Het kan je niet ontgaan zijn: AI, kunstmatige intelligentie, is ineens o-ver-al in het nieuws. Behalve teksten genereren kan er nog veel meer met AI. Plaatjes maken bijvoorbeeld. Jij vertelt aan de generator wat je wilt zien, waarna Stable Diffusion, zoals deze AI-tool heet, de afbeeldingen voor je maakt. ID.nl legt je in dit artikel uit hoe je er zelf mee aan de slag kunt en hoe je er de beste resultaten mee boekt.

Begin 2021 introduceerde OpenAI DALL-E, een neuraal netwerk dat was getraind met combinaties van grote hoeveelheden afbeeldingen en beschrijvingen daarvan. Met die kennis was DALL-E in staat om geheel nieuwe plaatjes te genereren op basis van een Engelstalige tekst die in het jargon een prompt wordt genoemd. Alhoewel de resultaten indrukwekkend oogden, kon het publiek er weinig mee; we mochten slechts online spelen met wat voorgekookte voorbeelden. De reden? OpenAI wilde uitgebreid onderzoek doen naar de gevolgen van dergelijke technologie (zie kader ‘Implicaties’). 

Naar goed wetenschappelijk gebruik had men echter wel de basisprincipes achter deze technologie gepubliceerd en daar gingen onmiddellijk veel hobby-programmeurs mee aan de slag. Het gevolg was een stortvloed aan AI-modellen die weliswaar DALL-E niet konden evenaren, maar waar wel iedereen mee kon spelen. 

Wellicht mede omdat deze modellen in rap tempo beter werden, besloot OpenAI medio 2022 om opvolger DALL-E 2 mondjesmaat voor publiek toegankelijk te maken en inmiddels kan iedereen zich aanmelden. De dienst werkt alleen op hun eigen hardware en het neurale netwerk wordt niet gedeeld. Je kunt je aanmelden op https://openai.com/dall-e-2. 

Ondertussen zat de opensource-community niet stil en met steun van www.stability.ai werd (ongeveer tegelijk met DALL-E 2) Stable Diffusion gelanceerd, compleet met een getraind neurale netwerk, en dat alles opensource. 

Dit heb je nodig 

Het vrijgeven van Stable Diffusion als opensource-model heeft ervoor gezorgd dat verschillende aanbieders van text-to-image-systemen het aan hun arsenaal hebben toegevoegd (zie kader ‘Alternatieven’). 

Omdat Stable Diffusion in vergelijking tot zijn voorgangers relatief bescheiden eisen aan de hardware stelt, draait het ook op veel pc’s en dat biedt allerlei voordelen. Wij focussen ons ook op de pc, met de kanttekening dat alles wat we behandelen in veel andere omgevingen op vergelijkbare wijze werkt. 

AI leunt zwaar op Python en de grafische hardware van Nvidia met minimaal 8 GB geheugen. Terwijl we dit schrijven, wordt ook gewerkt aan varianten die op andere (en nog bescheidenere) hardware werken. 

Hoewel je lokaal de benodigde Python-scripts zou kunnen draaien, heeft het gebruik van het programma Visions of Chaos onze voorkeur. Deze software is oorspronkelijk bedoeld voor het maken van fractals en biedt een eenvoudige gebruikersinterface (die geen kennis van Python vereist). Het bevat een stortvloed aan opensource-AI, waaronder naast Stable Diffusion ook andere text-to-image-modellen, AI om foto’s en video’s te vergroten of in te kleuren, en heel veel meer. 

Om Visions of Chaos voor AI te kunnen gebruiken, moet je eerst een aantal stappen zorgvuldig uitvoeren. Daarna kun je Visions of Chaos downloaden en installeren. 

