Ooit leken fractals niet meer dan een wiskundige curiositeit met een hoog esthetisch gehalte. Maar door de jaren werden er vele praktische toepassingen gevonden en tegenwoordig kan ook de IT niet meer zonder. Aan de hand van Visions of Chaos nemen we een kijkje in de wondere wereld van fractals en aanverwante zaken, want wat zijn fractals eigenlijk?

In 1904 bedacht de Zweedse wiskundige Helge von Koch een uiterst eenvoudige procedure die als volgt gaat: neem een gelijkzijdige driehoek en gum van elke zijde het middelste derde deel uit. Teken nu boven elk uitgegumd deel twee zijden van een nieuwe gelijkzijdige driehoek. Herhaal deze procedure op alle lijnen die je nu hebt en doe dat steeds opnieuw. Het resultaat is de Koch-sneeuwvlok: een figuur met een eindig oppervlak, maar een oneindige omtrek.

Je kunt de procedure overigens ook loslaten op een enkele lijn en ook daarvan wordt de lengte uiteindelijk oneindig lang. In dat geval spreken we van de Koch-kromme. Hoewel het woord nog niet bestond, was dit een van de eerste fractals.

Al sinds de oudheid kennen we allerlei soorten symmetrie. Symmetrie speelt dan ook een belangrijke rol in zowel de kunsten als de (natuur)wetenschappen. Symmetrieën die iedereen kent zijn translaties (verschuivingen), rotaties en spiegelingen. Samen kun je daarmee allerlei interessante herhalende patronen maken die je bijvoorbeeld vindt in behang, tapijten en kledingdessins.

Maar de Koch-kromme bevat een geheel nieuw soort symmetrie: zoom je erop in, dan lijkt het detail op het geheel en dat blijft zo, ongeacht hoever je inzoomt.

Dit verschijnsel kennen we ook van kustlijnen, al heeft het daar niet de perfecte regelmaat die de figuur van Koch heeft. Vanaf grote hoogte kun je een kustlijn fotograferen en de lengte berekenen. Kom je dichterbij, dan zie je onregelmatigheden die eerst onzichtbaar waren en die de lengte vergroten. Omdat een kustlijn betekenisloos wordt op het niveau van atomen en moleculen, kun je er eigenlijk geen absolute lengte aan toekennen. Bij perfect gevormde wiskundige figuren kan dat juist wel en zulke figuren met dit type symmetrie noemen we fractals.

Aan de analogie tussen de Koch-sneeuwvlok en kustlijnen zien we dat de natuur zich in een bepaald opzicht soms als fractal lijkt te gedragen.

©PXimport

Chaostheorie

Fractals vormden nauwelijks een onderwerp van studie, omdat ze aanvankelijk geen praktisch nut leken te hebben en met de hand nauwelijks te produceren waren. Met de komst van de computer, met alle grafische mogelijkheden van dien, kwam daar verandering in.

Een tweede gevolg van de computerrevolutie was de ontdekking door de Amerikaanse wiskundige en meteoroloog Edward Lorenz dat betrekkelijk simpele weermodellen, bestaande uit slechts een handvol gekoppelde vergelijkingen, een totaal andere uitkomst kunnen hebben als de startwaarden een heel klein beetje afwijken (het ‘vlindereffect’).

De grafieken die dit fenomeen opleverde, leken verdacht veel op fractals. Daarmee bleken die wonderlijke objecten ineens een direct verband te hebben met de echte wereld en dat zorgde weer voor de geboorte van een geheel nieuwe wetenschap die in de volksmond chaostheorie heet en die neerkomt op de studie van zogeheten niet-lineaire systemen.

Dat je zeer complexe patronen kunt beschrijven door middel van een handvol compacte en simpele regels, roept natuurlijk de vraag op of het omgekeerde ook kan.

©PXimport

Chaostheorie werd pas bekend bij een breed publiek toen James Gleick in 1987 zijn bestseller Chaos uitbracht. De populariteit van het boek was deels te danken aan de intrigerende schoonheid van de vele Mandelbrot-fractals die erin te bewonderen waren.

Deze bijzondere en fraaie objecten (zie beeld bovenaan dit artikel) zijn het resultaat van een zeer simpele wiskundige procedure, waarbij je het resultaat van een berekening telkens als nieuwe invoer voor diezelfde berekening gebruikt. Zo’n procedure is uiteraard gesneden koek voor de computer die inmiddels overal opdook. Een stortvloed aan programma’s om zelf fractals mee te maken was het gevolg.

