Afluisteren via hotspots is niet moeilijk en maakt een soort 'draadloos skimmen' mogelijk. Door klakkeloos verbinding te maken met wifi-netwerken, kun je flink in de problemen komen. In het gunstigste geval word je alleen 'gehackt', maar identiteitsfraude is veel erger.

Openbare wifi-netwerken lijken zo veilig: meestal moet je onderweg of in een hotel immers eerst een wachtwoord invoeren om verbinding te maken. In dit artikel kom je erachter dat wifi-netwerken niet zo veilig zijn als ze lijken.

Je leest slimme oplossingen om onderweg veiliger te internetten op smartphone, tablet en laptop. Van VPN tot eenvoudige leefregels.

01 (On)veilig wifi

Wifi is een populaire manier om buitenshuis of tijdens de vakantie te internetten. Helaas zijn de meeste wifi-netwerken onveilig, ook als je hiervoor moet betalen. Sommige netwerken hebben een wifi-wachtwoord. Hiermee identificeert je apparaat zich op het netwerk, maar dit heeft niets te maken met je veiligheid. Aan het gevaar van wifi-netwerken liggen drie oorzaken ten grondslag.

Ten eerste weet je niet wie de beheerder is van het wifi-netwerk, ook niet als het wifi-netwerk dezelfde naam heeft als bijvoorbeeld het restaurant/hotel waarin je het gebruikt. Ten tweede ken je de intenties niet van de beheerder van het wifi-netwerk. Ditzelfde geldt voor je mede wifi-gebruikers of draadloze hackers. En ten derde is het eenvoudig om netwerkverkeer binnen hetzelfde netwerk geautomatiseerd 'af te tappen' en analyseren. Hiermee wordt je internetgedrag zichtbaar en kunnen zelfs wachtwoorden worden achterhaald.

©PXimport

Dat klinkt handig: gratis draadloos internet. Helaas is je veiligheid niet gegarandeerd.

02 Verkeer op hetzelfde netwerk

Als je verbinding maakt met een wifi-netwerk, is iedereen een potentiele luistervink. De beheerder van het draadloze netwerk kan achterhalen welke websites je bezoekt en vaak kunnen andere wifi-gebruikers deze informatie ook achterhalen.

Afhankelijk van je instellingen, vliegen zelfs wachtwoorden en inloginformatie over het draadloze netwerk, ongecodeerd en direct leesbaar. Globaal zijn er twee dingen die je hiertegen kunt ondernemen: websites openen met een https-verbinding of gebruikmaken van een VPN (of VPN-dienst). Beide methoden hebben voor- en nadelen, maar vullen elkaar goed aan.

©PXimport

Met de juiste software is het aftappen van een wifi-verbinding een fluitje van een cent.

Geen garanties

Als je bewust kiest om tijdens het surfen een pagina te openen met https-verbinding, worden de gegevens tussen je webbrowser en website versleuteld, waardoor ze onleesbaar zijn voor andere netwerkgebruikers. Dit houdt niet in dat je helemaal veilig bent.

Er zijn andere manieren om een inlogprocedure na te bootsen, bijvoorbeeld door cookies af te vangen. Zodra er een nieuwe hackmethode opduikt, passen bekende webdiensten hun beveiliging gelukkig meestal snel aan. Een groter probleem is te vinden bij smartphone-apps en Windows-programma's die internet gebruiken. Hierbij heb je geen idee welke beveiliging wordt toegepast en op welke manier wachtwoorden worden verstuurd: leesbaar of versleuteld.

Een VPN-dienst biedt uitkomst en beveiligt je complete verbinding, ongeacht de beveiligde/onbeveiligde protocollen die je gebruikt.

03 Https

Standaard werkt een internetverbinding met http in plaats van https. Hierbij worden gegevens zonder codering verstuurd van je computer naar de website. Met gratis software is gemakkelijk te achterhalen welke gegevens je bijvoorbeeld invult in een websiteformulier.

Ernstiger wordt het als je op deze manier wachtwoorden naar een website stuurt. Veel webdiensten maken gelukkig gebruik van een https-verbinding om logininformatie te versturen. Je kunt zelfs een https-uitbreiding in je browser installeren om altijd op zoek te gaan naar een https-verbinding.

