Windows heeft diverse diagnostische en hersteltools ingebouwd. Maar soms lukt het probleem oplossen daar niet mee, bijvoorbeeld wanneer je systeem weigert door te starten. In dat geval kun je het met een soort beperkte versie van Windows - Windows RE ofwel Windows Recovery Environment - proberen. Windows start niet op? Probeer dit eens.

Gebruikers weten vaak niet dat bij elke Windows-installatie normaal gesproken ook een mini-Windows parallel mee wordt geïnstalleerd. Dit systeem valt lastig te ontdekken aangezien het onderdeel is van een verborgen herstelpartitie; het luistert naar de naam Windows RE of kortweg WinRE, wat staat voor Recovery Environment. Het gewone Windows kan WinRE automatisch oproepen als het systeem (boot)problemen vaststelt, maar het is ook mogelijk het op elk moment zelf te starten.

WinRE is eigenlijk een wat uitgebreide versie van een nog compacter minisysteem met de naam Windows PE oftewel WinPE. Dat staat dan weer voor Preinstallation Environment en wordt onder meer gebruikt om Windows vanaf een bootmedium op schijf te kunnen zetten.

Beide omgevingen zijn afgeslankte Windows-uitvoeringen en missen onderdelen als een bureaublad of verkenner. Het voordeel van deze inkrimping is wel dat je WinRE of WinPE al met 512 MB ram aan de praat krijgt.

In dit artikel bespreken we WinRE. We laten zien hoe je dit kunt opstarten en wat je er zoal mee kunt doen. Voor wie overweegt om zo’n uitgeklede omgeving in te zetten in plaats van bijvoorbeeld een betaalde embedded Windows-variant: daar heeft Microsoft een stokje voor gestoken door WinRE automatisch na 72 uur te laten herstarten.

WinRE opstarten

Windows kan automatisch de WinRE-omgeving oproepen bij potentiële bootproblemen. De Windows-bootloader houdt namelijk het aantal mislukte startpogingen bij en als het starten ook na de tweede keer niet lukt, wordt WinRE gestart in plaats van je vertrouwde Windows-omgeving. Je kunt deze situatie zelf forceren door je pc op te starten en zodra je het Windows-logo ziet het systeem direct weer uit te zetten. Na de tweede keer zie je de melding ‘Automatisch herstel voorbereiden’ verschijnen, waarna WinRE opduikt.

Om te weten of dit automatisch herstel al eerder op je systeem is voorgekomen, navigeer je naar de map %windir%\System32\LogFiles. Je treft hier dan de submap Srt aan met daarin het tekstbestand srttrail.txt. In dit bestand lees je wanneer het herstel plaatsvond en wat er precies werd uitgevoerd.

©PXimport

Je kunt WinRE gelukkig ook op een minder brute manier zelf opstarten. We raden je zelfs aan dat eens te doen, zodat je al goed vertrouwd bent met deze omgeving voor het geval je in een situatie terechtkomt die je nog weinig andere keuzes laat.

We gaan er eerst van uit dat Windows nog probleemloos opstart. Ga hier naar het Windows-startmenu, kies Aan/uit en houd de Shift-toets ingedrukt terwijl je op Opnieuw opstarten klikt. Of je gaat naar Instellingen en je kiest achtereenvolgens Bijwerken en Beveiliging / Systeemherstel, waarna je in het rechterpaneel bij de rubriek Geavanceerde opstartopties de knop Nu opnieuw opstarten indrukt. Even later verschijnt er dan een keuzemenu waar je onder meer Problemen oplossen / Geavanceerde opties kunt selecteren.

Wat als Windows niet meer doorstart en je WinRE niet op deze manier kunt oproepen? Dan zit er weinig anders op dan van een ander bootmedium te starten.

Dat kan bijvoorbeeld een installatiemedium van Windows zijn. Zo’n medium kun je aanmaken via de Media Creation Tool van Microsoft. Na het aanduiden van de gewenste taal, land en toetsenbord druk je op Volgende en klik je onderaan links op Uw computer herstellen / Problemen oplossen / Geavanceerde opties.

Of je maakt een herstelstation aan via een andere pc. Plug een (lege) usb-stick in je pc, tik in de Windows-zoekbalk herstelstation in en kies Een herstelstation maken. Verwijder het vinkje bij Maak een back-up van de systeembestanden naar het herstelstation en druk op Volgende. Selecteer het juiste usb-station, druk op Volgende en bevestig met Maken. De inhoud van de stick wordt gewist en WinRE wordt op de stick gezet. Hiermee hoor je een systeem zowel in de bios- als in de uefi-modus op te kunnen starten.

©PXimport

Maak je inderdaad gebruik van WinRE en heb je Problemen oplossen geselecteerd, dan verschijnen twee nieuwe opties: Deze pc opnieuw instellen en Geavanceerde opties. Met de eerste optie zet je de pc naar de fabrieksinstellingen terug, wat handig kan zijn als je de pc wilt doorverkopen. Interessanter zijn de Geavanceerde opties. Standaard tref je hier een zestal items aan, maar het valt niet uit te sluiten dat je pc-fabrikant er een of meer eigen opties aan heeft toegevoegd. Ook de volgorde kan verschillende afhankelijk van je Windows-versie.

