ID.nl logo
Zo gaan je kinderen veilig online
© Reshift Digital
Huis

Zo gaan je kinderen veilig online

Kinderen krijgen op steeds jongere leeftijd toegang tot technologie. Dat is lang niet altijd goed, maar gelukkig ook niet altijd een ramp. Hoe voorkom je problemen? Met wie maak je welke afspraken? En vooral: wat kun je samen met je kind voor leuke dingen doen om van schermtijd ook een gezellige tijd te maken?

Er is een boel veranderd de afgelopen tien jaar. Smartphones, spelcomputers en tablets zijn nu net zo gewoon als een televisie. En dat betekent dat er voor kinderen nu heel andere vormen van amusement beschikbaar zijn. Maar ook nieuwe manieren van communiceren. Voor ouders voelt dat misschien als een bedreiging: wat doet mijn kind eigenlijk online? Kan het kwaad? Zit het internet vol kinderlokkers? En wat moet ik doen als mijn kind online in de problemen komt of een gameverslaving ontwikkelt?

Dat soort spookbeelden zijn begrijpelijk, en niet helemaal onterecht. Gelukkig is het ook allemaal niet zo rampzalig als de meest dramatische krantenkoppen doen vermoeden. Heel veel problemen met mobieltjes, tablets, spelcomputers en internet kun je voorkomen door vooral veel met je kind te praten, samen dingen te doen, maar ook door met andere ouders goede afspraken te maken.

Mobieltjes horen erbij, ook voor kinderen

Een smartphone is inmiddels zo verweven met onze manier van communiceren, dat in Den Haag duizend kinderen van minder vermogende gezinnen een gratis smartphone krijgen. Het project komt tot stand door een samenwerking tussen de gemeente Den Haag en de Stichting Leergeld. Deze stichting helpt kinderen met minder welgestelde ouders om bijvoorbeeld toch lid te worden van een sportclub, of verstrekt (tweedehands) computers. Volgens de stichting is een smartphone van cruciaal belang, omdat steeds meer communicatie via appgroepen gaat, en kinderen anders buitengesloten worden. Voordat de kinderen hun toestel krijgen, moeten ze wel eerst een les bijwonen over veilig gebruik.

©PXimport

01 Te vroeg aan een mobieltje?

Kinderen krijgen op steeds jongere leeftijd een smartphone. En al ver daarvoor mogen ze meestal met de tablet of op de computer spelletjes spelen. Hoewel het samen met je kind YouTube-filmpjes kijken of games spelen helemaal geen probleem is, is het geven van een eigen smartphone wel een heel grote stap. Het is verstandig om dit niet te vroeg te doen. Uit onderzoek blijkt dat veel kinderen al vanaf acht jaar een smartphone krijgen. Vaak is dat het ‘afdankertje’ van de ouders of een broer of zus. Want dat ding ligt toch alleen maar in een la. Acht jaar is echter nog veel te jong, want op die leeftijd kunnen kinderen nog niet overweg met dat enorme informatieaanbod. Dit leidt snel tot overmatig (vaak stiekem) gebruik, binge-watching en contacten die zich buiten het blikveld van de ouders afspelen. Het meeste gevaar schuilt in het feit dat je een kind met een smartphone toegang geeft tot de hele wereld, zonder dat je er als ouder nog zicht op hebt. Vooral als de telefoon (of tablet) onbeperkt gebruikt mag worden buiten je blikveld. Dit is vragen om problemen bij jonge kinderen.

En hoewel ieder kind natuurlijk anders is – en sommige kinderen vroeger ‘klaar’ lijken voor internettoegang – is het goed om te beseffen dat een kinderbrein nog belangrijke ontwikkelingen moet doormaken. Er is bijvoorbeeld nog geen besef dat iets ‘te veel’ kan zijn. Ook is er het risico dat een kind dingen te zien krijgt waar het nog emotioneel niet klaar voor is.

©PXimport

02 Afspraken met andere ouders

Een van de eerste vragen is dus: wanneer is het verstandig om mijn kind een mobiele telefoon te geven? Hierbij loop je snel tegen het probleem van de sociale druk op. Want als iedereen in de klas een smartphone heeft, is het vaak lastig om voet bij stuk te houden. Vooral omdat het als enige niet hebben van een telefoon voor het kind dan weer andere sociale problemen op kan leveren: het kind voelt zich buitengesloten van alle online bezigheden van de andere kinderen in zijn/haar omgeving.

Het gebeurt nu al regelmatig dat ouders samen afspraken maken om een kind pas aan het eind van groep 8 een smartphone of tablet te geven. Dat is namelijk ook de leeftijd dat ze eraan toe zijn. Het ideale moment is in zo rond de herfstvakantie van groep 8, omdat het kind dan om leert gaan met zijn toestel samen met zijn basisschool-klasgenoten, voordat hij/zij naar de middelbare school gaat. Op deze leeftijd is een kind ook prima in staat is om dingen over mediagebruik te leren, waardoor het minder snel vervalt in overmatig gebruik of stiekem gedrag. Wacht met het maken van die afspraken niet te lang. Het is verstandig om dit al in groep 4 met andere ouders (in samenspraak met de school) af te spreken.

©PXimport

03 Helpt het afspreken van ‘schermtijd’?

Sommige ouders besluiten om hun kind beperkingen op te leggen voor het gebruik van tablets of mobieltjes: ze mogen maar een beperkte hoeveelheid tijd per dag achter het scherm doorbrengen. Het afspreken van schermtijd blijkt uit onderzoek helaas niet veel op te leveren. De onderzoeken wijzen zelfs uit dat te strikte regels ervoor zorgen dat kinderen grotere kans lopen om op een gegeven moment ‘door te slaan’ en juist extra gevoelig worden voor overmatig gebruik. Als ouder kun je beter vanaf vroege leeftijd beginnen met ‘mediawijsheid’. Dit betekent vooral dat je meekijkt met je kind en er een leuke samen-activiteit van maakt: ga samen leuke filmpjes zoeken op YouTube. Of samen een spelletje spelen. Hierdoor leer je een kind ook op heel natuurlijke wijze om zelf de juiste keuzes te maken over waar ze aan toe zijn en waar niet. En wat eng is en wat niet. Dit gaat vaak vanzelf, als je als ouder meekijkt en met het kind overlegt: “wat gaan we nu kijken? Oh zullen we die maar overslaan, dat ziet er naar uit.” Dit soort natuurlijke gesprekken helpen het kind om zelf beter te leren selecteren.

