Alles wat je moet weten over Android-beveiliging

Er is veel onduidelijkheid over veiligheid op Android. Google zelf stelt in zijn jaarlijkse persberichten dat de Play Store veiliger is dan ooit. Daarentegen vinden veel fabrikanten het nodig toestellen te leveren met antivirus, hakt de Consumentenbond in op fabrikanten die geen updates en veiligheidspatches uitrollen en komen er vaak nieuwsberichten voorbij over veiligheid op smartphones – niet alleen gericht op Android, maar ook op Apple. In deze nieuwsberichten wordt vaak gewaarschuwd voor malafide apps, die inderdaad doen denken aan malware op Windows. Zelfs ransomware zou in theorie kunnen toeslaan op Android.

Toch gaat de vergelijking met Windows niet op. Windows is een open systeem, waarbij programma’s en processen zich op de achtergrond kunnen installeren. Vaak via fouten in andere programma’s, zoals Adobe Reader of je browser. Dat geeft malware zelfs de kans om te installeren bij het bezoeken van een betrouwbare site waarvan de advertentie-aanbieder gehackt is. Het gebruik van Internet Explorer is in het verleden bijvoorbeeld herhaaldelijk door de overheid afgeraden, omdat het kritieke fouten bevatte. Dat maakt een virusscanner op Windows gewoonweg onmisbaar: gelukkig is die vanaf Windows 8 standaard aanwezig.

Permissies en apparaatbeheerders

Op Android is het een ander verhaal. De malware die ontwikkeld is voor het mobiele besturingssysteem moet via een app geïnstalleerd worden en kan dus niet achter je rug om gebeuren. Verwijder je de app, dan is de besmetting voorbij. Bovendien kan een app nog niets zonder de nodige permissies. Een app moet eerst nog specifiek toegang vragen tot je contactpersonen, locatie, camera, microfoon enzovoort. Wanneer een app permissie vraagt tot het opslaggeheugen, krijgt het een eigen mapje op het Android-apparaat om zijn eigen gegevens op te slaan. Zo kan een app met toegang tot opslaggeheugen niets doen om de werking van het systeem of andere apps te beïnvloeden: een zogeheten ‘sandbox’. Bovendien zijn alle permissies te beheren, je kunt ze altijd intrekken via de Android-instellingen.

Een app kan pas wat uithalen op het systeem of andere apps als hij speciale toestemmingen heeft gekregen. Deze toestemmingen zitten diep in de instellingen verscholen als apparaatbeheerders en gebruikstoegang. Je moet deze toestemmingen altijd handmatig geven. Wees daarom altijd erg terughoudend, wanneer een app hier permissies voor vraagt.

Android werpt dus veel hordes op, zodat malware niet zomaar een ravage op je toestel aanricht. Maar het beperkt daarmee ook de werking van de virusscanners die je veelvuldig in de Play Store vindt. Ingrijpen om andere malware-apps te stoppen, dat kan een antivirus-app niet, zoals dat wél mogelijk is op Windows.

Play Store

Enerzijds is het dus lastig voor malware om toe te slaan en voor antimalware om er iets tegen te doen. Anderzijds is Android voor criminelen een enorm interessant doelwit, omdat het met afstand het grootste mobiele platform is. Malware is dus wel degelijk een probleem voor Android, maar wij als Nederlanders zijn vaak niet de doelgroep voor aanvallers, omdat we meestal vertrouwen op de Play Store voor onze apps. Google scant deze apps in de Play Store, om zo de malware buiten de deur te houden.

Dat houdt overigens niet in dat je zorgeloos álles kunt downloaden uit de Play Store: er schiet nog weleens iets door de beveiliging heen. Kijk voor de installatie dus even naar het aantal downloads van de app, de beoordelingen en wees (na de installatie) kritisch op de gevraagde permissies. Buiten dat hoef je je geen zorgen te maken om malware-apps.

Maar Android biedt ook de mogelijkheid om apps buiten de Play Store om te installeren. Via zogeheten APK-bestanden, maar voordat je dit kunt, moet je echter in de instellingen van Android duiken om dit zelf te activeren. Handmatige installaties gebeuren vooral in landen waar de applicatiewinkel van Google niet beschikbaar is, zoals Rusland en China.

Antivirus: verkeerde bescherming?

