De stand van zaken rond het Huawei-handelsverbod

In relatief korte tijd nestelde Huawei zich als grote speler op de Nederlandse smartphonemarkt, waarbij het zich comfortabel op de derde plek had gevestigd achter Apple en Samsung. Overige merken volgden op grote afstand. Ook wereldwijd ging het zeker niet slecht. Huawei was hard op weg de grootste smartphonefabrikant te worden; Apple was al lang voorbijgestreefd en Samsung was in zicht.

Huawei wist dit voor elkaar te krijgen met Android-smartphones die vooral qua prijs-kwaliteitverhouding goed voor de dag kwamen. Met name in de lage prijsklassen, dankzij luxe ontwerpen en krachtige specs. In de hoge prijsklasse werden zelfs Apple en Samsung op cameragebied te kijk gezet.

Huawei-smartphones bleken ideaal voor gebruikers die een toegankelijke smartphone zochten, eentje die basisfuncties goed uitvoert. De nadelen, zoals EMUI (Huaweis beperkende schil, waarbij Android tot op het bot werd verbouwd) en het slechte update-ondersteuningsbeleid deerden de groeiende gebruikersgroep nauwelijks.

Klap uit Amerikaanse hoek

Aan de enorme groei op de smartphonemarkt kwam plotsklaps een einde toen de toenmalige president Trump een handelsverbod voor Chinese telecomgiganten ZTE en Huawei aankondigde. Amerikaanse bedrijven mochten geen handel meer drijven met deze Chinese concerns.

Dit raakte Huawei op alle werkvelden ongekend hard. Huawei produceert naast smartphones ook netwerkapparatuur voor zowel providers en consumenten als de zakelijke markt, evenals chipsets, laptops, koptelefoons, tablets, smart home-producten en meer … Heel veel meer.

Het was de smartphonetak die de hardste klap te verwerken kreeg. Huaweis smartphones en tablets draaien op Android. Het besturingssysteem is opensource en gewoon te gebruiken door Huawei. Probleem is dat Huawei door het embargo geen Google-diensten kan leveren, zoals Google-apps en de Play Store. Met name dat laatste is een enorm gemis op de Westerse markt.

Ook is een samenwerking met Google nodig om te werken met ontwikkelversies van aankomende Android-varianten. Daardoor kan Huawei moeilijker smartphones op de markt brengen met de recentste versie van Googles besturingssysteem. In combinatie met het tekortschietende updatebeleid vormde dit een groot nadeel.

Het was een schok dat de VS een zwaar middel als een handelsembargo inzette. Toch kan het ook geen verrassing genoemd worden. Het overkwam ZTE al eerder, nadat het zaken deed in Iran. En toen Obama nog president was, werd Huawei door de VS ook al beschuldigd van spionage. Huawei zou namelijk banden hebben met de Chinese overheid en gebruikt worden om op grote schaal te spioneren. Deze beschuldigingen hebben vooral te maken met Ren Zhengfei, die Huawei in 1987 oprichtte. Zhengfei had daarvoor namelijk een functie als ingenieur bij het Chinese Volksleger.

Dat de VS Huawei en China beschuldigt van spionageactiviteiten is ironisch te noemen, aangezien Edward Snowden jaren geleden al bewees dat Westerse landen zelf precies doen waar het onder meer China van beschuldigt.

Huawei heeft de banden met de overheid altijd krachtig ontkend en enig bewijs is nooit geleverd. Maar het zou naïef zijn om te denken dat er geen Chinese overheidsdruk is. En wie zegt dat dit alleen Huawei treft, en geen andere bedrijven als Tencent, Xiaomi en BKK Electronics (moederbedrijf van Oppo, Realme en OnePlus)?

Kop-van-jut

Huawei is dus kop-van-jut, en vanuit de VS volgde druk op andere landen om samenwerkingen met Huawei te beperken. Onder president Trump liep deze druk nog verder op.

Zo probeert de Amerikaanse overheid te voorkomen dat Huawei-apparatuur gebruikt wordt bij de aanleg van 5G-netwerken. Met wisselend succes: het Verenigd Koninkrijk verbiedt providers in zee te gaan met Huawei voor 5G. In Duitsland mogen providers dit wel. In Nederland mag Huawei niet in ‘de kern’ van een 5G-netwerk.

De handelsoorlog die escaleerde tijdens het presidentschap van Trump bracht Huawei nog meer in het vizier. Een handelsembargo volgde, nog altijd zonder dat er enig bewijs werd geleverd.

Verkoop in vrije val

Huawei gaf de smartphonemarkt niet op. Met enkele modellen, zoals de Huawei P40-serie, probeerde het bedrijf gebruikers te behouden. De smartphones moesten het natuurlijk doen zonder Google-diensten en applicatiewinkel. Daarom leunde Huawei op zijn AppGallery; een eigen applicatiewinkel die naast de Play Store werd aangeboden.