Hét programma uit die beginjaren was het gratis Fractint dat in leven wordt gehouden via opvolger WinFract. De gratis alleskunner van nu heet Visions of Chaos (kortweg VoC), dat ook de bron vormde voor de meeste illustraties bij dit artikel. Naast de vele soorten fractals die door de jaren zijn ontwikkeld, stelt VoC je in staat om te experimenteren met allerlei aanverwante complexe systemen.

©PXimport

Game of Life en de Turing Machine

In 1970 bedacht de Britse wiskundige John Conway Game of Life. Op een rooster kunnen vakjes aan of uit staan en aan de hand van een paar simpele regels met betrekking tot het aantal buren dat aan of uit staat, wordt bepaald hoe het rooster in de tijd verandert. Dit bleek een dusdanige rijkdom aan vormen en structuren op te leveren dat er al snel studie werd gemaakt van allerlei vergelijkbare sets met regels, ook in meer dan twee dimensies. Al snel werd duidelijk wat de kracht was van deze zogeheten cellulaire automaten.

De Britse wiskundige Stephen Wolfram (ontwikkelaar van Mathematica) speelde zelfs met een eendimensionale variant. Deze allersimpelste automaat begint met drie vakjes op een rij die aan of uit kunnen staan en 256 mogelijke regels voor de ontwikkeling van volgende generaties. De complexiteit die sommige van deze regels laten zien, leidde tot Wolframs (tamelijk omstreden) idee dat een vergelijkbaar maar uiteraard veel ingewikkelder systeem van regels in veel meer dan één dimensie een vervanging zou kunnen vormen voor de bekende natuurwetten.

©PXimport

De Britse wiskundige Alan Turing, wiens bewogen leven meermaals is verfilmd, speelde al voor de komst van de eerste computers met ideeën die beschreven hoe een geautomatiseerd rekensysteem zou moeten werken. Die gedachten leidden tot het definiëren van de zogeheten Universele Turingmachine (UTM), de wiskundige beschrijving van een theoretische computer die alles kan wat echte computers kunnen.

Van Game of Life werd al snel ontdekt dat het een UTM kan nabootsen en zo werden bijvoorbeeld patronen met roosterpunten gevonden die als programma konden dienen om priemgetallen te genereren en zelfs complexe patronen die zichzelf kunnen kopiëren!

Misschien nog wel verrassender is het feit dat ook sommige regels van de eendimensionale automaat van Wolfram complex genoeg bleken om een UTM te vormen. Dergelijke systemen vormen dan ook een actief studiegebied binnen de theoretische informatica.

Iteratief

Eerder zagen we al dat de Mandelbrot-fractal het resultaat is van een iteratieve procedure en dat geldt ook voor de Koch-kromme en andere L-systemen. Een soortgelijke techniek kun je ook toepassen in meerdere dimensies.

Zo kun je bijvoorbeeld starten met een vierkant van N*N roosterpunten en daarvan het middelpunt bepalen. Dat punt verplaats je vervolgens een willekeurige afstand omhoog of omlaag, waardoor je een (al dan niet omgekeerde) piramide krijgt. Het vierkant is nu ook verdeeld in vier kleinere vierhoeken, waarop je de procedure kunt herhalen. In plaats van het wijzigen van de hoogte kun je beginnen met een vierkant dat bestaat uit zwarte pixels en aan het gevonden middelpunt een willekeurige grijswaarde toekennen.

Het plaatje dat zo na een aantal iteraties ontstaat, heet een plasmafractal en is voor allerlei doeleinden bruikbaar, bijvoorbeeld als hoogtekaart in een 3D-ontwerpprogramma.

Eerder stelden we al vast dat kustlijnen een fractalachtige structuur hebben en zagen we hoe op basis van fractals complete planeten en wolkenluchten kunnen worden gemaakt. Maar ook de levende natuur zit vol met fractale symmetrie. Kijk je naar het wortelstelsel van een boom of naar het vaatstelsel in het menselijk lichaam, dan is niet meteen duidelijk wat de schaal is. Kijk je naar een ingezoomd plaatje van haarvaten? Of is het een beeld van grotere afstand, waardoor de kleine structuren juist niet meer zichtbaar zijn?