©PXimport

Bestaat ‘gameverslaving?’

De term ‘gameverslaving’ is eigenlijk niet juist. Want hoewel het wel degelijk gebeurt dat kinderen (en volwassenen) te veel computergames spelen, is hier geen sprake van een verslaving in de gebruikelijke zin van het woord. Beter is het om te spreken van overmatig gamen, waarbij de oorzaak altijd is terug te voeren op een achterliggende reden. Het spel zelf is dus niet het probleem. Het overmatig gebruik is een symptoom dat er ergens in het leven iets misgaat. Misschien wordt het kind gepest en zoekt het daarom vriendschappen online. Misschien gaat het niet goed op school en voelt de vordering in het spel als een soort succes dat het in de klas niet behaalt. Het is in elk geval nooit een oplossing om ‘dan maar’ de spelcomputer in de kast te zetten. Beter is het om te achterhalen waarom het kind te veel gamet. ‘Te veel’ definiëren we als ‘andere aspecten van het leven komen in het gedrang’. Als het kind goede cijfers haalt en normale sociale contacten onderhoudt, is er geen sprake van overmatig gamen. Een goede check is: zou u zich ook zorgen maken als uw kind net zo veel zou lezen als hij gamet? Is het antwoord: ‘nee’ dan is er waarschijnlijk geen aanleiding tot zorg.

04 Mijn kind wil niet meer samen met mij kijken

Vanaf een jaar of acht, negen, willen kinderen vooral alleen op internet, of met een vriendje. Dit is geen stiekem gedrag en ook niet meteen schadelijk. Het is een teken van zelfstandigheid. In plaats van dat te verbieden, vraag je kind regelmatig of hij of zij wat leuks heeft gezien en of je dat ook mag kijken. Vraag waarom hij dingen kijkt en wat er zo leuk aan is. Ook dit is een manier om het kind tegelijk te begeleiden en te helpen om zelfstandig verantwoorde mediakeuzes te maken. Het verbieden heeft geen zin, omdat je daarmee alleen maar stiekem gedrag in de hand werkt.

In plaats daarvan is het beter om je kind duidelijk te maken dat je hem/haar vertrouwt, en dat je niet boos wordt als ze iets zien waar ze nog niet aan toe zijn. Laat hen weten dat ze dan beter naar je toe kunnen komen om het te vertellen, zodat je dingen kan uitleggen of je kind kan helpen als hij ergens van geschrokken is. Boos worden werkt ook hier averechts. Het kan er juist voor zorgen dat een kind niets meer met je deelt over zijn internetgedrag, waardoor je ook niet meer kunt helpen om vervelende dingen van een context te voorzien.

Grooming

Helaas bestaat het risico dat kinderen slachtoffer worden van online misbruikers. Dit zijn meestal volwassenen die zich voordoen als leeftijdsgenoten, en op die manier een relatie opbouwen. Langzaam maar zeker lokken ze het kind uit om handelingen te verrichten voor de webcam, en die beelden worden vervolgens gebruikt als chantagemiddel om het kind tot nog meer te dwingen. Dit proces wordt ook wel ‘grooming’ genoemd, en kan maanden duren. Mede daarom is het belangrijk om kinderen duidelijk te maken dat ze niet automatisch moeten aannemen dat de persoon aan de andere kant van de verbinding is wie hij zegt dat hij is. Praat over dit soort onderwerpen en leer je kind om vooral nooit dingen te doen waar het zich ongemakkelijk over voelt. Zorg dat je kind weet dat je niet boos wordt als het naar je toe komt na een vervelende ervaring. Groomers proberen je kind in een fuik te laten lopen en het gevoel te geven dat het kind geïsoleerd is. Voorkom dat door te praten over met wie ze online contact hebben en hoe dat verloopt.

©PXimport

05 Online pesten

Het is een misverstand om te denken dat ‘online’ en ‘offline’ twee verschillende werelden zijn. We vinden immers een telefoongesprek ook geen ‘andere wereld’. Communicatie is communicatie. Of dat nu face-to-face, via telefoon of via WhatsApp gebeurt. Dit betekent ook dat online communicatie net zo’n grote impact kan hebben als offline gesprekken of gebeurtenissen.

Online pesten is dan ook vaak een voortzetting van pestgedrag op het schoolplein, met als extra nare eigenschap dat het 24 uur per dag doorgaat. Kinderen maken hierbij gebruik van vreselijke methoden om klasgenoten te terroriseren.

Hierbij maakt de moderne techniek het helaas heel makkelijk om ook op lange termijn veel schade aan te richten. Bijvoorbeeld door geheimen te delen in een groepschat, het delen of online plaatsen van genante foto’s (al dan niet bewerkt) of het doelbewust treiteren van anderen met gemene berichten. Dit soort gedrag is uiteraard zeer schadelijk, ook voor de dader en voor ‘omstanders’. Die laatste groep is namelijk zeker medeschuldig aan het proces. Het alleen aanspreken van de daders is dus niet genoeg. Het is belangrijk om de hele klas op dergelijk gedrag aan te spreken en duidelijk te maken dat niets zeggen ervoor zorgt dat het treiteren door kan blijven gaan. Trek hierover dus zeker aan de bel bij de leerkacht.

