Pdf, wat staat voor portable document format, is een bestandsformaat dat is ontwikkeld om documenten onafhankelijk van het gebruikte platform, apparaat of applicatie, te presenteren. Hoe is dit formaat ooit bedacht en hoe werken pdf-bestanden precies?

In de jaren 90 van de vorige eeuw was het concept van het ‘papierloze kantoor’ zeer levendig. Wilde men die droom verwezenlijken dan moest men een makkelijke(r) methode vinden om computerdocumenten met behoud van lay-out en afbeeldingen te delen.

Verschillende softwarebedrijven zagen hier het grote geld in: ze trachtten hun eigen bestandsformaat ingang te doen krijgen en tot een de facto standaard te laten uitgroeien. Het waren de jaren waarin formaten als Common Ground Digital Paper, DjVu, WordPerfect Envoy en Farallon Replica elkaar het licht in de ogen niet gunden. Uiteindelijk is het echter het pdf-formaat van Adobe geworden dat tot een algemeen aanvaarde standaard kon uitgroeien.

Adobe beschikte immers al over twee technologieën die perfect konden worden ingezet voor dit project: enerzijds PostScript, een pdl (page description language) waarmee documenten onafhankelijk van apparaat en platform konden beschreven worden, en anderzijds Adobe Illustrator, een applicatie die zowel op Mac als Windows draaide en PostScript-bestanden kon weergeven. Op basis van deze technologieën creëerden ontwikkelaars binnen Adobe een nieuw bestandsformaat: pdf.

Belangrijke begrippen

Voor we verder gaan, leggen we eerst even enkele belangrijke begrippen uit:

Tagged pdf

Pdf-bestand dat ook structurele meta-informatie bevat over de weergegeven data, zoals titels, tekstblokken, enz. Dat is onder meer handig voor weergaven op ebooks, gezien pdf-bestanden nu makkelijker kunnen worden aangepast met het oog op de diverse apparaattypes.

Adobe extensies

Pdf mag dan een open standaard zijn, het neemt niet weg dat Adobe regelmatig nog enkele ‘gesloten’ oftewel propriëtaire technologieën toevoegt aan pdf, in de vorm van Adobe extensies en met verschillende levels. Iets om rekening mee te houden, want wie deze extensies gebruikt, heeft geen garantie dat iedere pdf-reader daarmee overweg kan.

Pdf/A

Een speciale variant van pdf die specifiek werd ontwikkeld voor archivering en dus met name is geschikt voor het bewaren van digitale documenten. Omdat men ook op langere termijn een zo statisch en consistent mogelijke weergave beoogt, vermijdt men bewust allerlei ‘toeters en bellen’ uit de pdf-standaard, zoals multimediafuncties, scripting en formulieren.

Opbouw van een pdf-bestand

Pdf kun je vooral zien als een geoptimaliseerde subset van PostScript. Niet alleen werden meer complexe programmatorische elementen geweerd, zoals lussen en voorwaardelijke commando’s, bij pdf is het ook niet langer zo dat de beschrijving van de ene pagina de weergave van een volgende pagina kan beïnvloeden. In tegenstelling tot PostScript hoeven bij pdf dus niet noodzakelijk alle voorgaande pagina’s te worden verwerkt om de juiste weergave van een willekeurige pagina vast te stellen. Dat maakt dat je in een pdf-reader snel naar alle pagina’s van een lijvig pdf-document kunt springen.

Naast deze PostScript-subset vind je in een pdf-bestand ook een technologie terug die je toelaat fonts in te bedden, zodat de ontvanger van het document de bedoelde fonts te zien krijgt, ook wanneer die niet op zijn systeem zijn geïnstalleerd.

Al deze informatie wordt dan samen met eventuele bijkomende inhoud op een gestructureerde manier en desgevallend met gebruik van datacompressie in één enkel bestand opgeslagen.

Het is goed om weten dat een pdf-bestand twee verschillende lay-outs kan hebben. Enerzijds zijn er de niet-lineaire of niet-geoptimaliseerde pdf-documenten die weliswaar iets minder schijfruimte vergen maar die zich minder snel laten verwerken gezien allerlei data over het hele pdf-document kunnen verspreid liggen. Anderzijds zijn er de lineaire, geoptimaliseerde pdf’s: die zijn paginagewijs opgebouwd zodat bijvoorbeeld een browserplug-in niet hoeft te wachten tot het volledige bestand is gedownload om de eerste pagina’s te kunnen tonen.

Er bestaan verschillende tools waarmee je pdf-bestanden kunt lineariseren, waaronder het gratis QPDF. Op deze site lees je de nodige instructies voor dit proces. Ook met de virtuele pdf-printer BullZip kun je zulke documenten creëren, maar jammer genoeg lukt dat alleen in de betaalde Professional-editie en niet in de gratis Community-versie.

