Wanneer je je verdiept in domoticaprotocollen kom je naast wifi, KlikAanKlikUit en Z-Wave vermoedelijk ook ZigBee tegen. In de praktijk is voor de consument ZigBee-apparatuur minder goed verkrijgbaar dan Z-Wave. Er is echter één uitzondering: verlichting. Het gaat hierbij wel om de specifieke variant ZigBee Light Link.

Wanneer je op zoek bent naar een geïntegreerd systeem voor slimme verlichting die is te bedienen met een app van de fabrikant, dan kom je al snel uit bij een systeem dat gebruikmaakt van ZigBee Light Link. Zo is niet alleen het populaire Philips Hue gebaseerd op ZZL, maar ook Osram Lightify, Innr en Ikea’s TRÅDFRI gebruiken ZigBee. Daarnaast komt Trust, dat overigens eigenaar is van KlikAanKlikUit, ook met slimme lampen die gebruik maken van ZZL. Het is niet voor niets dat ZigBee Light Link zo populair is, onder andere de verlichtingsfabrikanten Philips en Osram hebben meegewerkt aan het opstellen van de standaard.

ZigBee is een communicatieprotocol bedoeld voor personal area networks, gebaseerd op radiotechnologie met een laag energieverbruik. ZigBee Light Link (ZZL) is een zogenoemd profiel binnen ZigBee Pro bedoeld voor verlichtingstoepassingen in de consumentenmarkt. Diverse fabrikanten van slimme verlichting maken gebruik van ZZL als basis voor hun systeem.

Hoe ZigBee werkt

ZigBee is gebaseerd op de IEEE 802.15.4-standaard, een standaard voor ‘low-rate wireless personal area networks’ die onder andere een mesh-structuur ondersteunt. De standaard kan gebruikt worden op de frequentiebanden 868 MHz, 915 MHz of 2,4 GHz. In het geval van ZZL wordt de 2,4GH-band gebruikt met een maximale snelheid van 250 Kbit/s en een bereik van zo’n tien tot twintig meter. Bovenop de IEEE 802.15.4-standaard draait ZigBee Pro, het protocol dat de eigenlijke communicatie tussen apparaten en beveiliging voor zijn rekening neemt.

ZigBee Pro is weer onderverdeeld in verschillende toepassingsprofielen: een set afspraken over onder andere de berichten die verzonden worden. Het toepassingsprofiel ZZL bevat allerlei berichten om lampen aan te sturen waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen verschillende typen lampen. Daarnaast is in ZZL ook beschreven hoe lampen ingedeeld worden in groepen en scènes. Binnen het ZigBee-netwerk functioneren de nodes als routers of end-devices. Hierbij hebben routers de mogelijkheid om verkeer door te sturen.

Doorgaans werken nodes met een vaste stroomvoorziening zoals lampen als router, terwijl een sensor of losse afstandsbediening als end-device werkt. Daarnaast hebben de nodes verschillende rollen onderverdeeld in controllers en lightning-devices oftewel bediening en verlichting.

©PXimport

Beveiliging

Een groot verschil met andere ZigBee Pro-profielen is de manier waarop het ZigBee-netwerk wordt beveiligd. De 128bit-aes-versleuteling is hetzelfde, maar de benodigde sleutel wordt op een eenvoudigere manier uitgewisseld. Bij Light Link wordt namelijk geen gebruikgemaakt van de zogenoemde centrale coördinator die het netwerk beheert en eveneens functioneert als zogenoemd trust centre dat de encryptiesleutels beheert. Een nadeel van de coördinator is dat deze altijd beschikbaar moet zijn en dat werd voor een verlichtingssysteem dat ontworpen is voor thuisgebruikers niet handig bevonden.