06 Praten over (online) pesten

Veel ouders vinden het erg lastig om met hun kinderen over pesten te praten. Toch is dit de beste manier om problemen op te lossen en te voorkomen. Herken afwijkend gedrag door regelmatig te praten over wat je kind online doet en bespreekt. Als het kind zich boos of teruggetrokken gedraagt terwijl hij online is, is dat wellicht een reden om eens over de schouder mee te kijken. Bespreek ook wat dit soort dingen bij een ander kunnen aanrichten. Kinderen hebben nog niet genoeg ervaring om in te zien hoeveel schade ze berokkenen. En ook realiseren ze zich niet dat berichten die je online plaatst, er bijna onmogelijk weer af te halen zijn.

En mocht je kind vertellen dat een klasgenoot gepest wordt, betekent dat niet dat je jouw kind, als ‘omstander’ ook als dader moet bestempelen. Omstanders maken het pesten dan wel mogelijk, maar ze doen dat vaak niet bewust. Ze zouden vaak best iets willen doen, maar weten niet wat en weten niet met wie ze erover kunnen praten.

©PXimport

07 Vloggers, YouTubers en Twitch-streamers

Vloggers en YouTubers zijn immens populair. Dit is niet vreemd, want deze ‘internet-televisie’ wordt gemaakt door jongeren waar kinderen zich mee kunnen identificeren. Het feit dat hun helden ook nog eens succesvol zijn en rijk worden met het maken van grappen of het spelen van videospelletjes, maakt van YouTubers en vloggers ware idolen. Toch zijn er ook risico’s. Voor kinderen tot een jaar of twaalf is het heel moeilijk om het verschil te zien tussen reclame en echt. Vloggers doen heel vaak aan ‘product placement’ zonder dat ze er duidelijk bij vertellen dat ze betaald worden om positief over een product te zijn. Kinderen gaan ervan uit dat wat de vlogger zegt echt waar is. Vraag daarom je kind of je mee mag kijken en praat ook over de reclame. Leg uit dat hij ervan uit moet gaan dat als een vlogger iets aanprijst, hij dit doet omdat hij ervoor betaald wordt. Maar besef dat zelfs als je dit goed uitlegt, kinderen dit heel moeilijk vinden om te accepteren.

©PXimport

08 Slaap problemen

Ons dag-nachtritme wordt voor een groot deel bepaald door licht. Als het gaat schemeren wordt het donkerder, maar wordt het licht ook roder. Dit is voor het brein een teken om te beginnen met de aanmaak van melatonine. Dit is een hormoon dat ervoor zorgt dat we slaperig worden. Ons brein wordt klaargemaakt voor slaap. Het is helaas heel makkelijk om dit proces te verstoren. Beeldschermen geven namelijk licht waar veel blauw in zit. Blauw licht zorgt er voor dat de aanmaak van melatonine wordt tegengegaan.

Moderne smartphones en tablets hebben een nachtstand, zoals Nightshift op iOS, of je kunt er een app voor downloaden. Deze nachtstand verandert ’s avonds de kleur van het scherm, zodat er minder blauw licht in onze ogen valt. Voor computers kun je het gratis programma f.lux downloaden en installeren, dat hetzelfde doet.

Behalve dit fysiologische proces, zorgt schermgebruik ook op andere manieren voor een verstoorde nachtrust. De opwinding van een spannend spelletje of een druk chatgesprek kan het inslapen moeilijker maken. Als je ontdekt dat je kind minder goed inslaapt, kan het helpen om anderhalf uur voor het slapengaan mobieltjes en computerspellen te verbieden. Kinderen die wel goed slapen kunnen volstaan met een halfuur voor bedtijd stoppen met internetten en/of gamen.

©PXimport

Afschermen of weerbaar maken?

Er is niets mis met het daadwerkelijk beschermen van je kind tegen het zien van inhoud waar het nog niet aan toe is. Hoewel sommigen denken dat je kinderen vooral weerbaar moet maken, heeft dit op jonge leeftijd gewoon nog geen zin. Er is geen voordeel aan het blootstellen van kinderen aan inhoud die eng of sexueel getint is. Ze worden er niet ‘hard van’, ze hebben de emotionele ervaring niet om het een plaats te geven. Scherm jonge kinderen dus vooral af van nare beelden, of dat nu online is of op tv.

09 Spelen kinderen nog wel buiten?

Er wordt weleens beweerd dat kinderen met een smartphone of spelcomputer minder buitenspelen. Dit blijkt niet zo te zijn. Hoeveel een kind buiten aan het spelen is, heeft vooral te maken met de leefomgeving. Kinderen in steden hebben nu eenmaal minder ruimte en er is minder groen om in te ravotten. Het is vooral dankzij de steeds verder toenemende vraag naar parkeerplaatsen en wegen, dat kinderen geen (veilige) plek meer hebben om buiten te spelen. Dit blijkt ook uit het feit dat kinderen in dorpen nog gewoon veel buiten spelen. Ook als ze een spelcomputer hebben. Er is dus geen verband aangetoond tussen smartphone/spelcomputergebruik en buitenspeeltijd.

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 betaalbare pc-monitors van 34 inch
© ID.nl
Huis

Waar voor je geld: 5 betaalbare pc-monitors van 34 inch

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een groot computerscherm? Dan is een 34 inch-model wel iets voor je. Wij vonden vijf betaalbare modellen voor je.

Heb je kantoor aan huis of werk je veel thuis voor je werk? Met de overvloed aan informatie die we steeds meer voor onze kiezen krijgen volstaat alleen het scherm van je laptop allang niet meer. Een extra monitor is daarom onontbeerlijk. Die schermen zijn de laatste jaren ook steeds groter geworden, maar qua prijs blijven ze betaalbaar. Wij vonden vijf 34 inch-modellen goede monitors met een leuk prijskaartje.