Dit klinkt veilig, maar ook hier zitten hackers niet stil. Ze kunnen op andere manieren de aanmeldprocedure van een website omzeilen. Een VPN-dienst biedt een betere truc om afluisteren tegen te gaan.

©PXimport

Een https-verbinding biedt een veilige verbinding naar de websites die je bezoekt, maar beschermt de rest van je computer niet.

04 VPN

VPN staat voor Virtual Private Network en biedt een veilige verbinding over een onveilig netwerk. De techniek werd 'vroeger' voornamelijk gebruikt om via internet verbinding te maken met bijvoorbeeld het kantoornetwerk. Bij een VPN-verbinding wordt een soort 'tunnel' gelegd tussen je computer (of apparaat) en een veilige server.

Vervolgens ga je op internet via deze server. De tunnel en al het netwerkverkeer dat hier doorheen gaat, is dankzij encryptie onleesbaar voor anderen. VPN wordt tegenwoordig ingezet om internetbarrières te doorbreken, bijvoorbeeld in landen met internetcensuur. Ook kan een VPN-verbinding gebruikt worden om anoniem(er) te internetten of veilig te internetten via bijvoorbeeld een wifi-verbinding.

05 Hotspot Shield VPN Elite

Er zijn talloze manieren (en diensten) om een VPN te gebruiken. We kiezen in dit artikel voor eenvoud en gebruiksgemak en gaan aan de slag met Hotspot Shield Elite VPN. Dit is de betaalde variant van de populaire VPN-dienst Hotspot Shield Free VPN. Hoewel de stappen ook grotendeels te volgen zijn met de gratis versie, kiezen we toch voor de betaalde variant (zie ook kader 'Vertrouwen').

Hotspot Shield VPN kost 25 euro per jaar of 3 euro per maand. Je bepaalt zelf welke dienstvorm het beste bij je past en kunt Hotspot Shield VPN Elite eerst gratis uitproberen. Hotspot Shield VPN Elite werkt op Windows/Mac-computers en smartphones (iOS en Android). De dienst heeft geen datalimiet en je mag vijf apparaten met één abonnement gebruiken. Ook heb je de keuze uit meerdere virtuele locaties (zie kader 'Virtuele locaties').

©PXimport

Hotspot Shield VPN Elite biedt een eenvoudige VPN-oplossing voor Windows/Mac-computers, smartphones en tablets.

Vertrouwen

Er zijn veel VPN-diensten, maar globaal onderscheiden we twee smaken: gratis en betaald. De gratis diensten hebben vaak nadelen. Zo wordt er allerlei rommel geïnstalleerd in je browser, voelt internetten traag aan, krijg je veel reclames te zien en (erger nog!) heb je weinig controle over de verbinding.

Wees alert welke dienst je kiest: je moet het bedrijf vertrouwen om al je internetverkeer via hen te laten lopen. In dit artikel gebruiken we de betaalde versie van het populaire Hotspot Shield VPN. De gratis versie heeft een deel van eerder genoemde beperkingen. De betaalde versie werkt op alle bekende platformen, zowel computer als smartphone/tablet.

Virtuele locaties

Hotspot Shield VPN werkt met virtuele locaties. Dit maakt het lastiger (of zelfs onmogelijk) voor webdiensten om je locatie te bepalen. Hotspot Shield VPN Elite ondersteunt standaard drie landen van waaruit je op internet kunt surfen: de Verenigde Staten, Engeland en Australië.

Leuk extraatje van deze 'landenwisselaar' is dat je internetblokkades op landniveau te slim af bent. Mag je een website niet bezoeken omdat deze alleen toegankelijk is vanuit de VS? Geen probleem! Gebruik Hotspot Shield VPN om via deze VPN op internet te surfen. Dubbelklik op het Hotspot Shield-icoontje in je systeemvak. Kies in het menu Virtual location een land en 'de grote wisseltruc' wordt uitgevoerd.

Surf naar www.whatismyipaddress.com om te zien hoe je internetverbinding op internet zichtbaar is.