Hoewel veel verlichtingssystemen geleverd worden met een bridge die altijd aan staat, is dit geen coördinator in ZigBee-termen. De bridge dient als controller én router tussen het ZigBee-netwerk en het normale ip-gebaseerde thuisnetwerk (en dus de app en eventuele api). ZZL maakt gebruik van 128bit-aes-encryptie met een unieke sleutel voor ieder netwerk. Wanneer je een lamp toevoegt, wordt een vaste geheime sleutel die aanwezig is in ieder zzl-apparaat eenmalig gebruikt om de unieke sleutel uit te wisselen. Deze geheime sleutel zou alleen beschikbaar moeten zijn voor fabrikanten van gecertificeerde apparatuur, maar hij is uitgelekt.

Daarnaast ondersteunt ZLL Touchlink, waarmee een lamp eenvoudig gekoppeld kan worden aan een controller. Het is theoretisch mogelijk dat de controle over een lamp wordt overgenomen. Hiervoor moet een eventuele aanvaller wel relatief dicht in de buurt van je huis zijn, de aanval verloopt immers over het ZigBee-netwerk.

Standaard?

Een van de voordelen van ZigBee Light Link zou moeten zijn dat je producten van verschillende fabrikanten kunt combineren, het is immers een standaard. Via deze site kun je controleren of een apparaat gecertificeerd is. Toch blijken er in de praktijk haken en ogen aan dit concept te zitten. Zo blokkeerde Philips in 2015 na een firmware-update lampen van andere fabrikanten, een beslissing waar ze na protest van gebruikers op terug kwamen.

Ook de lampen zelf kunnen voor problemen zorgen. Zo zijn Ikea’s lampen niet met Hue te koppelen omdat ze zich identificeren met het profiel ZigBee Home Automation, iets wat eventueel met een firmware-update is op te lossen. Ook Osrams Lightify-lampen werkten in het verleden niet lekker samen met systemen van andere fabrikanten, maar dit is opgelost met een firmware-update. Firmware-updates zijn dus (logischerwijs) ook voor lampen belangrijk, het is immers grotendeels software die de functionaliteit bepaald.

Een probleem is wel dat lampen niet van een update kunnen worden voorzien door de bridge van een andere fabrikant. Stel dat je dat Philips Hue gebruikt als basis voor je slimme verlichting, maar dat je ook lampen van Osram gebruikt. Dan heb je de Osram bridge nodig om je Osram-lampen bij eventuele problemen van een firmware-update te voorzien. De vermelding ZigBee Light Link én een officiële certificering biedt uiteindelijk geen garantie voor probleemloze comptabiliteit.

Belangrijke termen

Controller-devices: De nodes die commando’s versturen. Dit kunnen losse afstandsbedieningen zijn waarbij er onderscheid gemaakt wordt gemaakt tussen afstandsbedieningen zonder of met bediening voor kleuren, maar het kan ook een controller zijn die in het netwerk hangt zoals de Hue Bridge. Ook sensoren als een aanwezigheidssensor vallen onder controller-devices.

Lighting-devices: Dit zijn alle nodes in het netwerk die aangestuurd worden. Hieronder vallen uiteraard de lampen waarvoor vijf soorten gedefinieerd zijn (aan/uit, dimbaar, kleuren, uitgebreide kleuren en kleurtemperatuur), maar ook stekkermodules in een aan/uit- of dimmervariant.

Touch-link: Een methode om een node snel aan het netwerk toe te voegen door apparaten dichtbij elkaar te houden. Je voegt een (nieuwe) lamp bijvoorbeeld toe door een controller dichtbij de lamp te houden en een bepaalde knop in te drukken, waarna de beveiligingssleutel wordt overgebracht en de verbinding tot stand komt.

Ontwikkeling ZigBee

Zo zag de ontwikkeling van ZigBee er door de jaren heen uit.