Opstartinstellingen

Beginnen we met de optie Opstartherstel. Die probeert allerlei bootproblemen zelf op te lossen, ongeveer zoals gebeurt wanneer WinRE automatisch opstart bij vermoedelijke bootproblemen. Zoals eerder aangegeven vind je hierover meer informatie in het tekstbestand srttrail.txt.

Met de optie Systeemherstel zet je je systeem terug naar een eerdere toestand op basis van een gekozen herstelpunt. Een logische voorwaarde is natuurlijk dat je over herstelpunten beschikt. Om zeker te zijn dat Windows die daadwerkelijk aanmaakt, controleer je dat best vooraf: tik herstelpunt in de Windows-zoekbalk in en kies Een herstelpunt maken. Selecteer het gewenste station, druk op Configureren en selecteer de optie Systeembeveiliging inschakelen.

De optie Herstellen met installatiekopie heeft alleen maar zin als je over een geschikt schijfkopiebestand beschikt. Het probleem is dat deze functie in Windows 10 zomaar werd overgenomen uit Windows 7 en niet erg betrouwbaar blijkt. Je doet er dus beter aan een systeemback-up te creëren met een tool als EaseUS ToDo Backup Free. Mocht je zo’n systeemkopie toch vanuit Windows 10 willen maken: ga naar Instellingen en kies Bijwerken en beveiliging / Back-up / Ga naar Back-up maken en terugzetten (Windows 7) / Een systeemkopie maken.

©PXimport

Met Opstartinstellingen pas je tijdelijk het Windows-opstartgedrag aan. Zodra je hier de knop Opnieuw opstarten indrukt, toont WinRE je na de opstart allerlei mogelijkheden, bereikbaar via de functietoetsen F1-F9.

Enkele ervan vereisen wel enige kennis en ervaring. Dat geldt bijvoorbeeld voor Foutopsporing inschakelen, die alleen nuttig is wanneer je vlot overweg kunt met een debugger. Idem dito voor Logboekregistratie van opstarten inschakelen. Die zorgt voor het tekstbestand ntblog.log in de map %windir%, dat alle (geladen en niet-geladen) stuurprogramma’s bevat.

De optie Video met lage resolutie inschakelen kan zinvol zijn wanneer de weergave of resolutie zo in de knoop zit dat het Windows-startmenu en aanverwanten niet meer zichtbaar zijn.

De Veilige modus-opties zijn je wellicht al bekend. Hiermee start je Windows in de veilige modus, waarbij uitsluitend essentiële drivers en services worden geladen. Installeer je ooit een nukkige driver of tool dan kun je die langs deze weg alsnog uitschakelen.

De volgende opties zijn alleen in heel speciale omstandigheden nuttig. Door de optie Afdwingen van stuurprogrammahandtekening uitschakelen te gebruiken, kun je bijvoorbeeld doelbewust een niet-gesigneerde driver installeren. En via de optie Vroeg ladende antimalwarebeveiliging uitschakelen is bijvoorbeeld een wisseltruc mogelijk waarmee in plaats van de toegankelijkheidsopties (utilman.exe) de opdrachtregel (cmd.exe) start om een vergeten wachtwoord te herstellen. Lees ook: Zo breek je in op Windows 10 zonder wachtwoord.

De optie Automatisch opnieuw opstarten na fout uitschakelen voorkomt dat je bij een systeemcrash nog een ‘blue screen of death’ te zien krijgt. In plaats daarvan volgt er gewoon een herstart. Met de optie Herstelomgeving starten ten slotte herstart je WinRE.

Opdrachtprompt

De optie Geavanceerde opties / Opdrachtprompt start de opdrachtregel, van waaruit je toegang hebt tot diverse nuttige commando’s. Het commando bcdedit (zonder toevoegingen) bijvoorbeeld toont je allerlei nuttige systeeminformatie, zoals de partitie met de Windows-bootloader (kijk hier bij osdevice). Ook het commando regedit is beschikbaar: hiermee roep je een grafische interface voor het bewerken van het Windows-register op.

Het commando diskpart is eveneens voorhanden: het subcommando help op de diskpart-console geeft je een overzicht van álle parameters; met exit verlaat je deze diskpart-console weer.

Een krachtig hulpmiddel is het commando bcdboot, dat voor een volledige reconstructie van de bootmanager kan zorgen wanneer dat bijvoorbeeld niet lukt via de automatische herstelopties van WinRE. Dat kan als volgt:

Vervang x: door de stationsletter van de bootloader en y: door het station met de Windows-map (dat kan hetzelfde station zijn). De parameter /s geeft de systeempartitie aan en /l verwijst naar ‘locale’ (in België wordt dat /l nl-be).

Ook corrupte systeembestanden kun je aanpakken:

Ook hier vervang je x: door de stationsletter van de bootpartitie en y: door het station met je Windows-installatie. Er is nog heel wat meer mogelijk vanaf de Opdrachtprompt, maar dat valt buiten de focus van dit artikel. Hopelijk krijg je met bovenstaande informatie de controle over je systeem terug!

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.