Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Elke maand zetten we de beste freeware voor je op een rijtje. Je vindt de volledige lijst hier!

Tip 01: Geleerd

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

We kennen in het Nederlands het woord ‘boekenwijsheid’, een denigrerende term voor kennis die uit een boek is opgedaan, maar niet aansluit bij de werkelijkheid. Toch valt er uit (studie)boeken heel veel te leren, maar zo nu en dan zijn die teksten onhandelbare bakstenen. Misschien is dat dan ook wel een van de redenen voor de populariteit van de flashcards; kaartjes met op de voorkant een vraag en op de achterkant het antwoord. Ideaal voor allerlei kennis die erin gestampt moet worden, zoals vreemde woorden, vervoegingen, formules, de botten, spieren en pezen in het menselijk lichaam enzovoort.

Het fraaie programma Anki is enorm veelzijdig. De kaartjes die je erin maakt hoeven niet alleen maar tekst bevatten, maar kunnen ook bestaan uit opgemaakte formules en kunnen zelfs beeld en geluid hebben. Al neemt dit niet weg dat het maken van een set kaartjes voor een bepaald onderwerp een flinke klus is. Daarom is het de moeite waard om eerst (vanuit het programma) te kijken welke sets kaarten al door anderen zijn gemaakt, deze te downloaden en zo nodig aan te passen.

©PXimport

Tip 2: Fotogeniek

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Aan gratis fotobewerkers geen gebrek, maar iedere gebruiker heeft een andere behoefte. Waar de een slechts af en toe een foto hoeft op te lappen en daarvoor een eenvoudig programma zoekt dat zo veel mogelijk automatisch doet, wil de fanatiekere hobbyfotograaf graag de hele gereedschapskist met alle denkbare foefjes op zijn plaatjes kunnen loslaten. Voor die laatste doelgroep is er PhotoDemon. Dit programma biedt een enorme collectie professioneel gereedschap om foto’s handmatig en deels automatisch op te fleuren. Daarvoor bevat het een grote collectie kleurenfilters, een ruim aanbod aan effecten en de mogelijkheid om met lagen te werken en deze op allerlei manieren te mengen. PhotoDemon heeft als voordeel ten opzichte van een aantal concurrenten dat het ook nog op oudere Windows-versies werkt en bovendien is het programma compact en portable. Kortom: een echte aanrader!

©PXimport

Tip 03: Letterlijk

Geschikt voor: elk systeem

Windows wordt standaard geleverd met een flink aantal lettertypen die uitstekend voldoen als je een brief, rapport of andersoortige tekst wilt schrijven. Enkele fonts lenen zich voor het maken van een uitnodiging of affiche, maar heb je een specifieke stijl in je hoofd, dan is de kans niet groot dat je die in Windows terug gaat vinden. Gelukkig zijn er volop websites waar je lettertypen gratis kunt downloaden. Een website waar je ruim 60.000 verschillende lettertypen kunt vinden, is fontspace.com. Ben je op zoek naar ‘iets’, dan is dat in zo’n enorm aanbod onbegonnen werk, ware het niet dat je wel op naam kunt zoeken. Maar eigenlijk kennen alleen drukkers en beroepstypografen veel namen uit hun hoofd. Gelukkig is het kolossale aanbod onderverdeeld in rubrieken. Je vindt ze via het menu Browse. Zoals je kunt zien, heeft elke hoofdcategorie nog een eigen onderverdeling. Zo vinden we bij Decorative stijlen zoals handschrift (Handwriting) en schrijfmachineletters (Typewriter) terug. Zie je de stijl niet waar je naar op zoek bent, scrol dan naar beneden en klik op all font categories. Daar vind je het complete aanbod aan categorieën, zo’n 23.000. Betekent dat dan dat er per categorie maar een paar lettertypen te vinden zijn? Nee hoor, vaak zijn het er meer dan 100, want elk lettertype kun je via meerdere trefwoorden te vinden.