2003: IEEE 802.15.4-standaard vastgesteld

2004: Draft ZigBee-standaard vastgesteld (IEEE 802.15.4-2003)

2005: ZigBee 2004

2006: ZigBee 2006

2007: ZigBee Pro (ook wel ZigBee 2007)

2007: ZigBee Home Automation geïntroduceerd

2012: ZigBee Light Link geïntroduceerd

2012: Philips Hue verschijnt op de markt

2014: Osram Lightify verschijnt op de markt

2017: Ikea TRÅDFRI verschijnt op de markt

De toekomst

Hoewel ZigBee klinkt als een standaard, is in de praktijk het ene ZigBee-product niet het andere. Door de vele toepassingsprofielen zijn de producten vaak niet compatibel met elkaar. Naast Light Link is er bijvoorbeeld Home Automation, Building Automation en Health Care. De ZigBee Alliance heeft in de vorm van ZigBee 3.0 een oplossing voor dit probleem.

ZigBee 3.0 maakt een einde aan de profielen, waardoor het mogelijk wordt om veel meer apparaten binnen één ZigBee-netwerk te gebruiken. Het is mogelijk om bestaande ZigBee-producten te upgraden naar ZigBee 3.0, maar het hangt uiteraard van de fabrikanten af of dat echt gaat gebeuren. Vooralsnog zijn er maar een paar ZigBee 3.0-producten op de markt.

Iedereen gebruikt het gewone Startmenu van Windows 11. Je vindt er apps, instellingen, aanbevelingen en tegels. Overzichtelijk, maar je moet soms flink doorklikken voordat je eindelijk bent waar je zijn wilt. Kan dat niet handiger? Zeker: er bestaat ook een tweede Startmenu: een stuk eenvoudiger en vooral sneller. Waar je het vindt en hoe je het gebruikt, lees je in dit artikel.

Lees ook: Laptop met Windows 11? Zo doe je langer met de accu

Gewone Startmenu versus verborgen Startmenu

Het gewone Startmenu van Windows 11 is het startpunt voor de meeste gebruikers. Hier vind je je apps, recente bestanden, een zoekbalk en knoppen voor instellingen en afsluiten. Het menu is visueel ingericht, met tegels en iconen, en richt zich vooral op dagelijks gebruik.

©ID.nl

Het reguliere Startmenu is overzichtelijk, maar je moet nog wel doorklikken wanneer je op zoek bent naar Instellingen.

Het verborgen Startmenu ziet er heel anders uit. Geen tegels of visuele opsmuk, maar een compacte lijst met systeemfuncties. Denk aan apparaatbeheer, taakbeheer, netwerkverbindingen en terminal. Dit menu is vooral bedoeld voor wie snel iets wil aanpassen, controleren of oplossen.

Zo open je het verborgen Startmenu

De makkelijkste manier is simpelweg met de rechtermuisknop op de Startknop klikken (onderaan je scherm, links). Meteen verschijnt een menu met een lijst vol snelkoppelingen. Geen wachttijd, geen vertraging: het menu reageert direct.

Gebruik je liever het toetsenbord? Druk dan op Windows-toets + X. Deze sneltoets werkt overal in Windows, zelfs midden in een programma. Handig op een laptop, zeker als je geen muis bij de hand hebt.

Werk je op een touchscreen? Tik dan op de Startknop en houd die een paar seconden vast. Zodra Windows dit herkent als een 'lang tikken', verschijnt het menu automatisch.

Hoe je het ook opent, de inhoud is altijd gelijk. Het menu komt standaard naast de Startknop in beeld, dus je hoeft nooit te zoeken.

💡Door de Donkere Modus in te stellen (via Instellingen -> Persoonlijke instellingen -> Kleuren) krijgt het tweede Startmenu een donkere achtergrond. Dat zorgt ervoor dat het onderscheid met eventueel geopende programmavensters wat groter wordt.

Wat vind je in dit tweede Startmenu?

Alles wat je anders via Instellingen of het Configuratiescherm moet opzoeken, staat hier bij elkaar. In plaats van losse snelkoppelingen of visuele tegels, toont dit menu een strakke lijst.

