Wanneer je je verdiept in domoticaprotocollen kom je naast wifi, KlikAanKlikUit en Z-Wave vermoedelijk ook ZigBee tegen. In de praktijk is voor de consument ZigBee-apparatuur minder goed verkrijgbaar dan Z-Wave. Er is echter één uitzondering: verlichting. Het gaat hierbij wel om de specifieke variant ZigBee Light Link.

Wanneer je op zoek bent naar een geïntegreerd systeem voor slimme verlichting die is te bedienen met een app van de fabrikant, dan kom je al snel uit bij een systeem dat gebruikmaakt van ZigBee Light Link. Zo is niet alleen het populaire Philips Hue gebaseerd op ZZL, maar ook Osram Lightify, Innr en Ikea’s TRÅDFRI gebruiken ZigBee. Daarnaast komt Trust, dat overigens eigenaar is van KlikAanKlikUit, ook met slimme lampen die gebruik maken van ZZL. Het is niet voor niets dat ZigBee Light Link zo populair is, onder andere de verlichtingsfabrikanten Philips en Osram hebben meegewerkt aan het opstellen van de standaard.

ZigBee is een communicatieprotocol bedoeld voor personal area networks, gebaseerd op radiotechnologie met een laag energieverbruik. ZigBee Light Link (ZZL) is een zogenoemd profiel binnen ZigBee Pro bedoeld voor verlichtingstoepassingen in de consumentenmarkt. Diverse fabrikanten van slimme verlichting maken gebruik van ZZL als basis voor hun systeem.

Hoe ZigBee werkt

ZigBee is gebaseerd op de IEEE 802.15.4-standaard, een standaard voor ‘low-rate wireless personal area networks’ die onder andere een mesh-structuur ondersteunt. De standaard kan gebruikt worden op de frequentiebanden 868 MHz, 915 MHz of 2,4 GHz. In het geval van ZZL wordt de 2,4GH-band gebruikt met een maximale snelheid van 250 Kbit/s en een bereik van zo’n tien tot twintig meter. Bovenop de IEEE 802.15.4-standaard draait ZigBee Pro, het protocol dat de eigenlijke communicatie tussen apparaten en beveiliging voor zijn rekening neemt.

ZigBee Pro is weer onderverdeeld in verschillende toepassingsprofielen: een set afspraken over onder andere de berichten die verzonden worden. Het toepassingsprofiel ZZL bevat allerlei berichten om lampen aan te sturen waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen verschillende typen lampen. Daarnaast is in ZZL ook beschreven hoe lampen ingedeeld worden in groepen en scènes. Binnen het ZigBee-netwerk functioneren de nodes als routers of end-devices. Hierbij hebben routers de mogelijkheid om verkeer door te sturen.

Doorgaans werken nodes met een vaste stroomvoorziening zoals lampen als router, terwijl een sensor of losse afstandsbediening als end-device werkt. Daarnaast hebben de nodes verschillende rollen onderverdeeld in controllers en lightning-devices oftewel bediening en verlichting.

©PXimport

Beveiliging

Een groot verschil met andere ZigBee Pro-profielen is de manier waarop het ZigBee-netwerk wordt beveiligd. De 128bit-aes-versleuteling is hetzelfde, maar de benodigde sleutel wordt op een eenvoudigere manier uitgewisseld. Bij Light Link wordt namelijk geen gebruikgemaakt van de zogenoemde centrale coördinator die het netwerk beheert en eveneens functioneert als zogenoemd trust centre dat de encryptiesleutels beheert. Een nadeel van de coördinator is dat deze altijd beschikbaar moet zijn en dat werd voor een verlichtingssysteem dat ontworpen is voor thuisgebruikers niet handig bevonden.