©PXimport

Hotspot Shield VPN ondersteunt drie locaties van waaruit je op internet surft: Verenigde Staten, Engeland en Australië.

06 Installatie

Download en installeer Hotspot Shield VPN. Kies voor Free trial Elite (in plaats van Free download). Na de installatie verschijnt Hotspot Shield in je systeemvak. Klik rechts op het Hotspot Shield-icoontje en kies Connect om verbinding te maken of Disconnect om de verbinding te verbreken. Zodra de verbinding tot stand is gebracht, kleurt het pictogram groen.

Een rood pictogram betekent dat Hotspot Shield inactief is. Het opzetten van een veilige verbinding via Hotspot Shield duurt enkele seconden. Vervolgens wordt al het internetverkeer veilig omgeleid via VPN-dienst van Hotspot Shield en heeft afluisteren van je internetverbinding geen zin meer.

©PXimport

Hotspot Shield VPN Elite heeft geen ingewikkelde instellingen: installeren, verbinding maken en direct veilig surfen.

07 Standaardbeveiliging

Als je thuis je internetverbinding gebruikt, heb je de extra beveiliging van de Hotspot Shield VPN niet per se nodig. Toch kan dit handig zijn, bijvoorbeeld om geblokkeerde websites wel te bezoeken.

Je kunt ervoor kiezen om Hotspot Shield VPN altijd automatisch te activeren zodra je verbinding maakt met een nieuw onbekend (draadloos) netwerk. Dubbelklik op het Hotspot Shield VPN-icoontje en open de instellingen via de knop met het tandwiel. Activeer de optie Always turn On when connecting to new or unknown networks.

©PXimport

Nieuwe draadloze verbinding? Laat Hotspot Shield VPN de verbinding automatisch beveiligen!

08 VPN op smartphone

Hotspot Shield VPN is er ook als app voor Android en iOS. Je kunt de app zeven dagen uitproberen en vervolgens beslissen of je verder wil met de betaalde versie via Buy now in de app.

Als je al een account hebt voor je laptop, kies je Buy now / Link this device. Je kunt tot vijf toestellen koppelen aan een Hotspot Shield VPN Elite-account.

Om veilig verbinding te maken met elk wifi-netwerk, wordt een apart VPN-profiel geïnstalleerd op je smartphone. Deze zorgt ervoor dat het verkeer via de VPN-server van Hotspot Shield wordt omgeleid.

©PXimport

VPN-verbinding gebruiken op je smartphone? Met de Hotspot Shield VPN-app is het snel ingesteld!

09 Firewall en antivirus

Een VPN-verbinding houdt geen virussen buiten de deur (al biedt Hotspot Shield VPN Elite extra malware-bescherming). Zorg altijd voor een goede realtime-virusscanner en zorg dat de definities up-to-date zijn.

Dit hoeft geen dure beveiligingssoftware te zijn met jaarlijkse abonnementen: een gratis scanner voldoet prima. Ook heb je firewall-software nodig om eenvoudige inbraakpogingen aan je adres tegen te houden. Windows heeft een firewall aan boord die deze taak voor zijn rekening neemt. Je vindt de instellingen hiervan in Windows 7 via Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Windows Firewall.

©PXimport

De firewall werkt als een soort poortwachter bij de netwerkaansluiting van je computer.

Netwerkinstellingen

Of je nou gegevens kwijtraakt door een hackaanval of door een verkeerde instelling, het heeft hetzelfde eindresultaat: iemand gaat met je informatie, bestanden, foto's, identiteit et cetera aan de haal. Veel mensen hoeven niet eens gehackt te worden om gegevens prijs te geven.

Door bestanden, mappen en media te delen via een (al dan niet bewuste) verkeerde instelling maak je het voor andere (netwerk)gebruikers erg gemakkelijk om gegevens te ontfutselen. Kies bij een nieuwe (draadloze) verbinding altijd voor Openbaar netwerk. Gebruik de instelling Thuisnetwerk of Bedrijfsnetwerk alleen thuis of op je werk. Met de instelling Openbaar netwerk voorkom je dat Windows bestanden, mappen en andere gegevens bereikbaar maakt via het netwerk en/of internet.

