Ancilla Tilia: 'We zijn aan het vertrutten'
Van fotomodel naar activiste. Van presentatrice naar privacyvoorvechter. Van Amsterdam naar Berlijn. Nederland verliest niet alleen Ancilla Tilia. Volgens haar raakt Nederland steeds meer vrijheid, privacy en creativiteit kwijt.
Van Nederland naar Duitsland
Waarom ga je weg, waarom verlaat je Nederland?
"Ik heb Amsterdam de afgelopen tien, vijftien jaar zien vertrutten. Ik woon nu zo'n tien jaar in Amsterdam en het is geen vrijbuitersstad met creatievelingen meer. Het is een dure, conservatieve stad geworden. Eigenlijk een soort groot dorp, met dorpse mentaliteit. Daarbij worden er steeds meer regeltjes opgelegd en wordt het je als burger en als ondernemer steeds moeilijker gemaakt."
"Kijk maar naar de sluitingstijden van uitgaansgelegenheden: die zijn steeds vroeger geworden. Het gaat me niet om de alcohol, maar om het klimaat voor bruisende ideeën. Het lijkt nu een negen-tot-vijfomgeving, terwijl nachtburgemeester Mirik Milan daar de laatste tijd wel heel hard tegen heeft gevochten. Toch is het Amsterdamse imago weg, het beeld van vrije, creatieve stad dat veel buitenlanders hebben. We houden wel heel graag vast aan dat beeld, maar het klopt niet meer. Zeker niet in vergelijking met andere wereldsteden. Zoals Berlijn."
©PXimport
Dus je bent Amsterdam beu en niet Nederland? Waarom ga je dan niet naar een stad als Rotterdam?
"Ik ben gek op Rotterdam en kom daar ook vandaan. Dus dat is: been there, done that. Bovendien gelden daar ook regels waar ik me door bekneld voel. Nederland heeft steeds meer inperking van mensen die niet binnen de lijntjes kleuren. Je mag buiten op straat geen biertje drinken, je mag binnen niet roken. Van de brandweer moet de deur van een horecagelegenheid naar buiten toe open gaan, van de gemeente moet die deur juist naar binnen toe open. Je kunt voor elk een boete krijgen."
"Daarbij leveren we ook steeds meer privacy in. Neem bijvoorbeeld preventief fouilleren, dat is mij ook overkomen. De politie zet dan een bepaald gebied af, wat als een risicogebied wordt beschouwd, en iedereen daarin wordt dan gefouilleerd. Naast mij een oud vrouwtje en een Marokkaan. En ikzelf, terwijl ik gewoon met vriendinnen thee aan het drinken was. In het 'risicogebied' van De Pijp. Dat druist zó tegen mijn gevoel van vrijheid in!"
Dat is in Duitsland niet het geval? Is het daar zoveel beter?
"In Duitsland zijn ze veel meer en veel bewuster bezig met privacy en vrijheid. Ook op nationaal en politiek niveau. Kijk maar naar de reacties op de onthullingen door Edward Snowden over het werk van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA."
"Maar het speelt vooral in Berlijn, denk ik. Berlijn is een creatieve broedplaats. Dat weet ik omdat veel vrienden van me al daarheen zijn verhuisd. Vergeet niet dat Duitsland heel groot is en dat je daar flink verschillende gebieden hebt. Zo is bijvoorbeeld een stad als München wat conservatiever."
©PXimport
Helpt het dat Duitsland een pijnlijk privacyverleden heeft, met de DDR en de Stasi? En Nederland niet?
"Ik denk het wel. Voor ons is de vrijheidsinperking van de Tweede Wereldoorlog zo lang geleden. En we denken graag dat we toen zo goed waren, met het verzet en hulp aan onderduikers. Maar vergeet niet onze goede administratie! Onze registratie van joden die de nazi's enorm heeft geholpen."
"Sommige mensen vinden dit een extreme uitspraak van me, maar ik zie dat nu weer gebeuren. Met Marokkanen, moslims en meer. De omstandigheden vertonen gelijkenissen: economische wanhoop, weinig banen, veel immigranten en registratiesystemen."
