De hype van virtuele valuta lijkt maar niet over te waaien. De waarde van het bekende Bitcoin blijft toenemen, maar belangrijker nog dan deze nieuwe betaalmogelijkheid is de basis voor dit nieuwe e-geld: een technologie die veel meer in zijn mars heeft. Wat is blockchain en hoe gaat het fraude tegen?

Qua technologie is Bitcoin gebaseerd op krachtige encryptie en een doordacht systeem met ingebouwde, gedeelde zelfcontrole. Essentieel hierbij is dat elke overboeking is gekoppeld aan voorgaande transacties. De transacties bestaan uit datablokken die zo een keten vormen: de blockchain. Daarbij wordt elke nieuwe schakel in de keten gecontroleerd en opgeslagen door alle systemen die verbonden zijn in een blockchain.

In het geval van virtuele valuta zoals Bitcoin wordt dus de inhoud van alle digitale portemonnees en alle onderlinge betalingen onderling geverifieerd en opgetekend. Zo beschouwd lijkt blockchain wel wat op een financiële administratie. Deze gelijkenis is niet uit de lucht gegrepen. In de kern is blockchain namelijk de digitale uitvoering van een ouderwets idee: het aloude grootboek.

Grootboek-opvolger

Om de blockchain-technologie en het nut ervan beter te begrijpen, is even een terugblik op het grootboek handig. Dit was een groot, fysiek boek waarin administratief medewerkers bij bedrijven, banken en notarissen alle transacties (financieel en niet-financieel) noteerden.

In het grootboek (tegenwoordig in een digitaal boekhoudprogramma) wordt nauwgezet bijgehouden wat alle inkomsten, uitgaven, kosten, bezittingen, eigen vermogen, afschrijvingen en andere economische waardes van een bedrijf zijn. Alles wordt netjes genummerd, doorgerekend en bouwt voort op de andere notities. Een afschrijving hier heeft invloed op de waarde van de bezittingen daar. Een verkoopverlies in het vorige kwartaal haalt de cijfers naar beneden in het lopende kwartaal.

Dit centrale logboek voor de financiële administratie geeft dus aan hoe een bedrijf ervoor staat. Handig voor de directie, maar ook voor aandeelhouders en de Belastingdienst. Vervalsingen in het streng bewaakte grootboek kunnen fouten, verliezen en fraude verhullen. Vandaar dan ook het bestaan van interne controles, externe audits en dan toch nog schaduwboekhoudingen. Bij een schaduwboekhouding bestaan er (minstens) twee grootboeken: een officiële die dan vol vervalsingen staat en een geheime, die bijvoorbeeld omkoopsommen en weggesluisde verliezen bevat. Want ook bij fraude is er behoefte aan overzicht, voor de fraudeurs dan.

Blockchain uitgelegd

Blockchain-technologie belooft het hebben van een schaduwboekhouding onmogelijk te maken. Deze digitale technologie is namelijk te beschouwen als Boekhouding 3.0. Het oorspronkelijke fysieke grootboek is hierbij versie 1.0 en de eerste financiële administraties in gedigitaliseerde gedaante zijn dan versie 2.0.

Blockchain is dankzij de toepassing van moderne ict-middelen zoals krachtige encryptie en ingebouwde controle veel meer dan slechts een nieuwe digitale gedaante van Boekhouding 2.0. Het systeem draait namelijk niet gesloten en centraal op één plek of computer: het functioneert verdeeld over alle participanten. In het geval van bijvoorbeeld Bitcoin zijn dit dan alle gebruikers die deze virtuele valuta hebben en daarmee betalen. De software die hun digitale portemonnees vormt, is verbonden met alle andere gebruikers.

Dit grotere geheel is een gedistribueerd systeem dat puur peer-to-peer (p2p) is. Puur betekent dat alle onderlinge elementen (de nodes) gelijkwaardig aan elkaar zijn. Denk aan klassieke p2p-systemen als Napster, Nullsoft Waste, BitTorrent en zelfs het oorspronkelijke Skype. In dit systeem is geen enkele node meer dan de andere nodes in het grotere geheel dat zij gezamenlijk vormen. Echter was er hier altijd wel een ontwikkelaar/baas die aan het roer stond.

Skype doorbrak het gelijke node-systeem met supernodes die een hogere status hebben doordat ze bijvoorbeeld meer bandbreedte te bieden hebben. Na de overname door Microsoft is Skype overgegaan op een cloudopzet, die de p2p-ondergrond heeft vervangen.

Bij blockchain is puur p2p een onvervangbare basis. Het ‘gebrek’ aan een of enkele centrales zorgt ervoor dat de schakels in de keten door alle nodes in het systeem worden gecontroleerd en gevalideerd. Pas als alle participanten consensus hebben over een transactie, wordt de nieuwe schakel in de keten goedgekeurd, erkend en dan weer gedistribueerd opgeslagen. Geen enkele computer of partij heeft dus de waarheid in pacht. Er is dus een gecontroleerde gedeelde waarheid (een groot contrast met dat gesloten grootboek).

Vertrouwenskwestie

De kracht van de pure p2p-aard van blockchain wordt aangevuld door de keten-opzet. De gebruikte krachtige encryptie zorgt voor de veiligheid van de ingebouwde controle. Van elke schakel wordt een ‘digitale vingerafdruk’ gemaakt, die wordt gebruikt voor de aanmaak van een nieuw datablok, wat dan de volgende schakel is.