Open standaard

De eerste versie van pdf (pdf 1.0) werd door in Adobe in 1992 uitgebracht en enkele maanden later volgde Acrobat, een tool waarmee gebruikers makkelijk pdf-bestanden konden bekijken en creëren. Deze pdf-versie kon weliswaar fonts, interne links en bookmarks insluiten, maar gezien alleen de rgb-kleurenruimte werd ondersteund kon de grafische industrie daar weinig mee aanvangen.

Voor de prepress-wereld was het wachten tot versie 1.2 (1996), met ondersteuning voor onder meer cmyk en steunkleuren, en vooral tot de pdf/X-1 specificatie (1998), gezien die meer garanties inbouwde voor een geldige opmaak.

©PXimport

Tegen het einde van vorige eeuw was pdf – intussen aan versie 1.3 toe - stilaan tot een de facto standaard uitgegroeid en meer dan 100 miljoen gebruikers hadden intussen ook Acrobat Reader gedownload. Daaropvolgende versies boden geleidelijk aan meer functionaliteit: zo ondersteunde 1.4 ook ‘tagged pdf’s’ (zie begrippenkader) en kon 1.5 eindelijk ook met lagen (layers) overweg. Het is echter wachten tot versie 1.7, in 2008, voor pdf een officiële, ISO-standaard wordt (ISO 32000-1).

Recentelijk, in juli 2017, heeft het ISO-comité trouwens de specificaties van pdf 2.0 (ISO 32000-2) vrijgegeven. Wie zich hierin wil verdiepen kan terecht op www.bit.ly/2yatoMa, goed voor bijna 1000 pagina’s. Hiermee wil het comité het pdf-formaat vooral veiliger en toegankelijker maken en verder ook allerlei ‘rich media’ beter ondersteunen, zoals 3D, video en geospatiale data.

Afbeeldingen, fonts en formulieren

Pdf-bestanden kunnen met diverse objecten overweg. Een aantal hiervan verdient nadere aandacht, temeer omdat je daar ook als eindgebruiker mee te maken krijgt, vooral als je zelf pdf’s creëert.

Al sinds het begin was het mogelijk afbeeldingen in pdf-documenten op te nemen, zowel vector- als rasterafbeeldingen. Een vectorafbeelding wordt geconstrueerd aan de hand van coördinaten en paden, zoals lijnen en Bézier-curves. Een rasterafbeelding daarentegen is weinig meer dan een matrix die uit bits met een bepaalde kleurwaarde zijn samengesteld – vandaar ook wel bitmapafbeelding genoemd. Deze laatste vergen niet alleen meer schijfruimte, ze laten zich ook veel lastiger schalen.

Iets om rekening mee te houden, bijvoorbeeld wanneer je een pdf aan een service bezorgt die het plaatje eventueel uitvergroot op doek wil afdrukken. Je kunt die afbeelding dan eventueel eerst laten ‘vectoriseren’ door een gratis service als Vectorizer of door die met een gratis toepassing als Inkscape te bewerken (via Paden / Bitmap overtrekken). Houd er echter rekening mee dat vectorplaatjes niet bij alle pdf-creatietools overleven. De exportfunctie van MS Word bijvoorbeeld maakt er standaard alsnog bitmaps van, maar die van Inkscape doet dat niet.

Zoals gezegd laat pdf je ook toe fonts in het document op te nemen (embedded fonts). Houd er wel rekening mee dat OpenType-fonts (met extensie otf) pas vanaf pdf 1.6 kunnen worden ingebed. Fonts die niet zijn ingebed en die evenmin op het systeem met de pdf-reader zijn geïnstalleerd worden doorgaans niet correct weergegeven en vervangen door een (systeem)font. Gebruik je dus niet-standaard fonts dan moet je die dus in je pdf-document laten opnemen.

De meeste pdf-creatietools voorzien in deze mogelijkheid, maar het kan wel even zoeken zijn naar de juiste optie of formulering. Afhankelijk van de (beschikbare) instellingen is het ook mogelijk om alleen een subset van een font in te bedden: in dit geval worden alleen de gebruikte tekens ingesloten. Hoe dan ook, voor een absolute controle over ‘font embedding’ kun je nauwelijks buiten Adobe Acrobat. Vanuit Acrobat Reader kom je als volgt te weten welke (subset van) fonts in een pdf-document zijn ingesloten: ga naar het menu Bestand, kies Eigenschappen en open het tabblad Fonts.

Houd er echter rekening mee dat niet noodzakelijk elk font je de nodige rechten toekent om het (in een pdf) in te bedden.

