes naast de onderdelen die je wilt verwijderen. Onderdelen zoals Tijdelijke bestanden, Windows Update opschonen en Upgradelogboekbestanden van Windows kunnen je veel ruimte teruggeven. Een ander Windows-onderdeel dat je inzicht geeft in de huidige onderdelen op de computer vind je via de Windows-instellingen. Druk op Windows-toets+I en kies Systeem / Opslag. Klik op Aanbevelingen voor opschoning en verwijder de onnodige ruimteverslinders.

Goede voorbereiding is het halve werk: zorg voor een opgeruimde machine.

Back-up

Een veiligheidsupdate of compacte functie-update is tot daaraantoe, maar voor een grote update zoals Windows 11 24H2 hebben we onze back-upzaken graag goed op orde. Zorg daarom voor een recente reservekopie van je bestanden en sla het back-upbestand op een externe locatie op. Je kunt hiervoor gebruikmaken van een online opslagdienst, zoals Google Drive of OneDrive, of een externe schijf of usb-stick.

Windows Update

Is alles op orde? Dan kunnen we de upgrade binnenhalen. Je kunt de 24H2-update op verschillende manieren installeren. De meest eenvoudige manier is om te wachten totdat de Windows 11 24H2-update wordt aangeboden door Windows Update. Grotere updates, zoals deze, worden gefaseerd uitgerold. Zo is het mogelijk dat een update pas na maanden op de computer verschijnt, bijvoorbeeld pas nadat er bekende problemen zijn opgelost.

Open het Windows-instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies Windows Update. Activeer de optie Krijg de nieuwste updates zodra ze beschikbaar zijn en klik op Naar updates zoeken. De update wordt gemeld als ‘Windows 11, versie 24H2’ en automatisch gedownload als Windows Update deze vindt.

Eenmaal gedownload, verschijnt het venster Opnieuw opstarten plannen. Geef hier aan wanneer je de update wilt installeren. Kies de dag (Een dag kiezen) en een moment (Een tijd kiezen) en klik op Opnieuw opstarten plannen. Gebruik je de computer op het gekozen moment? Start de machine dan automatisch op een eerstvolgend rustig moment op. In andere gevallen verschijnt er een melding bij het systeemvak, waarbij je de mogelijkheid hebt om direct opnieuw op te starten, vanavond opnieuw te starten of een specifieke tijd te kiezen.

Zodra je Windows opnieuw opstart, wordt de 24H2-update geïnstalleerd.

Update Windows Professional

Ben je een gevorderde gebruiker, dan kun je een truc inzetten om sneller een grote upgrade (zoals Windows 11 24H2) via Windows Update binnen te krijgen. Maak je gebruik van Windows 11 Professional? Open het Startmenu en typ gpedit.msc. Ga naar Computerconfiguratie / Beheersjablonen / Windows-onderdelen / Windows Update / Updates beheren die worden aangeboden vanuit Windows Update. Dubbelklik op De doelversie van de onderdelenupdate selecteren. Kies Ingeschakeld. In het vak Opties typ je in het eerste vak Windows 11. In het tweede vak typ je 24H2. Klik op Toepassen en OK.

Heb je de Home-uitvoering van Windows 11? Dan heb je niet de beschikking over het eerdergenoemde programma. Dezelfde truc kun je dan alsnog handmatig afdwingen via het Windows-register. Volg deze stap alleen als je bekend bent met het register. Open de register-editor (typ regedit.exe in het Startmenu) en blader naar de sleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\WindowsUpdate. Kies Bewerken / Nieuw / Tekenreekswaarde. Noem deze ProductVersion. In het vak Waardegegevens typ je Windows 11. Klik op OK. Kies wederom Bewerken / Nieuw / Tekenreekswaarde. Noem deze TargetReleaseVersionInfo. Bij Waardegegevens typ je 24H2. Klik op OK. Kies hierna Bewerken / Nieuw / DWORD-waarde (32-bits) en noem deze TargetReleaseVersion. Bij Waardegegevens typ je 1. Sluit de register-editor, start Windows opnieuw op en voer Windows Update uit. Je kunt deze truc ook gebruiken bij een toekomstige Windows-versie, bijvoorbeeld 25H2.

Zo zien we het graag: Windows 11 24H2 netjes aangeboden door Windows Update.

Installatie-assistent

Biedt Windows Update je niet aan om te upgraden naar 24H2 en heb je geen geduld? Dan nemen we het heft in eigen hand. Via deze webpagina van Microsoft vind je alternatieve manieren om de nieuwste versie alsnog binnen te halen. De eerste optie is de Installatie-assistent voor Windows 11. Deze wizard controleert of de machine in aanmerking komt voor de update en haalt automatisch de nieuwste versie van Windows 11 binnen.

Voordat je de Installatie-assistent gebruikt, zorg je voor minimaal 9 GB vrije schijfruimte. Dit is nodig voor de installatiebestanden. Dubbelklik op het bestand Windows11InstallationAssistant.exe. De wizard controleert of het systeem aan de eisen voldoet en presenteert de gebruiksvoorwaarden. Neem deze door en bij akkoord, klik je op Accepteren en installeren. De eerste stap bestaat uit het installeren van de nieuwste bestanden. In de laatste stap wordt Windows 11 24H2 geïnstalleerd en wordt de computer opnieuw opgestart. Zorg ervoor dat je eventueel geopende documenten hebt bewaard en gesloten.