Het systeem dat we zagen bij de Koch-kromme plaatst steeds dezelfde structuren in een verkleinde versie in de ontstane lege ruimtes. Daardoor blijven hoeken tussen lijnen op elk niveau hetzelfde. Voegen we juist – net als bij de plasmafractals – een beetje willekeur toe aan elke stap van de procedure, dan maak je van een overduidelijk geometrisch object een voorwerp dat zo uit Moeder Natuur lijkt te komen.

De fantasiewerelden in games en films zouden wel heel saai zijn zonder vegetatie. Dankzij fractals beschikken we inmiddels gelukkig over een breed scala aan technieken om levensechte bomen en planten te maken. De L-systemen die we al eerder zagen, kunnen worden gebruikt om de basisvorm van een boom of plant te maken. Een andere mogelijkheid vinden we in het gebruik van IFS-fractals (Iterated Function Systems).

Voor het modelleren van dieren in 3D bieden fractals geen oplossing, maar voor de fraaie patronen in de vacht van bepaalde diersoorten zijn sommige cellulaire automaten zeer geschikt (zie VoC Cellular Automata, 2D, Smooth Life).

©PXimport

Kunstig

Behalve dat fractals op allerlei manieren nut hebben bij het creëren van de bouwstenen voor een creatieve productie, vormen ze van meet af aan ook van zichzelf al een rijke bron voor het maken van fraaie beelden of objecten.

Aanvankelijk beperkten de mogelijkheden zich tot stilstaande plaatjes. Fabrikanten van posters vonden inspiratie in de standaard Mandelbrot-fractal, terwijl kunstenaars probeerden om deze op allerlei manieren naar hun hand te zetten. Meer rekenkracht bracht ons de mogelijkheid om filmpjes te maken waarin wordt ingezoomd op de Mandelbrot- en aanverwante fractals. YouTube bevat er inmiddels tienduizenden.

Nog krachtiger pc’s brachten ons 3D-fractals (zie VoC Hypercomplex Fractals, Mandelbulb of het gespecialiseerde Mandelbulber). Op basis van deze en aanverwante fractals produceer je complete 3D-animaties met objecten die niet alleen mooi en interessant zijn, maar die je bovendien met geen mogelijkheid zelf zou kunnen modelleren.

Een logische volgende stap is dat kunstenaars en hobbyisten inmiddels ook 3D-printtechnologie gebruiken om de schoonheid van hun creaties tastbaar te maken.

Brein

Eerder zagen we al dat het vaatstelsel een fractale structuur heeft. Dat geldt tot op zekere hoogte ook voor het brein, waarin stelsels van grote verbindingen bestaan naast telkens kleinere vertakkingen. Het complexe en onvoorspelbare gedrag van onze hersenen valt hieruit ook deels te verklaren.

Iets dergelijks zien we ook terug in grootschalige computernetwerken. In de studie daarvan spelen fractals dan ook een rol. Wanneer dergelijke complexiteit kan optreden bij de handvol simpele vergelijkingen uit de weermodellen van Lorenz, dan zal het niemand verbazen dat iets dergelijks zich zéker voordoet bij de neurale netwerken die gebruikt worden voor kunstmatige intelligentie (AI). Zelfs de best getrainde visuele AI kan een voorwerp waarvan het er al duizenden heeft herkend op zeker moment aanzien voor iets anders, net zoals onze hersenen af en toe de fout in gaan.

Een nieuwe ontwikkeling in de creatie van op fractals gebaseerde kunst is dan ook de combinatie van fractals en van het beeld dat AI daarin ‘meent’ te zien.

Visuele AI kan niet alleen objecten herkennen, maar ook de visuele stijl van een afbeelding veranderen op basis van de stijl van een andere, bijvoorbeeld van een bekend schilderij. Op www.deepdreamgenerator.com kun je daarmee online experimenteren.

Wie over een Nvidia-videokaart beschikt, kan VoC ook uitbreiden met de mogelijkheid om lokaal AI los te laten op fractals of gewoon op eigen afbeeldingen. Het installeren van de benodigde componenten kost al snel een uur, maar is zeer de moeite waard.

©PXimport

Fractals in audio

Ruim 2500 jaar geleden ontdekte de Griekse wiskundige Pythagoras al dat klanken die voor ons aangenaam klinken frequenties hebben die in een eenvoudige rekenkundige verhouding tot elkaar staan. Zo horen we twee verschillende tonen als dezelfde noot wanneer de frequentieverhouding 1:2 is (een octaaf) en geeft een verhouding 2:3 een zuivere kwint; de eerste en laatste noot van elk majeur- of mineurakkoord.

