Wanneer je een website (voor de eerste keer) bezoekt is de kans groot dat je een pop-up of een balkje ziet verschijnen met de vraag of je akkoord gaat met het cookiebeleid en met het aanvaarden van cookies. Maar wat zijn cookies eigenlijk? Zijn ze nuttig of zitten er ook schaduwkanten aan? Wat zegt de wet? En hoe beheer je al die cookies dan?

Wat gaan we doen?

Tip 01: Wall versus banner

Laten we beginnen met een klein experiment. Bezoek even www.emerce.nl en vervolgens ook www.cookierecht.nl. In beide gevallen stuit je op een melding rond het gebruik van cookies op de site. In het eerste geval krijg je af te rekenen met een zogenoemde cookiewall: pas wanneer je Ja, ik geef toestemming aanklikt kun je de site bezoeken. In het tweede geval krijg je een cookiebanner te zien: je kunt het pop-upvenstertje ook gewoon sluiten en je hebt zonder meer toegang tot de site. Hierbij geef je (impliciet) te kennen dat je akkoord gaat met het plaatsen van bepaalde cookies – net alsof je de knop Accepteren hebt ingedrukt. Overigens tref je in deze pop-up ook de knop Instellingen aan, waarna je specifiek kunt aangeven welk type cookies je toelaat. De sitebeheerder omschrijft deze drie types als: Striktnoodzakelijk, Statistiek en Extern (o.a. sociale media). Allemaal nogal verwarrend dus, zeker voor wie niet goed weet wat cookies precies zijn. Hoog tijd dus om daar wat helderheid in te scheppen.

©PXimport

Tip 02: ‘Stateful’ sessies

Cookies zijn in feite weinig meer dan heel kleine tekstbestandjes die door een webserver op je computer worden geplaatst. Dat kan zeker nuttig zijn. Wanneer je browser namelijk een verbinding opzet met een webserver gebeurt dat via het http-protocol. Dit protocol is echter ‘stateless’, wat betekent dat gebruikersgegevens over de verschillende webpagina’s of sitebezoeken heen niet onthouden worden door de webserver. Dat houdt meteen in dat je bij elk nieuw bezoek opnieuw je voorkeuren (zoals taal of land) moet ingeven en dat is niet bepaald handig. Om nou die surfsessies toch ‘stateful’ te maken, zetten websites cookies in. Die kunnen namelijk allerlei gebruikersgegevens vasthouden, zoals je taalvoorkeur, je login-ID of de inhoud van je winkelmandje. Wanneer je later opnieuw die site bezoekt, wordt het bijhorende cookiebestand ingelezen en hoef je die gegevens niet opnieuw in te vullen op de site.

In Chrome bijvoorbeeld maakt je de (inhoud van de) cookies als volgt zichtbaar. Klik het knopje met de drie puntjes aan en kies Instellingen. Kies onderaan Geavanceerde instellingen weergeven, druk bij Privacy op de knop Instellingenvoorinhoud en vervolgens op Alle cookies en sitegegevens. Dubbelklik op een cookie om de inhoud te zien. In Edge gaat dat als volgt: druk op F12 en ga naar het tabblad Foutopsporing. In het linkervenster vouw je vervolgens Cookies open.

Of je zet hiervoor een externe tool in als IECookiesView, MozillaCookiesView of ChromeCookiesView, allemaal hier te vinden. Zo’n tool opstarten volstaat om alle opgeslagen cookies van de bijhorende browser te zien.

©PXimport

Tip 03: Functionele cookies

Het lijkt er dus op dat cookies alleen maar goed nieuws zijn voor de gebruiker, maar alle ophef, mede naar aanleiding van de opeenvolgende besluiten in de Europese wetgeving (zie kader ‘De wet’), doet wellicht al anders vermoeden. Zoals reeds aangegeven bestaan er namelijk verschillende types cookies. In tip 2 hadden we het eigenlijk alleen over functionele cookies, die nodig zijn om de gebruiker efficiënt een website te laten bezoeken, zoals dus het onthouden van taalvoorkeuren, login-ID of de inhoud van je winkelmandje. Vaak zitten hier trouwens zogenoemde sessiecookies bij, die automatisch verdwijnen zodra je de surfsessie beëindigt (in tegenstelling tot meer permanente cookies die in principe op je schijf blijven staan tot een ingestelde vervaldatum is bereikt). Voor functionele cookies hoeft volgens de (nieuwste) cookiewet geen expliciete toestemming aan de gebruiker gevraagd te worden.