"Toen ik hoorde van Wilders' voorstel voor een 'kopvoddentax' duurde het even voordat bij mij het muntje viel. Dat gaat natuurlijk helemaal niet om belasting. Het gaat om registratie, om lijsten te kunnen maken. Volgens sommige definities ben ik ook allochtoon. Mijn moeder is namelijk in België geboren."
Privacy op internet
Overdrijf je nu niet een beetje in je zorgen om vrijheid en privacy? Nederland is toch een vrij land.
"Een paar jaar terug was er in Amsterdam al het voorstel om camera's op het Leidseplein te koppelen aan een systeem voor gezichtsherkenning. Officieel was dat bedoeld voor tasjesdieven. Kennelijk zijn de gezichten daarvan al bekend, misschien door eerdere arrestaties. Het plan was om een gebiedsverbod in te voeren voor bepaalde mensen. Op het Leidseplein komen veel mensen, het is immers een uitgaanscentrum en die mensen moeten kennelijk beschermd worden met dergelijke vergaande privacyschendende maatregelen. Beschermd tegen wie? Nou, aan het eind van dat voorstel stond letterlijk dat het om Roemenen ging. Dat is pure 'racial profiling' dus! Uiteindelijk is dat plan toen niet doorgevoerd. Het komt wel om de zoveel tijd weer terug."
Je hebt het nu erg over de fysieke wereld. Maar is jouw stokpaardje, nee: kruistocht, niet juist de online wereld?
"Een stokpaardje is toch iets waar je naar grijpt als je het niet meer weet? Maar kruistocht, ja, dat vind ik een mooi woord."
"Initieel was mijn aandacht vooral online gericht. Daarom ook dat ik me heb aangesloten bij Bits of Freedom, die opkomen voor privacy en vrijheid op internet. Mijn passie voor internet komt voort uit mijn werk en leven, dat eerst vooral online was. Ik heb lange tijd een betaalsite gehad, voor mijn modellenwerk. Op een gegeven moment kreeg ik daar Amerikaanse regels opgelegd: voor de verwerking van betalingen met Amerikaanse creditcards. Regulering 2257, die is bedoeld om kinderporno te bestrijden. Alleen was de toepassing veel breder."
"Voldoe je daar niet aan, dan kun je geen creditcardbetalingen accepteren. Net zoals eerder klokkenluiderssite WikiLeaks is afgesneden van donaties door MasterCard, VISA en PayPal. Zonder dat er ook maar enige gerechtelijke uitspraak was gedaan. Die Amerikaanse bedrijven hebben zelf gedaan wat de Amerikaanse overheid ... welgevallig was."
©PXimport
Zijn die Amerikaanse vereisten voor creditcardbetalingen niet vooral een kwestie voor bedrijven, en klokkenluiderssites als WikiLeaks? Dit raakt gewone burgers toch niet?
"Jawel. Want het gaat fundamenteel om internetvrijheid. Internet heeft ons heel veel mogelijkheden gebracht en kan heel veel veranderen. Nu komt er beperking van meningsuiting op ons af. Ook voor een toevallig geplaatste tweet, dan kan de politie even bij je langskomen. Niet omdat je iets illegaals hebt gedaan, maar wel om even met je te praten. Dat geeft een signaal af."
Is er nu niet een tegenbeweging, ook door de aanslag op het Franse magazine Charlie Hebdo? Meer mensen zijn vóór vrije meningsuiting.
"Ik vind het erg dat er nu zoveel mensen op de been zijn over vrijheid van meningsuiting, terwijl ondertussen die beperking zo speelt. Let wel: ik heb niet de illusie dat internet iedereen zomaar vrij maakt. De Arabische Lente die mogelijk was door internet en gebruik van social media is ook zeker gevolgd door een winter. Regimes hebben datzelfde internet en diezelfde social media benut voor opsporing en censuur. Maar hoe weten wij dat? Via internet! Vroeger was je puur en alleen afhankelijk van het tv-journaal en de krant. Nu heb je veel meer mogelijkheden om je te informeren."