Behalve dat je muziek kunt analyseren aan de hand van de gebruikte toonhoogtes, kun je ook naar de structuur van een muziekstuk kijken. Naast een overkoepelende structuur zoals ABA (bijvoorbeeld couplet, refrein, couplet), zie je dan kleinere structuren. Zo kan het couplet een eigen ABA-structuur hebben van twee identieke regels en een afwijkende in het midden. Zelfs deze regels hebben vaak nog een interne structuur die hetzelfde stramien kan volgen en dat alles doet sterk denken aan een fractal.

Er wordt daarom al jaren geëxperimenteerd met het genereren van aangename muziek op basis van fractals. Naast specialistische software zoals Aural Fractals biedt VoC de mogelijkheid om op basis van sommige soorten fractals midimuziek op te slaan.

Conclusie

Het gebruik van fractals voor allerlei toepassingen in de IT heeft inmiddels een grote vlucht genomen en voortdurend worden er nieuwe technieken mee ontwikkeld. Daarnaast hebben ze hun nut bewezen binnen allerlei vakgebieden, variërend van biologie en geneeskunde tot geologie en economie. 

Los daarvan zijn fractals vaak objecten met een grote visuele schoonheid en met een variatie waarover je je eindeloos kunt verbazen. Dus zelfs wie niet geïnteresseerd is in de achterliggende wetenschap, kan er toch volop van genieten.

Hoewel koken op gas voorlopig nog mag, is duidelijk dat de toekomst elektrisch is. Veel mensen stappen nu al over op elektrisch koken – vaak in combinatie met inductie. Ben jij toe aan een nieuwe kookplaat of wil je van het gas af? Dan is het goed om te weten hoe je zo’n elektrische kookplaat aansluit, waar je op moet letten en wanneer je beter een professional kunt inschakelen.

Eén, twee of drie fasen: wat betekent dat?

In tegenstelling tot een gaskookplaat, die je simpelweg aan een gasaansluiting koppelt, is een elektrische kookplaat net iets technischer. Zo'n kookplaat kan worden aangesloten op één, twee of drie elektrische fasen. Welke van de drie je nodig hebt, hangt af van het vermogen van je kookplaat én van de aansluiting in je keuken.

Een 1-fase kookplaat is het eenvoudigst. Die werkt op een gewone stekker met twee pinnen, precies zoals je gewend bent van andere apparaten in huis. Deze modellen hebben een beperkt vermogen – maximaal 3680 watt – maar zijn vaak krachtig genoeg voor wie niet al te fanatiek kookt. Aansluiten is simpel: stekker erin en je kunt aan de slag.

Voor een 2-fase kookplaat heb je een zogenoemde perilex-stekker nodig, met vijf pinnen. Die zie je vooral bij iets krachtigere inductiekookplaten. Meestal worden dit soort kookplaten zonder stekker geleverd, en is het slim om een elektricien in te schakelen voor de installatie. Het benodigde vermogen ligt tussen de 3681 en 7360 watt.

Een 3-fase kookplaat vraagt nog meer stroom en werkt op krachtstroom. Ook hier gebruik je een perilex-stekker met vijf pinnen, maar je moet wel eerst controleren of je meterkast daar op is voorbereid. De aansluitwaarde ligt boven de 7360 watt en het is belangrijk dat de aansluiting klopt – anders werkt de kookplaat niet of loop je zelfs risico op overbelasting. Laat dit daarom bij voorkeur aan een vakman over.

©vectorizer88 - stock.adobe.com

Hoe weet je welke kookplaat bij je keuken past?

Wat je kunt aansluiten, hangt af van het type stopcontact in je keuken. Heb je een standaard wandcontactdoos met twee gaten? Dan past daar alleen een 1-fase kookplaat op. Die worden meestal geleverd met stekker en snoer, zodat je hem meteen kunt gebruiken.

Zie je een perilex-stopcontact (met vijf gaten)? Dan is je keuken in principe geschikt voor een 2- of 3-fase kookplaat. Alleen weet je dan nog niet of je meterkast daadwerkelijk drie fasen aankan. Dat kun je op twee manieren controleren: met een multimeter of door in je meterkast te kijken.