Een antivirus-app om je te beschermen tegen malafide apps is dus volkomen overbodig, ondanks de marketing van traditionele Windows-beschermers als McAfee en Eset, die graag een nieuwe markt aanboren op Android. Malwarebeschermings-apps zijn functioneel te beperkt en onnodig als je de Play Store als app-bron gebruikt. Ook als je denkt dat een antivirus-app je een veilig gevoel geeft, is het ronduit zonde van je systeemcapaciteit.

Waar securitybedrijven op Android wel bestaansrecht in vinden, is op een ander gebied: phishing. Googles eigen Chrome-browser scoort slecht als het aankomt op het blokkeren van imitatiessites van bijvoorbeeld banken, social media en webmail, waarvan de links vaak worden verspreid via WhatsApp of e-mail. Securitybedrijven zijn doorgaans beter in het blokkeren van phishing-sites. Maar let wel goed op: sommige bedrijven bieden een losse browserapplicatie aan die niet zo snel of geavanceerd is als de standaard Android-browser. Andere apps bieden de mogelijkheid je standaardbrowser te beschermen, nadat je ze (via de eerdergenoemde) rechten gebruikstoegang verleent.

Een security-app kan je dus beschermen tegen phishing, maar het rechtvaardigt een installatie onvoldoende. Gebruik bij voorkeur gewoon de apps voor belangrijke zaken zoals bankieren, mailen, streamen, social media enzovoort om phishing te voorkomen. Google zou bescherming tegen phishing-sites ondertussen wel wat beter kunnen aanpakken.

Waarom heeft mijn Android al antivirus geïnstalleerd?

Android beschermen

Tot nu toe hebben we het vooral over de werking van Android gehad en dat je een antivirus-app beter links laat liggen. Maar natuurlijk is veiligheid van enorm belang op je mobiele Android-apparaat, alleen niet op de traditionele manier zoals we dat van Windows hebben geleerd. Je gebruikt je Android-toestel wellicht voor zaken waar je alleen zelf toegang toe wilt: chatten, mailen, shoppen, daten, fotograferen, bankieren en ga zo maar door. De eerste stap die je neemt, is het voorkomen dat anderen in je toestel kunnen komen. Android slaat standaard alle gegevens versleuteld op, met als sleutel het wachtwoord dat je bij het opstarten ingeeft. Je kunt dit afstemmen in Instellingen / Beveiliging.

Hier kun je ook terecht voor je vergrendelscherm: toestelvergrendeling is een absolute must op Android. Veel smartphones bieden biometrische ontgrendeling, zoals ontgrendeling via je vingerafdruk, irisscan (bij Samsung-smartphones) of gezichtsherkenning. Biometrische opties zijn praktisch, maar je bent altijd afhankelijk van de techniek van de fabrikant, vooral bij gezichtsherkenning laat dat nog wel eens te wensen over. Wil je de veiligste optie, dan kun je beter voor een wachtwoord, patroon of pincode kiezen.

Android Apparaatbeheer

Naast het vergrendelen van je toestel zodat anderen er niet in kunnen bij diefstal of verlies, wil je ook je toestel kunnen terugvinden. Met Android Apparaatbeheer kun je je toestel op afstand beheren en lokaliseren. Ga hiervoor met de browser van een ander apparaat naar de vind mijn Android-pagina en log in met je Google Account. Vervolgens kun je een seintje geven naar je Android-toestel om hem geluid te laten maken (handig voor het terugvinden). Je ziet op een kaartje waar het apparaat precies is. Wanneer je je toestel écht kwijt bent, kun je als noodgreep op afstand alle gegevens wissen. Ga wel vóóraf na in de beveiligingsinstellingen van je Android-toestel of dit aan staat: dat is niet iets wat je achteraf nog eens kunt doen.

Het wissen van een Android-toestel roept een ander beveiligingsprobleem op: back-ups. Via Google Drive kun je automatisch een back-up laten maken van je systeem. Het is echter ook aan te raden je foto’s (Google Foto’s), contacten (Google Contacts) en de ingebouwde back-upfunctie van WhatsApp te gebruiken.

Bouncer

Wachtwoordbeheer

In Android zit een versimpelde wachtwoordmanager ingebouwd: Google Smart Lock, die je wachtwoorden automatisch invult in apps. In Chrome worden sinds kort ook (veilige) wachtwoorden voorgesteld, die vervolgens aan je Google-account worden gekoppeld. Het is nog altijd veiliger dan het zelf beheren of al je wachtwoorden bewaren op een papiertje in de bureaula (er zijn er nog velen die denken dat dit veilig is). Gezond wachtwoordbeheer houdt je accounts uit de handen van vreemden. Gebruik daarom een wachtwoordmanager. Goede opties zijn Dashlane en 1Password.