©PXimport

Tip 04: Analysecookies

Er bestaan echter ook analysecookies. Die zetten websitebeheerders in om inzicht te krijgen in het gebruik van hun site. Een bekend voorbeeld zijn de cookies afkomstig van het erg populaire Google Analytics, waarmee beheerders onder meer een goed beeld krijgen van hoe de gebruiker zich door de webpagina’s beweegt. Wat deze Google Analytics-cookies betreft: wil de sitebeheerder aan een verplichte expliciete toestemming van de gebruiker ontsnappen, dan moet hij onder meer voorkomen dat het volledige IP-adres van de gebruiker richting Google wordt gestuurd.

©PXimport

De wet

©PXimport

Tip 05: Marketingcookies

Tot slot zijn er nog de marketingcookies en het is vooral dit type dat cookies een wat wrange nasmaak geeft. Deze cookies zijn er namelijk op gericht een bezoeker te volgen op internet en/of om die zoveel mogelijk persoonsgerichte reclame te kunnen tonen – denk aan cookies van Facebook of Twitter. Voor dit type cookies is het wettelijk verplicht de expliciete toestemming van de gebruiker te vragen.

In veel gevallen heb je hier bovendien met zogenoemde third party-cookies te maken, cookies van een derde partij dus. In de regel is het namelijk alleen mogelijk dat een webserver cookies inleest die van hetzelfde domein afkomstig zijn als de website die je op dat moment bezoekt. Zo’n restrictie is echter snel omzeild. Het volstaat dat bijvoorbeeld een of ander online marketingbedrijf, zoals Google DoubleClick, een banner of een (al dan niet zichtbaar) plaatje op een webpagina van een andere website plaatst – met instemming van de beheerders van die site – om zelf ook cookies uit hun eigen domein op je computer te kunnen plaatsen zodra je die webpagina bezoekt. Wanneer je dan naderhand een andere site bezoekt, waar datzelfde marketingbedrijf ook content heeft geplaatst, dan weet dit bedrijf dat het om dezelfde gebruiker gaat – of in ieder geval om dezelfde computer of browser. Op deze manier kan een surfprofiel van jou worden samengesteld en krijg je bijvoorbeeld reclame te zien die op je vermeende interesses is afgestemd. Zulke cookies worden daarom ook wel indirecte cookies of traceercookies genoemd.

©PXimport

Tip 06: Traceercookies

Afhankelijk van de site die je bezoekt kun je (bepaalde) cookies al dan niet accepteren, maar sites als www.cookierecht.nl, waar je als bezoeker zelf kunt bepalen welke cookietypes je wilt toelaten, zijn zeldzaam. In de meeste browsers kun je tot op zekere hoogte cookies beheren. We kunnen ons wel voorstellen dat je niet meteen happig bent op traceercookies en die kun je eenvoudigweg blokkeren. In Chrome doe je dat via Instellingen / Geavanceerde instellingen weergeven / Instellingen voor inhoud, waarna je een vinkje plaatst bij Indirecte cookies en sitegegevens blokkeren. In Edge loopt dat eveneens over Instellingen / Geavanceerde instellingen weergeven, waarna je bij Cookies de optie Alleen cookies van derden blokkeren selecteert (andere opties zijn hier nog: Geen cookies blokkeren en Alle cookies blokkeren, maar met deze laatste blokkeer je dus ook functionele cookies waardoor sommige sites niet goed meer zullen werken).

Overigens tref je in beide browsers ook een ‘do not track’-functie aan, waarbij je browser de bezochte website zal verzoeken om geen traceercookies (en aanverwante technieken) te gebruiken. In Chrome vind je deze functie in de rubriek Privacy (Een verzoek voor niet bijhouden met je browseverkeer verzenden); in Edge in de rubriek Privacy en services (Do Not Track-aanvragen verzenden). Let wel, het gaat slechts om een verzoek; je hebt dus geen enkele garantie dat een site je verzoek inwilligt.

©PXimport

Tip 07: Verwijderen

Je kunt wel op elk moment cookies uit je browser verwijderen. In Chrome doe je dat als volgt. Klik de knop met de drie puntjes aan en kies Geschiedenis / Geschiedenis / Browsegegevens wissen. Zorg dat er een vinkje staat bij Cookies en andere site en plug-ingegevens, stel de gewenste periode in – om alle cookies te verwijderen stel je De volgende items verwijderen van in op het eerste gebruik. Bevestig met Browsegegevens wissen. Merk trouwens de opmerking boven aan het dialoogvenster op: “De volgende keer kan het handig zijn de incognitomodus (Ctrl+Shift+N) te gebruiken”. Inderdaad, wanneer je in deze modus surft worden alle cookies automatisch verwijderd zodra je de sessie afsluit – dat geldt bijvoorbeeld ook voor de ‘InPrivate navigatie-modus’ van IE of Edge.