De schouders van de eigen applicatiewinkel bleken niet stevig genoeg om het wegvallen van de Play Store te dragen. Vrijwel alle populaire en onmisbare apps ontbreken. Hoewel Huawei nog steeds veel investeert in de AppGallery, lijkt dit tij niet te keren. De verkoop van Huawei-smartphones kelderde.

Cijfers van prijsvergelijker Kieskeurig.nl schetsen een beeld van hoe heftig Huawei onderuitging op de smartphonemarkt. Tot en met mei 2019 liet Huawei een marktaandeel van rond de 18 procent zien, maar daarna werd een dalende lijn ingezet. De laatste cijfers, die gaan over de periode tot januari 2021, geven aan dat Huawei tot begin dit jaar enkele maanden stabiel op zo’n 5 procent bungelde. De vrije val lijkt daarmee ten einde.

Maar het zijn vooral oudere smartphones die voor de verkopen zorgen. Door oude toestellen op te frissen (met bijvoorbeeld wat krachtigere hardware) kon Huawei de embargoregels ontduiken en alsnog smartphones mét Play Store verkopen. Maar zolang Huawei daar geen echt nieuwe toestellen tegenover kan stellen, is dit een doodlopende weg voor het Chinese bedrijf.

De wereldwijde cijfers van marktonderzoeker Canalys laten een vergelijkbaar beeld zien. In het laatste kwartaal van afgelopen jaar verkocht Huawei 32 miljoen smartphones, een jaar eerder waren dat er nog 56 miljoen. Het zijn nog steeds flinke aantallen, maar vergeet niet dat de klappen vooral in de Westerse markten vallen. Al heeft het embargo natuurlijk ook andere gevolgen, bijvoorbeeld voor de beschikbaarheid van chipsets.

HarmonyOS ontmaskerd

Het handelsembargo heeft voor Huawei op een confronterende manier duidelijk gemaakt hoe afhankelijk het concern is van Amerikaanse bedrijven. Huawei onthulde daarom zijn plannen voor een nieuw eigen besturingssysteem: HarmonyOS. Het besturingssysteem zou niet alleen geschikt moeten zijn voor smartphones en tablets, maar ook smart-tv’s, smartwatches, pc’s, iOT-apparatuur en domotica-producten.

Dat klinkt veelbelovend. Met een goed besturingssysteem zou Huawei ook andere fabrikanten en ontwikkelaars kunnen lokken. Een derde speler op de smartphonemarkt zou deze branche wellicht goed doen, want na het wegvallen van Microsofts Windows Phone is de markt een duopolie geworden van Apple en Google, twee bedrijven die veelvuldig negatief in het nieuws komen.

Techblog Ars Technica wist de hand te leggen op een versie van HarmonyOS 2.0 en ontdekte dat Huaweis ‘eigen’ besturingssysteem wel héél erg leek op Android met EMUI-schil. Sterker nog, HarmonyOS bleek gewoon een heftig verbouwde versie van Android 10. “Er is geen waarneembaar verschil tussen Huaweis ‘geheel nieuwe’ besturingssysteem en Android”, was de ontluisterende conclusie van auteur Ron Amadeo.

Nieuwe productgroepen

Natuurlijk is Huawei zich ervan bewust dat de verkoop van smartphones en tablets in Nederland (en eigenlijk de hele Westerse wereld) op een dood spoor zit. Nieuwe toestellen verschijnen meestal alleen nog maar in landen waar het embargo minder effect heeft. In China zelf bijvoorbeeld, waar Google-diensten en de Play Store zijn geblokkeerd en gebruikers gewend zijn apps handmatig uit APK-bestanden te installeren of uit de schappen van andere applicatiewinkels zoals de AppGallery te halen.

Huawei probeert zich daarom in de Westerse markt te richten op andere productgroepen die minder last hebben van het embargo. Bijvoorbeeld smartwatches en koptelefoons. Dit zijn markten waarop Huawei al jaren actief is, maar het nog nooit een groot marktaandeel vergaarde. De horloges en oortjes werden vooral weggegeven als extraatje bij smartphone- en tabletdeals, maar moeten nu dus op eigen benen leren staan.

Daarmee breekt een spannende tijd aan voor Huawei. De nieuwe producten moeten zich gaan laten gelden, terwijl de merknaam een deuk heeft opgelopen door de spionagebeschuldigingen waar het handelsembargo onder meer op gebaseerd is.

Handelsverbod blijft

Dat deze beschuldigingen zullen overwaaien, lijkt niet aan de orde. Integendeel. De spanningen tussen de Westerse wereld en China lopen alleen maar op. China haalde zich telkens weer de woede van het Westen op de hals met bijvoorbeeld de bezetting van Hong Kong, conflicten bij grensgebieden, onderdrukking (er wordt zelfs gesproken van genocide) van Oeigoerse minderheden, bedreigingen aan het adres van Taiwan, diefstal van intellectueel eigendom, geschonden milieuregels en veel meer.