Stable Diffusion draaien 

Heb je Visions of Chaos eenmaal geïnstalleerd, dan start je het programma en ga je naar Mode / Machine Learning / Image Generation / Text-to-image. Het programma controleert nu of je systeem aan alle vereisten voldoet die bij paragraaf 1 moesten worden geïnstalleerd en daarna kom je in de interface voor de functie text-to-image. Kies je hier Stable Diffusion uit de lijst achter Script, dan gaat Visions of Chaos de benodigde componenten downloaden en een virtuele omgeving opzetten waarin deze draaien. Dat laatste is nodig omdat verschillende AI-modellen een andere combinatie van Python-bibliotheken vereisen. Dankzij Visions of Chaos hoef je daar nooit zelf naar om te kijken. 

Het ingewikkeldste deel is nu voorbij, want het downloaden van meer modellen en opzetten van meer omgevingen gebeurt slechts eenmalig, wanneer je een nieuwe AI voor het eerst gebruikt. 

Tijd om ons eerste plaatje te maken. In het vak Prompt voeren we de tekst a cute kitten in en daarna klikken we op Stable Diffusion Settings. Hier zetten we de opties Image Count en Grid Columns op 1 en klikken we op Close and Generate. 

Na ongeveer een halve minuut (op ons testsysteem) verschijnt het plaatje. In het statusvenster linksonder zie je overigens waar de resultaten standaard worden opgeslagen. Je kunt allerlei opslaglocaties aanpassen in het menu Options. 

Beschikt je grafische kaart over voldoende geheugen (zoals op ons testsysteem), dan kun je overigens ook meerdere plaatjes tegelijk genereren. 

Inspiratie opdoen 

Zoiets simpels als ‘a cute kitten’ leent zich prima voor het snel maken van een plaatje, maar meestal is er heel wat meer nodig om het resultaat te krijgen dat je voor ogen hebt. Het maken van goede prompts is dan ook in rap tempo uitgegroeid tot een bijna wetenschappelijke bezigheid die prompt engineering wordt genoemd. 

Behalve van personen en objecten heeft Stable Diffusion ook kennis van heel veel grafische technieken en media, kunststromingen en artiesten. Het uitpluizen van de vele mogelijkheden op dit gebied is misschien wel het krachtigste wapen in het arsenaal van de prompt engineer. 

Een goed startpunt vormt het overzicht van (grafische) media en technieken op Wikipedia en bij Aesthetics Wiki vind je allerlei visuele stijlen. De overstap naar kunstrichtingen maak je op WikiArt waar je ook de naam van heel veel kunstenaars vindt, compleet met voorbeelden. Naast deze algemene sites kun je op internet zoeken naar overzichten van stijlen in architectuur en design, namen van bekende fotografen voor allerlei genres (portret, mode, landschap enzovoort). Al deze informatie bij elkaar vormt het begin van de inspiratie om betere prompts te formuleren die je meer naar eigen hand kunt zetten. 

Nauwkeurigheid 

In het prompt-venster van Visions of Chaos zie je een veld met de naam Seed. Dit houdt verband met de manier waarop deze en andere AI werken. Ze beginnen vaak met een afbeelding die uit ruis bestaat en proberen deze in het opgegeven aantal stappen (Iterations) om te toveren tot iets wat lijkt op de opgegeven prompt. Begin je met een andere waarde voor de seed, dan zal het eindresultaat ook anders zijn, wat betekent dat je met één prompt miljarden verschillende afbeeldingen kunt maken. 

Vanwege de complexe wiskunde achter dit soort modellen waren veel voorgangers van Stable Diffusion niet-deterministisch. Met andere woorden: dezelfde seed gaf verschillende resultaten wanneer je er meerdere plaatjes mee genereerde. 

De grote kracht van Stable Diffusion zit in het feit dat deze wél deterministisch is. Dat zorgt ervoor dat je het effect van wijzigingen in prompts nauwkeurig kunt testen en bestuderen. 

Uitgebreid testen 

Omdat Visions of Chaos verschillende mogelijkheden biedt om batches van prompts te verwerken, kun je dit soort tests eenvoudig ‘s nachts laten draaien. 