©PXimport

Tip 04: Grootheid

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Wanneer we Windows Verkenner gebruiken in de detailweergave verschijnt achter elk bestand keurig de grootte. Die kolom blijft achter mapnamen echter angstvallig leeg. Gelukkig bestaan er verschillende programma’s om ook hier inzicht in te krijgen. Sommigen gaan daarbij grafisch helemaal los terwijl anderen het visueel wat soberder houden. Tot die laatste categorie behoort MeinPlatz. Soberheid is overigens niet synoniem voor een gebrek aan informatie. MeinPlatz geeft namelijk de relatieve grootte weer in een subtiel staafdiagrammetje, maar wie verder naar rechts scrolt, ziet ook de grootte in bytes, kilobytes, megabytes en gigabytes. Daarnaast toont het programma het aantal bestanden en submappen in een map en gegevens zoals de aanmaakdatum.

Gebruik je het programma bijvoorbeeld om de totale grootte van alle videobestanden te vinden, dan kun je bestandstypen insluiten gescheiden door een komma, bijvoorbeeld *.avi, *.mp4. Ook kun je bepaalde bestandstypen uitsluiten van de telling. Het is helaas niet mogelijk deze criteria voor hergebruik op te slaan.

MeinPlatz kun je downloaden als gewoon installatiebestand of als portable versie in zowel een 32- als een 64bits-versie.

©PXimport

Tip 05: Wakend oog

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8.x, 10

Wanneer je een bestand in een map opslaat of een bestand in een map wijzigt, dan is dat een bewuste handeling en weet je wat er gebeurd is. Maar op elke pc gebeurt ook van alles volautomatisch, of dat nu gewenst is, zoals het maken van een back-up, of niet, wanneer je last hebt van ransomware. Het breed inzetbare FolderChangesView houd in de gaten wat er allemaal op je pc gebeurt.

Zo zou je FolderChangesView (FCV) prima in kunnen zetten om zelf een map met lokbestanden te maken en te monitoren als je vermoedt dat je ransomware op je pc hebt, maar FCV kan ook voor je nagaan of iemand iets op je pc heeft gedaan toen je even weg was, of controleren of een back-up of automatische download klaar is. Ook kan FCV in netwerkmappen (denk aan een nas) snuffelen. Om FCV zijn werk te laten doen, moet je om te beginnen één of meer mappen opgeven die moeten worden bewaakt. Helaas beschikt het programma zelf niet over een dialoogvenster voor het selecteren van een map, maar in Windows 10 kun je in Verkenner naar een map gaan, rechtsklikken in de adresbalk en kiezen voor Adres als tekst kopiëren om de juiste map te selecteren. Je kunt meerdere mappen opgeven en zelfs bestandstypen aangeven die je wel of juist niet wilt volgen.

©PXimport

Tip 06: Ruimtelijk

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Madame Tussauds maakte haar eerste wassen beelden van beroemdheden die als gevolg van de Franse Revolutie onder de guillotine belandden. Later werd het vervaardigen van zulke levensechte figuren een minder lugubere aangelegenheid en lieten de groten der aarde zich vrijwillig vereeuwigen. Wat vroeger het wassen beeld was, is nu het 3D-model. Bij verschillende bedrijven kun je jezelf al voor enkele tientallen tot honderden euro’s laten vereeuwigen. Beetje prijzig wel. Al zijn er tegenwoordig ook opties voor doe-het-zelvers, zoals het uitgebreide, maar complexe Meshroom. De theorie achter Meshroom is simpel: fotografeer een object waarvan je een 3D-model wilt maken van alle kanten (liefst in kleine stapjes), stop die afbeeldingen in het programma en dat levert vervolgens een model dat je kunt importeren in 3D-software en dus ook in programma’s die een 3D-printer kunnen aansturen. De praktijk is uiteraard wel wat ingewikkelder, want het is bepaald geen eenvoudige klus. Wel kun je allerlei instellingen aanpassen om tot het perfecte resultaat te komen. Het programma vergt de nodige studie, maar er zijn op YouTube heel veel video-tutorials te vinden.

©PXimport

Tip 07: Beestachtig goed

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Al sinds het oude dos-tijdperk vinden mensen dat bestandsbeheer met een dubbel venster prettiger werkt dan met een enkel venster. Dat Microsoft zo’n mogelijkheid nooit in Windows heeft gestopt, blijft dan ook een van de grootste mysteries van onze tijd. Wel betekent dit dat er genoeg ruimte is voor alternatieven voor Verkenner, zowel gratis als commercieel. Het grote gratis aanbod heeft er zelfs voor gezorgd dat het aanvankelijk betaalde Atap Salamander tegenwoordig gratis is.