Zie jij schaduwkanten aan die grotere keuzemogelijkheid dankzij internet?
"Ja, dat heb ik als model - in een niche - zelf gemerkt. Zo zijn er veel nepaccounts 'van mij' op internet, onder meer op Twitter en Facebook. En ook op sexsites. Vrienden wijzen me daar wel eens op, soms met de introductie dat ze zelf niet op dat soort sites komen, maar toch 'mijn account' daar gezien hebben."
"Ik heb dus wel gekeken naar de mogelijkheid om een geverifieerd account te verkrijgen, maar dan vereist bijvoorbeeld Twitter dat je een kopie van je paspoort afgeeft. Dat ga ik niet doen natuurlijk. Enerzijds vanwege mijn eigen privacyredenen. Anderzijds omdat het ook niet zomaar mag van de Nederlandse wet. Bovendien zijn er genoeg andere manier om te verifiëren dat ik 'ik' ben."
"Helaas zijn bedrijven lang niet altijd op de hoogte van de regels. Niet alleen Amerikaanse, maar ook Nederlandse. Zo heb ik dat zelf ooit ervaren bij de bank toen ik een vrij groot bedrag wou opnemen. De baliemedewerker hield vol dat mijn hele paspoort gekopieerd moest worden. Toen ik zei dat dat niet mocht, was de reactie - ook van de leidinggevende: 'Daar weet ik niets van'. Dus moest ik als klant en burger gaan uitleggen aan welke regels zij zich behoren te houden."
Gebruik je koppie voor een kopie
Zomaar een kopie van je paspoort, identiteitskaart of rijbewijs maken mag niet. De gevallen dat dat wel mag staan in de wet. Op de site van de rijksoverheid staan drie tips die je kunt gebruiken als je identiteitsbewijs wordt gekopieerd. Hiermee verklein je het risico op identiteitsfraude:
1. Schrijf op de kopie dat het een kopie is, voor wie het bedoeld is en de datum waarop je de kopie afgeeft.
2. Streep het burgerservicenummer (BSN) door. Overheidsorganisaties kunnen gebruik maken van het BSN voor het uitvoeren van hun werkzaamheden. Andere organisaties mogen het BSN alleen gebruiken als hiervoor een wettelijke basis is. Dit geldt bijvoorbeeld voor een bank of zorgverlener, zoals huisarts, apotheek en zorgverzekeraar. Voor die organisaties moet het BSN dus zichtbaar blijven. Je BSN staat op twee plaatsen in je identiteitsdocument: onder persoonsnummer en in de regels met letters en cijfers onder aan je identiteitsdocument.
3. Je kunt je pasfoto afschermen of onzichtbaar maken.
Meer info:
Ben ik verplicht om een kopie van mijn identiteitsbewijs te geven aan een bedrijf? http://ct.link.ctw.nl/kopie-id
Voorkom fraude met een kopie van uw identiteitsbewijs http://ct.link.ctw.nl/voorkomfraude
CBP wijst op verbod kopiëren paspoort (Nu.nl) http://ct.link.ctw.nl/verbodkopie
Wat gebruik jij als bewuste privacyvoorstander eigenlijk zelf aan moderne middelen? En hoe bescherm jij je eigen online privacy?
"Tsja ... een iPhone, een iPad, een Mac. Het is niet best, nee. Maar wat moet ik dan? Een eigen Linux-versie compileren, daar ga ik niet aan beginnen. Ik gebruik een heleboel adblockers, zoals Ghostery en DoNotTrackMe. Dat zijn fijne tools die je aan en uit kunt zetten. Daarmee kun je zien door hoeveel partijen je online wordt gevolgd: vaak veel meer dan je denkt.
Daarnaast gebruik ik GPG natuurlijk [GnuPG, een variant van encryptiestandaard OpenPGP waarmee communicatie digitaal valt te ondertekenen - red.] en Thunderbird om mijn mail te encrypten. Het liefst gebruik ik opensource-apps.