Om te achterhalen welke kunstenaars de AI kent, kun je bijvoorbeeld een lijst met prompts maken in de vorm van an artwork by X en deze laten uitvoeren via Batch / A list of text prompts. Een andere mogelijkheid vind je onder dezelfde knop bij Iterative text prompts. Hier kun je een prompt invoeren zoals a painting of a %1 by %2 waarbij je onder %1 replacements wat onderwerpen opgeeft en bij %2 replacements een aantal kunstenaars. 

Als voorbeeld kiezen we een vaste seed, zeg 1000, en geven de prompt a portrait of a beautiful girl. Vervolgens voegen we daar elementen aan toe om het resultaat te wijzigen (modifiers genaamd). Met a portrait of a beautiful girl, pencil sketch (of oil painting, gouache enzovoort) test je zo technieken en media. Met a portrait of a beautiful girl, by Albert Anker test en vergelijk je kunstenaars. En met a portrait of a beautiful girl, Steampunk (of medieval, ancient egyptian, cubism enzovoort) test je visuele stijlen. 

Door dit soort tests uit te voeren, bouw je vanzelf een bibliotheek met referentiemateriaal op die je kunt gebruiken wanneer je beeld wilt gaan genereren voor een willekeurige gelegenheid. Daarmee zijn we er echter nog niet. 

Spelen met variabelen 

Oudere AI-modellen boden vaak de mogelijkheid om met ‘gewichten’ te werken, wat je extra controle gaf over het resultaat. Een prompt was dan bijvoorbeeld a forest | foggy:x | autumn:y, en door de waarden voor x en y groter of kleiner te maken, kon je de hoeveelheid mist en de sterkte van de herfstkleuren beïnvloeden. Stable Diffusion ondersteunt deze mogelijkheid vooralsnog niet, maar dat wil niet zeggen dat we geen controle hebben. 

In Stable Diffusion geven we als vergelijking met dezelfde seed deze vier prompts: 

- a foggy forest in autumn; 

- a forest, foggy, autumn; 

- foggy, autumn, a forest; 

- autumn, foggy, a forest. 

Zoals je ziet in de afbeelding zijn er nuanceverschillen in de uitkomst en dus is de woordvolgorde belangrijk. Overigens kun je ook proberen een element te versterken door het woord te herhalen (eventueel in een synoniem). 

Prompt engineering 

Met alle verzamelde kennis kunnen we serieus aan de slag met prompt engineering. Naast al genoemde stijlen, media en namen van kunstenaars kun je nog de nodige andere elementen toevoegen. Erg populair is de toevoeging trending on Artstation die je resultaat vaak net wat fraaier maakt. Ook veelgebruikt zijn modifiers die verwijzen naar grafische technieken uit 3D-games zoals raytracing en Unreal Engine. 

Als voorbeeld van een grondig uitgewerkte prompt bekijken we het resultaat van: 

an elaborately furnished 1970s retro-futuristic interior, octane render, raytracing, volumetric lighting, wide angle, sofa, coffee table in foreground, large potted plant, futuristic lamps, biomorphic windows look out on a futuristic cityscape, mandelbulb space, fractal textures, trending on Artstation, Unreal Engine 3D shading, shadow depth, by Rackstraw Downes, by Canaletto, by Paul Delvaux, by Jakub Schikaneder 

Om exact hetzelfde resultaat te krijgen als wij gebruik je 1906332652 voor het veld Seed en 50 voor Iterations. Vervolgens klik je op Stable Diffusion Settings en zet je een vinkje bij Custom image size. Vul daar 960x512 in (mocht blijken dat je grafische kaart dat niet aankan, dan kun je kiezen voor een andere instelling bij VRAM Offloading). Kies bij Sampler k_lms, zet Scale op 15 en klik op Close and generate. 

Mutaties 

Zoals we eerder zeiden is Stable Diffusion deterministisch, maar dat geldt alleen wanneer je exact dezelfde instellingen gebruikt (inclusief de resolutie). Om te zien hoe dramatisch het verschil kan zijn, renderen we dezelfde prompt op 512x512. 

Een andere belangrijke factor is de gebruikte Sampler (de methode waarmee de AI vanaf de initiële ruis naar het eindresultaat navigeert). We kiezen euler_ancestral in plaats van k_lms. Het resultaat is totaal anders dan ons vorige plaatje op 512x512, maar heeft wel een vergelijkbare uitstraling. 