Hoewel veel verlichtingssystemen geleverd worden met een bridge die altijd aan staat, is dit geen coördinator in ZigBee-termen. De bridge dient als controller én router tussen het ZigBee-netwerk en het normale ip-gebaseerde thuisnetwerk (en dus de app en eventuele api). ZZL maakt gebruik van 128bit-aes-encryptie met een unieke sleutel voor ieder netwerk. Wanneer je een lamp toevoegt, wordt een vaste geheime sleutel die aanwezig is in ieder zzl-apparaat eenmalig gebruikt om de unieke sleutel uit te wisselen. Deze geheime sleutel zou alleen beschikbaar moeten zijn voor fabrikanten van gecertificeerde apparatuur, maar hij is uitgelekt.

Daarnaast ondersteunt ZLL Touchlink, waarmee een lamp eenvoudig gekoppeld kan worden aan een controller. Het is theoretisch mogelijk dat de controle over een lamp wordt overgenomen. Hiervoor moet een eventuele aanvaller wel relatief dicht in de buurt van je huis zijn, de aanval verloopt immers over het ZigBee-netwerk.

Standaard?

Een van de voordelen van ZigBee Light Link zou moeten zijn dat je producten van verschillende fabrikanten kunt combineren, het is immers een standaard. Via deze site kun je controleren of een apparaat gecertificeerd is. Toch blijken er in de praktijk haken en ogen aan dit concept te zitten. Zo blokkeerde Philips in 2015 na een firmware-update lampen van andere fabrikanten, een beslissing waar ze na protest van gebruikers op terug kwamen.

Ook de lampen zelf kunnen voor problemen zorgen. Zo zijn Ikea’s lampen niet met Hue te koppelen omdat ze zich identificeren met het profiel ZigBee Home Automation, iets wat eventueel met een firmware-update is op te lossen. Ook Osrams Lightify-lampen werkten in het verleden niet lekker samen met systemen van andere fabrikanten, maar dit is opgelost met een firmware-update. Firmware-updates zijn dus (logischerwijs) ook voor lampen belangrijk, het is immers grotendeels software die de functionaliteit bepaald.

Een probleem is wel dat lampen niet van een update kunnen worden voorzien door de bridge van een andere fabrikant. Stel dat je dat Philips Hue gebruikt als basis voor je slimme verlichting, maar dat je ook lampen van Osram gebruikt. Dan heb je de Osram bridge nodig om je Osram-lampen bij eventuele problemen van een firmware-update te voorzien. De vermelding ZigBee Light Link én een officiële certificering biedt uiteindelijk geen garantie voor probleemloze comptabiliteit.

Belangrijke termen

Controller-devices: De nodes die commando’s versturen. Dit kunnen losse afstandsbedieningen zijn waarbij er onderscheid gemaakt wordt gemaakt tussen afstandsbedieningen zonder of met bediening voor kleuren, maar het kan ook een controller zijn die in het netwerk hangt zoals de Hue Bridge. Ook sensoren als een aanwezigheidssensor vallen onder controller-devices.

Lighting-devices: Dit zijn alle nodes in het netwerk die aangestuurd worden. Hieronder vallen uiteraard de lampen waarvoor vijf soorten gedefinieerd zijn (aan/uit, dimbaar, kleuren, uitgebreide kleuren en kleurtemperatuur), maar ook stekkermodules in een aan/uit- of dimmervariant.

Touch-link: Een methode om een node snel aan het netwerk toe te voegen door apparaten dichtbij elkaar te houden. Je voegt een (nieuwe) lamp bijvoorbeeld toe door een controller dichtbij de lamp te houden en een bepaalde knop in te drukken, waarna de beveiligingssleutel wordt overgebracht en de verbinding tot stand komt.

Ontwikkeling ZigBee

Zo zag de ontwikkeling van ZigBee er door de jaren heen uit.