Anderzijds is de Westerse wereld afhankelijk van de Chinese productie van bijvoorbeeld elektronica en kleding. Zo worden bijvoorbeeld vrijwel alle smartphones in China geproduceerd, ongeacht of je nu een Huawei-smartphone of iPhone koopt. Door de minder strikte Chinese wetgeving op het gebied van arbeid en milieu kunnen onze producten daar goedkoop worden ingekocht.

Er zijn geen tekenen dat de VS een ander standpunt in zal nemen, nu Joe Biden het presidentiële stokje heeft overgenomen. Huawei bleek een van de eerste speelballen, maar nu zijn meerdere bedrijven in het vizier. Zo werd Xiaomi door de Amerikaanse overheid op een zwarte lijst geplaatst, omdat het bedrijf de nationale veiligheid zou bedreigen. Dit werd ontkend door het bedrijf en een rechter gaf Xiaomi gelijk. De bewijslast zou tekortschieten.

Naar verwachting zullen eerder meer Chinese techbedrijven te maken krijgen met de negatieve gevolgen van handelsembargo’s, dan minder. Ook ByteDance (TikTok) en Tencent (WeChat) liggen inmiddels in de clinch met de VS. Zeer recent nog ondertekende Biden nieuwe wetgeving, de 'Secure Equipment Act', waardoor beperkingen met betrekking tot Chinese elektronica voorlopig blijven gelden.

Honor afgesplitst

Het handelsembargo gold ook voor smartphones van het merk Honor, want eigenlijk zijn dat gewoon Huawei-smartphones. Huawei mocht dan krampachtig doen alsof Honor een zelfstandig merk was, de productielijnen en zelfs de software waren identiek. Dit verschijnsel zie je wel vaker bij Chinese merken. Ook Xiaomi doet dit bijvoorbeeld met Poco.

Na het embargo kelderde uiteraard ook de verkoop van Honor-smartphones. Daarom besloot Huawei het merk van de hand te doen en vond een koper in Shenzhen Zhixin New Information Technology Co., Ltd. Hiermee hoopt Honor onder het handelsembargo uit te komen. Maar het is nog maar de vraag of dat lukt. Een van de grote investeerders van het nieuwbakken bedrijf dat Honor inlijfde, is namelijk de stad Shenzen. Hiermee liggen de banden met de Chinese overheid wel erg voor de hand. Juist dit is een van de argumenten waarom Huawei een handelsembargo aan z’n broek kreeg.

Niettemin is onlangs de Honor 50-serie aangekondigd voor de Europese markt. De toestellen zijn ook in de Benelux verkrijgbaar, draaien op Android én hebben Google-diensten aan boord.

Vechten om een been

Huawei laat natuurlijk een enorm gat achter op de smartphonemarkt. Vooral Chinese smartphonemakers zijn erop gebrand om dat marktaandeel op te slokken. De markt wordt overspoeld met smartphones in alle prijsklassen. Vaak zijn de smartphones lastig van elkaar te onderscheiden, en in het geval van Oppo en OnePlus worden dikwijls zelfs dezelfde modellen gebruikt.

Ook merken als Motorola, TCL, RealMe en Xiaomi doen mee. De focus lijkt vooral te liggen op het overspoelen van de markt met verschillende modellen. Alleen lappen de smartphonemakers hun verantwoordelijkheid voor goede update-ondersteuning collectief aan hun laars. Sommige smartphones krijgen zelfs alleen een update naar een Android-versie waarmee het toestel in de winkel had moeten liggen.

De data van Kieskeurig laten zien dat het Chinese marketinggeweld niet aanslaat. Vooralsnog zijn er twee smartphonemakers die profiteren van het wegvallen van Huawei: Samsung en Apple. Niet alleen hebben beide merken krachtige smartphones in alle prijsklassen, ook onderscheiden Samsung en Apple zich met langdurige updates. 

Samsung besloot vorig jaar zijn smartphones vier jaar lang van nieuwe softwareversies te voorzien. Apple doet dit al langer. Vooralsnog lijkt dat een belangrijk argument om dolende Huawei-gebruikers binnen te hengelen.

Huawei naar de achtergrond

Zoals het er nu naar uitziet, verdwijnt Huawei langzaam maar zeker van het toneel. Consumenten zijn nauwelijks geneigd hun Huawei-smartphone of -tablet te vervangen door een nieuw model van hetzelfde merk. Dit vanwege de imagoschade en het ontbreken van een Play Store, Google-diensten en langdurige updates.

De overige producten kennen ook allemaal hun uitdagingen. Koptelefoons en smartwatches moeten zichzelf nog bewijzen, en HarmonyOS heeft (nog) geen onderscheidende eigenschappen. En of providers nog zo happig zijn om samen te werken met Huawei, is ook nog maar de vraag. Intussen lijken internationale betrekkingen ervoor te zorgen dat alleen maar meer Chinese bedrijven op een shortlist staan voor een handelsembargo.