Vpn

Het laatste onmisbare puzzelstukje voor de beveiliging van je Android is vpn. Hoe meer je erover nadenkt, hoe gekker het eigenlijk is dat securitybedrijven wel inzetten op antivirus, waarvan de noodzaak uiterst twijfelachtig is, terwijl vpn-diensten over het hoofd gezien worden. Een vpn zorgt voor een versleutelde, omgeleide verbinding. Dit is erg belangrijk, omdat mobiele apparaten natuurlijk ook regelmatig gebruikt worden op openbare netwerken, data die je verstuurt en ontvangt op netwerken van een ander kunnen onderschept worden. Dankzij een vpn-verbinding zorg je dat al het dataverkeer onleesbaar is. Je bent veilig op wifi-netwerken van anderen, maar omdat je internetverkeer wordt omgeleid, lijkt het alsof je internet vanaf een andere locatie. Verbind je dus tijdens je vakantie in het buitenland met een Nederlandse VPN-server, dan omzeil je ook de geoblokkade van bijvoorbeeld Uitzending Gemist.

Het is wel absoluut noodzakelijk dat je een betrouwbare vpn-aanbieder kiest. Want de aanbieder is in theorie in staat je dataverkeer te bekijken. Tenzij de aanbieder belooft geen gegevens te loggen. Daarom is een gratis vpn-dienst niet echt aan te bevelen: hoe moet de aanbieder zijn geld anders verdienen dan met jouw gegevens? Vooral Onavo Protect is niet hard genoeg af te raden. Deze vpn-dienst is van Facebook, een bedrijf dat zeer slecht met je gegevens omgaat.

Gelukkig zijn er zat aanbieders van betrouwbare VPN-verbindingen, zoals Private Internet Access, NordVPN, ProtonVPN, CyberGhost en ExpressVPN. Eerstgenoemde kan zelfs als adblocker fungeren op je Android, hoewel je hiervoor (ironisch genoeg) wel de app handmatig moet downloaden en installeren van de website van Private Internet Access, omdat advertentieblokkering niet toegestaan is voor apps in de Play Store.

Smartphone-keuze

Een veilig Android-toestel begint eigenlijk al in de telefoonwinkel. Het veiligst ben je natuurlijk wanneer een fabrikant je Android-apparaat lang voorziet van updates en veiligheidspatches. Helaas schort het hier nog weleens aan. Google heeft met veel fabrikanten afgesproken minstens 18 maanden smartphones te ondersteunen, maar hoe snel fabrikanten dat mogen uitrollen. Zelf doen ze dat twee jaar, waarmee ze ook niet echt het beste voorbeeld geven: Apple ondersteunt zijn iPhones veel langer.

Ga van tevoren na wat de reputatie is van de Android-fabrikant als het op updates aankomt. De reputatie van onbekende Chinese merken is totaal ruk. Maar ook HTC en LG maken er een potje van, met een tergend langzame uitrol van updates. Producten van OnePlus en de toptoestellen van Sony en Samsung zijn op dat vlak betere keuzes. Het ligt overigens niet altijd aan de fabrikant. Soms liggen componentmakers dwars, door geen driverondersteuning meer te leveren voor de uitrol van Android-updates. Dat is dus een goede reden om smartphones met een MediaTek-processor links te laten liggen.

Android-ondersteuning

Zoek je de beste Android-ondersteuning voor je smartphone, dan ben je directer bij Google het beste af. Google's eigen Pixel-smartphonelijn staat voorop als het aankomt op snelle ondersteuning, deze smartphones krijgen updates als eerste. Officieel verkoopt Google de Pixel niet in Nederland, maar veel Nederlandse webwinkels verkopen hem voor een wat hogere prijs dan de adviesprijs (grijze import). Google heeft wel bekendgemaakt dat de betaalbare Pixel 3A ook officieel in Nederland verschijnt, wanneer is echter nog niet duidelijk.

Enkele jaren terug is Google het Android One-programma gestart. Smartphones die op Android One draaien, hebben een onaangepaste versie van Android en krijgen daardoor snellere en langere update-ondersteuning. Vrijwel alle smartphones van Nokia draaien op Android One, maar ook andere fabrikanten zoals Motorola bieden betaalbare Android One smartphones aan.