Zo kom je met één klik bij Apparaatbeheer, Schijfbeheer, Taakbeheer, Netwerkinstellingen of PowerShell. Handig als je iets wilt aanpassen, controleren of snel een probleem moet oplossen.

Microsoft heeft de functies logisch gegroepeerd. De bovenste opties gaan over apps en energiebeheer, daaronder volgen tools voor systeembeheer en netwerkverbindingen. Verder naar beneden vind je opdrachten voor afsluiten of afmelden. Je herkent ze aan hun vertrouwde namen, wat zoeken overbodig maakt. Een voorbeeld: als je software wilt verwijderen, hoef je niet naar Instellingen > Apps > Geïnstalleerde apps. Je kiest gewoon 'Geïnstalleerde Apps' uit het menu en je bent er meteen.

©ID.nl

Via het tweede Startmenu heb je meteen toegang tot allerlei systeemtools waarvoor je anders zou moeten zoeken in Instellingen of in het Configuratiescherm.

Waarom het tweede Startmenu zo handig is

Hoewel de systeemtools die je via het tweede Startmenu kunt bereiken voor veel mensen Windows-onderdelen zijn die ze niet zo vaak zullen gebruiken, is het toch handig dt je ze direct 'onder de knop' hebt zitten. Stel: je hebt wifi-problemen. In plaats van drie keer klikken door Instellingen kun je direct 'Netwerkverbindingen' openen. Of je wilt zien of een usb-stick goed wordt herkend. Dan hoef je alleen maar te klikken op 'Apparaatbeheer'. Voor wie vaker met systeeminstellingen werkt, is dit menu eigenlijk helemaal onmisbaar. Je hoeft geen sneltoetsen te onthouden of eindeloos door menu's te klikken. Alles wat je vaak gebruikt zit binnen handbereik. En ook als je het niet dagelijks gebruikt, is het handig om te weten dat het er is. Het scheelt je hoe dan ook veel tijd en zoekwerk.

Ook fijn: het menu ziet er op elke Windows 11-pc hetzelfde uit. Of je nu thuis werkt, op kantoor zit of iemand anders helpt: je weet precies waar je moet zijn.

Dus?

Het verborgen Startmenu is een van de meest praktische onderdelen van Windows 11. Het geeft je directe toegang tot systeemfuncties en tools waarvoor je anders moet doorklikken en waar je naar moet zoeken. Het is geen vervanger van het gewone menu, maar een aanvulling voor wie meer uit z'n systeem wil halen. Of je nu snel iets wilt aanpassen, een probleem onderzoekt of gewoon minder wilt klikken: het tweede Startmenu maakt het net een stuk makkelijker!

⬇️Scrol omlaag en bekijk welke onderdelen je in het tweede Startmenu vindt en wat je ermee kunt

Van buiten oogt hij misschien smetteloos, maar vanbinnen kan je wasdroger behoorlijk smerig zijn. Warmte, vocht en pluis vormen namelijk de perfecte broedplek voor bacteriën en schimmels. En dat ruik je. Bovendien werkt een vervuilde droger minder goed én verbruikt hij meer energie. Tijd om in actie te komen: met dit 8-stappenplan houd je jouw wasdroger schoon, fris en in topconditie!

Waarom is schoonmaken belangrijk?

Een wasdroger draait op hoge temperaturen en heeft continu te maken met vocht. Ideale omstandigheden voor ongewenste gasten zoals schimmels en bacteriën. Tel daar opgehoopte pluisjes en resten wasmiddel bij op, en je snapt waarom je wasdroger soms muf ruikt of er langer over doet dan normaal. Regelmatig schoonmaken voorkomt vieze luchtjes, verlengt de levensduur én maakt je droger zuiniger.