Elke schakel in de blockchain bevat een versleutelde verwijzing (hash pointer) naar informatie die is vervat in zijn voorganger. Zo haakt elk blok aan op het voorgaande blok en wordt de keten gevormd. Hierdoor zijn transacties altijd te traceren en wordt de ‘waarheid’ van alle transacties bewaakt. Elke schakel bevat immers een herleidbare en praktisch onkraakbare terugverwijzing naar de direct voorgaande schakel.

Misschien valt de krachtige encryptie van nu over enkele jaren best te kraken. Dat is met oudere encryptie al wel gebeurd. Voor blockchain is hier rekening mee gehouden. Door de gedistribueerde aard van de blockchain zou het kraken van de encryptie op alle deelnemende systemen moeten gebeuren. Bovendien zorgt de verplichte onderlinge controle er weer voor dat zo’n kraak gelijktijdig op alle nodes zou moeten gebeuren. Fraude is technisch gezien niet onmogelijk, maar is wel een flink stuk lastiger én er is een veel hogere detectiekans.

De pure p2p-aard, de ingebouwde zelfcontrole en de krachtige encryptie verzekeren dus gezamenlijk de verifieerbaarheid van de digitale informatie. Dit komt dan neer op betrouwbaarheid en vertrouwen. In de boekhoudwereld is dat vertrouwen gebaseerd op regels, controles, audits, accreditaties, certificeringen en meer organisatorische maatregelen. In de ontluikende blockchainwereld komt dat vertrouwen voort uit de slimme combinatie van technologie waarmee de validiteit van elke schakel wordt gegarandeerd.

Betrouwbaar en inzichtelijk

De grote belofte van blockchain is dan ook dat het een allesomvattend overzicht biedt van alle mutaties die worden aangebracht in het systeem. Bovendien is dat overzicht betrouwbaar en inzichtelijk. Het mogelijke gebruik hiervan gaat veel verder dan alleen virtuele valuta. Vertrouwen op basis van controleerbaarheid en inzichtelijkheid speelt immers niet alleen een sleutelrol bij valuta.

Vertrouwen speelt ook een cruciale rol bij andere financiële transacties, zoals het overdragen van eigendomsbewijzen voor auto’s en het verkrijgen van een hypotheek voor een huis. Daarnaast zijn de basiseigenschappen van blockchain ook van toepassing voor non-financiële zaken, zoals de herkomst van diamanten of het verlenen van zakelijke diensten.

In de huidige wereld worden hiervoor vertrouwensrollen vervuld door diamantenhandelaars, certificaatverstrekkers, banken, autoverkopers, notarissen en andere functionarissen. Zij zijn op hun analoge manier schakels in hun respectievelijke ketens, die geen echter geen keiharde, inzichtelijke zelfcontrole hebben. Wie zegt er dat deze diamant geen bloeddiamant is? Wie zegt er dat deze pindakaas helemaal ecobewust is geproduceerd?

Groter dan het internet

De nieuwe blockchainwereld belooft betrouwbaar antwoord op dit soort vragen. Experts zien in blockchain dan ook een innovatie die nu nog in de kinderschoenen staat en die op termijn de impact van internet voorbijstreeft. De man die blockchain als grotere innovatie dan internet ziet, is ict-investeerder Marc Andreessen. Andreessen is de maker van oerbrowser Netscape, die de kiem heeft gelegd voor vele innovatieve internettoepassingen. Zonder de webrevolutie van Netscape was de geschiedenis heel anders gelopen. Webwinkels, sociale media, interactieve landkaarten en andere nu alledaagse zaken waren er waarschijnlijk niet eens gekomen. Of in een heel andere vorm, dan wel in heel andere handen.

Tim Berners-Lee bedacht het www met de bedoeling informatie makkelijker aan te bieden en onderling te verbinden. Hij had niet kunnen bedenken welke revolutie zijn uitvinding teweeg zou brengen. Want het heeft (met de komst van de webbrowser) bijvoorbeeld de macht van Windows-maker Microsoft behoorlijk ondermijnd. En wat te denken van de langere termijn: de winkelstraten zijn erdoor veranderd, veel werk is erdoor veranderd, het belang van belminuten is gemarginaliseerd … Kortom: de rol van vele bedrijven en intermediairs is radicaal veranderd door de komst en de ontwikkeling van het internet.

Ditzelfde gebeurt nu weer door de blockchain. Deze uitvinding van Satoshi Nakamoto ondermijnt de rol van huidige tussenpartijen in uiteenlopende soorten transacties. Invloedrijke (en rijke) mensen als zakenman Richard Branson en Microsofts mede-oprichter Bill Gates zien dan ook veel potentie in Bitcoin en met name de ondergrond: blockchain. Een andere voorstander is het World Economic Forum, een internationale non-profit die zakenmensen, politici en academici verenigt om de wereld te verbeteren.

Een tegengeluid komt van de steenrijke zakenman Warren Buffett. Hij meent dat Bitcoin momenteel te veel lijkt op de tulp. De succesvolle Amerikaanse belegger verwijst met die uitspraak naar de tulpenmanie die een hausse was in de Nederlandse tulpenhandel begin zeventiende eeuw. De toen nieuwe tulpenbollen werden in korte tijd extreem veel waard. Een enkele tulpenbol bereikte de waarde van een Amsterdams grachtenpand. Buffetts kritiek is echter op de hype rond Bitcoin. De financiële expert heeft het hierbij niet over blockchain, dat voor veel meer dienst kan doen.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.