LG 34WR50QC-B

Als je op zoek bent naar een breed scherm voor multitasking, dan kun je de LG 34WR50QC-B overwegen. Dit model heeft een VA-paneel, wat vaak zorgt voor diepe zwartwaarden, en het scherm is gebogen. De kromming, aangeduid als 1800R, is bedoeld om het hele schermoppervlak binnen je gezichtsveld te brengen. Voor de scherpte van het beeld beschikt deze monitor over een UWQHD-resolutie van 3440 x 1440 pixels, verdeeld over een diagonaal van 34 inch. De verversingssnelheid van 100 Hz zorgt voor een vloeiende weergave van beweging, wat merkbaar is bij het scrollen door webpagina's of tijdens het afspelen van video's. Qua aansluitingen vind je op dit scherm twee HDMI-poorten en een DisplayPort-aansluiting. Ook is er een hoofdtelefoonaansluiting aanwezig. Het scherm ondersteunt HDR10, wat de weergave van contrast en kleuren in compatibele media kan verbeteren. De voet van de monitor is kantelbaar, maar niet in hoogte verstelbaar of draaibaar.

Energy Label F
Specificaties

HDR-ondersteuning: Ja, HDR10
Maximale resolutie: 3440x1440
Aantal videopoorten: 2x HDMI / 1x DisplayPort
Verversingssnelheid: 100Hz

LC-Power LC-M34-UWQHD-100-C-V2

De LC-Power LC-M34-UWQHD-100-C-V2 is een gebogen breedbeeldmonitor met een schermdiagonaal van 34 inch en een kromming van 1500R. Het gebruikte VA-paneel levert een resolutie van 3440 x 1440 pixels en een contrastverhouding van 3000:1, wat bijdraagt aan diepe zwarttinten. De verversingssnelheid van 100 Hz zorgt voor een soepele weergave van bewegende beelden. Voor het aansluiten van apparaten beschikt deze monitor over drie HDMI-poorten en één DisplayPort. De monitor is uitgerust met Adaptive Sync-technologie, die de framerate van je grafische kaart en de monitor op elkaar afstemt om haperingen in het beeld te minimaliseren. Functionaliteiten zoals Picture-in-Picture (PiP) en Picture-by-Picture (PbP) zijn aanwezig, waarmee je beelden van twee verschillende bronnen tegelijkertijd op het scherm kunt weergeven. De voet van de monitor is verstelbaar, waardoor je het scherm kunt kantelen voor een betere kijkhoek.

Energy Label G
Specificaties

HDR-ondersteuning: Nee
Maximale resolutie: 3440 x 1440
Aantal videopoorten:
1x HDMI
Verversingsnelheid: 100Hz

LG 34WQ75C-B

Zoek je een betaalbare pc-monitor met een gebogen ips-paneel, dan is de LG 34WQ75C-B een goede keuze. Dit paneeltype staat garant voor levendige kleuren en goede kijkhoeken. Het 34inch-scherm heeft 3440 × 1440 pixels en is dus ideaal voor videostreaming. De ondersteuning voor HDR10 komt hierbij goed van pas. Films en series van de betere streamingdiensten hebben hierdoor een realistischer kleurverloop. Zet deze LG-monitor gerust in een (thuis)kantoor met veel licht, want het scherm heeft een anti-reflecterende coating. Aan aansluitopties geen gebrek! Zo kies je voor de beeldoverdracht tussen usb-c, DisplayPort en tweemaal HDMI. Daarnaast zijn er ook nog eens vier usb-poorten en een ethernetaansluiting voorhanden. Nuttig voor wie zijn of haar laptop snel op de monitor inclusief alle randapparaten wil aansluiten. Denk onder meer aan een muis, toetsenbord en externe harde schijf. Via een enkele usb-c-kabel bereiken data en stroom de laptop, terwijl het beeldsignaal in tegengestelde richting naar het scherm wordt verzonden. Overige pluspunten zijn de geïntegreerde speakers en in hoogte verstelbare standaard.

Energy Label G
Specificaties

HDR-ondersteuning: Ja, HDR10
Maximale resolutie: 3440x1440
Aantal videopoorten: 1x DisplayPort / 2x HDMI
Verversingssnelheid: 60Hz

Samsung Odyssey G5 C34G55T

Deze 34-inch monitor van Samsung is uitermate geschikt voor fanatieke gamers. Zo presteert het paneel op een maximale vernieuwingsfrequentie van 165 hertz. Hierdoor ervaar je uiterst vloeiende gameplay. Als je een pc met een geschikte grafische kaart aansluit, wordt de vernieuwingsfrequentie continu geoptimaliseerd. Dat werkt via de techniek FreeSync. Voor het spelen van multiplayergames is de rappe reactietijd van één milliseconde een groot voordeel. Zo reageer je razendsnel op (online) tegenstanders. Met een resolutie van 3440 × 1440 pixels verschijnen de animatiebeelden ook nog eens scherp in beeld. Deze luxe monitor kan uit de voeten met HDR10, waardoor de beelden van games, films en series zeer realistisch ogen. Je sluit een computer of laptop op twee manieren aan, namelijk via DisplayPort of HDMI. Dankzij de lichte kromming neem je moeiteloos pal voor het scherm plaats. Het beeld sluit goed aan bij je gezichtsveld, waardoor je de monitor ook voor regulier kantoorwerk kunt gebruiken. Daarnaast leent de Odyssey G5 LC34G55T zich goed voor beeldbewerking. Het scherm is trouwens niet in hoogte verstelbaar; er is alleen een kantelfunctie beschikbaar.

Energy Label G
Specificaties

HDR-ondersteuning: Ja, HDR10+
Maximale resolutie: 3440x1440
Aantal videopoorten: 1x DisplayPort / 1x HDMI
Verversingsnelheid: 165Hz

Philips Evnia 34M2C6500/00

Voor oled-begrippen valt de vraagprijs van de Philips Evnia 34M2C6500/00 alleszins mee. Dit model bevat om precies te zijn een hoogwaardig qd-oled-paneel. Deze schermtechniek staat bekend om zijn inktzwarte contrasten, hoge helderheid en natuurgetrouwe kleuren. Aangezien iedere pixel individueel wordt aangestuurd, zie je volop details. Deze pc-monitor is geschikt voor wie games, video's en foto's in een hoge kwaliteit wil bewonderen. Voor nog fraaiere beelden schakel je tussen verschillende HDRI-modi. Je sluit met behulp van DisplayPort en HDMI (2×) één of meerdere computers aan. Verder telt de onderzijde van het scherm twee usb-poorten.