Je kunt het type netwerk altijd achteraf aanpassen in Windows 7 via Configuratiescherm / Netwerk en internet / Netwerkcentrum bij De actieve netwerken weergeven.

©PXimport

De netwerklocatie Openbaar netwerk is de veiligste keuze en voorkomt dat je per ongeluk bestanden of media deelt.

11 Extra verificatie

Wachtwoorden zijn een zwakke schakel als het gaat om veiligheid, zeker als we nagaan hoe de gemiddelde gebruiker hiermee om gaat. De wachtwoorden die toegang geven tot essentiële diensten zijn vaak hetzelfde, eenvoudig te raden, worden nooit gewijzigd of een combinatie van deze potentiële veiligheidsproblemen. Belangrijke websites hebben hier iets op gevonden: authenticatie in twee stappen.

Hierbij wordt een extra laag van beveiliging toegevoegd aan bijvoorbeeld Dropbox of Google. Deze is gebruiksvriendelijk voor je, maar een probleem voor iemand die je account probeert binnen te dringen. Authenticatie in twee stappen is geen overbodige luxe. Zeker als je bedenkt dat diensten als Google en Facebook ook functioneren als een 'sleutel' voor nieuwe registraties: het is mogelijk om nieuwe diensten direct in gebruik te nemen met een Facebook- of Google-account.

Heerlijk al dit gebruiksgemak, maar de risico's zijn ook groot als je 'sleutelaccount' gekaapt wordt.

©PXimport

Authenticatie in twee stappen: een klein beetje ongemak, maar wel extra veiligheid!

12 Ongemakken en veiligheid

Het in gebruik nemen van een veilige VPN-verbinding kan in het begin ongemakkelijk voelen. Je gebruikt iets om je veiligheid te waarborgen zonder dat je het idee hebt dat je veiligheid in het geding is. Dit geldt ook voor authenticatie in twee stappen. Toch is het verstandig om deze voorzorgsmaatregelen te nemen en kleine minpuntjes voor lief te nemen. Onderbelicht is snelheid.

Bij een betaalde VPN-dienst zou je weinig verschil moeten merken tijdens het internetten, maar wij merkten het wel op zowel computer als smartphone. De mogelijkheid om een VPN tijdelijk uit te schakelen (bijvoorbeeld thuis) lost dit op. Ook kunnen websites in de stress schieten als je bijvoorbeeld nooit vanuit Australië verbinding maakt met Google en dit plotseling af en toe wel doet (omdat de VPN hiernaartoe omleidt).

De ongemakken zijn verwaarloosbaar als je ooit slachtoffer wordt van identiteitsfraude of je diensten steeds opnieuw gehackt/geblokkeerd worden. Een VPN-dienst bescherm je niet tegen jezelf en je gedrag op internet, maar maakt het gebruik van publieke wifi-netwerken wel een stuk veiliger.

Eigen VPN-server thuis

Waarom voor een VPN-dienst betalen als het ook gratis kan? Het antwoord is in één woord: eenvoud. Met sommige modems en routers kun je thuis een VPN creëren. Vervolgens kun je buitenshuis inloggen op je thuisnetwerk en hierdoor veilig op internet surfen. Helaas is het opzetten van een eigen VPN niet altijd mogelijk en voor veel mensen technisch een brug te ver.

Voor wie toch met een eigen VPN wil experimenteren, niets wil uitgeven en geen modem/router heeft met VPN-server: met een beetje geluk wordt je apparatuur ondersteund door DD-WRT. Deze aangepaste firmware maakt van een router van veertig euro, zo een router met geavanceerde mogelijkheden die normaal alleen routers van vierhonderd of vierduizend euro hebben, waaronder geavanceerde VPN-mogelijkheden.

Nogmaals: zelf een VPN opzetten is niets voor beginners, maar DD-WRT maakt het voor gevorderde gebruikers wel mogelijk!

©PXimport

Met DD-WRT maak je van je (oude) router een high-end-model, inclusief VPN-faciliteiten.

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.