Wil je dat Chrome altijd alle cookies automatisch wist zodra je de browsersessie stopzet, ga dan naar Instellingen / Geavanceerde instellingen weergeven / Instellingen voor inhoud en vink de optie aan: Lokale gegevens alleen bewaren totdat je je browser sluit.

Cookies wissen in Edge kan als volgt: ga naar Instellingen en klik op Kies wat u wilt wissen, waarna je hier Cookies en opgeslagen websitegegevens aanvinkt. Wil je dat Edge dat automatisch doet wanneer je de browser afsluit, zet dan de schakelknop bij Dit altijd wissen bij sluiten van browser op Aan.

©PXimport

Tip 08: Selectief beheer

Natuurlijk, wanneer je alle cookies in één klap wist, raak je ook de (vaak nuttige) functionele cookies kwijt. Nu kun je in principe wel vanuit een browser als IE, Firefox of Chrome aangeven van welke sites je cookies al dan niet wilt toelaten, maar dat werkt behoorlijk omslachtig. Voor selectief cookiebeheer zet je daarom beter een externe tool in. Een van de betere is de browser plug-in Ghostery, beschikbaar voor zowat alle bekende browsers. Het komt er in essentie op neer dat deze plug-in aangeeft welke trackers een bezochte website bevat, opgedeeld in Reclame, Site-analyse en Essentieel (lees: functioneel), waarna je met een paar muisklikken aangeeft welke trackers (cookies) je al dan niet accepteert, hetzij specifiek voor deze site, hetzij voor alle sites.

Er zijn ook nog andere goede cookiebeheerders, waaronder opensource-tool EditThisCookie (voor Chrome en Opera) en Firefox plug-in Advanced Cookie Manager. Beide tools zijn echter vooral bedoeld voor (wat gevorderde) gebruikers die het hele cookieverhaal in hun browsers nauwgezet willen volgen.

©PXimport

Tip 09: Nog meer cookies

Zonder het met zoveel woorden te zeggen hebben we ons in dit artikel vooral gefocust op klassieke http-cookies, die dus via het http-protocol worden uitgewisseld. Er bestaan echter ook nog een paar andere cookies of cookie-verwante technieken, die vaak nog hardnekkiger en heimelijker zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld de Flash-cookies, ook wel LSO’s (Local Shared Objects) genoemd. In tegenstelling tot de klassieke http-cookies is hier geen vervaldatum ingebouwd en kunnen ze bovendien veel meer data bevatten: standaard 100 kB, in tegenstelling tot de bescheiden 4 kB van een klassiek cookie. Deze cookies belanden op je schijf via de Flash Player plug-in van je browser.

Verder zijn er nog cookies die gebruikmaken van ‘web storage’ oftwel DOM-storage (Document Object Model), afkomstig uit html5, en ook externe plug-ins als java en Silverlight laten lokale opslag toe. En wat dacht je bijvoorbeeld van ‘browser fingerprinting’: iedere browser bevat een hele reeks eigenschappen (zoals plug-ins, schermresolutie, systeemfonts, headers, user agent, enz.) en gecombineerd blijken die eigenschappen een browser een tamelijk unieke ‘fingerprint’ te geven. Ook op basis hiervan zou een webserver dus jouw browser kunnen identificeren. Voer zelf maar eens de test uit door hiernaartoe te surfen en de knop Test me in te drukken. Op het einde van de rit klik je dan op Show full results for fingerprinting. Slechts één op de 153.000 browsers bleek dezelfde fingerprint als de onze te hebben … Niet meteen een geruststellende gedachte.

©PXimport

Tip 10: Supercookie-aanval

Wil je ook op ‘supercookies’ als Flash en DOM-storage jagen, dan kun je eventueel een gratis tool als PrivaZer inzetten. Toegegeven, de interface oogt wat warrig, maar je kunt het als volgt aanpakken. Surf hiernaartoe en klik op Downloaden / Downloaden van de draagbare versie. Voer het programma uit en vink Ga naar hoofdmenu aan. Bevestig met Volgende. In het uitklapvenster kies je Internetactiviteiten, waarna je (alleen) een vinkje plaatst bij Cookies. Klik eventueel ook even Om te behouden aan: dan toont PrivaZer je van welke sites of domeinen cookies niet zullen verwijderd worden.

Vervolgens druk je op de knop Scan. Na afloop klik je Cookies – [x-aantal] aan. Klik de kolomtitel Type aan, zodat de cookies gesorteerd worden volgens type. PrivaZer herkent onder meer http-cookies en die van Flash, html5 en Silverlight. Je zet de opruimactie in gang met Schoonop.

©PXimport

Cookies bakken

©PXimport

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.