Een schone droger in 8 simpele stappen

1. Stekker eruit

Voordat je iets doet, trek je de stekker uit het stopcontact. Veiligheid voorop!

2. Pluizenfilters legen

Open het klepje onderin en haal de filters eruit. Meestal zijn dat er twee: een pluizenfilter en een condensfilter. Spoel ze af onder de kraan en laat ze goed drogen voordat je ze terugplaatst.

3. Condensor schoonmaken

Achter een apart klepje aan de voor- of achterkant zit de condensor. Haal stof en pluis voorzichtig weg met een vochtige doek. Vergeet ook de randjes en het klepje zelf niet.

4. Afvoerslang controleren

Koppel de slang los (als jouw droger die heeft) en check of er geen verstopping in zit. Spoel hem goed door en maak de binnen- en buitenkant schoon. Zet hem daarna weer stevig terug.

5. Binnenkant afnemen

Gebruik een zachte, vochtige doek om de binnenzijde van de trommel schoon te maken. Voor hardnekkige vlekken kun je een beetje allesreiniger gebruiken. Vergeet ook de rubber rand niet.

6. Buiten schoon, net als binnen

Neem de buitenkant van de machine af met een vochtige doek. Gebruik wat allesreiniger voor de zijkanten en voorkant, maar houd het bedieningspaneel liever droog of gebruik een licht vochtige doek.

7. Deurtje open laten

Laat na het schoonmaken de deur een tijdje openstaan. Zo kan de binnenkant goed drogen en voorkom je dat er schimmel ontstaat.

8. Lege droogbeurt draaien

Tot slot: draai een heet droogprogramma zonder was erin. Hiermee droog je de laatste vochtresten en geef je eventuele bacteriën geen kans.

©Shi

Hoe vaak moeten onderdelen worden gereinigd?

Niet alle onderdelen hoeven even vaak gereinigd te worden. Dit schema geeft een indicatie:

Merk je toch geurtjes op of neemt de droogprestatie van je wasdroger af? Voer dan een extra schoonmaakbeurt uit.

Schoonmaaktips voor specifieke onderdelen

Voor sommige onderdelen van je wasdroger zijn speciale schoonmaaktips. We zetten ze voor je op een rijtje.

©detry26

Schoonmaakmiddelen: wat gebruik je wel (en liever niet)?

Voor het grondig reinigen van je droger zijn er speciale producten op de markt. Denk aan schoonmaakmiddelen die vet, kalk en vuil aanpakken zonder onderdelen aan te tasten. Let altijd goed op of het middel geschikt is voor jouw type droger.

Ook populair zijn reinigingstabletten of -strips die je in de trommel legt voordat je een schoonmaakprogramma start. Die lossen nare geurtjes en aanslag op, maar gebruik ze niet te vaak. Overmatig gebruik kan het rubber en de binnenkant aantasten.

Liever een natuurlijk alternatief? Meng dan 5 eetlepels citroenzuur met een liter warm water en giet het in de wasmiddellade. Laat vervolgens een heet programma draaien. Goed voor je droger én het milieu.

Veelgestelde vragen over drogers schoonmaken

Kan ik een stoomreiniger gebruiken?

Nee. De hitte en vocht van een stoomreiniger kunnen onderdelen beschadigen. Gebruik altijd een microvezeldoekje met wat sop.

Wat te doen bij zwarte schimmel?

Reinig grondig de rubberen rand, filters en afvoerslang. Gebruik eventueel azijn als nabehandeling en draai daarna een heet programma. Herhaal dat regelmatig.

Waarom ruikt mijn schone was muf na het drogen?

Waarschijnlijk is je droger toe aan een schoonmaakbeurt. Begin bij het filter en de condensor en werk alles stap voor stap af. Vergeet ook de afvoerslang en het draaien van een heet leeg programma niet. Als dat allemaal niet helpt en de droger is al wat ouder, is het misschien tijd om uit te kijken naar een nieuw exemplaar.