Een andere belangrijke factor voor het eindresultaat is de combinatie van Iterations en Scale. De eerste bepaalt het aantal stappen waarbinnen de AI beeld moet tonen en de tweede hoe nauwkeurig de prompt moet worden gevolgd. Het absolute minimum om vaak nog bruikbaar beeld te krijgen is Iterations=20 en Scale=7. Zeker met complexe prompts kan het resultaat dan snel wat rommeliger worden. Hogere waarden voor Scale vereisen vaak ook meer iteraties, maar een exacte formule is daarvoor niet te geven. 

Omdat je met complexe prompts vaak ook flink grote waarden voor Scale kunt gebruiken, geven ze je meer ruimte om te experimenteren. Als laatste voorbeeld daarvan renderen we Iterations=100 en Scale=25. 

Aan de slag 

We hebben je laten zien hoe je complexe prompts leert bouwen door kennis te vergaren over de stijlen, media en kunstenaars die Stable Diffusion kent. Gelukkig hoef je het wiel niet helemaal opnieuw uit te vinden. Op www.urania.ai/top-sd-artists zie je hoe Stable Diffusion de stijl van bijna tweeduizend artiesten interpreteert. Op www.krea.ai kun je naast het effect van de namen van kunstenaars ook de werking van heel veel andere modifiers bestuderen en leren van de prompts van anderen. Dat laatste kan ook via de miljoenen doorzoekbare afbeeldingen op www.lexica.art. 

Hoewel je met het langs deze weg genereren van plaatjes jarenlang bezig kunt zijn, is dat nog maar het begin. We hebben het namelijk nog niet eens gehad over het zelf trainen van AI of het maken van animaties. Er valt dus nog heel wat meer te ontdekken. 

Fresh 'n Rebel introduceert de Clam Ace 2, een draadloze over-ear koptelefoon die technologie en comfort slim samenbrengt. Hij klinkt niet alleen goed, maar past zich ook aan jou aan. Met gepersonaliseerd geluid, intelligente noise cancelling en een batterij die het moeiteloos meerdere dagen volhoudt is dit een koptelefoon die meebeweegt met jouw dag.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Fresh 'n Rebel

Stilte wanneer jij dat wilt

Of je nu werkt, reist of ontspant: de Clam Ace 2 helpt je de juiste focus te vinden. Dankzij Adaptive Hybrid Active Noise Cancelling bepaal je zelf hoeveel van de wereld je hoort. De technologie filtert storend geluid weg, en jij bepaalt zelf hoeveel daarvan je wilt dempen. In de My Sound App stel je het niveau eenvoudig bij, afhankelijk van waar je bent – op kantoor, in de trein of thuis op de bank. Zo houd je zelf de controle over wat je wel en niet hoort.

Met de Ambient Sound Mode blijf je alert op wat er om je heen gebeurt. Het omgevingsgeluid wordt subtiel versterkt, zodat je bijvoorbeeld het verkeer hoort of iemand kort kunt aanspreken. De Quick Access-functie maakt het extra handig: houd kort de linkeroorschelp ingedrukt en je schakelt direct over naar hear-through, zonder instellingen te veranderen.

©Fresh ’n Rebel

Geluid dat zich aan jou aanpast

Iedereen hoort anders, en dat merk je pas echt met Personal Sound by Audiodo. Deze technologie, geïntegreerd in de My Sound App, meet met een gehoortest hoe goed jij verschillende frequenties waarneemt. Op basis daarvan wordt een geluidsprofiel aangemaakt dat de muziek afstemt op jouw gehoor. De lage tonen worden iets krachtiger waar nodig, de hoge juist helderder. Zo klinkt elke noot precies goed!

De app geeft bovendien volledige controle over je instellingen. Je kunt de equalizer aanpassen, knoppen een eigen functie geven, het volume begrenzen of batterijbesparing activeren. Alles in één overzichtelijke interface.