De Evnia 34M2C6500/00 ondersteunt een respectabele resolutie van 3440 × 1440 pixels. Daarnaast valt de riante vernieuwingsfrequentie van 175 hertz op. Snel bewegende beelden verschijnen dus scherp op het qd-oled-paneel. Dankzij het gebogen ontwerp volg je vanuit jouw zitpositie  alle activiteiten op het scherm. Gamers slaan hun persoonlijke voorkeuren optioneel in eigen profielen op. Switch zo bij ieder spel naar de juiste beeldinstellingen. Voor schiet-, race- en strategiegames zijn er overigens voorgekauwde instellingen beschikbaar. Tot slot heeft Philips ook aan een goede ergonomie gedacht. Je kunt de Evnia 34M2C6500/00 kantelen, zwenken én in hoogte verstellen.

Energy Label F
Specificaties

HDR-ondersteuning: Ja, HDR10+
Maximale resolutie: 3440x1440
Aantal videopoorten: 1x DisplayPort / 1x HDMI
Verversingssnelheid: 175Hz via DisplayPort / 100Hz via HDMI

▼ Volgende artikel
Het einde van Windows 10: wat zijn je opties?
Huis

Het einde van Windows 10: wat zijn je opties?

Windows 10 is tien jaar oud en Microsoft stopt (grotendeels) met de ondersteuning: vanaf 14 oktober 2025 krijg je voor dit besturingssysteem normaal gesproken geen updates meer. De grote vraag is natuurlijk: welke opties heb je? In dit artikel lees je wat je mogelijkheden zijn.

Wat gaan we doen?

We bekijken welke opties je hebt als je nog met Windows 10 werkt en wilt vermijden dat je met een verouderd besturingssysteem blijft zitten. Extra updates regelen, overstappen naar Windows 11 of desnoods afscheid helemaal nemen van Windows?

Lees ook: Windows 11 installeren zonder Microsoft-account? Zo omzeil je de blokkade

Liever niet niets doen

Zolang Microsoft op het laatste moment de koers niet toch nog wijzigt, stopt het bedrijf vanaf 14 oktober 2025 met het ondersteunen van Windows 10. Als je niks doet, krijgt het besturingssysteem daarna geen updates meer. Je ontvangt ook geen veiligheidspatches meer, al is er nog een uitweg om nog één jaar veiligheidsupdates te krijgen (zie 'ESU-programma').

Windows 10 blijft zonder updates op zich wel werken en je zou er in principe gewoon mee kunnen doorgaan, maar toch raden we dat af. Je systeem krijgt immers geen beveiligingsupdates meer en wordt daardoor extra vatbaar voor nieuwe malware en hacks. Ook de kans op systeemproblemen neemt toe: bugs stapelen zich op, drivers verouderen en hardware-ondersteuning valt weg. Veel softwareleveranciers, denk aan browsers, antivirus en zakelijke toepassingen, stoppen bovendien ook snel met updates na zo'n EOL (End Of Life).

Je zou de pc of laptop nog wel kunnen blijven gebruiken in een volledig geïsoleerde omgeving, los van internet en andere netwerken (dat heet airgapped). Of je behoudt het systeem voor specifieke verouderde programma's of hardware die niet meer werken onder Windows 11. In dat geval raden we aan extra maatregelen te nemen, zoals virtualisatie of via een sandbox. Een andere optie is om het systeem inzetten als testomgeving, offline of in een goed gecontroleerde omgeving.

Na 14 oktober niets doen? Geen goed idee!

ESU-programma

Er kunnen redenen zijn dat je het liefst met Windows 10 blijft werken. Bijvoorbeeld omdat bepaalde software of hardware onder Windows 11 niet goed functioneert, of je systeem niet voldoet aan de eisen van Windows 11, of dat je niet in aanmerking komt voor een (gratis) upgrade.

Als je systeem verbonden is met internet, zijn regelmatige beveiligingsupdates absoluut nodig. Dat kan via het Extended Security Update-programma (ESU) van Microsoft. Met zo'n ESU-abonnement ontvang je nog één jaar lang maandelijkse beveiligingsupdates voor kritieke en belangrijke kwetsbaarheden. In de duurdere, zakelijke versie loopt dit op tot drie jaar. Nieuwe functies, ontwerpwijzigingen, technische ondersteuning of andere updates zitten hier niet bij. Het is dus geen volwaardig alternatief voor een actueel besturingssysteem.

Je kunt als consument zonder kosten deelnemen aan het ESU-programma, mits je je pc met een Microsoft-account gebruikt. Tijdens de inschrijving wordt de licentie aan dit account gekoppeld. Log je daarna minstens eens in de zestig dagen met ditzelfde account in, dan blijf je updates ontvangen tot 13 oktober 2026.

Ben je nu nog met een lokaal account aangemeld, dan krijg je bij de inschrijving de keuze. Wil je gratis updates, dan moet je voortaan met een Microsoft-account gaan werken. Wil je liever je lokale account behouden, dan kan dat ook: je meldt je dan eenmalig aan met een Microsoft-account om de betaling van 30 dollar (wat de prijs in euro's wordt was op moment van schrijven nog niet bekend) te regelen, waarna je weer gewoon lokaal kunt blijven inloggen. In beide gevallen blijft je systeem beveiligd tot oktober 2026. Je vindt meer informatie via deze pagina. De ESU-wizard zou beschikbaar moeten zijn via Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Windows Update.

Systeemeisen

Spreekt het ESU-programma je niet aan en wil je liever bekijken hoe je je Windows 10-systeem alsnog kunt upgraden, dan ga je eerst na of je in aanmerking komt voor een (eventueel gratis) overstap naar Windows 11 (zie ook het kader 'Windows 10 versus 11'). Hierbij zijn twee zaken van belang: de systeemeisen (hardware) en de commerciële voorwaarden (licenties en productcodes).