"In real life heb ik hoesjes om mijn betaalpassen, zeker nu die met NFC [Near Field Communication - red.] worden uitgerust. Je kunt dat maar beter afschermen voor de zekerheid. Ik zou iedereen ook aanraden om webcams af te plakken, met iets wat je er zelf makkelijk weer af kunt halen op het moment dat jij wilt videochatten. Webcams zijn namelijk zó te hacken. Misschien is dit advies voor huisvaders niet zo nuttig, maar wel als je bijvoorbeeld dochters hebt of een pc in de slaapkamer. Er is een levendige ondergrondse handel in gehackte webcambeelden. Maak sowieso geen naaktselfies. Gebruik de cloud niet en geef geen onnodige informatie over jezelf prijs. Als een bouwmarkt vraagt om je postcode, vraag je dan af waarom ze die nodig hebben. Meestal is dat niet voor jouw belang."
"Als je zonder Facebook of WhatsApp en dergelijke kunt, doe dat dan. Voor sociale netwerken is Diaspora een goed alternatief. Voor Google is DuckDuckGo een alternatief. Zoek en ga voor de kleinere alternatieven. Natuurlijk is er, zeker met sociale netwerken, de afweging tussen wat je zelf kunt doen en wat onmogelijk is. Als je hele vriendenkring níet op dat privacyvriendelijke sociale netwerk zit, dan is het moeilijk om Facebook te verlaten, of WhatsApp te verlaten. Maar als je een wat kleinere vriendengroep hebt en je spreekt het met z'n allen af om over te stappen, dan kan het."
"Besteed hoe dan ook tijd aan de fijnafstemming van de instellingen. Voor sociale netwerken, voor apps, voor van alles. Ga niet voor de standaardinstellingen, zoals bijvoorbeeld de default homepage. Maak het jezelf makkelijker om een alternatief te gebruiken. Bijvoorbeeld door op je smartphone een app als WhatsApp - als je niet zonder kunt - dan níet op je homescreen te zetten, maar een paar schermen verder."
"Verder let ik onwijs op de instellingen van mijn apparaten. Ook maak ik nooit verbinding met openbare wifi-netwerken in bijvoorbeeld koffietentjes. Mijn iPad heeft daarvoor gewoon een eigen simkaart met data-abonnement."
©PXimport
Daarmee gebruik jij toch ook cloudsystemen die jou in kaart kunnen brengen?
"In ieder geval niet waar ik zelf de keuze heb. Ik heb altijd geweigerd veel in de cloud te zetten. Tot hoongelach van veel van mijn vrienden. Die vonden mij maar paranoïde. Tot die grote hack van de iCloud-accounts van celebrities."
"Helaas zijn daarmee niet de ogen van iedereen geopend. Mensen maken zichzelf wijs dat ze geen celebrity zijn, dat er bij hun niks te halen valt. Daarmee doen ze mee aan hun eigen toekomstbeperking. Want wat als je nou later de politiek in wilt of anders beroemd wordt? Dan is er heel informatie over jou te vinden, die in de verkeerde context zo een bepaald beeld van jou kan schetsen. Kennis is macht!"
"Vaak schrikken mensen op van iets, zoals toen met die live-camera van de Xbox One. Bedrijven krabbelen dan eerst terug, maar gaan het vaak later alsnog invoeren. Zie ook de ophef over datagebruik door banken toen ING plannen daarvoor aankondigde. ABN blijkt dat allang te doen. Na de ophef eerst lijken we dan gewend aan het idee."
Wat heb je geleerd in je tijd bij Bits of Freedom en bij de Piratenpartij?
"Besef je wel dat Bits of Freedom en de Piratenpartij heel verschillende clubs zijn, met heel verschillende doelstellingen. Bits of Freedom is een lobby-organisatie, die advies geeft en die met vele partijen moet praten. De Piratenpartij is een eigen politieke partij en kan dus meer schoppen, zeg maar. Waar een Bits of Freedom soms wat meer politiek correct moet zijn, hoeft de Piratenpartij dat niet."