Salamander is een zeer veelzijdige vervanger voor Verkenner. Natuurlijk kun je het programma in eerste instantie gebruiken om bestanden en mappen op een veel overzichtelijkere manier te kopiëren en verplaatsen, maar Salamander heeft veel meer in zijn mars. Zo kun je de inhoud van allerlei bestandstypen zien, bestanden coderen en converteren, op verschillende wijzen hernoemen en vergelijken. Een deel van de geavanceerde functies wordt geleverd door plug-ins en deze collectie kun je via het forum op de site van de makers zelfs nog uitbreiden. Tot slot biedt Salamander een script-functie waarmee je veelvoorkomende taken kunt automatiseren.

©PXimport

Tip 08: 8(8)

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

In Windows 7 hadden we gadgets, kleine programmaatjes die je aan de zijkant van het Bureaublad kon zetten om bijvoorbeeld de tijd of de processorstatus in de gaten te houden. Microsoft is daarmee gestopt, maar wie zoiets toch prettig vindt, kan terecht bij 8GadgetPack. De naam is een beetje misleidend, want waar het ooit begon met acht gadgets, zijn het er ondertussen heel wat meer. Het zijn er nog geen 88, maar dat aantal komt wel in zicht. De collectie bevat naast de al genoemde onderdelen, gadgets om het weer in de gaten te houden, eenheden te converteren, memo’s te maken en mail te checken. 8GadgetPack bevat niet alleen maar serieuze zaken, er zijn ook de nodige onderhoudende gadgets, zoals een radio, een plaatjespuzzel en zelfs een mini-piano. Na installatie verschijnen de drie populairste gadgets aan de rechterkant van het scherm en vervolgens kun je daar je eigen favorieten aan toevoegen. Bovendien heeft elke gadget ook nog zijn eigen instellingen.

©PXimport

Tip 09: Bestandsinfo

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Naast de informatie die standaard in Verkenner getoond wordt, zoals bestandsgrootte en -datum, bevatten bestanden vaak nog veel meer type-afhankelijke informatie. Zo bevatten mp3-bestanden vaak mp3-tags met gegevens over de artiest, het album enzovoort en bevatten foto’s exif-data waarin zaken zoals de gebruikte camera en sluitertijd zijn opgeslagen. Wie met rechts klikt op een van de kolommen in de detailweergave van Verkenner kan uit een groot aantal van deze zogeheten metatags kiezen.

Metadata++ beschikt echter over veel meer tags. Al is het programma niet alleen maar bedoeld voor het bekijken van deze gegevens, je kunt ze er ook mee wijzigen, verwijderen (denk aan het verwijderen van exif-data uit foto’s die je online zet), printen, importeren en exporteren. Naast bekijken en bewerken biedt het programma de mogelijkheid om de metadata van grote groepen bestanden tegelijk te doorzoeken en kun je bestanden op basis van tags sorteren. Tot slot kun je met Metadata++ zelfs bestandstypes van tags voorzien die dat normaliter niet ondersteunen.

©PXimport

Tip 10: Fotogeniek II

Geschikt voor: elk systeem

De fotobewerker PhotoDemon (tip 2) is een uitstekend product, maar er kleven twee nadelen aan voor een gebruiker die maar zelden foto’s bewerkt. Ten eerste heeft het programma zijn eigen manier van werken, en ten tweede moet je het op je pc installeren. Wie slechts zo nu en dan een foto hoeft te bewerken, komt al snel terecht bij een van de vele online diensten. Denk je nu al dat je op termijn vaker foto’s gaat bewerken, bijvoorbeeld omdat je nu nog een beginnend fotograaf bent, dan kom je als vanzelf uit bij Photopea. Deze online fotobewerker heeft namelijk een gebruikersinterface die heel veel lijkt op die van de moeder aller fotobewerkers: Photoshop. Ook veel functionaliteiten komen overeen, voor wie weleens met Photoshop heeft gewerkt. Dat betekent onder andere dat je met aparte lagen voor zowel objecten als bewerkingen kunt werken. Zulke aanpassingslagen maken het zelfs mogelijk om contrast en kleurtonen eindeloos aan te passen, ook al ben je al vele stappen verder in het bewerkingsproces.