Pdf’s voorzien ook in een mechanisme om interactieve formulieren toe te voegen. Daar bestaan echter twee methodes voor: enerzijds AcroForms (vanaf pdf 1.2), anderzijds Adobe XML Forms Architecture (xfa). Deze laatste werd geïntroduceerd in pdf 1.5 maar maakt geen deel uit van de officiële pdf-specificatie, wat maakt dat AcroForms vooralsnog breder inzetbaar is.

Je hebt uiteraard wel de juiste tools nodig om een pdf met AcroForms te creëren. Dat kan bijvoorbeeld niet vanuit MS Word, ondanks het feit dat je hier wel degelijk interactieve formulierbesturingselementen kunt toevoegen. Dat kan bijvoorbeeld wél vanuit de gratis LibreOffice Writer. Belangrijk evenwel is dat je bij Bestand / Exporteren als PDF op het tabblad Algemeen een vinkje plaatst bij PDF-formulieren maken en FDF selecteert bij Opmaak bevestigen. Fdf (Forms Data Format) is een van formaten waarin AcroForms de formulierdata kan opslaan.

©PXimport

Het is zelfs mogelijk bestandsbijlagen te koppelen aan een pdf, zowel op document- als op paginaniveau. De ontvanger kan die dan openen en bewaren. Hiervoor kun je onder meer het gratis programma pdftk inzetten. Deze tool laat zich (ook) vanaf de opdrachtregel aansturen. Om de bijlage voorbeeld.xlsx aan pagina x van document.pdf te koppelen geef je het volgende commando: pdftk “document.pdf” attach_file “voorbeeld.xlsx” to_page x output doc_met_bijlage.pdf. Je laat de parameter to_page x weg als je de bijlage aan het document wilt koppelen in plaats van aan een specifieke pagina.

Beveiliging pdf-bestanden

Gezien vaak ook officiële documenten via pdf worden gedistribueerd hebben de ontwikkelaars ook de nodige aandacht gegeven aan het veiligheidsaspect. Enerzijds kun je een pdf-document voorzien van een digitale handtekening, anderzijds is het ook mogelijk het document te encrypten. Dat laatste gebeurt door middel van een gebruikerswachtwoord.

Het is eveneens mogelijk je document van een ‘eigenaarswachtwoord’ (owner password) te voorzien. Dit laatste heb je dan nodig om bepaalde operaties met het document te kunnen uitvoeren, zoals het afdrukken (in hoge resolutie), het wijzigen of bewaren van het document, het toevoegen van opmerkingen of het invullen van AcroForm-velden. Houd er echter rekening mee dat dit eigenaarswachtwoord niet noodzakelijk altijd het gewenste resultaat heeft. Het hangt namelijk van de clientsoftware (de pdf-reader) af in hoeverre die daar rekening mee houdt.

Komt daarbij dat er voldoende tools en services bestaan die zo’n eigenaarswachtwoord wel even voor je zullen verwijderen. Wil je meer zekerheid dat de gewenste beperkingen niet zomaar te omzeilen vallen, dan zit er weinig anders op dan je toevlucht te nemen tot commerciële oplossingen als die van Adobe (LiveCycle) of Locklizard: die maken immers gebruik van irm (information rights management). Een nadeel dan weer is dat client-software met deze beveiliging overweg moet kunnen.

Veiligheid is echter niet alleen een kwestie van het correct afschermen of encrypten van pdf-documenten. Het is namelijk al gebeurd dat malware zich als een bijlage aan pdf-documenten konden hechten om langs die weg systemen te compromitteren. Het grootste gevaar schuilt echter in de clientsoftware oftewel de pdf-readers. Zo zijn er al vaak exploits ontdekt in Adobe Reader, maar ook in alternatieve software als Foxit Reader. Het feit dat de pdf-standaard ook scripting (met JavaScript) toelaat zorgt voor een extra aanvalsingang.

De toekomst

Pdf is in elk geval nog springlevend – getuige de recente 2.0 van de iso-standaard. Daar heeft men wel 9 jaar op moeten wachten. Adobe is namelijk lang niet meer de enige partij die de ontwikkelingen stuurt. Het lijkt er echter sterk op dat de toekomst van pdf in eerste instantie het idee achter ‘tagged pdf’ verder zal uitbreiden, in de hoop tot een soort van responsieve pdf te komen, ongeveer zoals bij html voor de weergave van webpagina’s.

Dat zou er idealiter voor zorgen dat pdf-documenten ‘on the fly’ kunnen worden getransformeerd zodat ze op alle mogelijke apparaten, inclusief op kleine schermen zoals die van smartphones, optimaal worden weergegeven. In vooralsnog beperkte kringen heeft men het weliswaar al over ‘pdf.next’, maar in dit prille stadium is het wellicht correcter te zeggen: pdf: what’s next?

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.