Media Creation Tool

Een andere manier voor een vlotte overstap naar 24H2 is het gebruik van de Media Creation Tool. In het Nederlands wordt deze tool ook wel Hulpprogramma voor het maken van media genoemd. Deze optie is bijzonder interessant als je de mogelijkheid wilt aangrijpen om Windows schoon te installeren en daarbij aan te geven in hoeverre je bestaande programma’s en bestanden wilt behouden. Bij de eerdergenoemde opties wordt de 24H2-update immers zonder verdere vragen en installatiemogelijkheden geïnstalleerd. Kortom, de Media Creation Tool is interessant als je kiest voor maximale flexibiliteit.

Je vindt de Media Creation Tool op de eerdergenoemde website van Microsoft. Met dit programma maak je de installatiemedia van Windows 11, bijvoorbeeld op een usb-stick. Daarna installeer je 24H2 eenvoudig als upgrade of schone installatie. Lees de voorwaarden door en klik op Akkoord als je het hiermee eens bent. In het volgende venster kies je de taal. Standaard is Nederlands ingesteld, maar je kunt een andere taal kiezen door eerst het vinkje te verwijderen bij Gebruik de aanbevolen opties voor deze pc. Klik op Volgende. Geef nu aan welk medium je wilt gebruiken. Je kunt Windows 11 24H2 installeren op een usb-stick, zodat je de nieuwste versie op meerdere computers tegelijkertijd kunt installeren. Zorg voor een stick met minimaal 8 GB capaciteit en houd er rekening mee dat bestaande gegevens op de stick worden verwijderd (optie USB-flashstation).

Je kunt ook kiezen voor een iso-bestand, waarmee je 24H2 vanaf de vaste schijf kunt installeren (optie ISO-bestand). Hierna haalt het hulpprogramma alle bestanden voor Windows 11 24H2 binnen en wordt de usb-stick of het lokale iso-bestand klaargemaakt. Heb je gekozen voor een usb-stick? Dan kun je hiermee de computer starten en de installatie starten. Heb je gekozen voor een iso-bestand? Lees dan de paragraaf ‘Schone installatie’ om te zien hoe je met een iso-bestand werkt.

Wil je persoonlijke apps en bestanden bewaren, enkel bestanden of helemaal niets?

Schone installatie

De update van Windows 11 24H2 is het ideale moment om met een schone lei te beginnen. Hierbij kun je ervoor kiezen om je programma’s en bestanden te bewaren of volledig opnieuw te beginnen. In het eerste geval zorg je ook voor een schone installatie: Windows plaatst een lege Windows-installatie en zet hierna pas je bestaande documenten en programma’s over. Je hebt hiermee het beste van beide werelden.

Download het iso-bestand van Windows 11 24H2 van de eerdergenoemde website van Microsoft. Kies in het downloadmenu voor Windows 11 (multi-versie ISO-bestand voor x64-apparaten). Is het bestand gedownload, verplaats het dan naar een aparte map (bijvoorbeeld Installatiebestand Windows 11) in de verkenner. Klik met de rechtermuisknop op het iso-bestand en kies Koppelen. Het iso-bestand wordt hiermee als virtuele schijf toegankelijk in de verkenner. Open vervolgens de inhoud en dubbelklik op Setup.exe om de installatie te starten.

Je kunt een iso-bestand via de verkenner benaderen als schijf.

Controleren

Controleer na de installatie of er geen onnodige bestanden zijn achtergebleven. Vlak na de introductie van Windows 11 24H2 bleek de update ruim 8 GB aan onnodige ruimte in te nemen, die je bovendien niet meer kon terugwinnen. Inmiddels is deze bug gelukkig verholpen en wordt de ruimte niet meer onnodig gereserveerd. Open Windows Verkenner (gebruik Windows-toets+E) en open de schijf waarop Windows is geïnstalleerd. De map Windows.old bevat de oude Windows-installatie. De map wordt aangesproken zodra je klikt op Herstel (zie de paragraaf ‘Bij spijt: terugrollen’). Je kunt de map op verschillende manieren verwijderen, onder meer via het eerder besproken Schijfopruiming. Plaats een vinkje bij Vorige Windows-installatiebestanden. Deze aanpak komt van pas als de map zelfs na de tien dagen bedenktijd niet automatisch door Windows is verwijderd.

Opstartmenu opschonen

Heb je een schone installatie van Windows uitgevoerd, maar verschijnt tijdens het opstarten van de computer een scherm waarin wordt gevraagd welke Windows-versie je wilt starten? Dit kan gebeuren als een eerdere installatie van Windows voortijdig is afgebroken en de vermelding alsnog in de opstartinstellingen blijft staan. Je kunt dit gelukkig relatief eenvoudig verhelpen.

Open het Startmenu en typ msconfig. Klik op Systeemconfiguratie. Op de tab Computer opstarten vind je de inhoud van het opstartmenu, met daarin tweemaal de vermelding van Windows 11. De vermelding Huidig besturingssysteem laat je staan. Selecteer de andere regel en klik op Verwijderen. Bevestig met een klik op OK.

Via Systeemconfiguratie corrigeer je indien nodig het opstartmenu van Windows.

Bij spijt: terugrollen

Ben je niet tevreden over de update? Je kunt deze in de eerste dagen na de update terugrollen naar de vorige Windows-versie. In het Windows-instellingenvenster kies je Windows Update / Geavanceerde opties / Herstel. In de sectie Herstelopties zoek je naar Downgrade. Klik op de knop Herstel en volg de stappen van de wizard om de update ongedaan te maken. Na tien dagen is deze optie niet meer beschikbaar; dan verwijdert Windows de oude installatie en zit je vast aan 24H2.

Je hebt tien dagen bedenktijd om de update ongedaan te maken.