©PXimport

Tip 11: Sneltoets

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Windows kent een enorme hoeveelheid sneltoetsen om zonder omwegen allerlei acties uit te voeren. De meeste gebruikers kennen er echter maar een paar uit het hoofd. Wie zelf sneltoetsen bedenkt voor bepaalde taken, zal ze makkelijker onthouden en dat is precies wat je met Lintalist kunt doen. Het aardige is dat je in Lintalist niet alleen sneltoetsen aan acties kunt koppelen, maar ook kleine tekstfragmentjes. Zo zou je het programma kunnen leren om altijd ‘Nederland’ in te voeren wanneer je ‘nl’ typt. Sneltoetsen of tekstfragmenten die aan een actie zijn gekoppeld, heten snippets en worden bewaard in bundels. Hierdoor kun je verschillende collecties voor verschillende doeleinden gebruiken en raak je niet snel door de beschikbare toetscombinaties heen. Je kunt ook scripts maken – zelfs met variabelen – die zelf naar de context kijken (met name in welk programma je de snippet oproept) en dan de juiste bundel oproepen.

©PXimport

Tip 12: Bij hoog en laag

Geschikt voor: elk systeem

In ons laaggelegen kikkerlandje is het een goed idee om in de gaten te houden hoe snel (en of) de zeespiegel stijgt, zodat we niet op een dag plotseling met natte voeten achter de pc zitten. Op de Actuele Hoogtekaart Nederland is de hoogte van elke plek in ons land in detail vastgelegd en met de online AHN-Viewer kun je deze gegevens bekijken. De kaart is zodanig gedetailleerd dat je kunt inzoomen op je eigen huis om te zien of de straat waaraan je woont onder of boven NAP ligt en hoeveel precies. Ook kun je op gebouwen klikken om hun hoogte te achterhalen en zelfs bij bomen lukt dat aardig. Om het navigeren te vereenvoudigen is er ook een wegenkaart en een luchtfoto beschikbaar.

©PXimport

Gevaarlijk?

Niet te snel klikken

©PXimport

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een betaalbaar sporthorloge? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Xiaomi Smart Band 9

De onlangs verschenen Xiaomi Smart Band 9 is goedkoop en kent ook nog eens verrassend veel functies. Dit langwerpige sporthorloge is in de kleurstellingen zilver-wit, zwart en roze verkrijgbaar. Het amoledscherm van 1,62 inch biedt voldoende ruimte om diverse gegevens te tonen. Dankzij een respectabele resolutie van 192 × 490 pixels verschijnt alle informatie scherp in beeld – denk daarbij aan stappen, verbrande calorieën, weersverwachting en natuurlijk de tijd. Alle functies zijn via het aanraakscherm bereikbaar, want de Smart Band 9 heeft geen fysieke knoppen. De waterdichte behuizing weegt maar 15,8 gram (zonder bandje).

Kies in het menu tussen ruim 150 sportmodi en start vervolgens de training. Tijdens de inspanning kun je jouw hartslag in de gaten houden. Je koppelt de Smart Band 9 via bluetooth eenvoudig aan een smartphone. Laat het mobiele toestel vervolgens in je broek- of jaszak zitten, want inkomende notificaties verschijnen rechtstreeks op je pols. Een prettige eigenschap is dat je het scherm ook op zonovergoten plekken nog prima kunt lezen. Aan de hand van een lichtsensor kiest deze smartwatch automatisch de juiste helderheid. Ten slotte is de beschikbaarheid van meer dan tweehonderd wijzerplaten een leuk extraatje.

Garmin Instinct 2

Met deze relatief goedkope smartwatch van Garmin houd je nauwlettend jouw sportieve prestaties in de gaten. Je kunt de Instinct 2 zowel binnen als buiten dragen, want de robuuste behuizing is waterdicht tot een diepte van honderd meter. Op het ronde display van 176 × 176 pixels zie je onder meer de actuele hartslag, het aantal gezette stappen en de huidige snelheid. Er zijn ook een hoogtemeter en elektrisch kompas geïntegreerd. Onder leiding van diverse sport-apps doe je uiteenlopende trainingen. Je kunt bovendien na elke nacht de uitgebreide slaapmonitor bekijken.

Wanneer het sporthorloge met een smartphone is verbonden, zie je inkomende pushnotificaties voorbijkomen. De Instinct 2 bevat een energiezuinig zwart-witscherm. Dat komt de accuduur ten goede! De fabrikant claimt dan ook een batterijduur van zo'n 28 dagen in de smartwatchmodus. Het hier besproken model heeft een horlogekast van 45 millimeter. Als alternatief kun je een vergelijkbaar sporthorloge met een horlogekast van 40 millimeter kopen, de Garmin Instinct 2S.