Laten we beginnen met de hardware. Microsoft heeft de lat behoorlijk hoog gelegd. Is je pc wat ouder, dan is de kans reëel dat een upgrade niet zomaar lukt. De eisen van minstens 4 GB geheugen en 64 GB opslagruimte leveren zelden problemen op. Je grafische kaart moet wel DirectX 12 ondersteunen en beschikken over een WDDM2.0-stuurprogramma. Daarnaast moet je firmware UEFI ondersteunen en moet Secure Boot geactiveerd zijn.

Wat vaker problemen oplevert, zijn de eisen die aan de processor gesteld worden (zie deze lijst) en de aanwezigheid van TPM 2.0 (Trusted Platform Module). Die TPM mag ook ingebouwd zijn in de firmware van de processor of chipset. Bij AMD heet deze technologie fTPM, bij Intel PTT (Platform Trust Technology).

Op deze Microsoft-pagina vind je een volledig overzicht van de systeemeisen, inclusief links met meer uitleg. Wil je snel nagaan of je systeem voldoet, gebruik dan de app Pc-statuscontrole (ofwel PC Health Check). Je kunt deze hier downloaden, maar let op: het msi-bestand begint direct met downloaden als je op deze link klikt. Start de tool na installatie, klik op Nu zoeken en daarna op Alle resultaten weergeven. Een rood kruis toont welke onderdelen niet voldoen.

Dit statusrapport geeft aan dat onze test-pc niet geschikt is voor een upgrade naar Windows 11.

Windows 10 versus 11

Wat zijn de belangrijkste functionele verschillen tussen Windows 10 en 11? Het startmenu kreeg een grondige make-over en bevat geen live tegels meer, al kun je wel enkele extra aanpassingen doen. De taakbalk is opnieuw ontworpen, waarbij sommige klassieke functies verdwenen zijn. Windows 11 introduceert slimme 'snap layouts' voor een overzichtelijkere vensterindeling, evenals een uitgebreider widgetspaneel met onder andere nieuws, agenda, weer en verkeer.

Verkenner oogt strakker en moderner, met een eenvoudiger contextmenu (extra opties vind je via Meer opties weergeven). De beveiliging is verder aangescherpt: naast verplichte TPM 2.0 en Secure Boot zijn nu onder meer kernisolatie en VBS (Virtualization-Based Security) standaard actief.

Er is bovendien betere ondersteuning voor aanraak- en stembediening. Windows 11 presteert bovendien iets beter, vooral op recente Intel-systemen. Microsoft stapt daarnaast over op een jaarlijks updateschema (met grotere updates die sneller installeren) en iets langere ondersteuning.

Een uitvoerige vergelijking vind je hier, overigens ook van Windows 11 Home versus Pro.

Licentievoorwaarden

Lijken de systeemeisen al behoorlijk complex, de licentievoorwaarden zijn nog complexer. Samengevat biedt Microsoft een gratis upgradelicentie voor Windows 11 aan als je al een geldige Windows 10-licentie hebt, maar wel onder voorwaarden. Je Windows 10-installatie moet geactiveerd zijn met een digitale licentie en je mag geen ingrijpende hardwarewijzigingen hebben doorgevoerd, of Windows naar een andere pc hebben overgezet, tenzij je een door Microsoft erkende Windows 10-sleutel hebt.

Een digitale licentie is een activeringsmethode zonder productsleutel van 25 tekens. Microsoft bewaart namelijk een digitale handtekening van je systeem, gebaseerd op je moederbord en andere hardware. Daardoor kun je Windows later opnieuw installeren zonder een sleutel in te voeren, zolang je met internet verbonden bent. Je controleert dit in Windows 10 via Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Activering.

Op dit systeem is geen digitale licentie gevonden. Een upgrade op dit systeem zit er dus niet meteen in.

Installatiesleutel

Heb je ondertussen je hardware grondig gewijzigd of Windows 10 op een andere pc gezet, dan vraagt Microsoft mogelijk toch naar een sleutel. Die moet dan van een retailversie komen (geen OEM-licentie die aan één pc is gekoppeld), mag niet actief zijn op een ander toestel en moet geldig zijn overeenkomstig de activeringsvoorwaarden. Bovendien moet het gaan om een volledige Windows 10-licentie, dus niet om een sleutel afkomstig van een oudere upgrade, bijvoorbeeld van Windows 7, 8 of 8.1 naar 10.

Heb je de sleutel niet ergens bijgehouden, dan kun je die meestal nog ophalen met een gratis tool als ShowKeyPlus. Start het exe-bestand op als administrator: als het goed is, zie je de sleutel bij Installed Key. Via de link Check product key kun je ook controleren of een zelf in te voeren sleutel nog geldig is.

Desnoods achterhaal je met een tool als ShowKeyPlus de Windows-installatiesleutel.

Upgrade

Stel dat je Windows 10-systeem voldoet aan zowel de systeemeisen als de licentievoorwaarden, dan kun je een zogenoemde in-place-upgrade uitvoeren naar Windows 11. Bij zo'n upgrade installeer je Windows 11 bovenop je bestaande installatie, zonder dat je bestanden, apps of instellingen verliest. Toch blijft het verstandig vooraf een back-up van je systeem en data te maken.

Het eenvoudigste scenario is wanneer je via Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Windows Update een melding krijgt dat een upgrade naar Windows 11 beschikbaar is. Je kunt deze dan downloaden en installeren door de stappen op het scherm te volgen. Krijg je de update niet automatisch aangeboden of lukt het op deze manier niet, dan kun je de upgrade forceren via de officiële installatie-assistent voor Windows 11. Download en start de tool. De app controleert of je systeem geschikt is en voert dan automatisch een in-place-upgrade uit.