2003: IEEE 802.15.4-standaard vastgesteld

2004: Draft ZigBee-standaard vastgesteld (IEEE 802.15.4-2003)

2005: ZigBee 2004

2006: ZigBee 2006

2007: ZigBee Pro (ook wel ZigBee 2007)

2007: ZigBee Home Automation geïntroduceerd

2012: ZigBee Light Link geïntroduceerd

2012: Philips Hue verschijnt op de markt

2014: Osram Lightify verschijnt op de markt

2017: Ikea TRÅDFRI verschijnt op de markt

De toekomst

Hoewel ZigBee klinkt als een standaard, is in de praktijk het ene ZigBee-product niet het andere. Door de vele toepassingsprofielen zijn de producten vaak niet compatibel met elkaar. Naast Light Link is er bijvoorbeeld Home Automation, Building Automation en Health Care. De ZigBee Alliance heeft in de vorm van ZigBee 3.0 een oplossing voor dit probleem.

ZigBee 3.0 maakt een einde aan de profielen, waardoor het mogelijk wordt om veel meer apparaten binnen één ZigBee-netwerk te gebruiken. Het is mogelijk om bestaande ZigBee-producten te upgraden naar ZigBee 3.0, maar het hangt uiteraard van de fabrikanten af of dat echt gaat gebeuren. Vooralsnog zijn er maar een paar ZigBee 3.0-producten op de markt.

Een laptop is een behoorlijk investering. Het is dus logisch dat je verwacht er meerdere jaren mee vooruit te kunnen. Maar het zijn ook best kwetsbare apparaten. Daarom is het belangrijk om rekening te houden met de garantievoorwaarden. Hoe zit dat per laptopmerk?

Lees ook: Op zoek naar een nieuwe laptop? Dit is waar je op moet letten!

Wettelijke en fabrieksgarantie: hoe zit dat?

Garantievoorwaarden leiden regelmatig tot verwarring. Dat heeft ermee te maken dat wettelijke garantie en fabrieksgarantie naast elkaar bestaan. Het is belangrijk om te weten dat alleen fabrieksgarantie merkafhankelijk is. Bovendien is die veel concreter en heb je er min of meer automatisch recht op.

Ondertussen is wettelijke garantie niet heel concreet. Het kent bijvoorbeeld geen wettelijk vastgestelde duur. In de Europese Richtlijn 'Koop en Garantie' en het Nederlandse Burgerlijk Wetboek is aangegeven dat een consument recht heeft op een deugdelijk product. Het komt erop neer dat budgetvriendelijke laptops ongeveer drie jaar wettelijke garantie hebben en de duurste modellen rond de vijf jaar.

Het probleem met wettelijke garantie

Een laptop heeft dus standaard drie tot vijf jaar wettelijke garantie: waarom zou je dan nog verder kijken? Omdat er een aantal haken en ogen aan zitten. Gaan we alleen uit van wettelijke garantie en gaat een product na meer dan twaalf maanden kapot? Dan moet je als consument aantonen dat het niet jouw schuld was. Het is dus aan jou als koper om de verkoper te overtuigen dat deze moet opdraaien voor de kosten – iets dat deze partij natuurlijk liever niet doet.

Veel gezeur en lang wachten

Om aanspraak te maken op wettelijke garantie doorloop je een heel proces. Daar moet je lang op wachten, terwijl je liever niet te lang zonder laptop zit. Je zult er bovendien veel energie in moeten steken. Het helpt als je kennis hebt van het Nederlands consumentenrecht en een beetje brutaal bent.

©Valeriia Lukashova

Fabrieksgarantie heeft de voorkeur

Door de vage richtlijnen en regels rondom de wettelijke garantie is het nog altijd belangrijk om te kiezen voor producten met goede en lange fabrieksgarantie, vooral bij dure en kwetsbare apparaten zoals een laptop. De fabrieksgarantie die je standaard krijgt zegt meteen iets over het vertrouwen van de fabrikant in het eigen product. Want fabrikanten bepalen zelf hoe lang de termijn is.

Ga altijd naar de verkoper

Belangrijk om te weten is dat je voor de garantie altijd naar de verkoper van het product gaat. Je hoeft dus geen contact op te nemen met de fabrikant, zelfs niet als de verkoper dat adviseert.

Garantietermijnen per laptopmerk

In de onderstaande tabel vind je de garantietermijnen van de twaalf populairste laptopmerken in Nederland.