Garmin Forerunner 255 Music

Ren, wandel of fiets je met een lekker muziekje nét wat steviger door? De Garmin Forerunner 255 Music is hiervoor bij uitstek geschikt. Je kunt namelijk nummers van Spotify, Deezer of YouTube Music downloaden en in het geheugen van deze smartwatch opslaan. Laat dus tijdens trainingen voortaan je smartphone thuisliggen en bedien de muziek vanaf je pols. Je hebt voor deze functie trouwens wel een betaald abonnement bij een van de genoemde muziekdiensten nodig. De Forerunner 255 Music heeft een horlogekast van 46 millimeter. Kies tussen een zwarte en witte uitvoering.

Op het ruime 1,3inch-kleurenscherm van 260 × 260 pixels zijn er een heleboel functies toegankelijk. Denk onder andere aan een calorieënteller, hartslagmeter, bloedzuurstofmeter, slaapmonitor, snelheidsmeter, stappenteller en stopwatch. De Forerunner 255 Music toont ook meldingen van een verbonden smartphone. Krijg je bijvoorbeeld een WhatsApp-bericht, dan gaat de weerbestendige behuizing kortstondig trillen. Tot slot gebruik je deze veelzijdige smartwatch ook om contactloos te betalen.

Lees ook: Dit zijn de 9 sporten waarmee je het makkelijkst afvalt

Polar Pacer Pro

Zoek je een licht sporthorloge met zéér veel functies? Kijk dan eens naar de Polar Pacer Pro. Wegens het gewicht van 41 gram voel je dit apparaatje amper zitten. In de horlogekast van 45 millimeter is er een 1,2inch-kleurenscherm van 240 × 240 pixels verwerkt. Het display is voorzien van Gorilla Glass en gaat dus niet zomaar stuk. Verder is de behuizing waterdicht tot een diepte van vijftig meter. In het menu staan er ruim 150 sportprofielen voor je klaar. Fijn is dat deze smartwatch ook allerlei 'exotische' sporten ondersteunt, zoals (kite)surfen, rolschaatsen en skiën. Zodra je een keuze hebt gemaakt, monitort de Pacer Pro diverse sportieve prestaties.

Onder de motorkap bevindt zich een gps-chip, zodat deze smartwatch overal ter wereld je locatie kan bepalen. Handig is dat je routes van de bekende app Komoot kunt synchroniseren. Kijk voor routeaanwijzingen voortaan op je pols. Verder werkt de Pacer Pro ook naadloos met de veelgebruikte sport-app Strava samen. Hoewel Polar in zijn eigen webwinkel een tarief van 349,90 euro hanteert, vragen diverse andere bekende webshops minder dan tweehonderd euro. Kies tussen de kleurstellingen zwart, wit en goud.

Samsung Galaxy Fit3

De Samsung Galaxy Fit3 schaf je voor minder dan zes tientjes aan! Dit goedkope sporthorloge is te koop in de kleurstellingen zwart, zilver-wit en roze. Ondanks zijn lage prijskaartje toont het langwerpige 1,6inch-amoledscherm van 256 × 402 pixels diverse gegevens. Zo zie je hoeveel stappen je hebt gezet. De achterzijde van de horlogekast heeft ook nog sensoren om je bloedzuurstof en hartslag te meten. Druk aan de zijkant op de homeknop en kies uit ruim honderd sportoefeningen. De Galaxy Fit3 analyseert desgewenst ook je slaapgedrag. Maak je onverhoopt een lelijke uitglijder? Dankzij valdetectie schakelt de polsassistent jouw SOS-contactpersonen in.

Dit lichtgewicht sporthorloge van 18,5 gram neem je overal mee naartoe. De IP68-gecertificeerde behuizing is namelijk volledig waterdicht. Verbind de Galaxy Fit3 via bluetooth met een smartphone voor nog meer functies. Je kunt dan bijvoorbeeld de muziekweergave bedienen en zien wie er belt. De smartwatch toont ook inkomende berichten. De oplaadbare batterij van 208 mAh gaat op een enkele acculading volgens Samsung tot dertien dagen mee.