Een iets geavanceerdere methode is via een iso-bestand. Download dit bestand via dezelfde webpagina. Dubbelklik op het iso-bestand en kies Openen. In Verkenner verschijnt een virtueel cd-romstation. Dubbelklik op setup.exe, klik op Volgende en ga akkoord met de voorwaarden. Wanneer Gereed voor installatie verschijnt, dan kun je bij Wijzigenwat uwiltbehouden de optie Persoonlijke bestanden en apps behouden kiezen. Bevestig met Volgende en volg de verdere stappen.

Een in-place-upgrade kan ook vanaf een schijfkopiebestand gebeuren.

Migratie

Is een in-place-upgrade geen optie en kies je voor een schone installatie van Windows 11 of voor een nieuw toestel met voorgeïnstalleerde Windows 11, dan wil je waarschijnlijk je belangrijkste apps, instellingen en data overzetten. Voor je data volstaat een gewone databack-up (zie kader 'Volledige back-up'), maar voor apps en instellingen ligt het iets moeilijker.

In zakelijke omgevingen kun je hiervoor de Microsoft User State Migration Tool (USMT) gebruiken via de opdrachtregel, als onderdeel van het Windows ADK. Microsoft werkt naar verluidt aan een gebruiksvriendelijke migratietool voor thuisgebruikers, een opvolger van het vroegere Windows Easy Transfer, maar deze was op het moment van schrijven nog niet beschikbaar.

Een mogelijk alternatief is het gratis Transwiz, waarmee je gebruikersprofielen van Windows 10 naar 11 kunt migreren. Hiermee zet je naast gebruikersbestanden als documenten, afbeeldingen, downloads en muziek, ook gebruikersinstellingen over, zoals je bureaubladachtergrond en voorkeuren in Verkenner. Applicaties en globale instellingen, waaronder netwerkinstellingen, worden niet meegenomen.

Schone installatie

Wil je liever geen in-place-upgrade, bijvoorbeeld omdat je een schone start wilt zonder oude bestanden of instellingen, je systeem traag of instabiel is, je de schijf wilt herpartitioneren of overstapt naar een nieuw opslagmedium, dan kun je kiezen voor een schone installatie. Hierbij wis je alles en installeer je Windows vanaf nul.

Ook voor deze methode heb je compatibele hardware en een geldige licentie of sleutel nodig. Zo'n installatie vereist wat voorbereiding. Maak eerst een volledige back-up van je systeem en data, bijvoorbeeld met het gratis EaseUS ToDo Backup Free (zie kader 'Volledige back-up'). Ga vervolgens naar de downloadpagina voor Windows 11 en klik op Download nu bij Installatiemedia voor Windows 11 maken. Start de tool, klik op Akkoord en selecteer de gewenste taal en editie van Windows 11. Laat eventueel de optie Gebruik de aanbevolen opties voor deze pc aangevinkt. Druk op Volgende, steek een (lege) usb-stick van minstens 8 GB in je pc en kies USB-flashstation. Selecteer je usb-stick en bevestig met Volgende.

Na afloop herstart je de pc met ingeplugde usb-stick en open je het bootmenu. Kies de usb-stick als opstartmedium en selecteer Aangepast: Alleen Windows installeren (geavanceerd). Verwijder de systeemschijf-partities (tenzij je een tweede schijf gebruikt) en installeer Windows 11 op de lege ruimte. Had je eerder een geldige digitale licentie, klik dan op Ik heb geen productsleutel. Als alles goed is, staat Windows 11 even later op je systeem.

Geef aan welke taal en versie je voor je Windows 11-installatiemedium wilt.

Volledige back-up

Voor je aan een in-place- of schone upgrade naar Windows 11 begint, is het verstandig eerst zowel je systeem als je databestanden te back-uppen. Gaat er iets mis, dan kun je altijd nog terug naar de vorige situatie met Windows 10.

Het gratis EaseUS ToDo Backup is hiervoor goed geschikt. Je kunt er niet alleen een volledige systeemback-up mee maken, maar ook aparte partities of bestanden selecteren. De gemaakte back-ups kun je als virtuele schijf koppelen in Verkenner, zodat je gericht data kunt terugzetten. Daarnaast kun je een opstartbare usb-herstelstick aanmaken. Hiermee kun je je pc opstarten bij bootproblemen en je volledige systeem exact terugzetten naar de toestand van voor de upgrade.

In het kort ga je als volgt te werk. Klik op New Backup en kies (bijvoorbeeld) Disk. Vink elke partitie van je schijf aan, druk op OK en kies een geschikte opslaglocatie, zoals een externe schijf. Via Options kun je extra parameters instellen. Start de back-up met Backup Now.

Via Browse to Recover en Tools / Mount Backup kun je back-ups volledig of selectief terugzetten. Bij Tools vind je ook Create Emergency Disk, voor een opstartbare herstelstick.

Systeemeisen omzeilen

Eerder in dit artikel somden we de belangrijkste systeemeisen op voor Windows 11, waaronder TPM, Secure Boot en een compatibele cpu. Maar wat als je systeem niet voldoet en je toch met Windows 11 aan de slag wilt? Dan kun je een tool gebruiken die de hardwarecontroles van Microsoft tijdens de installatie omzeilt of verwijdert. Dit kan via aangepaste set-upbestanden of een gepatcht iso-bestand, of door instellingen in configuratiebestanden of het Windows-register aan te passen.

Weet wel dat Microsoft geen garantie of ondersteuning biedt op systemen die je op deze manier installeert. Ook kan Microsoft in de toekomst extra controles toevoegen waardoor je aangepaste installatie niet meer (goed) werkt.

We noemen twee gratis tools en de eerste is Flyby11. Klik op deze GitHub-pagina op Latest voor de nieuwste versie en pak het zip-bestand uit. Start de app. Na een korte controle van enkele cpu-instructies klik je op Start Upgrade Now!. Versleep een iso-schijfkopiebestand van Windows 11 naar het venster van de app. Je kunt dit bestand downloaden via een van de links in het venster (zie ook de paragraaf 'Upgrade'). Je kunt nu een in-place-upgrade uitvoeren. Negeer de melding over Windows Server, klik op Volgende / Akkoord. Kies bijvoorbeeld Bestanden, instellingen en apps behouden en bevestig met Volgende. Krijg je onverhoopt foutmeldingen, klik dan op Troubleshoot compatibility issues in het app-venster voor gerichte instructies.