Opvallende bevindingen

Veel laptopmerken bieden standaard twee jaar garantie. Opvallend is dat Apple, dat alleen dure modellen verkoopt, slechts één jaar garantie biedt. Terwijl klanten van budgetmerk Medion standaard twee jaar krijgen. Microsoft is een ander gerenommeerd merk dat maar één jaar garantie aanbiedt op zijn laptops.

Vind je het niet erg om extra te betalen voor garantie? Dan zijn Medion, HP, Acer en Dell geschikte opties. Dat zijn merken met betaalbare laptops die voor een redelijke prijs verlenging van de garantietermijn tot vijf jaar aanbieden.

Hoe zit het met tweedehands laptops?

De garantie is verbonden aan een product, en niet aan de koper. Als je een tweedehands laptop koopt, neem je de garantie dus ook gewoon over. Vraag de verkoper altijd naar een officieel verkoopbewijs. Daarnaast is het slim om te informeren naar eventuele aanvullende garantievoorwaarden.

Philips nodigde ons uit in Barcelona om alle tv-nieuws uit de doeken te doen. We zagen de nieuwe line-up, en kregen extra info over de nieuwste technologie. Maar ook de verdere groei van Titan OS werd toegelicht.

Vorig jaar introduceerde TP Vision op het grootste deel van zijn tv-toestellen een nieuw smart tv-systeem, Titan OS. Die introductie kwam met flinke beloftes over gebruiksgemak maar onze eerste indruk van Titan OS liet zien dat het systeem nog moest groeien. En dat doet het ook. Zo is het app-aanbod sinds die review al uitgebreid met HBO Max. Viaplay en Apple TV zouden snel volgen, en ook het lokale app-aanbod zal verder groeien. Casting blijft een belangrijk alternatief, je zal daarvoor geen app meer moeten starten vanaf 2025-modellen. Ook Apple AirPlay 2 staat op de wenslijst, maar het is niet zeker dat dit er komt.

©Eric Beeckmans | ID.nl

De zoekfunctie, die in onze test nog behoorlijk de bal missloeg, is flink verbeterd. De zoekopdracht per genre werkt nu correct, en geeft aan hoeveel films en/of tv-series gevonden zijn. Klik je een resultaat aan, dan geeft Titan OS aan in welke streamingdiensten je het kan vinden. Later wordt het ook mogelijk om Alexa te kunnen gebruiken, en zoekopdrachten in verschillende stappen kunnen verfijnen.

©Eric Beeckmans | ID.nl

In de nieuwe Games-tab vind je het cloudgaming-aanbod van de cloudgamingdiensten Blacknut en Boosteroid. Ook het aanbod van FAST-kanalen zou verbeteren, maar aangezien er lokaal veel verschillen kunnen zijn, is het nog even afwachten of dat ook voor ons het geval zal zijn.

Line-up

Alle toestellen krijgen een nieuwe versie. Voor The One, Philips’ populaire qled-model. is dat de 9000-reeks. Voor The Xtra, Philips top miniled model, is dat de MLED950. Er komt ook een MLED910 die tussen The One en The Xtra gepositioneerd is.

Beeld: Line-up (Bron: TP Vision)

Bij de oled-modellen wordt de top aangevoerd door de OLED+950 die zijn status dankt aan de 9e gen P5 Dual AI-processor. De OLED+910 gebruikt een 9e gen P5 AI-processor maar heeft een Bowers en Wilkins audio-oplossing. De OLED810-reeks is het meest populaire oled-model en de OLED760 geldt als instap oled-tv.

Nieuwe en verbeterde oled-panelen

In de topmodellen, OLED+950 en OLED+910, gebruikt Philips een gloednieuw META 3 oled-paneel. Dat gebruikt niet langer microlenzen, maar heeft nieuwe oled-materialen die de piekhelderheid aanzienlijk verbeteren. Op een klein schermoppervlak (10%) kan het paneel tot 3700 nits leveren en op een volledig scherm zelfs 350 nits. Dat zijn aanzienlijke verbeteringen tegenover vorig jaar (3000/250). Bovendien zouden deze panelen energiezuiniger zijn.