"Ik zat eerst bij Bits of Freedom en geloofde toen nog erg in de gedachte dat als we de politiek maar beter kunnen informeren, dat privacy dan wel beter beschermd wordt. Maar de politieke macht verschuift steeds meer naar Europa en daar is Bits of Freedom maar een kleine speler. Daar hebben grote bedrijven als Google en Facebook een flinke lobby. Na de onthullingen van Snowden [NSA-klokkenluider - red.] dacht ik: de politiek wéét deels wel dat onze privacy wordt geërodeerd en de politiek wil het deels ook niet weten. Daarom heb ik me toen bij de Piratenpartij aangesloten. Daar heb ik geleerd, bij de gemeentelijke verkiezingen, dat je op lokaal niveau weer veel meer kunt doen en kunt betekenen voor privacy. Ja, enerzijds speelt het op Europees niveau, anderzijds juist erg lokaal. Dat vind ik wel hoopgevend."
©PXimport
Wat is volgens jou de fundamentele oplossing voor onze huidige online privacyproblemen?
"Het klinkt wat clichématig, maar kinderen zijn de toekomst. Dus leer kinderen over encryptie, leer ze wat ze online doen en wat ze allemaal online zetten. Leer kinderen dat apps niet het internet zijn. Internet is en kan zoveel meer! En wordt politiek actief, raak betrokken. Want veel doe je en kun je zelf qua privacy, maar veel wordt over en voor je besloten door de politiek."
"Verspreid die kennis ook. Dat is een schone taak voor de Computer!Totaal-lezer. Het meeste van wat ik weet, heb ik geleerd van een taxichauffeur bij wie ik toevallig een keer instapte. Leg het anderen en kinderen uit. Leg de bouwstenen voor een toekomst die privacybestendig, nee, grondrechtenbestendig is."
Wat zie jij als grote aankomende privacyzorg?
"Smart gadgets. Daar blijf ik ver van. Ik heb ooit wel een soort fitnesstracker gehad, maar ik voelde me daar heel ongelukkig bij. Niet vanwege mijn prestaties, maar vanwege het feit dat ik wordt geïndexeerd ergens in de cloud. Allemaal data over jou die niet ván jou is."
Ben je een privacypessimist?
"Nou, ik denk dat er een tech-tweedeling gaat komen. Tussen mensen die dingen als Google Glass dragen en daarmee kunnen zien wie en wat jij bent, en mensen die zich daar verre van houden."
Tilia's toekomsttips
Ben je een pessimist of valt er nog iets tegen privacybeperking te doen? Wat geeft Ancilla Tilia lezers, fans, volgers en andere mensen als tips mee?
1 Check je privacyinstellingen!
2 Stem op de Piratenpartij. Stem sowieso op een partij die grondrechten als privacy hoog in het vaandel heeft staan. Je kunt je natuurlijk ook aansluiten bij een vereniging of initiatief dat met dit thema bezighoudt, zoals Privacy First en Bits of Freedom, naast de Piratenpartij.
3 Ouders: verdiep je in de registratiesystemen die scholen gebruiken. Ga daarover in gesprek met de scholen. Waar wordt de data van je kind voor gebruikt? Aan wie behoort die data toe? Organiseer je samen met andere ouders en trek grenzen.
4 Voor ouders van middelbare scholieren: wat zijn de gebruiksvoorwaarden voor de school-wifi? Wil je wel dat álles wat je kind online doet op school, ook in de pauze, wordt opgeslagen, geprofileerd en doorverkocht? Er wordt veel doorheen gedrukt onder het mom van de strijd tegen pesten.
5 Verdiep je in encryptie. Hoe meer mensen het gebruiken, hoe beter. Ook als je zogenaamd niks te verbergen hebt! Help dissidenten, vluchtelingen en journalisten die dan minder zichtbaar zijn (als uitzonderingen die encryptie gebruiken). Privacy is niet alleen voor criminelen.
6 Ga het gesprek aan aan de eettafel. Praat hierover met je partner, je kinderen, je buren.
7 Communiceer, draag uit! Ook al ben je maar een model of gewoon een bakker. We zijn allemaal burgers.
8 Steun of ontwikkel initiatieven. Zoals Mail Pilot, DuckDuckGo, Ghostery, Startpage Web Search, of TOR natuurlijk.