Zo check je de aansluiting met een multimeter

Heb je een multimeter in huis? Dan kun je precies meten hoeveel fasen je aansluiting ondersteunt. Teken op een papier het patroon van het perilex-stopcontact en noteer per gat wat je meet. Prik met één pin in het middelste gat (de aarde) en meet met de andere pin de overige vier. Krijg je twee keer 230 volt en twee keer 0? Dan heb je een 2-fase aansluiting. Meet je drie keer 230 volt en één keer 0? Dan is het een 3-fase aansluiting. Label de gaten met ‘L’ voor stroom en ‘N’ voor nul, zodat je straks precies weet wat waar hoort.

©Dmitriy

Geen multimeter? Kijk in de meterkast

Heb je geen meetapparatuur? Dan kun je in de meterkast zien hoeveel fasen er beschikbaar zijn. Bij een 2-fase aansluiting zie je twee gekoppelde groepen met een hendel ertussen. Zie je vier gekoppelde groepen? Dan is er krachtstroom aanwezig en kun je dus ook een 3-fase kookplaat aansluiten – mits het stopcontact daar geschikt voor is.

©auremar

Zelf een kookplaat aansluiten

Ga je zelf aan de slag? Dan is het belangrijk dat je weet wat je doet. Elektriciteit is geen speelgoed, dus bij twijfel: bel een vakman. Heb je een 1-fase kookplaat met powermanagement die je op een normaal stopcontact wilt aansluiten? Dan moet je deze eerst correct instellen.

Leg om te beginnen een stuk piepschuim onder de kookplaat, zodat je hem veilig kunt omdraaien zonder krassen of barsten. Plak daarna de afdichtband rondom het apparaat, bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de glasrand. Begin aan de achterkant, zodat de naad niet in het zicht valt.

Open het aansluitcompartiment onder de kookplaat en controleer het aansluitschema dat daar staat. Gebruik de bijgeleverde bruggetjes om de juiste verbindingen te maken. Sluit het snoer aan: bruin op L, blauw op N en geelgroen op aarde. Zet het snoer vast met trekontlasting en sluit het klepje.

Draai nu de kookplaat weer om en steek de stekker in het stopcontact. Leg de kookplaat op z’n plek in het aanrechtblad. Houd de pauzeknop vijf seconden ingedrukt om het menu te openen. Zoek via de plusknop naar het onderdeel ‘PO’ (power) en stel het vermogen in op 3.7 in plaats van 7.4. Bevestig dit door de pauzeknop nog eens vijf seconden ingedrukt te houden. Je kookplaat is nu geschikt voor een standaard aansluiting.

Een 2-fase kookplaat aansluiten: zo werkt het

Heb je een 2-fase kookplaat? Dan moet je eerst bepalen welke kleur draad bij welk contact hoort. Meet het snoer door met een multimeter, op de piepstand of op de Ohm-stand. Noteer welke draad bij welke stekkerpin hoort en gebruik die info bij het aansluiten.

Open vervolgens het aansluitvak onder de kookplaat en kijk welk aansluitschema je moet gebruiken. L1 en L2 koppel je aan de juiste stroomdraden, 01 en 02 aan de juiste nuldraad. Maak de trekontlasting los, sluit de draden aan zoals je eerder hebt gemeten, en zet alles weer stevig vast.

Steek daarna de stekker in het stopcontact en plaats de kookplaat netjes in het blad. Dankzij de afdichtband blijft alles goed op z'n plek. Zet vervolgens de kookplaat aan en test of alle kookzones werken. Krijg je een foutmelding? Dan is er waarschijnlijk iets misgegaan bij het aansluiten. Geen foutmelding? Dan is je kookplaat klaar voor gebruik.

©S.Engels

Vooral in de zomer is het vaak raak: code geel of code oranje wegens onweer. Weet jij wat je wél en juist níet moet doen als er een onweersbui nadert? Thuis kun je veel risico's beperken, maar juist buitenshuis – en zeker op de camping – is het opletten geblazen. In dit artikel lees je hoe je jezelf en anderen beschermt, of je nu binnen, buiten of aan het kamperen bent.

Lees ook: Regen, regen en nog eens regen … zo voorkom je wateroverlast

Thuis tijdens onweer: veilig, maar niet zonder risico's

In huis ben je relatief goed beschermd tegen blikseminslag, zeker als het gebouw voorzien is van een goede bliksemafleider. Toch zijn er een paar voorzorgsmaatregelen die je serieus moet nemen. Gebruik bij onweer liever geen apparaten die verbonden zijn met het stroomnet of met leidingen. Denk aan de wasmachine, een vaste telefoon of een bedrade computer. Bliksem kiest daarbij meestal de makkelijkste route naar de grond, en dat zijn vaak metalen onderdelen in huis zoals koperdraden of waterleidingen.