Bron: TV Vision / Eric Beeckmans

De OLED810 (55, 65 en 77 inch) ziet een kleine verbetering, het piekwit gaat naar 1500 nits (1300 nits vorig jaar), maar het volledig wit beeld blijft steken op 200 nits (onveranderd). De 42 en 48 inch versies van de OLED810, en de volledige OLED760-reeks zien geen verbeteringen (1000/150 nits).

Nieuwe features

Dit jaar lijken er vooral verfijningen van bestaande functies te zijn doorgevoerd, maar er zijn ook een aantal nieuwe mogelijkheden te vinden.

Op alle OLED-modellen en de ML950:

Adaptive Intelligence: AI wordt al langer gebruikt voor onder andere scène-herkenning, upscaling en scherpteverbetering. TP Vision combineert dit met extra gegevens zoals real-time analyse van elk frame, metadata die de videobron aanreikt, het type content (HDMI of streaming bijvoorbeeld), de lichtsensor en allerlei informatie die het leert uit big data-analyse van zijn toestellen. Zo kan het de beeldkwaliteit nog gerichter verbeteren.

TP Vision / Eric Beeckmans

AI Adaptive Gamut: Uit de gegevens waarover TP Vision beschikt, blijkt dat ongeveer 95% van de kijkers naar SDR-bronmateriaal kijkt. Het ruimere kleurbereik van deze tv’s wordt daarbij niet benut. AO Adaptive Gamut maakt de kleuren van SDR-beelden rijker en intenser, maar beschermt de huidskleuren die anders erg onnatuurlijk zouden zijn. Zo benut je toch de volledige capaciteit van je toestel. Bovendien kan je via de instellingen zelf aanpassen hoe sterk het effect is.

Op de OLED810, OLED+910 en OLED950:

AI Auto Game detectie: Het was al mogelijk om profielinstellingen te maken van beeldinstellingen per spel, maar deze functie herkent games nu automatisch en past de beeldweergave hierop aan. TP Vision gaf geen details, welke games het herkent of hoe het dat doet.

HDR10+ Gaming: een optimale HDR-ervaring voor de games die het ondersteunen op NVIDIA en Intel GPU’s.

De OLED+950 is als enige uitgerust met een 9e generatie dual P5 AI-processor. Naast de features hierboven kreeg deze nog extra nieuwigheden:

Specular Enhancer: een beeldverwerkingstechniek die de helderste (spiegelende) details in HDR-beelden benadrukt.

Minimap zoom: gamers kunnen een deel van het beeld, zoals de minimap, vergroten en eventueel zelfs verplaatsen en de transparantie aanpassen.

De Schaduwverbeteraar, waarmee je donker tinten helderder maakt, heeft een groter bereik gekregen. Bovendien kan je het beeld inverteren, al geven we toe dat we niet goed zien wat daar de zin van is.

Ambilight, nu met een eigen interface

TP Vision nam de opvallende beslissing om Ambilight Plus, de nieuwe versie die 2D-patronen kan creëren, alleen nog maar aan te bieden op de MLED950, The Extra. Dat toestel mikt op gamers, zij krijgen de meest meeslepende ervaring. Vorig jaar werd Ambilight Plus op de OLED+959 geïntroduceerd. De opvolgers, OLED+950 en OLED+910 krijgen een vierzijdige Ambilight.

©Eric Beeckmans | ID.nl

Wat wel op alle modellen beschikbaar zal zijn, is de nieuwe interface voor Ambilight, Ambilight Suite. Daar kan je alle instellingen aanpassen en snel opties zoals Lounge, Sleep of Sunrise activeren. Alle Ambilight tv’s krijgen ook toegang tot een exclusieve Moments app. In die app maak je digitale foto-albums op basis van aangeboden sjablonen, eventueel tekst en muziek. Dat fotoalbum stuur je dan met een klik naar je Ambilight tv.