©Fresh ’n Rebel

Schakelen zonder onderbreking

De Clam Ace 2 ondersteunt Multipoint Bluetooth, waarmee je twee apparaten tegelijk kunt verbinden. Zo kun je moeiteloos wisselen tussen laptop en smartphone. Een inkomend telefoontje aannemen terwijl je muziek luistert of een video bekijkt? De koptelefoon schakelt automatisch over.

Tijdens gesprekken zorgen twee Environmental Noise Cancelling-microfoons dat je stem helder blijft, zelfs in een rumoerige omgeving. En met Wind Noise Cancelling blijft ook buiten het geluid helder, zelfs als het waait. Dankzij on-ear detectie pauzeert de muziek automatisch als je de koptelefoon afzet, en gaat hij verder zodra je hem weer opzet. Met het volumewieltje en de klikbare knop op de oorschelp bedien je muziek, noise cancelling en spraakassistent zonder je telefoon erbij te hoeven pakken.

©Fresh ’n Rebel

Dagenlang luisteren zonder opladen

Een van de grootste pluspunten van de Clam Ace 2 is de speeltijd. Met meer dan 100 uur luisteren op één lading hoef je nauwelijks nog aan opladen te denken. Zelfs met actieve noise cancelling ingeschakeld haal je nog 60 uur speeltijd, en met tien minuten snelladen heb je alweer acht uur muziek. Handig als je vaak onderweg bent.

Het draagcomfort is net zo goed doordacht. De zachte oorkussens vormen zich naar je oren, terwijl de flexibele hoofdband ook bij lange luistersessies prettig blijft zitten. Na gebruik klap je de Clam Ace 2 eenvoudig in en berg je hem op in het meegeleverde tasje.

Kleur en karakter

Fresh 'n Rebel staat bekend om zijn frisse kleuren, en dat zie je terug in de Clam Ace 2. Van subtiel Ice Grey en Storm Grey tot opvallender Dreamy Lilac, Dried Green, True Blue en Pastel Pink – er is altijd een uitvoering die bij je past. Welke kleur je kiest, maakt voor de prijs geen verschil: die is voor elke tint 99,99 euro.

©Fresh ’n Rebel

Dit maakt de Clam Ace 2 bijzonder

De Clam Ace 2 past zich aan jou aan. Hij filtert storend geluid weg, stemt het geluid af op jouw gehoor met Personal Sound by Audiodo en houdt het moeiteloos dagenlang vol. Een slimme koptelefoon die meedenkt, comfortabel zit en altijd klaarstaat. Zoals het hoort. Zoals jíj het hoort!

In de rubriek Waar voor je geld gaan we op zoek naar bijzondere producten voor een mooie prijs. Vinyl is de laatste jaren weer helemaal terug, maar die kun je natuurlijk alleen afspelen op een platenspeler. Wij vonden vijf interessante modellen voorzien van een stofklep, voor minder dan 275 euro.

Platenspelers worden steeds vaker aangeboden, en ook op Kieskeurig.nl zien we ze meer en meer in de verschillende aangesloten webshops. Wij vonden vijf mooie exemplaren voor je die ook nog eens zijn voorzien van een klep om het mechanisme en je platen te beschermen tegen stof.

Sony PS-LX310BT

De Sony PS-LX310BT is een volautomatische platenspeler. Dit betekent dat je met een druk op de knop de arm naar de plaat kunt bewegen om het afspelen te starten. Aan het einde van de plaat keert de arm automatisch terug naar zijn beginpositie. De speler is aangedreven met een snaar. Een kenmerkende functie is de ingebouwde Bluetooth-zender, waarmee je het geluid van je vinyl draadloos kunt doorsturen naar een Bluetooth-speaker, -soundbar of -hoofdtelefoon.

Mocht je de voorkeur geven aan een bekabelde opstelling, dan kan dat ook via de RCA-uitgang. De platenspeler heeft een ingebouwde phono-voorversterker. Dit maakt het mogelijk om de speler direct aan te sluiten op een versterker of actieve luidsprekers die geen speciale phono-ingang hebben. De aluminium draaischijf is ontworpen om trillingen te minimaliseren en een stabiele rotatie te waarborgen. De meegeleverde stofkap beschermt de plaat en de naald tegen stof.