Trek bij voorkeur de stekkers uit het stopcontact van kwetsbare apparatuur zoals computers, tv's of de router. Een stekkerdoos met overspanningsbeveiliging biedt wel wat bescherming, maar niet bij een directe inslag. Ga liever ook niet douchen of in bad, want waterleidingen kunnen de elektrische spanning van een blikseminslag geleiden.

Ramen kun je gewoon dicht houden, en als je wilt kijken naar het natuurgeweld, doe dat dan vanaf een veilige plek binnenshuis. Zorg dat huisdieren binnen zijn en zet het alarmsysteem even uit als dat storingsgevoelig is bij blikseminslag.

Buiten bij onweer: voorkom dat je zelf bliksemafleider bent

Ben je onderweg of buiten als het begint te donderen, dan is het zaak om snel te handelen.

Onthoud: als je de bliksem ziet en binnen 10 seconden de donder hoort, zit je binnen de gevarenzone. Zoek dan zo snel mogelijk een veilige schuilplek.

De veiligste plek is een gebouw met muren en een dak – bijvoorbeeld een winkel, huis of station. Een auto met metalen carrosserie is ook een prima optie. Die werkt als een kooi van Faraday en geleidt de stroom om je heen in plaats van door je heen.

Vermijd tijdens onweer open velden zoals weilanden of sportterreinen, want daar ben je letterlijk het hoogste punt. Ook hooggelegen plekken zoals duinen of heuveltoppen vormen een risico. Zoek geen beschutting onder een boom die in z'n eentje op een veld staat – dat is juist een bliksemmagneet. Blijf verder uit de buurt van metalen objecten zoals hekken, masten of fietsen, en houd afstand van water – of dat nu een meer, sloot of zwembad is.

Kun je nergens heen? Maak jezelf dan zo klein mogelijk: hurk neer op je voetzolen, houd je voeten tegen elkaar en wikkel je armen om je knieën. Ga niet liggen; zo vergroot je je contactoppervlak met de grond, wat het risico op aardstroom vergroot.

©ID.nl

Kamperen met onweer: extra opletten in tent of caravan

Kamperen geeft een gevoel van vrijheid, maar bij onweer ben je juist extra kwetsbaar. Een tent biedt geen enkele bescherming tegen bliksem, hoe stevig het doek ook is. Het metalen frame vergroot het risico juist, vooral als je op een open veld kampeert of vlak bij een losse boom staat.

Als er onweer op komst is, zoek dan zo snel mogelijk een veilig onderkomen. Een stenen sanitairgebouw, de receptie of je auto bieden veel meer bescherming dan een tent. Zit je in een camper of caravan met een metalen buitenkant? Dan ben je redelijk veilig, mits je ramen en deuren gesloten houdt en geen contact maakt met metalen delen. Stacaravans met een houten of kunststof omhulsel bieden die bescherming niet: het klopt dat ze geen stroom geleiden, maar ze voeren die ook niet af. Daardoor kan een blikseminslag via leidingen of metalen onderdelen binnen alsnog gevaarlijk uitpakken. Tijdens onweer blijf je dus beter uit de buurt van dat soort constructies.

Laat ook je elektronische spullen niet in de tent of aan opladers zitten. Berg ze los op, zonder kabels of contact met de grond.

Staan er bomen op de camping? Zorg dat je tent daar niet direct onder staat. Bij inslag kunnen takken afbreken of kan de bliksem via de wortels naar de grond doorslaan. Ook op campings in de bergen of aan open water is het risico op blikseminslag extra hoog – check bij aankomst wat de aanbevolen schuilplaatsen zijn.

Tot slot: een goede voorbereiding helpt

Kijk altijd naar de weersvoorspelling voordat je op pad gaat. Veel weerapps geven een melding bij onweerskansen, vaak met een tijdsindicatie en locatie. Op de camping is het handig om bij aankomst al te weten waar je naartoe kunt bij slecht weer.

Zorg ook dat je zaklamp, powerbank en radio of noodaccu paraat hebt als je kampeert, voor het geval de stroom uitvalt. En vooral: blijf rustig. Onweer is gevaarlijk, maar met de juiste kennis en voorzorgsmaatregelen voorkom je ongelukken.