Wil je een schone installatie, maak dan eerst een Windows 11-installatiemedium op usb-stick aan (zie tip 7). Kies vervolgens in het FlyBy11-uitklapmenu More options de optie Apply Compatibility Patch to ISO (Clean Install) en verwijs naar de usb-stick. Het installatiemedium wordt dan automatisch gepatcht.

FlyBy11 patcht de Windows-installatie voor niet-ondersteunde hardware.

Rufus-patch

Ook met de gratis tool Rufus kun je hardware-incompatibiliteiten omzeilen. Start het gedownloade exe-bestand en plaats een (lege) usb-stick van minstens 8 GB in je pc. Selecteer deze usb-stick bij Apparaat. Kies bij Opstartselectie de optie Schijf of ISO-image (selecteren) en klik met rechts op SELECTEREN (als je al een iso-schijfkopiebestand van Windows 11 hebt) of op DOWNLOADEN. Druk op deze knop en selecteer het iso-bestand of geef stap voor stap aan welke Windows-versie je wilt downloaden, bijvoorbeeld Windows 11, 24H2, Windows 11 Home/Pro/Edu, Nederlands en x64. Bevestig met Downloaden.

Kies bij Image-optie voor Standaard Windows-installatie, bij Partitie-indeling voor GPT en bij Doelsysteem kies je UEFI (geen CSM). Wil je Windows 11 op een oud systeem installeren, dan kun je het met MBR en BIOS(of UEFI-CSM) proberen. Laat Bestandssysteem en Clustergrootte ongewijzigd.

Klik op STARTEN en een pop-upvenster verschijnt met opties als Verwijder de vereiste voor 4GB+ RAM,SecureBooten TPM 2.0 en Verwijder de vereiste voor een online Microsoft-account. Vink de gewenste opties aan en klik op OK. De installatiestick met aangepaste Windows 11 wordt nu aangemaakt. Hiermee kun je in principe zowel een in-place-upgrade als een schone installatie uitvoeren (zie ook de paragrafen 'Update' en 'Schone installatie'.).

Rufus omzeilt enkele systeemeisen en biedt ook een paar handige extra's.

Grote usb-stick nodig voor Windows 11?

Met 16 GB zit je altijd goed

Licentie niet geldig?

Je systeemeisen voldoen of je hebt met FlyBy11 of Rufus een methode gebruikt om de vereisten te omzeilen, maar je licentie blijkt niet geldig. Wat gebeurt er als je de upgrade dan toch uitvoert? Als je Windows 10-installatie nog niet geactiveerd was, dan zal ook Windows 11 na de upgrade niet geactiveerd zijn. Windows werkt technisch wel, maar je ziet een watermerk, je krijgt geregeld activeringsherinneringen en sommige instellingen, onder meer voor personalisatie, kun je niet aanpassen. Windows 11 blijft functioneel, maar activeren blijft juridisch verplicht. Voer je een schone installatie uit zonder geldige productsleutel of digitale licentie, dan krijg je een vergelijkbare situatie.

Je kunt dit oplossen door een officiële retail-licentie aan te schaffen en te activeren. Zo'n sleutel kost bij de Microsoft Store ongeveer 145 euro voor Windows 11 Home, maar bij betrouwbare webshops als bol.com vind je ze al vanaf zo'n 90 euro. Je kunt ook terecht bij licentie-resellers. Sommige zijn geregistreerd bij Microsoft en andere werken via een grijze markt (tweedehands of volumelicenties uit oude bedrijfscontracten). Helaas zijn er ook malafide partijen, met hergebruikte, valse of gestolen sleutels. Zoek op internet bijvoorbeeld naar Windows 11 licentie kopen en je komt al aanbiedingen tegen van minder dan 10 euro. Voor legitieme OEM-sleutels, die aan één toestel zijn gebonden, betaal je doorgaans minimaal 20 tot 40 euro.

Een alternatief is een nieuwe pc met voorgeïnstalleerde Windows 11 kopen, eventueel een refurbished model.

Door te zoeken naar licenties vind je genoeg goedkope Windows-licenties. De vraag is: zijn die legaal?

Alternatief besturingssysteem

Lukt upgraden naar Windows 11 op je oude systeem niet of blijkt het te omslachtig of duur, dan kun je overwegen om over te stappen naar een alternatief besturingssysteem dat minder eisen stelt aan je hardware. Je kunt bijvoorbeeld ChromeOS Flex installeren, een lichtgewicht, browsergericht systeem gebaseerd op ChromeOS. Het biedt geen expliciete ondersteuning voor Android-apps of de Google Play Store. Er is een uitgebreide installatiehandleiding beschikbaar voor ChromeOS Flex.

Het populairste alternatief blijft een gratis en opensource Linux-distributie. Voor Windows-gebruikers zijn Linux Mint (Cinnamon), Zorin OS (Core), Ubuntu (met GNOME), Kubuntu (met KDE Plasma desktop) en eventueel Elementary OS (met een macOS-achtige uitstraling) het meest geschikt.

In een notendop: download het gewenste iso-schijfkopiebestand en gebruik een tool als Rufus of balenaEtcher om een live-usb-stick te maken. Start je pc ermee op in live-modus om het systeem eerst uit te proberen zonder installatie. Je draait Linux dan tijdelijk vanaf de usb-stick, zonder je Windows-installatie aan te passen.

Bevalt dit je wel, dan kun je Linux definitief installeren. Dit kan eventueel naast Windows via een dualboot, of door een volledige overstap waarbij je de schijf wist en Linux over Windows installeert. Je maakt vooraf liefst een volledige back-up van je systeem en gegevens.

Online vind je stapsgewijze installatie-instructies voor Chrome OS Flex.