Lenco L-3808

Bij de Lenco L-3808 heb je te maken met een direct aangedreven platenspeler, wat inhoudt dat de motor de draaischijf direct aandrijft zonder tussenkomst van een snaar. Dit zorgt voor een snelle start- en stoptijd. Een bijzondere eigenschap is de USB-aansluiting. Hiermee kun je de platenspeler verbinden met een computer om je vinylplaten te digitaliseren.

Verder beschikt dit model over een ingebouwde phono-voorversterker, die je naar wens kunt in- of uitschakelen. Hierdoor kun je hem aansluiten op een breed scala aan audiosystemen, zowel met als zonder specifieke phono-ingang. De arm is S-vormig en voorzien van een afneembare headshell, wat het wisselen van het element vereenvoudigt. De aanwezigheid van pitch control geeft je de mogelijkheid om de afspeelsnelheid handmatig fijn te stellen. Een doorzichtige stofkap houdt stof op afstand.

Audio-Technica AT-LP60XBT

De Audio-Technica AT-LP60XBT functioneert als een volautomatische, snaaraangedreven platenspeler. Het bedieningsgemak staat hierbij centraal: met knoppen voor start en stop kun je het afspeelproces eenvoudig beheren. De arm plaatst zichzelf op de groef en keert na afloop van de plaat vanzelf weer terug. Net als de Sony beschikt dit model over een geïntegreerde Bluetooth-functionaliteit. Dit maakt het mogelijk om draadloos verbinding te maken met maximaal acht verschillende Bluetooth-apparaten, zoals luidsprekers of een koptelefoon.

Voor een standaard opstelling is er een RCA-uitgang beschikbaar. De ingebouwde phono-voorversterker is uitschakelbaar, waardoor je de keuze hebt tussen aansluiting op een phono- of een lijningang van je versterker. De draaischijf is vervaardigd uit gegoten aluminium. Het meegeleverde element is een Dual Magnet-cartridge met een vervangbare naald. De stofkap is scharnierend en afneembaar.

Denon DP-29F

Dit model, de Denon DP-29F, is een snaaraangedreven en volautomatische platenspeler. Je bedient de speler met de start- en stopknoppen, waarna de toonarm automatisch naar het begin van de plaat beweegt en aan het einde weer terugkeert. Een belangrijk kenmerk is de ingebouwde, inschakelbare RIAA phono-equalizer. Dankzij deze voorversterker kun je de DP-29F direct aansluiten op een versterker of receiver via een standaard AUX- of lijningang, zonder dat een aparte phono-ingang nodig is.

De draaischijf is gemaakt van gegoten aluminium en de platenspeler wordt geleverd met een MM-element (Moving Magnet), zodat je na het aansluiten direct kunt beginnen met luisteren. Het geheel wordt beschermd door een stofkap die het mechanisme en je platen vrijhoudt van stof en vuil.

Lenco LBT-188

Ook deze Lencois uitgerust met een snaaraandrijving. Een opvallende functie van dit model is de ingebouwde Bluetooth-zender. Hiermee heb je de mogelijkheid om het geluid van je vinylplaten draadloos te streamen naar een compatibele Bluetooth-luidspreker of -hoofdtelefoon. Daarnaast is de platenspeler voorzien van een USB-aansluiting, waarmee je hem aan een computer kunt koppelen. Dit stelt je in staat om je platencollectie te digitaliseren.

De Lenco LBT-188 beschikt over een geïntegreerde phono-voorversterker, wat betekent dat je hem direct kunt aansluiten op de aux-ingang van vrijwel elke versterker of set actieve speakers. De toonarm is voorzien van een instelbaar contragewicht voor een nauwkeurige naalddruk. Het geheel wordt geleverd met een afneembare, doorzichtige stofkap die de draaitafel en de plaat beschermt.